[zaloguj się]

NIEWYMOWNIE (86) av

W pisowni łącznej (81), w rozłącznej (5).

Oba e oraz o jasne.

stp: niewymownie, niewymołwnie, Cn notuje, Linde brak.

1. W znacznym stopniu; valde HistAl, Mącz, Cn; incredibile Mącz, Calep, Cn; nimium HistAl, Cn; maximum, per- w composit. Mącz, Cn; magnifice Vulg; mirum in modum Mącz; accurate, admodum, ampliter, apprime, bene, effuse, egregie, eximie, impense, incredibiliter, in immensum, insane, insigniter, longe, magne, magnopere, male, mirum, multopere, multum, multum in modum, nimiopere, nimis, oppido, pergraviter, perquam, sane, summe, summopere, supra, usque, vehementer Cn (82):
a. Z czasownikiem (44): znám ijżem rozgniewała laſkę twoię niewymownie OpecŻyw 46, 184.; á tym winem ſthym tho zielem naparzay maciczę na nocz y poranu/ niewymownie pocżęcie paniam cżyni FalZioł I 83b; A WOdka Mlecżowa [...] wątrobę niewymownie potwierdza/ ſapkę też roſpądza. FalZioł II 8b; po onym mazaniu niewymownie ſie cżyſci liczę. FalZioł V 89, I 47b, 97b, 104c, 121b, 128b (14); Co gdy vſlyſzał Alexander niewymownie ſie vweſelił y rzekł HistAl L2; Gdi Alexander widział koniá zdechłego niewymownie go żáłował HistAl M6v, E2v, I2v, M7; MurzHist F4v, O, Ov; GliczKsiąż H2; Z wielkich niebeśpiecżnośći będąc od Bogá wyſwobodzeni á wyrwani nie wymownie mu dziękuiemy Leop 2.Mach 1/11; Mirum in modum compilavit rusticos, Niewymownie zdarł chłopy. Mącz 299d; Mirum in modum in veterno pinguescunt, Niewymownie od oſpáłośći tiyą. Mącz 491c, 429a, 455c, 456a; NIektory Krol możny miał iednego ſyná/ á thego niewymownie miłował. HistRzym 112, 13v; KochMon 33; SkarŻyw 472; Klon Żal B; ReszList 149, 153, 177; ArtKanc B12v; KochAp 8; PaxLiz D4v.

W charakterystycznych połączeniach: niewymownie bronić, chłodzić, czyścić się, dziękować, kochać się (3), lnąć. miłować (2), płakać, pobudzać, poruszyć, posilać, potwierdzać, przestraszyć, rozgniewać, sławić, starać się, śmiać się, tyć, uciekać, ugaszać, umocniać, uśmierzać (2), weselić się (być weselonym) (2), wspomagać, zagrzewać, zdziwić się, zedrzeć, (z)z(h)umieć (2), żałować.

Połączenie: »barzo niewymownie« (2): Dispudet [...] Bárzo ſie niewymownie ſrómáć/ Zápałáć ſie od wſtidu. Mącz 329d, 363d.

b. Z przymiotnikiem i imiesłowem (31): niewymownie pomoczna ieſt ta maſć. FalZioł I 91b, I 11d, III 3d, 4d; tamże on chorąży pocżął oną głową moczno trząſć [...] z kthorey głowy poſzedł dym á kurzawa niewymownie ſmrodliwa [horrendi et intolerabilis fetoris] MiechGlab 11; A ták mamy krolewnę/ [...] Mądrą/ ſiłno wymowną/ piękną vrodziwą. A wdzietzna niewymownie k temu dobrotliwą. KlerWes A2v; záſię oſmego dniá nádiecháli Bazyliſzká bárzo okrutnego záſtárzáłego y niewymownie ſmrodliwego [et fetidum] HistAl K8; Widzieli theż winne drzewká máiąc groná niewymownie wielkie [maximos]/ ktoregoby groná ieden cżłowiek vnieſć nie mogł HistAl L6; záſię mu dáłá ſzáthę niewymownie koſztowną Ceſarską ze złotá vtkáną bárzo miſternie/ theż kámienim drogim y perłámi przychędożoną HistAl M, A8, K7v, Lv, L6v [2 r.], M8, N4v; MurzNT 10v; Maxima probitate praeditus, Niewymownie dobry. Mącz 323c; Pertristis, Niewymownie ſmutny. Mącz 465d, 19a, 209c, 298c, 381a, 423b; RejPos 161v; WujJud 231; Pánno oglądániem zmartwychwſtáłego Páná/ przed wſzyſtkimi inſzymi/ niewymownie vćieſzona LatHar 503; obchodź ſię zemną łáſkáwie y miłośćiwie/ dźiwnie łáſkáwy/ y niewymownie miłośćiwy P. IEzu LatHar 645.

W charakterystycznych połączeniach: niewymownie daleki, dobry (2), głupi, gorzki, kosztowny (4), leniwy, miłościwy, piękny (3), pomocny, pożyteczny, rad (2), słodki, smaczny, smrodliwy, smutny, szeroki (2), ucieszny, wdzięczny, wielki (4), wysoki.

Połączenie: »barzo niewymownie« (3): Vastus, Bárzo niewymownie ſzeroki dáleki Mącz 476b, 256a, 423c.

c. Z przysłówkiem (7): Dzywno mi to niewimownie/ Dobry panie iż tak mownie. Mnie ku milczeniu przywodzyż RejKup d8v; Mącz 316c; KuczbKat 5; Taką wtenczas kurzawę idąc poruszyli I niewymownie prędko pole przemierzyli KochMon 19.

Połączenie: »barzo niewymownie« (1): Valde quam paucos habet, Bárzo niewymownie máło Mącz 473d.

Wyrażenie: »niewymownie trudno« (1): Incredibilis ‒ Niewimownie, trudno wierzic. Calep 523b.
Szereg: »prędko a niewymownie« (1): Ktory wyrokiem ſwym zyemi kazał ſtánąć gruntownie/ Bo mowá iego przemiya prętko á niewymownie [cf velociter currit sermo eius Vulg Ps 147/4] LubPs ff3.
2. W sposób nie dający się wyrazić słowami: ineffabilis modo, inenarrabiliter, inexplicabiliter Cn (2): Iezuſa Chryſtuſa/ Syná Bożego/ który od wiekow z Oycá niewymownie rodzony/ cżáſow oſtátnich z ſtąpił zniebá SkarŻyw 172; Iáko mátká bez przykłádu porodźiłá ſprawcę ſwego/ ták wierzyć mamy / iż oćiec nie wymownie vrodźił ſpołwiecżnego CzechEp 257.
3. Nieskładnie, bez kunsztu retorycznego (2): Indiserte, Nieyáſnie/ niewymownie. Mącz 168d; Indiserte. Sine ulla eloquentia ‒ Nie wimownie. Calep 527b.

Synonimy: 1. barzo, bezmiernie, chciwie, chętliwie, chętnie, nader, nadzwyczaj, nazbyt, okrutnie, szalenie, wielce, wielmi; 2. tajemnie; 3. niejaśnie.

Cf WYMOWNIE

JB