[zaloguj się]
[pdf]

OBJĄĆ (30) vb pf

o jasne.

Fleksja
inf objąć
praet
sg pl
3 m objął m pers
n subst objęły
conditionalis
pl
2 m pers byście objęli

inf objąć (13). ◊ fut 2 sg ob(e)jmiesz (1). ◊ 3 sg obéjmie (4). ◊ 1 pl obéjmi(e)m (1). ◊ praet 3 sg m objął (8). ◊ 3 pl subst objęły (1). ◊ con 2 pl m pers byście objęli (1). ◊ part praet act objąwszy (1).

Sł stp notuje, Cn s.v. objętny, Linde XVIII w.

1. Uścisnąć, przygarnąć, przytulić [co (2), kogo (1)] (3): on ią [gospodynią] obiąwſzy á na pierſiach głowę położywſzy vſnął, á tak do zaranku ſpał. BielŻyw 132.
Zwrot: »objąć szyję [czyją]« (2): A wſthawſzy Tyrus obiął ſzyję iego y cáłował iego. HistRzym 79, 82.
2. Wziąć do ręki [co] (3): [Amazonki] meſzcżyznam kiedy ſie kthory vrodził oko iedno wyłupiły á pálec wielki vrzynáły/ áby nie mogł łuku ćągnąć [!] álbo miecżá obiąć/ Amázońſkim obycżáiem. BielKron 319v.
Zwroty: »ręką objąć« (1): Manualis, Ręczny/ co ręką obyąć może Mącz 209b.

»[czyją] rękę objąć« = otrzymać przebaczenie (1): [S. Dunstanus do króla, któremu nie podał ręki na powitanie, gdyż ten popełnił grzech cudzołóstwa] vmyy pierwey przez pokutę ſplugawione ręce twoie/ á potym áby ćię z Bogiem ziednáłá/ Biſkupią rękę obeymieſz. SkarŻyw 510.

3. Otoczyć dłonią (2): [na wyspie Rodis uczynion był słup wielki ku chwale Słońcowi] pálcá iego nie mogli dwá chłopi obiąć. BielKron 269v.
Przen (1):
Zwrot: »objąć płomieniem« (1): [Córo Syjońska obrzeż się Panu] By kiedy nie wſtał/ gniewem poruſzony/ A ogień puśćił/ z tey y owey ſtrony/ Obiął płomieniem, á w ćięſzkośći tákiey/ Niſkąd nie było pomocy niiákiey. GrabowSet Q4.
4. Pomieścić, zmieścić [kogo, co] (5): Słuchácżow iego [Św. Antoniego] kośćioły Padewſkie/ obiąć niemogły/ muśiał znimi w pole w poſt wielki wychodzić. SkarŻyw 544, 545.
Frazy: »jedna ręka objąć może« (1): Pan Chriſtus wiele y czynił y mowił/ czego nie nápiſano. Bo te kśięgi ktore mamy/ iedná ręká obiąć może. WujNT 391.

»nie mogłby wszytek świat objąć [czego]« (1): [niewiele napisano tym, co czynił i mówił Pan Chrystus] A Ian mowi; iżby nie mogł wſzytek świát obiąć y ogárnąć tych kśiąg/ ktoreby ſię o tym piſáć miáły. WujNT 391.

Szereg: »objąć i ogarnąć« (1): WujNT 391 cf »nie mogłby wszytek świat objąć«.
W przen (1): [o Mikołaju Mieleckim] A mógłże ſye ten záwrzéć w ták maluczkim grobie/ Którégo nie mogłá część obiąć tego świátá? PudłFr 61.
5. Obwiązać [co] (1): Cludere arborem restibus, Drzewo wiciámi obyać [!]. Mącz 58a.
6. Zawładnąć, wziąć w posiadanie; portare PolAnt [kogo (4), co (3)] (7): Tátárowie wtargnęli przećiw ktorym wyprawił ſie Pan Lwowſki [...] poráźił ie v Wronowá przyſzedſzy ná nie przez wieśći/ y plon wſzytek obiął. BielKron 405v.
W przen (2):
Zwrot: »objąć nieprawość [czyją]« (1): Záś kozłá zá grzech ſzukáiąc ſzukal Moiżeſz/ á oto był ſpalon y rozgniewał ſię ná Eleázárá y na Ithámárá [...] rzekąc: Przecżeśćie nie ziedli (ofiáry) zá grzech ná mieyſcu świętym [...] dał ią wam (Bog) ábyśćie obięli niepráwość zboru [ad portandum iniquitatem congregationis] ku ocżyśćieniu ich przed Iehową? BudBib Lev 10/17.
Szereg: »objąć a wziąć« (1): O iáki tám przy śmierći poſtrách [...] Tám ſię nám tá świeca przyda/ tám tá gromnicá poſłuży/ ktora ieſt Iezus Chryſtus. ktorego gdy ná wzor tego Symeoná/ w Sakrámenćie obeymiem/ á ſobie go ku świátłośći/ obronie y prowádzeniu zá wodzá wezmiem [...] tedy niezábłądzim SkarŻyw 115.
Przen: O stanach emocjonalnych (4):
Frazy: »lody duszę objęły« (1): [Władzo niezwyciężona] Przećiw tym lodom/ doday mi pomocy/ Co mą duſzę obięły/ Niech nią nie władnie [...] Smierć GrabowSet H4.

»sen [kogo] objął« (1): Zátrząſną Niebem gromy/ á źiemię ogniámi Zátopią [...] Porwę/ ſięoglądam ſię [!]/ cżuiąc iż na iáwie/ Táki wizerunk álbo ſen mię obiął práwie. KołakCath C5.

»[kogo] objął strach« [szyk zmienny] (2): A on co był vmárł powſtał wneth á pocżął mowić. [...] A wnet onyſz wſzytki obiął ſtrách/ á wielbili Páná Bogá RejPos 221; OrzJan 84.

7. Przyjąć wysokie stanowisko (np. władzę nad państwem); amplecti JanStat (3): OBiecuiemy zá ſławné ſyny náſzé: iż gdy zá Bożą wolą ieden z nich ná króleſtwo będźie obran/ y rząd króleſtwá obéymie [sceptra Regni Poloniae amplectetur JanStat 371] [...] monety nie dopuści kowáć [przez rady] SarnStat 406 [idem] 892; [Bolesław Wstydliwy] Obiął páńſtwo około roku 1228. KlonKr D3.
8. Posiąść (o atrybutach Boskiej natury w komentarzu do Ioann 16/15) [co] (1):

W połączeniu szeregowym (1): Wſzytko cokolwiek ma Oćiec, moie ieſt.) Stąd dowodzą święći Doktorowie/ że Chriſtus ieſt rowien Bogu Oycu. Bo żadne ſtworzenie nie może obiąć/ ogárnąć/ áni mieć wſzytkiego tego co ma Bog Oćiec WujNT 372.

9. Zrozumieć, pojąć; capere, comprehendere, intellegere Cn [w tym: co (2), kogo (1)] (4):

Ze zdaniem dopełnieniowym [jako] (1): O iáko vwielbione ſpráwy twoie Pánie/ niewymowi ięzyk y ſerce á rozum nieobeymie. SkarŻyw 173.

W połączeniu szeregowym (1): Naprzod to ieſt/ práwy Kośćioł Boży/ ktory iáko ieden ieſt/ ták teſz ma wſobie iedność j zgodę [...] nie wrzecżách świeckich widomych [...] ále w rzecżách Niebieſkich/ ktorych nikt nie widział/ áni ich obiąć rozumem/ áni wywodem żadnym dowieść może. SkarJedn 17.

Fraza: »rozum, myśl nie obejmie; objąć rozumem« (2:2;1): SkarJedn 17; Wielki/ niewyſłowiony/ nieśmiertelny boże/ Zaden rozum/ żadna myśl obiąć ćię niemoże [et magnitudinis eius est non finis Vulg Ps 144/3]. KochPs 210; SkarŻyw 3, 173.
Szereg: »przejrzeć, objąć« (1): zá pracę ſwoię/ y robotę/ ſtáry zakon docżeſne miał korzyśći [...] Nowy lepak zá pracę ſwoię: cżeka ziemie żywiących/ y odpłáty oney wiecżney w niebie: ktorey drogośći y wielkośći oko nie przeyrzy/ y myſl nie obeymie. SkarŻyw 3.
10. Obedrzeć ze skóry (1): Schinden. Odrzeć. Obiąć. Excoriare. Calag 417a.

Synonimy: 1. obłapić; 2. wziąć; 3. ogarnąć; 4. ogarnąć, pomieścić; 5. wziąć, zagarnąć; 6. obwiązać; 9. zrozumieć; 10. obedrzeć, odrzeć.

Formacje współrdzenne cf JĄĆ.

Cf OBJĘCIE, OBJĘTY

JB