[zaloguj się]
[pdf]

ROZDRAŹNIĆ (17) vb pf

rozdraźnić (11), rozdraznić (2), rozdrażnić (1), [rozdrzaznić a. rozdrzaźnić a. rozdrzażnić], rozdraźnić a. rozdrażnić a. rozdraznić (3); rozdraznić SkarŻyw, WujNT; rozdrażnić BudBib.

o jasne; w inf -drå- (2), -dra- (1); -drå- RejZwierz; -drå- : -dra- Mącz (1:1); w pozostałych formach -drå-.

Fleksja
inf rozdråźnić
praet
sg pl
2 m m pers rozdråżniliście
3 m rozdråźnił m pers rozdråźnili
conditionalis
sg
2 m byś rozdråźnił
3 m by rozdråźnił

inf rozdråźnić (6). ◊ fut 1 sg rozdråznię (1). ◊ 3 sg rozdråźni (3). ◊ 1 pl rozdråzni(e)m (1). ◊ 3 pl rozdråźnią (1). ◊ praet 3 sg m rozdråźnił (1). ◊ 2 pl m pers rozdråżniliście (1). ◊ 3 pl m pers rozdråźnili (2). ◊ con [2 sg m byś rozdråźnił.] ◊ 3 sg m by rozdråźnił (1). ◊ [part praet act rozdråźniwszy.]

Sł stp, Cn notuje, Linde XVI (trzy z niżej notowanych przykładów) i XVIII w.

1. Spowodować powstanie emocji; irritare Vulg, PolAnt, Cn; exacerbare BartBydg, Cn; exulcerare, provocare Mącz, Cn; commovere, exasperare BartBydg; exacerbescere Calep [w tym: kogo (9)] (15):
a. Pobudzić do gniewu (13): BartBydg 219b; Ieſli ią [babę] kto rozdraźni będzye go cżárowáć. BielKom E2v; RejZwierz 109; Mącz 501b; CzechRozm 242; ActReg 128; Exacerbesco – Barzo rozdrąznic, rozgniewacz, zaiątricz. Calep 380a; WujNT 558 marg; [Otóż co to zá rozum/ rozdraźnić tego/ komuſmy śiłá vczynili dobrégo SenekaGórn 368 (Linde)].

rozdraźnić czym (1): ácz [Józef] niewiele mówił/ Czym ſnadź pánią rozdraźnił GosłCast 59.

[rozdraźnić w kim, w czym [= kim, czym]: Leop 3.Reg 16/2 (Linde); Provocaverunt eum in diis alienis roſdrzaznyly go wcudzich bogach TomZbrudzBrul Deut 32/16.]

Szeregi: »rozdraźnić a rozgniewać« (1): Bilem alicui movere, Rozdraźnić á rozgniewáć kogo. Mącz 25a.

[»zruszyć a rozdraźnić«: dałeś przycżynę grzechu ludu memu Iſráelſkiemu/ ábyś mię zruſſył á rozdraźnił w grzechách ich Leop 3.Reg 16/2 (Linde).]

W przen (1): y rozdrażniliśćie vſtá Iehowy Bogá wáſzego. BudBib Deut 1/26.
α. O niebezpiecznym stworzeniu [co (żywotne)] (1): Bo pocżćiwy cżłowiek rownie iáko śirſzeń ná ſwem poććiwym przeſtawa/ á nie bierze nigdy miodu z cudzego gniazdá/ y nie kąſa áż go rozdraźnią. RejZwierc A2v.
β. Sprowokować do wystąpienia wojennego (1): [Lecż on [cesarz] [...] pierwey ná Turki ſie obroćił/ ktorym nic nie vcżynił/ owſzem ie tylko rozdraźnił. BielKron 1597 318.]

rozdraźnić na kogo (1): BielKron 315; [[Tatarowie] przyſzli ná Połowce/ gdy ie rozdraznili ná śię ieżdzący do nich zá Wolhę ná zdobycż BielKron 1597 146].

Szereg: »pobudzić a rozdraźnić« (1): Węgrzy w ten cżás nawięcey nárzekáli [...] ná Niemce/ iż ſie ich podięli bronić/ á nic niecżynią/ thylko ná nas nieprzyiaćielá pobudzili á rozdráźnili BielKron 315.
b. Wzbudzić podniecenie erotyczne (2): Abowiem kiedy roſkoſz iuż kogo rozdraźni/ By był naſtátcżnieyſzy wnet káżdego zbłaźni. RejWiz 26.

rozdraźnić czym (1): A gdy ieſzcże dzyeciątko [tj. Amor] tą ſtrzałką rozdraźni/ Alić wſzyſcy kugluią/ álić wſzyſcy błaźni. RejWiz 29v.

2. Spowodować zaostrzenie choroby (2):
[Zwrot: »niemoc rozdraźnić«: A ieſli co tedy to lékárſtwá pokażą/ ták iż ktoby ie zámiéniwſzy/ którą z tych niemocy léczyć chćiał/ podobno niemoc rozdraźniwſzy máło dobrégo ſpráwi OczkoPrzymiot 4 (Linde).]
Przen (2): Niemoc ieſt nie vlecżona/ Mężowi niecżyſta żoná: Drudzy ie zelázy palili/ A tym więcey rozdraźnili. BierEz P2v.

W przeciwstawieniu: »rozdraznić ... leczyć« (1): Zniebácżnośći á nieumieiętnośći rychley rozpłaſzamy [wiernych] niſzli łowiemy: [...] niemowiąc wedle Apoſtołá/ ták iáko trzebá/ rychley rozdrazniem niſzli lecżym SkarŻyw 312.

Synonimy: 1.a. rozgniewać, rozgorzyć, rozjątrzyć, rozkwilić, rozrzewnić.

Formacje współrdzenne cf DRAŹNIĆ.

Cf ROZDRAŻNIENIE, ROZDRAŻNIONY

KW, (LWil)