[zaloguj się]
[pdf]

OCKNĄĆ (17) vb pf

ocknąć (15), ocnąć OpecŻyw (2).

o jasne.

Fleksja
inf ocknąć
praet
sg
1 m ocknąłem, -m ocknął
3 m ocknął
f ocnęła
imperativus
sg pl
2 ockni ocnicie
conditionalis
pl
1 m pers bysmy ocknęli
3 m pers by ocknęli
con praet
sg
3 m ocknął by był

inf ocknąć (2). ◊ fut 1 sg ocknę (1). ◊ 2 sg ockniesz (1). ◊ 3 sg ocknie (1). ◊ praet 1 sg m ocknąłem, -m ocknął (2). ◊ 3 sg m ocknął (3). f ocnęła (1). ◊ imp 2 sg ockni (1). ◊ 2 pl ocnicie (1). ◊ con 1 pl m pers bysmy ocknęli (1). ◊ 3 pl m pers by ocknęli (1). ◊ con praet 3 sg m ocknął by był (1). ◊ part praet act ocknąwszy (1).

Sł stp brak, Cn s.v. stanąwszy, Linde XVI (jeden z niżej notowanych przykładów) – XVII w.

Obudzić się ze snu; evigilare, expergere Vulg; expergisci, expergefieri Cn (17): maſz to cżynić [...] po wieczerzi zaſię w ſzeſć godzin (by też y wnoczy gdy oczknie) FalZioł V 91; Ocknął potim Sálomon y porozumiał że to był ſen Leop 3.Reg 3/15; był ták bárzo pijány/ iż nietelko ná ono białeygłowy łektánie/ nie ocknął by był/ ále by go był ſnadź y palił ſwiecámi. GórnDworz Aa8; nalazwſzy ią ſpiącą obudził ią. Oná ocknąwſzy pytáłá rzekąc: Kto ieſt HistRzym 31; SkarŻyw 334; Przydáło mi ſię raz/ żem w pułnocy ſprędká ocknął ReszPrz 46, 47.

W przeciwstawieniach: »spać (2), zasnąć (a. [usnąć])...ocknąć« (3): gdy będzieſz ſpał/ niechayćie ſtrzegą: gdy ocknieſz rozmawiáy ſnimi Leop Prov 6/22, 3.Esdr 3/3; BudBib Ps 3/5[6]; [po oney wiecżerzy ták ſmácżno vſnął/ iże nie ocnął áż ná świtániu HistFort D2v].

Zwrot: »jakoby ze snu ocnąć« (1): [Matka Boża] dla ſilnégo ſmętku obumarla tak ijż przez długi cżas mowitz niemogla/ ale po malé chwili/ na ſlodkié vpominanié milégo iezuſa/ panna náſwiętſſá iakoby ze ſnu twardégo otznęla OpecŻyw 78v.
Przen (6):
a) Opamiętać się, przestać grzeszyć lub trwać w bezczynności, zacząć dobrze działać (6): Przyſtąpcie bliżéy ludzie grzéſſni a oglądáycie iakątz pokutę za wás ſtroij ſyn boży [...]. Otznicie poſpolicie ludzie wſſytcy/ botz nieſluſſá ſpatz ſludze/ gdy pán dla ſlugi nieſpiątz w polu boiuie. OpecŻyw 103; Tám więc potrzebá będźie ocknąć wſzytkim/ y myśli od doczeſnych rzeczy ná ſtronę odrzućić LeovPrzep E3v, [K]; áby śię ocućił świát z nieumieiętnośći á z gnuſnośći/ w któréy był (marg) Aby ludźie ocknęli. (–) BiałKat 21; cóż ieſt tákiégo/ przéczbyś wáſzá kró: M. [...] wżdy kiedyżkolwiek iuż ocknąć/ á práwicę ſwoię [...] ná tego ſwégo/ y króleſtwá ſwégo nieprzyiaćielá głównégo dobyć niemiał OrzJan 90.
Zwrot: »z snu niedbałości ocknąć« (1): trzeba żebyſmy z ták twárdego y dawnego ſnu niedbáłośći náſzey ocknęli VotSzl Bv.
b) [Ponownie zaistnieć: ocnął w nim nałog pierwſzy HistFort A4.]

Synonimy: obudzić się, ocucić, ocucić się, przebudzić się, przecucić, przecucić się.

Formacje współrdzenne cf CKNĄĆ.

Cf OCKNĄĆ SIĘ, OCKNIENIE

DD