[zaloguj się]
[pdf]

ODPORNY (82) ai

Oba o jasne.

Fleksja
sg
mNodporny fNodpornå, odporna nN
Godporn(e)go Godporn(e)j G
Dodporn(e)mu Dodporn(e)j Dodporn(e)mu
Aodporn(e)go, odporny A Aodporn(e)
Iodpornym Iodporną I
L Lodporn(e)j L
V Vodpornå V
pl
N m pers odporni
subst odporni
G odpornych
D odpornym
A m pers odporn(e)
I m odpornymi, odporn(e)mi
L odpornych
V m pers odporni

sg m N odporny (8). ◊ G odporn(e)go (2). ◊ D odporn(e)mu (3). ◊ A odporn(e)go (3), odporny (2). ◊ I odpornym (6). ◊ f N (attrib) odpornå (9), odporna (1); -å : -a GroicPorz (8:1). ◊ G odporn(e)j (5). ◊ D odporn(e)j (2). ◊ I odporną (1). ◊ L odporn(e)j (2). ◊ V odpornå (1). ◊ n D odporn(e)mu (1). ◊ A odporn(e) (1). ◊ pl N m pers odporni (11). subst odporni (1) [cum N: ciało z duszą]. ◊ G odpornych (5). ◊ D odpornym (3). ◊ A m pers odporn(e) (4). ◊ I m odpornymi (6), odporn(e)mi (1); -ymi : -(e)mi BibRadz (3:1). ◊ L odpornych (1). ◊ V m pers odporni (3).

Sł stp, Cn notuje, Linde XVI – XVIII w.

1. Nieposłuszny, krnąbrny, hardy; przestępujący nakazy; buntujący się, uparcie trwający w błędzie; rebellis PolAnt, Modrz, Calag; durus PolAnt; inoboediens Calag (54): Náwroć ſię odporna Izráel Mowi Pan BibRadz Ier 3/12; O ſynowie odporni náwróćcie ſię mowi Pan BibRadz Ier 3/14, Is 48/8, Ier 3/11, 22, Thren 3/42, I 428d marg; WujJud 215; CzechRozm 30v, 79v, 188; kto ſię nádyma rządząc lud podły á proſty/ temu niedoſtánie ſercá do rządzenia ludu pyſznego á odpornego. ModrzBaz 47v; iż w ludziách świátá tego y ſynách odpornych on [szatan] ma ſwoię zwierzchność y mieſzkánie. CzechEpPOrz **4v; NiemObr 72.

odporny komu, czemu (18): Modlitwá kościołá ſwiętego áby Pan złe/ vporne/ á nádęte ludzi odporne ſłowu iego/ ſtłumić racżył. LubPs eev marg, Y5, Z3v, cc3v; od onego dniá iákoſćie z Egiptſkiey źiemie wyſzli/ áżeſćie tu ná to mieyſce przyſzli/ byliſćie Pánu odpornemi. BibRadz Deut 9/7; Synym wychował y wywyżſzył/ á oni ſię mnie odpornymi ſtali. BibRadz Is 1/2; bo Sedekiaſz odpornym był Krolowi Bábilońſkiemu. BibRadz Ier 52/3, Deut 9/23, 24, 2.Par 35/21, Os 11/7; Ezáiaſz/ widząc Krolá przemierzłego/ y Bogu odpornego [...] ták mowi CzechRozm 131v, 75v, 104, 201; [mówi] o niewyſłowioney złośći ludu Izráelſkiego/ Chriſtuſowi odpornego CzechEp 157, 18; ArtKanc A13.

odporny przećiw(ko) komu (3): Ieroboám ſyn Nábáthow ſługá Sálomoná [...] powſtał/ á był odpornym przećiw pánu ſwemu. BibRadz 2.Par 13/6, Ps 5/11; BudBib 2.Par 36/13.

odporny w czym (1): Wſſyſcy co z ich narodow będą powſtawáli/ Aby też ſynom fwoim toż opowiedáli/ [...] iżby ſie odporni tu ni w cżym nye sſtáli LubPs R6.

W połączeniach szeregowych (2): BibRadz I 106a marg; tedyby więtſza zelżywość miáłá być/ rozmáwiáć ſie z námi ludzmi grzeſznymi/ odpornymi y nie poſłuſznymi. CzechRozm 17v.

W przeciwstawieniu: »powolny i posłuszny ... odporny« (1): cżynił tho przez Moyżeſzá nie przez powolnego/ y poſłuſznego/ ále odpornepornego [!] y bárzo ſie wymáwiáiącego CzechRozm 104.

W porównaniu (1): Abowiem Izráel ſthał ſię odpornym iáko iáłowicá nie okrocona BibRadz Os 4/16.

W charakterystycznych połączeniach: faryzeusze odporni(-y), grzesznik, krol (2), lud (3), ludzie (6), mniszy, niewiernicy, sędziowie, synowie (4), wszetecznicy, Bogu (rozkazaniu Pana Boga) odporny (5), Chrystusowi (wzywaniu Chrystusowemu) (2), (przećiwko) krolowi (2), (przeciw) Panu (4), słowu (2), świętej woli.

Szeregi: »odporny, (i) hardy« [szyk 1:1] (2): Calag 569a; obiecuie obiemá záraz/ dáć ſceptrum żelázne przećiw hárdym y odpornym Krolom y Sędźiom CzechEp 287.

»odporny, (i) nieposłuszny« [szyk 3:1] (4): CzechRozm 72v, 74v; Calag 526a; [...] iákoby życżąc grzeſznikowi odpornemu y niepoſłuſznemu/ zátrácenia ták ćieleſnego/ iáko y duſznego. CzechEp 30. [Ponadto w połączeniu szeregowym 1 r.]

»odporny i niewierny« (1): Ty ſą ſtráſzliwe grozy náprzećiwko odpornym y niewiernym ludźiom. BibRadz II 138a marg.

»odporny a sprzęciwny« (1): MOdlitwá Kościołá ſwięthego ná ſwiecie wzgárdzonego od złey á fáłeſzney bráciey/ kthorzy ſą odporni á ſprzećiwni ſłowu miłego Bogá. LubPs cc3v.

»odporny i swowolny« (1): Iż ſie ták BOgu ſpodobáło/ mądrość ſwą/ y ſądy ſwe/ rozumem ludzkim nieogárnione/ przed ludźmi zwłaſzcżá świátá tego odpornymi y ſwowolnymi zákryć CzechRozm 170v.

W przen (5): Wyćiągni przeciw źiemi odporney/ y owſzem przećiw mieſzkáiącym w niey/ ábyś ie náwiedził BibRadz Ier 50/21, 2.Par 35/21, Ez 3/27; odłożą ná ſtronę grzbiet ſwoy ták odporny ſpołu z złośćiwemi ſpráwámi ſwemi/ pámiętáiąc co ſię teſz dziáło z oycy ich/ ktorzy grzeſzyli przećiw Pánu. BudBib Bar 2/29; Rozſądki ſwe ſpráwiedliwe/ iáko ſtrzały ogniwe/ wypuśćił przećiw ſercu złemu/ Bogu á prawdźie odpornemu. ArtKanc A13.
α. W funkcji rzeczownika (2): 4. Okázuiąc rozmaite ſpoſoby kthorych vżywał [Pan]/ y vżywa wybawiáiąc ſwe wierne z nieſzczęſćia [...]. 9. Przepuſzczáiąc ſzczęſćie y nieſzczęſćie/ chcąc ie przywieſć ku ſobie. 11 A karżąc odporne. BibRadz Ps 106 arg; SarnStat 412.
a. Będący objawem nieposłuszeństwa [komu] (1):
Wyrażenie: »bontowanie odporne« (1): ták będąc w vſtháwicżney pracy á ćwicżeniu/ [...] ſpołecżnych ſchodow ná bontowánie odporne ſtárſzym ſwoim/ mieć nie będą. BielSpr 26.
2. Sprzeciwiający się, przeciwdziałający; refutatorius, repugnatorius Cn (3):

odporny komu, czemu (2): [Cesarz Kaliguła] Był też odporny Senatowi Rzymſkiemu BielKron 141, 402; [Rady i urzędnicy koronni, nadworni. Niech będą, chciałliby pan brać na kieł, odporni PismaPolit 33].

odporny w czym (2): [Gliński] chćiał potáiemnie zamki krolewſkie oſádźić ſwoimi/ á Kſiędzem wielkim Lithewſkim być/ ná co iuż wiele śláchty był ſobie z ołdował/ chcąc to pierwey przewieść na krolu/ áby był wzyął gárdło dwiemá álbo trzemá/ ktorzy byli w tym Glińſkiemu odporni. BielKron 402; CzechRozm 77v.

3. Niezgodny, sprzeczny [w tym: komu, czemu (4)] (5): mowić [że przed narodzeniem Jezusa był inny syn] z onymi Pátryárchámi y inſzymi ludźmi wieku przeſzłego/ ieſt rzecżą pletliwą y piſmu ś. odporną. CzechEp 190, 254, 277.

odporny w czym (1): co ſię tknie Ianá/ ktorego oni od trzech inſzych [ewangelistów] odłącżyć vśiłuią: tedy y ten/ trzem pierwſzym ni wcżym nie był [...] odporny: áni co rożnego od nich piſał CzechEp 303.

W przeciwstawieniu: »sworny ... odporny« (1): WSzyſcy ludźie obacżayćie/ iák duſzá z ćiáłem boiuie/ tu w tym to cżeſnym żywoćie/ nie będąc z ſobą ſworni/ ćiáło z duſzą odporni. ArtKanc S3v.

4. Będący przeciwnego zdania, lubiący się sprzeciwiać; contrarius, refutatorius, repugnatorius Cn (3): Wſzákże áby kto odporny nie rzekł żeby ſie tu Zyd zágrześć miał gdyby ſie y ná ty mieyſcá odpowiedźieć nieco nie miáło/ tedy y tych omijáć niechcę. CzechRozm 137v.
Szereg: »swarliwy a odporny« (1): ná cżym [...] káżdy wierny przeſtáć y vſpokoić ſie może/ á ſwarliwi y odporni ludźie nie tylko ná tym/ ále by im y ánioł z niebá mowił nigdy ſie nie vſpokoią/ áni im żaden nigdy doſyć vcżyni. CzechRozm 138v.
α. W funkcji rzeczownika (1): Ná cżym ácżby iuż pobożnemu [...] doſyć było: wſzákże dla odpornych y tego ieſzcże záraz dołożę/ iż [...] CzechEp 282.
5. praw. Będący odpowiedzią na oskarżenie (1): Poſeł Krolá Polſkiego/ ácż tu odporny ſpiſek vkazał/ ále niedowiodł. BielKron 232v.
6. praw. Pozwany (16):
Zestawienie: »strona, persona odporna« = advocatio, defensor, reus Cn [szyk 9:7] (14:2): ODporna ſtroná tá ieſt/ przećiw ktorey bywa ſkárgá v Sądu. GroicPorz f3; wtey mierze nie ledá rzecz ſtrony odporney zá odpowiedź ma być poczytaná/ ále tá tylko/ ktora ieſt práwie ná żáłobę vczynioná. GroicPorz t3, f3v, ſ2v, ſ3, t, t4v (12).
~ Szeregi: »(tak) powodny, (jako) odporny« (3): OPráwy zową przeſtrzeżenie w práwie obudwu ſtron/ ták powodney iáko odporney. Powodney przed głowną żáłobą/ Odporney przed głowną odpowiedźią. GroicPorz t4v, e3v.

»odporny albo pozwany« (1): O Odporney/ álbo pozwáney Perſonie. GroicPorz f3. ~

Synonimy: 1. buczny, butny, hardy, krnąbrny, nieposłuszny, nieunoszony, ociapły, ociętny, oczętały, przeciwny, sprzeciwny, sprzeczny, swowolny, śmiały, twardoszejny, twardousty, uporny, zatwardziały, zuchwały; 4. swarliwy; 6. odporca, oskarżony, pozwany.

Cf NIEODPORNY

MM