[zaloguj się]
[pdf]

ROZKOSZOWAĆ (97) vb impf

roſ-, ros- (95), roz- (2).

Wszystkie o oraz a jasne.

Fleksja
inf rozkoszować
indicativus
praes
sg pl
1 rozkoszuję rozkoszujemy
2 rozkoszujesz
3 rozkoszuje rozkoszują
praet
sg pl
1 m -em rozkoszowåł m pers
2 m -eś rozkoszowåł m pers rozkoszowaliście
3 m rozkoszowåł m pers
n rozkoszowało subst
fut
sg
1 m będę rozkoszowåł
2 m będziesz rozkoszowåł
3 m będzie rozkoszowåł, rozkoszować będzie
f będzie rozkoszowała
imperativus
sg pl
1 rozkoszujmy
2 rozkoszuj
3 niech rozkoszuje
conditionalis
sg pl
1 m bych rozkoszowåł m pers bychmy rozkoszowali
2 m byś rozkoszowåł m pers
3 m by rozkoszowåł m pers
f by rozkoszowała m an
n by rozkoszowało subst

inf rozkoszować (21). ◊ praes 1 sg rozkoszuję (4). ◊ 2 sg rozkoszujesz (4). ◊ 3 sg rozkoszuje (17). ◊ 1 pl rozkoszujemy (1). ◊ 3 pl rozkoszują (5). ◊ praet 1 sg m -em rozkoszowåł (1). ◊ 2 sg m -eś rozkoszowåł (2). ◊ 3 sg m rozkoszowåł (4). [n rozkoszowało.] ◊ 2 pl m pers rozkoszowaliście (1). ◊ fut 1 sg m będę rozkoszowåł (1). ◊ 2 sg m będziesz rozkoszowåł (3). ◊ 3 sg m będzie rozkoszowåł (2), rozkoszować będzie (1); będzie rozkoszowåł RejAp; będzie rozkoszowåł : rozkoszować będzie RejPos (1:1). f będzie rozkoszowała (1). ◊ imp 2 sg rozkoszuj (2). ◊ 3 sg niech rozkoszuje (1). ◊ 1 pl rozkoszujmy (1). ◊ con 1 sg m bych rozkoszowåł (1). ◊ 2 sg m byś rozkoszowåł (2). ◊ 3 sg m by rozkoszowåł (12). f by rozkoszowała (2). n by rozkoszowało (1). ◊ 1 pl m pers bychmy rozkoszowali (1). ◊ part praes act rozkoszując (6).

Sł stp, Cn notuje, Linde XVI w. (osiem z niżej notowanych przykładów).

1. Zażywać przyjemności, znajdować w czymś wielką radość, uciechę; suaviari Mącz; deliciare PolAnt; recreari Calag (86): Laute vivere, roskoszhovacz BartBydg 80; RejPs 95, 166v; A też oná iſkrá oney nieſmiertelnośći Adámowey záwżdy ſie w nas odnawiác muśi/ iż ſie nam zda iákobychmy tu iuż ták záwżdy vſtháwicżnie ná ſwiecie żyć á roſkoſzowáć mieli. RejAp 5v; okrutna odpowiedź Abráámowá [zmarłemu bogaczowi] [...] doſycieś nędzniku roſkoſzował zá krotkiego cżáſu żywothá twoiego [recepisti bona in vita tua Vulg Luc 16/25]/ iuż tez nielza iedno iż wiecżnie muśiſz vżywáć męki RejPos 265v; Calag 442a; [Dict 1566 F3v].

rozkoszować z czym (1): [cesarzowi niemieckiemu Henrykowi V pokonanemu przez Bolesława Krzywoustego] Lepiéy było ze złotem/ w Niemcách roſkoſzowáć/ A Polakóm dáć pokóy/ źiemie nie woiowáć. BiałKat d4v.

rozkoszować w kim, w czym (16): ktorzy pokłádáli nádzieię wmożnoſćiach ſwoich [...] przed tem máło chćieli roſkoſſowáć wprzebranych páłácoch twoich RejPs 124; Dayże Pánie bych w twych drogach ſwiętych ſwiádectw twoich/ Więcey záwżdy roſkoſzował niż w bogáctwach ſwoich/ Ktoreby mnie mogły przypáść z nábycia rąk moich. LubPs aa5; Wtakowych tedy grach godzi ſię roſkoſzować/ ktore kunſtu nieco/ albo zaiſte wiele/ á przigod namniey niezamykaią wſobie KwiatKsiąż P4; BiałKat d4v; RejZwierc 188v; ArtKanc I3. Cf Zwrot.

Ze zdaniem dopełnieniowym (1): Niechay ſie iedno ći záwſtydáią ktorzy ſobie wtem roſkoſſuią áby zle czynili gdy będą lekkoſćią przywleczeni RejPs 52v.

W połączeniach szeregowych (2): SeklKat R2v; Iedni bowiem z pogány zwierzchne tylko rzecży Vpátruią/ y máią ná wſzyſtkiey ſwey piecży: Ieść pić á roſkoſzowáć po wſzyſtkie ſwe látá Ozdoby y roſkoſzy mieć wſzyſtkiego świátá. [...] Drudzy záś [...] KołakSzczęśl A3; [KrowNap B5v; A przetoż niemáſz nic lepſzego człowiekowi z pracey iego/ iedno ieść/ pić/ á roſkoſzowáć ſobie [quod ... ostendat animae suae bonum] BibRadz Eccle 2/24 (Linde)].

W przeciwstawieniu: »rozkoszować ... narzekać« (1): Ty bogacżu iżeś roſkoſzował/ muśiſz wiecżnie nárzekáć RejPos 265v.

Zwrot: »sobie rozkoszować« = suaviari Mącz [w tym: w kim, w czym (10), z kim (2)] [szyk zmienny] (21): Owſſem ſobie będę roſkoſſowáł doznawſzy miłoſierdzia twego RejPs 44, 52v; v dobrego źyemiáńſtwá [...] poſpolicye ſynowye v oycow ſwych áni doſypyáyą/ áni theż názbyt ſobye roſkoſſuyą. GliczKsiąż F3v, E7v; LubPs C3; RejWiz 20v, 114v, 115v, 167; (nagł) Ian Włodziſławſki. (–) [...] Zbiegawſzy ſwiátá wiele/ wſzytkiego ſprobował. Dworſkich ſpraw y Rycerſkich/ á widząc iż plotki/ Iął ſie miłey ſwobody/ [...] W ktorey ſobie w pocżćiwym/ ſtanie roſkoſzuie/ Opuśćiwſzy trudnośći/ cnocie przyſługuie. RejZwierz 64v; Mącz 424d; Bo pátrzay iáko thu Pan ſtan bogátego cżłowieká właſnie wyraźić racżył/ iż ſie vſháwicżnie ſtroił á obłocżył w rozlicżne odzyenie/ á roſkoſzował ſobye w hoynoſciach ſwiátá tego/ á w rozlicżnych przypráwach iego. RejPos 162, 192v, 195v, 356; LAſká Boża obfita to ſpráwiłá tobie/ Iż w nich [w dziateczkach] teraz w ſwych leciech roſkoſzuieſz ſobie. RejZwierc A4v; y márynarz iuż ſie nie boi onych ſtráſznych wiátrow/ y onego wąthpliwego kołyſánia ſwego [...] áni onych Syren [...] tylko iuż ſobie roſkoſzuie z miłemi przyiacioły ſwemi/ ktorzy mu ſie ráduią RejZwierc 176v; á owſzem ſobie iáwnie roſkoſzuiemy w złoſciach ſwoich/ á zá cżáſu ſzcżęſcia náſzego nic nie myſlimy o przyſzłym nieſzcżęſciu RejZwierc 261v, 77v, 113v, 261v; [nápominał go/ mowiąc iżeś tu przyiechał nie roſkoſzowáć ſobie iákoś domá cżynił/ ále ábyś ſie Oycá ſwego pomśćił. HistTroj K2v; DudEpist III 248; BibRadz Eccle 2/24 (Linde)].
Szeregi: »rozkoszować i bujać« (1): Roſkoſzowáliśćie ná źiemi/ y buiáliśćie [Delitiati estis ... et lascivistis]: odchowáliśćie/ ábo wytucżyliśćie ſercá wáſze CzechEp 50 [przekład tego samego tekstu] [CzechNT Iac 5/5].

»pieścić się, rozkoszować« (1): Bo folguiąc temu ſwowolnemu oſłowi [tj. naszemu ciału]/ [...] śiłá poććiwy cżłowiek ſobie rzeczy poważnych [...] opuśćićby muſiał. Abowiem niech ſie ono pieśći iáko chce/ roſkoſzuie ſobie iáko chce/ tedy iednák nigdy bez trwogi być nie może. RejZwierc 113v.

W przen (1):
Zwrot: »rozkoszować w rozkoszach« (1): Roſkoſzuy duſzo moiá miła w roſkoſzach ſwoich RejPos 317.
Przen [w czym] (4): RejWiz 115v; [do zazdrośći] CO ſtráſznym iádem kropiſz/ dźiwie ſrogi/ Cudzym złym żywieſz/ y w łzách roſkoſzuieſz GrabowSet E2v, F2, R3v.
a. O Bogu (23):
Zwroty: »w rozkoszy rozkoszować [nad czym]« (1): Iedno iuż ſobie w roſkoſzy wielkiey ſwoiey á w onym wiecżnym kochániu ſwoim/ będzye roſkoſzował/ iáko práwy Bog w iednośći Troyce ſwięthey/ nád onym wdzyęcżnym dzyedzictwem ſwoim/ á wiecżnym kroleſtwem ſwoim. RejPos 232.

»((wiekom) wiecznie (a bez końca) a. na wieki wiekom (a. wiecznie) a. po wszytki nieskończone wieki) sobie rozkoszować« [w tym: w kim, w czym (10), z kim, z czym (żywotne) (7), nad kim, nad czym (7), z czego (1)] [szyk zmienny] (23): Y rozdrápáć dali mury koſćiołá mego y mieſcá ty wniwecz obroćili w ktorychem ia ſobie oſobliwie roſkoſſowáł ták iż zároſly ſćieſzki do nich RejPs 133, 116v, 153; A ná to też ieſt ſtworzon [człowiek]/ áby Pan miał cżeść á chwałę z niego/ á roſkoſzował ſobie nád nim RejAp 1, BB4, 160v, 175v; ábychmy imi [ścieżkami utorowanymi nam przez Pana] nieomylnie tráfić mogli do Oycá ſwego niebieſkiego/ y do onego kroleſtwá nam z dawná obiecánego od niego/ á on áby ſobie iuż wiecżnie á bez końcá roſkoſzował z námi. RejPos 318v, 100v [2 r.], 104, 122v, 124v, 187 (14); Pan Bog racżył ſtworzyć [człowieka] [...] ku cżći ku chwale ſwoiey/ á ku poććiwey ozdobie iego/ y ſławie iego/ áby ſobie nań pátrzył á roſkoſzował z onego nadobnego poſtánowienia iego y poććiwych ſpraw iego RejZwierc 113v, 1v.

Szereg: »kochać się (a. mieć [w kim] kochanie) a rozkoszować« [szyk 1:1] (2): niewinna kreẃ onego [...] ſyná iego/ miáłá mu záſię w łáſkę przywroćić onego nędznego á ſtráconego cżłowieká/ kthory był wielkie kochánie iego/ kocháiąc ſie á roſkoſzuiąc ſobie iuż y nád onymi kthorzy [...] cżekáli onych obietnic iego RejPos 104, 100v.
b. O człowieku zbawionym: zażywać szczęścia w królestwie niebieskim (14): [wierni Pańscy] nie tylko proſto roſkoſzowáć/ ále będą z onym ſwoim wdzięcżnym Báránkiem krolowáć ná wieki wiecżne. RejAp 188v.

rozkoszować z kim, z czym (6): RejAp 97; Bo ieſli go [Pana Boga] będzyeſz náſládował/ Pewnie też z nim będzyeſz roſkoſzował. RejPos Bv, 321 [2 r.]. Cf »sobie rozkoszować«.

rozkoszować w czym (1): [pomni że przez te ćiężkośći maſz wniść do onego błogoſłáwionego á nieſkońcżonego weſela/ ktorego iuż więcey od ćiebie żaden nie odeymie/ á w ktorym ty maſz pływáć á roſkoſzowáć ná wieki. WujPosN 1584 I 378 (Linde)]. Cf »sobie rozkoszować«.

W przeciwstawieniu: »ucirpieć ... rozkoszować« (2): Then ná málucżki cżás vćirpiał krociuchny kłopoth á krociuchną ſmierć/ á ná wiecżne cżáſy ſobye roſkoſzuie y roſkoſzowáć będzye s Pánem ſwoim RejPos 321.

W porównaniu (1): gdy przez ſwą nieomylną wiárę oſięgnieſz [Pana Boga] [...]/ Iuż cie vſtrzeże od grzechu/ od márney śmierći/ od zwirzchnośći ſzátáńſkiey/ ták iż ſobie będzyeſz chodził á roſkoſzował iáko błogoſłáwione ſtworzenie. RejPos 146v.

Zwroty: »sobie rozkoszować« [w tym: z kim (2), w czym (1)] [szyk zmienny] (9): RejPs 125, 190v; thák rozumiem iżby káżdy wolał rok wytrwáć málucżko/ á odiąć ſobie kęs ſwey woley/ á áż do śmierći á ieſzcże ktemu wiecżnie ſobie roſkoſzowáć wedle myſli ſwoiey. RejPos 315v, 26v, 27v, 146v, 168v, 321 [2 r.]; duſzá oná wdzięcżna iuż będzie w ręku Páńſkich/ [...] á iuż będzie w wielkiey rádośći á w opiecze Páńſkiey cżekáłá onego [...] záwołánia ſwego/ kthore iuż ma s pewnych obietnic Páńſkich iż będzye wiecżnie ſobie s Pánem ſwym krolowáłá á roſkoſzowáłá RejZwierc 5.

»wiecznie, na wieczne czasy, [na wieki] rozkoszować« (3:2): RejPos 321 [2 r.] 315v; RejZwierc 5; Day [Panie] ſzcżęśliwie doſtąpić w Niebie ſwey rádośći: Y Thobie tam chwałę wzdáwáć/ wiecżnie roſkoſzować ArtKanc K4v; [WujPosN 1584 I 378 (Linde)].

c. O Maryi odwiecznie pozostającej w zamysłach Boga jako matka Chrystusa (1): aboczyem przet wſzemy uyeky bylaſz roſkoſzuyącz dlugy czaſz wzamknyenyu ogrodeczka ſercza boſkyego PatKaz II 46.
d. O szatanie (4):
Zwrot: »rozkoszować sobie« [w tym: nad kim, nad czym (3), miedzy kim (1)] (4): nie odbiegay nas [Panie] w tym głuchym leſie márnośći á obłędliwośći tego ſwiátá/ áby on márny á ſrogi wilk nie miał pociechy ſwoiey nád námi/ á nie roſkoſzował ſobie nád dzyedzictwem twoim/ á nád thą niewinną owcżarnią twoią RejPos 262v, 74v, 87, 124.
Szereg: »bujać, (a) rozkoszować« (2): Iuż thám on okrutny hárcownik twoy/ ktory ſobie buiał á roſkoſzował nád narodem ludzkim/ muſiał krotko gdzieś ſtáć w ciemnym kącie ſwoim/ gdy ſłyſzał ony głoſy/ iż to iuż ten idzye ktory przyſzedł w imię Páná náſzego RejPos 87, 74v.
e. O zwierzętach (2): Roſkoſſuią rozliczni ptacy ná wyſokoſći drzew od niego ſtworzonych á ielenie [...] buiáią ſkacząc ná żywnoſćiach gor RejPs 152v, 152.
2. Sprawiać komuś przyjemność, radować, cieszyć kogo; delectare Vulg, Mącz; afficere Mącz; dulcescere PolAnt [w tym: kogo, co (6)] (8): Yákoż tedy w vmyſlech ludzi tych tá żądza zárodziłá ſie/ że nic wyęcey nye roſkoſſuye/ nic bárzyey nye chłodzi/ yedno pyenyądze myeć/ ſkárby gromádzić/ imyoná kupowáć/ goſpodárſtwá nábywáć. GliczKsiąż M5; Abowyem gdyby yą [żonę nienabożną] ſyn odzyerzał yeſliby ſam był nabożnem/ z żonąby ſie zgodzić nyemogł. Onegoby chwałá boża roſkoſſowáłá/ á onę ſwyát s ſwemi przyſmáki GliczKsiąż P6; Me facilitas hominis delectat, Luckość á skłonność yego mnie wielmi rozkoſzuye. Mącz 114b, 114c; A ieſliby cie y to roſkoſzowáło co ſie vſzam podoba/ y toć nic nie záwádzi/ á wſzák tego y Dawid/ y inſzy krolowie vżywáli [...] dla ſtrzeźwienia ſprácowáney myſli ſwoiey/ tedy ſą nadobne á ćiche muzycżki RejZwierc 102v; [Miłość niewiáſty pilney będzie roſkoſſowáłá mężá ſwego/ y kośći iego roſtuczy. Leop Eccli 26/16 (Linde); WujBib 630a].

W połączeniu szeregowym (1): Ut hoc magis afficit quam illud, To więcey człowieká poruſza/ Pobudza álbo roskoſzuye nyżli ono. Mącz 114c.

[W przeciwstawieniu: »rozkoszować ... frasować«: Kiedy/ prawi [św. Augustyn]/ ták pokutuieſz [...] co ćię pierwey roſkoſzowáło w ćiele/ to ćię záś fráſuie ná vmyſle WujPosN 1584 33 (Linde).]

W przen (2): Ządza gdy doydzie/ roſkoſzuie duſzę BudBib Prov 13/19; [BiałPos 134 (Linde)].
Szereg: »rozkoszować i dać radość« (1): Boiaźń Páńſka roſkoſzuie ſerce/ y dáie rádość y weſele [delectabit cor et dabit laetitiam et gaudium Vulg Eccli 1/12] ná długie dni y látá. KołakSzczęśl B4.
*** Bez wystarczającego kontekstu (3): Delecto, Rozkoſzuyę/ Ochładzam Vweſelam. Mącz 181d, 182b; Erlſtigen. Roſkoſzowáć/ et lubić. Delectare. Calag 169a.

Synonimy: 1. cieszyć się, kochać się, lubić się, lubować się, weselić się; 2. cieszyć, weselić.

Formacje współrdzenne: rozkoszować się, rozrozkoszować się, urozkoszować, urozkoszować się, wrozkoszować się; rozkoszywać się.

Cf ROZKOSZOWANIE, ROZKOSZUJĄCY

JR