[zaloguj się]
[pdf]

OKUPIĆ (18) vb pf

o jasne.

Fleksja
inf okupić
praet
sg pl
1 m -m okupił m pers
3 m okupił m pers okupili
f okupiła m an
n subst okupiły
imperativus
sg
2 oku(p)
conditionalis
sg
3 m by okupił

inf okupić (5). ◊ fut 2 sg okupisz (1). ◊ 3 sg okupi (5). ◊ praet 1 sg m -m okupił (1). ◊ 3 sg m okupił (2). f okupiła (1). ◊ 3 pl [m pers okupili.] subst okupiły (1). ◊ imp 2 sg oku(p) (1). ◊ con 3 sg m by okupił (1). ◊ [part praet act okupiwszy.]

Sł stp notuje, Cn, Linde brak.

1. Zapłacić za otrzymanie czegoś lub za jakieś usługi [w tym: kogo, co (3)] (4):
Zwroty: [»okupić [co] z długow«: którakolwiek strona z nich będzie mogła przyć do tego, będzie wolno okupiwszy ją [rolę] z długów dzierżeć KsięgaSądIwk 1593 nr 199].

»[kogo] pieniądzmi okupić« (1): Vmrzeli mu thá [miłośnica]/ drugą ſobye námowi/ á pyenyądzmi y obyetnicámi okupi. GliczKsiąż O8v.

a. [Nabyć [co]: aby było wolno Żydom miasta naszego Ploczka cmyntarz na przedmieściu ploczkim na tym miejscu, gdzie oni plac okupili, mieć i zbudować DokumPłock 498.]
b. Odkupić swoją dawną własność; redimere PolAnt [w tym: co (1)] (2): A ieſli nie okupi [domu]/ y ſpełni ſię mu rok cáły/ tedy odyidzie dom on [...] y będzie onego ktory iy kupił bliſkośćią y potomkom iego BudBib Lev 25/30, Lev 27/31.
c. Wykupić z niewoli [kogo] (1): [Anapedon [...] zá nimi/ [zbójcami] ſię puśćił/ chcąc brátá okupić HistFort O7.]
W przen (1):
Zwrot: »okupić z rąk [czyich]« (1): Niewolnicy náſzy opánowáli nas: á niebył nikt/ ktoby nas okupił z rąk ich PowodPr 10.
2. Zadośćuczynić, wynagrodzić materialnie lub moralnie za wyrządzone zło lub w celu uniknięcia jakiegoś zła; redimere PolAnt [w tym: kogo, co (1)] (10): Ktobi komv wziął Kmieczia [...], tedygo ma wroczicz zmaiętnoſczią iego wſſitką, a niemozego okvpicz dzieſiączią grzivien ComCrac 17; ná potrzebę téy woyny/ nie ieno to ſamo ná kupę zniéść/ co kto w ſkrzynce v śiebie domá ma/ ále y to/ coby w kośćieléch rzeczy świętych było. [...] ták wdźięczna onégo Biſkupá wielkiégo v wſzyſtkich rzecz byłá/ że zdrowié miłéy oyczyzny ſwéy chce okupić ſkárby Bogu poświęconémi. OrzJan 112.
Zwroty: »pieniądzmi okupić« (1): tedyć práwo/ ktore roſkázuie mężoboyſtwo pieniądzmi okupić [lex homicidium pecunia redimi iubens]/ niema być pocżytáne zá práwo/ ále zá Rzecżypoſpolitey zmázę ModrzBaz 79.

»okupić śmiercią« [szyk zmienny] (2): Y ták śmierćią mężną y dowćipem wielkim cżyſtość ſwoię okupiłá SkarŻyw 162; GosłCast 60.

Przen: iron. (2):
Zwrot: »fałszem okupić« = oszukać (2): Nie trzebá mu wiáry dáć/ bo fáłſzem okupi. BielSat M4 [idem] BielSjem 34.
a. W Starym Testamencie: złożyć ofiarę Bogu za pierworodnego syna (1):
Zwrot: »okupem okupić [kogo]« = redimendo redimere PolAnt (1): cżłowieká pierworodnego okupem okupiſz [redimendo redimes] á tákże pierworodne bydlę niecżyſte odkupiſz. BudBib Num 18/15.
b. O Chrystusie: ofiarować się za grzechy ludzkie [kogo, co] (2):
[Zwrot: »z niewolej szatańskiej okupić«: że ſię [Chrystus] człowieczeńſtwem náſzym odźiać raczył: nie dla iákiey náſzey zaſługi/ áby nas z niewoley Szátáńſkiey okupił. BzowRóż 41.]
W przen (1): Dobrodźiey moy y tworcá moy/ ręce mię iego vczyniły/ ręce mię iego okupiły SkarKaz 209b.
α. Stanowić odkupienie (1):
Zwrot:»grzech okupić« (1): A kogożby tá ofiárá nie vbłagáłá? Iákiegoż grzechu okupić nie ma? SkarKaz 161b.
3. Uratować; redimere PolAnt [kogo, co] (4): Przybliż ſię ku duſzy moiey/ okup ią/ dla nieprzyiaćioł moich wykup mię. BudBib Ps 68/18[19]; miał vćiſk/ lecz ánioł oblicża iego zbawiał ie/ w miłośći ſwey y w łáſce ſwey ten ie okupił/ nośił ie BudBib Is 63/9, Is 44/22, 23.
[W przen:
Zwrot: »[komu] gardło okupić« = uratować od śmierci: Ciceronowi to śmiele przypiſáli/ że on ſam im gárdłá okupił CiceroKosz c4.]

Synonimy: 1. nabyć, 2. »dosyć uczynić«, nagrodzić, opłacić; b. wybawić, wyzwolić, zbawić; 3. uchronić, wybawić, wyzwolić.

Formacje współrdzenne cf 1.KUPIĆ.

Cf OKUPIENIE, OKUPIONY

JDok