Frazy: »stał się pod przysięgą obowiązek« = ktoś się zobowiązał (1): Iákóż tymże (to ieſt) potomkóm náſzym/ przez Pány/ Szláchtę/ Przełożoné/ y Miáſtá/ y inné kożdégo z oſobná w Króleſtwie mieſzkáiącégo/ sſtał ſie ieſt zá wolą náſzą pod przyśięgą obowiązek/ y obietnicá ieſt/ y sſtáłá ſie [fit et facta est, de nostra voluntate obligatio omagialis, et promissio fit et facta est JanPrzyw 4] od tego czáſu/ iáko od támtego/ tákże od támtego/ iáko od tego wezmą zá Páná y Dźiedźicá y wedle práwá potomká. SarnStat 882.

»obowiązek ściąga się [na kogo]« (1): bo ći ktorzi to w ſwey mocy máią/ niedawáliby nikomu żadnego beneficium/ áżby ſię pirwey ná to obowiązał. Ktory obowiązek śćiągałby ſię potym y ná ony [Qui nexus in alios deinceps, ... transferendus esset]/ ktorziby po nich/ ná te beneficia [...] náſtąpili ModrzBaz 139.

Zwroty: »obowiązek dać na się« = zobowiązać się (1): ná przyśięgę náſzę pomniąc/ którąſmy vczynili/ y ná ten obowiązek liſtowny/ ktoryſmy ná śię dáli [memores Iusiurandi per nos praestiti, et obligationis literalis in nosmet datae JanPrzyw 54]/ złożyliſmy Séym koronny SarnStat 12.

»nie mieć na sobie obowiązka« (1): Polak/ záwſze weſołym w Króleſtwie twym ieſt/ śpiéwa/ táńcuie ſwobodnie/ nie máiąc ná ſobie niewolnégo obowiąſká żadnégo OrzQuin P4v.

»obowiązkiem obowiązać, by(wa)ć obowiązanym, związanym« = ligamine ligare PolAnt [szyk zmienny] (2:1:1): RejPos 14, 107; Pogáńſcy [żołnierze] przez tho imię/ Sákráment/ rozumiec chćieli on obowiązek/ kiedy zá przyśięgą nieiákim obowiąſkiem ſłużby związáni bywamy KuczbKat 105; BudBib Num 30/7.

»obowiązkowi sprzeciwiać się« (1): A ieſlibyſmy ſie ninieyſzéy náſzéy obietnicy obowiąſkowi/ zapiſowi/ ſprzećiwiáli [Si autem praesenti nostrae promissioni, pollicitationi, astrictiom, inscriptioni vel obligationi contravenerimus JanStat 88] álbo onę zgwałćili we wſzyſtkim álbo w częśći [...] tedy tákowé w Lenno dánié/ chcemy y ſkázuiemy bydź nikczemné/ nieważné/ y nigdy nie ma mieć żadnéy mocy SarnStat 979.

»uczynić obowiązek [na kim]« = zobowiązać kogoś (1): A to wszyćko jest zwierzono do rąk kancelaryji WKM i Rzeczypospolitej, uczyniwszy ten obowiązek na IchM, aby nic nie wydawali z kancelaryji pod tą pieczęcią, co by było przeciwnego prawu pospolitemu. Diar 73.

»obowiązkowi dosyć uczynić« = wypełnić zobowiązanie; obligationi satisfacere JanStat, JanPrzyw (2): Iákóżeſmy temu obowiązkowi doſyć vczynili/ gdyſmy śiódmégo roku po koronáciiéy náſzéy zwykłym obyczáiem w kośćiele przyśięgę vczynili. SarnStat 12, 1256.

»od obowiązku być wyjęty« (2): Wſzákże Ziemie Ruſkié/ gdźie ſól ieſt właſna/ od tego obowiąſku y Státutu chcemy bydź wyięté [ab hac obligatione et statuto volumus esse exceptas JanStat 51]. SarnStat 384 [idem] 925.

»być wolnym, wyswobodzonym, wyswobodzać, wypuszczać, czynić wolnym (a. wolno) od obowiązku« = liberum et solutum esse, ab omagio vel a sponsione absolvere, dimittere, relaxare JanStat [szyk zmienny] (4:2:3:2:3): OrzJan 127; [poddane] od wſzelkiéy nam wiernośći/ przyśięgi/ poddánośći/ y wſzelkiégo obowiązku wypuſczamy/ wolné czynimy/ y ninieyſzym liſtem wyſwobodzamy [subditos ... ab omni nostra fidelitate, omagio, subiectione, iuramento et qualibet sponsione dimittimus et absolvimus JanStat 867]. SarnStat 1089, 798, 1085, 1091, 1098, 1115.

»wziąć za obowiązkiem« (1): SarnStat 590 cf »umowa i obowiązek«.

»zostawować [na czym] obowiązek« = obarczyć obowiązkiem (1): WAruiąc iednák miánowićie/ y zoſtáwuiąc ná tám téy prowinciiéy obowiązek ruſzenia poſpolitégo [...] gdy tego potrzebá onéy źiemie y prowinciiéy vkaże dla obrony iéy ſáméy [...] żeby (...) ſámá też przez ſie w mnieyſzych przypadkách y niebeſpieczeńſtwách/ mogłá ſie bronić i rátowáć. SarnStat 1204.

Wyrażenia: »fałeszny [= złudny] obowiązek« (1): [W.K.M.] ábyś ták będąc wolnym od tego faleſznégo obowiązku [przymierza z Niemcami przeciw Turkom] iego/ mógł záś z Niemcy zárówno zdrowia y wolnośći/ mieczem ſobie nábywáć. OrzJan 127.

»niewolny obowiązek« (1): OrzQuin P4v cf »nie mieć na sobie obowiązka«.

»szlub obowiązku« (1): MAyeſtat Królewſki Dekretem ſwym [...] POzywa ćię: iżeś ty zápomniawſzy dobrégo obywátelá y wiernégo poddánégo powinnośći [...] ſzlub obowiązku złamał [Fidem sponsione obligatam, fregisti JanStat 539]. SarnStat 142.

»obowiązek poprzysięgły« (1): [słowa króla Zygmunta Augusta] ánibyſmy v śiebie żadnéy rzeczy milſzéy mieli/ nád potrzebę á ſławę Pańſtw ſwoich/ nád powinność y obowiązek náſz poprzyśięgły SarnStat 1002.

»święty obowiązek« (3): ábo co wżdy wáſzę Kró:M. od téy woyny odrywáć ma? czy święty obowiązek przymiérza/ y boiaźń Boża? OrzJan 121, 119, 133.

Szeregi: »dług i obowiązek« (1): A ieſli w więźieniu będąc vćieką z ich mocy/ niech iuż będą wolni od wſzelkiégo długu y obowiązku [omni debito, quod tenentur et obligantur JanStat 636] SarnStat 798.

»obowiązek i obietnica« (2): my tegóż Páná Włádyſłáwá Królá chcąc ſtalſzą wiárą czćić/ [...] mocnym wiáry náſzéy obowiązkiem/ y nieodezwáną obietnicą iemu przez ninieyſzy liſt obiecuiemy [firma sponsione et irreu ocabili promisso ... promittimus JanStat 752] SarnStat [994], 882.

»obligacyja abo obowiązek« (1): O Kontrákćiech y obligácyiách ábo obowiązkách [Leges de contractibus et obligationibus]. ModrzBaz 76v.

»obyczaj i obowiązek« (1): A to coby iedno ná tym przyſzłym ſpólnym Séymie między ſobą poſtánowili/ viśćić ſobie máią obyczáiem y obowiąſkiem opiſánym w Przywile in [lege: Przywileju] Alexándrowym trzymáć mocnie máią/ iedni z drugimi ná wieczné czáſy SarnStat 1014.

»obowiązek i powinność« (2): y będźiemy z pilnośćią [...] prośić z obowiązku y z powinności [petere, et laborare debemus et tenebimur JanStat 884] przez chytrośći y zdrády: áby naiwysſzy Biſkup Pan náſz ninieyſzé ziednoczenié/ przymiérze/ pokóy y zgodę [...] przyiął/ vmocnił SarnStat 1104, 1002.

»obowiązek i przysięga« (1): poddáni náſzy [...] od wſzyſtkich náſzych obowiąſków y przyśiąg poddáńſtwá wolni y wyſwobodzeni w téy mierze będą [erunt ab omnibus nostris omagiis, iuramentis et subiectionibus liberi et soluti JanStat 862] SarnStat 1085. [Ponadto w połączeniu szeregowym 1 r.]

»obowiązek albo (i) rękojemstwo« [szyk 1:1] (2): tym Státutem vftáwiamy: áby zá wyſtępek y obowiązek/ álbo rękoiemſtwo Rycérzkiégo człowieká/ álbo którégo przełożonégo [pro poena, obligatione, aut fideiussoria cautione, Militis, aut superioris JanStat 1093] kmieć cziykolwiek/ álbo poddány nie był ćiążan/ álbo iákimkolwiek obyczáiem obowiązan. SarnStat 656, 707.

»obowiązek i statut« (2): SarnStat 384, 925 cf »od obowiązku być wyjęty«.

»ślub i obowiązek« (1): tedy ważyć będą ſluby iey/ y obowiąſki iey ktoremi obowiązáłá duſzę ſwą [vota eius et ligamina eius quibus ligavit se super animam suam] ſtać będą. BudBib Num 30/7[8].

»umowa i obowiązek« (1): ieſliby mężowie ich [dziewek, które dziedziczą] tym ſpoſobem pieniądze od rodźiców/ álbo od przyiaćiół/ álbo od opiekunów wźięli zá tą vmową y obowiąſkiem [ex pacto JanStat 569]/ áby máiętnośći ná nie należącéy nie bráli SarnStat 590.

Wyrażenia przyimkowe: »wedle, według obowiązku« (4:1):

~ wedle obowiązku czyjego [w tym: G sb (1), pron poss (1), ai (1)] (3): A przeto muſſą wſſyſtcy oni vrzędnicy [...] ku woley hetmáńſkyey káżdy wedle ſwego obowiąſku ſámi ſyebye/ y ty ktore máyą w ſwym poruczeńſtwye gothowáć y ſpráwowáć KromRozm III G; OrzRozm F4v; SarnStat 20.

»pod obowiązkiem« (2):

»za obowiązkiem [czego]« = zobowiązany czym (1): Woiewoda Trocki tak mowił [...] przystąpilismy do tego celu za obowiązkiem Vniey poczciwoscią, wiarą cnotą iako lańcuchem związani ActReg 30.

Wyrażenie przyimkowe: »pod obowiązkiem« (2): Conditionaliter – Pod obowiąskiem. Pod obowiąskiem. Calep 236a.

Zwroty: »obronić od obowiązkow« [szyk 1:1] (2): [właściciel dóbr będzie powinien arendarza] bronić w przerzeczonych dobrách árendowánych od wſzelkich obowiązków praw/ zapiſów/ pozwów/ ſzkód/ od wſzyſtkich oſób y płći ſtanu oboygá [...] áż do wyſzćia [...] Arendy/ pod ſzkodą źiemſką álbo zakłádem [ab omni impetitione iuridica usque ad expirationem praefatae arendae sub damno terrestri JanStat 450]. SarnStat 1257, 1254.

»obowiązki podejmowaċ« (2): [mieszczanin mieszkający przed miastem] niech płáći przerzeczoné Porádlné [...] A temu nic nie ma przeſzkádzáć/ iż do práwá y zwiérzchnośći tego miáſtá álbo miáſteczká przynależy/ álbo z nimi iákié obowiązki/ to ieſt iákié podatki y iné roboty podéymuie [vel cum eis onera sufferre perhibeatur JanPrzyw 16] SarnStat 351 [idem] 893.

»wyswobodzać się, uspokojać od pierwszych obowiązkow« (2:1): Y będą powinni y ſą obwiązáni [...] zobopólnié śię wyſwobodzáć y vſpokoiáć od wſzytkich práwnych trudnośći y piérwſzych obowiązków/ zapiſów/ pozwów [...] zyſków/ [...] y [...] od wſzelkiégo przenágábánia práwnégo SarnStat 685, 1249.

Wyrażenie: »obowiązek (twardy i) mocny« [szyk 1:1] (2): A przetoż opuśći człowiek oycá ſwego y mátkę ſwą/ á przyłączy ſię ku żenie ſwey [Gn 2/24]. Ten obowiązek ieſt twárdſzy y mocnieyſzy nád wſzytki ine/ tákże y nád wſzelłą [!] krewność y powinowátą bliſkość. BibRadz I 2b marg; A ponieważ niemáſz żadnego mocnieyſzego obowiązku/ ktoryby ludźi ćiągnął ku doſyć cżynieniu powinnośći/ iáko ieſt przysięga [arctius vinculum ad officium debitum praestandum iureiurando]/ dla tego ſędźiowie máią być nią obowiązáni/ niż ná ten vrząd wſtąpią. ModrzBaz 88v.