« Poprzednie hasło: [ONITEK] | Następne hasło: ONOCENTAURUS » |
ONO (359) pt
ono (357), on (2); ono : on PaxLiz (2:2; C3, D3v).
o- (25), ó- (2) BiałKat, Strum; drugie o jasne.
Sł stp, Cn notuje, Linde XVI – XVII w. (z Cn).
- Partykuła deiktyczna
(359)
- 1. Wskazuje na wypowiedź lub jeden z jej członków: oto, to; en – „ono”
(236)
- A. Z elipsą łącznika w orzeczeniu: to jest (2)
- B. Poprzedza zawiadomienie, obserwację
(17)
- a. Z elipsą orzeczenia (4)
- C. Poprzedza wyjaśnienie, uzasadnienie, przykład, komentarz: oto więc, tedy, też, mianowicie (208)
- D. Poprzedza wynik, konsekwencję, rezultat (8)
- ** Bez wystarczającego kontekstu (1)
- 2. Uwydatnia, podkreśla
(123)
- A. Zastrzeżenie, perswazję, przeciwstawienie: natomiast, oto, przecież, tymczasem (48)
- B. Uwydatnia wezwanie, zalecenie (1)
- C. Uwydatnia pytanie: to
(14)
- a. Uwydatnia pytanie retoryczne (6)
- D. Uwydatnia współwystępowanie akcji w tym samym czasie (1)
- E. Podkreśla nowość, zmianę sytuacji, nieoczekiwany jej rozwój (59)
- 1. Wskazuje na wypowiedź lub jeden z jej członków: oto, to; en – „ono”
(236)
Połączenia: »ono ... a« (1): iakis ty tedy ſmutek miała/ gdys na ſyna ſwégo na krzyżu wiſſącégo patrzala/ ono krew z niego płynęla/ a tys iéy otrzétz niemogla. OpecŻyw 142.
»ono ondzie« (1): ktorzy [fałszywi prorocy] zwodząc ludźie mowić będą: Owo ſám ieſt prawdźiwy Kryſtus: Ono ondźie ieſt [Ecce hic est Christus, ecce illic Vulg Mar 13/21; Owo tu ieſt Chryſtus/ Oto tám Leop; Oto/ tuć ieſt Chriſtus/ oto tám WujNT] prawdźiwy Kryſtus. LeovPrzep G.
»ten (też) ono« (2): Ten był ono proporzec ná hárcu Knechtowi/ Wydárł RejWiz 97v; Tá [Jezabel] też ono byłá dáłá zábić Nabothá onego niewinnego cżłowieká RejAp 30.
Połączenie: »ono tam« (3): iż ſię tych oſtátnich cżáſow mieli ználeść zwodźićiele źdrádliwi [!] [...] pokázuiący im/ owo tu ieſt Pan Chryſtus/ ono tám [Ecce hic est Christus aut illic Vulg Matth 24/23; Owo tu ieſt Kryſtus/ albo ono hain Leop; Oto tu ieſt Chriſtus/ ábo ondźie WujNT]/ owo ſám kośćioł: owo tám/ owo ſám ſłowo Boże. ReszPrz 13; Pálcem ſkázuiąc/ gdźie Troia leżáłá [...] Ono tám Troia/ widźiſz dymy oné W niebo idącé GórnTroas 68; WujNT 104.
W pozycji po zaimkach względnych [w tym po: ktory (31), co (23), jaki (2), jakowy (1)] (57): ſłychałem ia o tym/ Co ono powiedáli o iábłuſzku złotym RejWiz 85v, 23v, 168; iákie ſą rádośći niebieſkie zgotowáne wiernym páńſkim co ono onich powiedáią iż vcho o nich nie ſłycháło RejAp BB5v; Przypátrz ſie iedno [...] Iáką ono widaſz ſproſność/ á lekkość Koronną RejZwierc 189; ktorzy [ludzie niezbożni] [...] od náſzego wezwánia niebieſkiego nas [...] odwieść chcą. Iákowi ono byli/ ktorzy zborámi Bożymi w Korynćie w Gálácyey [...] trwożyli CzechRozm 241, 150v, 183, 232v; PaprPan D4, L3, S3; StryjKron 11 [2 r.], 140, 150, 260, 285 (17); CzechEp 8, 47, 106, 201, 215, 283 (8); doſyć mamy iáſną Kronikę Cżeſką o onym chłopie opitym/ ktory ono przez noc y przez dźień iedno był Ceſárzem. WerGośc 244; WerKaz 299; PaprUp B4v, Cv, D4v, 12, K2; GostGospSieb +2v; LatHar 737; SarnStat 1267; A toć ieſt ná co ſie ono Bog vſkarża PowodPr 65; A dźieie ſie cżęſtokroć v nas/ z cżego ſie ono pośmiewał Diogenes/ Iż wielcy złodźieie máłych wieſzą. PowodPr 79, 65, 66, 70 [2 r.], 79, 83; CiekPotr 34.
W pozycji po spójnikach łączących zdanie podrzędne [w tym po: gdy (42), gdzie (12), kiedy (8), bo(ć), że (2), abowiem, iż, kędy (1)] (69): Toć ieſt z Melankolijey zimney á ſuchey [...] Też kiedy ſie ono żyła trzęſie iakoby płomień gdy ſwieczę zgaſić chczą FalZioł V 12v; RejKup n8; KromRozm I M4v; KromRozm II d3v; KromRozm III H8v; Gdy ſie ono [Helijasz] po gorach przed złą krolową krył/ Karmił go Anyoł długo RejWiz 156, 155v; RejFig Bb4v; GrzegRóżn D2v; Abowiem ono wnet ma káżdi [wierny Pański] nadobny plaſtr náuki Páńſkiey [...] gdzie ono mowić racżył do ludu ſwoiego RejAp 132v; GórnDworz I2; RejPos 10v, 127, 234, 300v; GrzegŚm 27, 65; RejZwierc 99v, 261v; przecżytay/ co ieſt o teyże rzecży w káp: 7. nápiſano v tegoſz Proroká: Gdzie ono záś tyż Monárchije beſtyámi názywa. CzechRozm 169, 17v, 18, 42v, 47v, 60 (29); PaprPan L2; StryjKron 482, 537; CzechEp 127, 168, 191, 208 [2 r.], 230, 255 (9); Nie wierzyſzli/ owo maſz miéſzek wypróżniony/ Gdźie ono był nie ieden zá wczorem czérwony Złoty PudłFr 34; ArtKanc N3; Cziliſcie ſie zafraſowali [senatorowie] na libertatem naſze/ ze ya wam ono ſzpetnie opiſal on Doctor ſtari zrozumu wiwietrzali PaprUp D3v; ActReg 155; Calep 326b; O czym téż niemáło znaydźieſz. Titulo, Stipendiati, álbo Zołniérze. [...] kędy ono y część pieniędzy każe záchowáć dla nagród. SarnStat 452, 106, 1262; PowodPr 46.
Powtórzenie czterokrotne, z poprzedzającą partykułą -ć (1): Czo to beli za Rytwianſci/ obac yako zaſluzeni [...] Ritwianſkiemuc ono Woyewodzie Letzickiemu/ Marcinowi oſmi Sinow zabito [...] Ritwianſkic ono Derſlaw Woyewoda Krakowſki z łanem Bratem [...] invectivue na Króla vćinieli [...] Ritwianſkic ono Oſwiecimſkiego y Zatorſkiego Powiatow doſtawſzi Koſztem y Meſtwem ſwem/ Krolowi abo ratzei Rzeci Poſpolitei darował [...] Ritwianſkic ono Ian Staroſta Sendomirſki wielka ſume R:P na Staroſtwie Sendomirſkiem darował PaprUp E4v.
Połączenia: »a ono« (6): RejKup m3; KochFr 23; WerKaz 305; GórnRozm C2; PaprUp H4v; mowi im [Jezus apostołom]: Spićież iuż teraz/ y odpoczywayćie. á ono przybliżyłá ſię godźiná [ecce appropinquavit hora Vulg Matth 26/45; Oto ſie przybliża godziná Leop; oto przybliżyłá ſię godziná WujNT]/ y Syn człowieczy będźie wydány do rąk grzeſznikow. LatHar 693.
»i ono« (1): themv by hoſpodar moy nyerad alye naſlche grzechi naſch karaya y ono wſedl nyekthori woyewoda [...] LibLeg 11/166.
»iż ... ono« (2): A iż ták ieſt/ co mowię/ ono o tym ták cżyśćie ieden z ſtárych nápiſał/ Chriſostom [...] ná ty Chriſtuſowe ſłowá. CzechEp 37, 205.
»(tak) jako(by) (też, zasię) ono (i, na przykład, tak)« (34): gdi woythek parobek onym ye na Gorą ſchowal yakobi ono przeſz palcze patrzacz thego dopuſzczila LibMal 1554/186; Iáko też záſię ono y on drugi krol ſławny y zacny Acháb/ ktory odſtąpił Micheaſzá Proroká Páńſkiego [...] tákież márnie zginęło kroleſtwo iego. RejPos 115v, 13v, 50, 89v, 202, 218 (10); GrzegŚm 44; RejZwierc 10, 101v; co ſie z ſpraw Apoſtolſkich iáſnie pokázuie: y z liſtow ich [...] Iáko ono ná przykład mamy ſłowá Piotrowe: Kayćie ſie CzechRozm 267, 41v, 44, 51v, 80v, 129v (12); Mniemieli żeby ták vciekał/ iáko ono Sigmunt Ceſarz y Krol Węgierſki/ gdy przegrawſzy bitwę z Turki [...] vciekał. StryjKron 607 marg; CzechEp 13, 119, 335; yako ono Piaſtunka roſkwilone dziecie cieſzi tak go tez vcieſzono PaprUp G3v, B, G3, L2; PowodPr 48.
»ono snadź« (1): Ono ſnadz żadne ſtworzenie Kiedy zna vpokorzenie Nie moze ſie nigdy ſrożyć RejJóz E7.
»tak(ci, -że) (też) ono (i)« (4): GrzegŚm 60; Tákże ono y Xerxes [...] gdy był wielką wielkość ludzi ná woynę wywiodł/ [...] páthrząc ná ony woyſká pocżął płákáć. RejZwierc 170, 135; CzechRozm 114.
W pozycji po spójnikach [w tym po: skąd (3), dlaczego, dlategoć, przetoż (1)] (6): kiedy [dusza nasza] muzykę ſłyſzy/ tho iáko ze ſnu/ oczkniewa ſie [...] Przethoż ono Alexánder wielki [...] zápaliwſzy ſie muzyką/ wſtáć więc nád ſwoię wolą od bieſiády muſiał á bieżeć do zbroie GórnDworz H2; GrzegŚm 56; CzechRozm 207v; iż to co ſlyſzeli y co widźieli [...] toż też [...] ludźiom opowiedáli. 1.Ian. 1ꝟ. 1. Dla tegoć ono y Piotr ś. w tym ſię oświádcża/ iż nie náſládowáli baiek ſubtylnie zmyślonych CzechEp 208; któré [towary moskiewskie] inędy niewiedźiáły drógi do Fránciiéy Włóch, y do Hiſzpániiéy, iedno przez Lublin: zkąd ono bywáły ſławné iármárki Lubelſkié. SarnStat 106, 1141.
Połączenie: »tak ono« (1): ták ono/ cżemu ſię był w miłośći Boſkiey y ſłodkośći imienia iego przez cáły żywot przyucżył/ tym ku śmierći idąc wſzyćiek woniał SkarŻyw 293.
Połączenia: »a ono (i, snadź)« = et ecce PolAnt; cum nihilominus, cum tamen Cn (45): [Matuchna boża] myſli [...] iakoby ſlożyla cialo s krzyża ſwégo námileyſſégo ſyna a ono trudno/ bo mocy niedoſtaie OpecŻyw 154; FalZioł [*8]; RejKup k7; iako rzeczeſz bratu twęmu. Dáići wyimę trzáſke zoka twégo a ono trám woku twoięm [et ecce trabs in oculo tuo PolAnt; á oto bierzmo w oku twoiem BudNT; á oto tram ieſt w oku twoim WujNT]? MurzNT Matth 7/3, 123v; A przedſye iednák opiekun [...] záwżdy ſobie ma zá ſłuſzną obronę [...] iż vczynił Vrzędny Inwentarz/ á ono ſnadź thym Inwentarzem pan Opiekun dobrze opiekł y ożegł vbogie śieroty GroicPorz ee3v; mowią [fałszywi prorocy] grzeſznym y nie pokutuiącym ludziom pokoy/ á pokoiu nie máſz. A záſię pokutuiącym/ y wiernym mowią/ nie pokoy/ niepokoy/ á ono ieſt pokoy. KrowObr C4, 195; RejWiz 55; Efraim podchodźił mię kłamſtwem (marg) Bo chlubi ſię z tego iż mnie słuzy a ono służy báłwanom [...] (–) BibRadz I 458c; OrzRozm O4v; GórnDworz Cc2v; Strum P3; CzechRozm 26; Cżego ſobie zá grzech nie máią. A ono to ieſt ſproſne świętokupſtwo SkarJedn 347, 96, 344, 380; SkarŻyw 185, 194, 262; KochTr 3; NiemObr 11, 24, 58, 75, 76, 114; KochMRot A2v; GórnRozm B, B2v; PaprUp I2; GostGospPon 169; KochFrag 24; OrzJan 76; O Marto Marto/ fráſuieſz ſię y wielą rzecży troſkliwie ſię zábawiaſz: á ono iedney potrzebá [Porro unum est necessarium Vulg Luc 10/42; Ale iednegoć potrzebá ieſth Leop; Aleć iednegoż potrzebá WujNT]. LatHar 51, 607, 647; SkarKaz 209a, 313b, 347a. Cf »w rzeczy ... a ono«, »(w)rzkomo ... a ono«.
»w rzeczy ... a ono« (2): Raz z iednym paćierze w ćiáſney celli mowiąc/ trzydzieśći kroć przez nocne paćierze/ wrzecży ná potrzebę/ á ono ná otárćie łez y vſkromienie płácżu wychodził. SkarŻyw 574; SkarKazSej 694a.
»(w)rzkomo ... a ono« (2): Będźieć ſię on rzkomo vdawał przed ludźmi zá dobrze maiętnego [...] á ono ták wiele o nim możeſz rozumieć/ iáko o onym śláchćicu co w oſtrogách chodźił/ á ná koniu nie iezdźił. WerGośc 223; GórnRozm Av.
»ono ... a wżdy« (1): Oto ták ieſzcże mowią Zydowſcy forytarze: Ono Ian ponurzyćiel/ gdy go poſłáńcy Ierozolimſcy pytáli/ ieſliby on był Eliaſzem/ powiedźiał/ że nim nie był [...] A wżdy go przedſię Iezus Eliaſzem názywa CzechRozm 147.
W pozycji po zaimku pytajnym (8): rzekł iey: Ktorzy ono byli co ná łożu ſpáli? HistRzym 116; A cżemuſz też ono Páweł I. Korin 10. ꝟ 4. powieda/ iż oná opoká z ktorey ná puſzcży wodá wypłynęłá/ byłá Chriſtuſem? CzechRozm 31, 189v, 213v; A dokogoż też ono liſt ſwoy powſzechny Piotr ś. nápiſał CzechEp 60; Ktoſz ono ku nam idźie? CiekPotr 86, 64, 76.
W pozycji po partykule pytajnej (6): Azaſz ono nie Anyoł prowádził Iudith onę pánią ſwięthą przez wſzytki woyſka Holofernuſowe? RejPos 331v, 162v [2 r.], 218v, 331v; RejZwierc 154.
Połączenie: »a ono« (1): Cantherino more somniare, Gdy kto ſtoyąc ſpi a ono mu ſie ſni. Mącz 34b.
Połączenie: »a ono« (2): idąc z náſzégo kiermáſzu/ Záyźrzym/ á ono ſye pięknie źieleni ku láſu. PudłFr 8; KołakCath B2.
»ale(ć) ono« (2): ZawJeft 38; Aleć ono knam [pan młody] idźie/ rozmow zaniechaymy. PaxLiz B2v.
»lecz ono« (1): Lecz ono czos za perſona Placzy to ſumnięnie ona. Tu ydzié ſmutną poſtawą RejKup g3.
Połączenie: »a ono« (19): RejKupSekl a4; MurzHist 14; KrowObr C4v, 53; A Noe odiąwſzy dách z Archy/ wyzrał/ á ono wierzch źiemie oſechł [vidit et ecce aruerant facies terrae; vyźrzał iż oſechł wiérzch źiemie WujBib]. BibRadz Gen 8/13; Idź ieno do Máłey Polſki/ vſłyſzyſz á ono Sárnicki nieprzyiaćiel Boży/ woła wabiąc ludźie do śiebie LeovPrzep Gv, Gv; SkarŻyw 192, 338, 388, 463, 479, 496; NiemObr 22, 164; GrochKal 13; gdźie pátrza oczymá ſwémi ná to/ co nád naćiężſzą ránę człowieká bárźiéy boleć muśi: á ono żoná v drugiégo w gárśći OrzJan 135; kiedy wſpomniſz á ono y dla niey [cielesnej sprosności]/ y dla inſzey rozlicżney ſweywoley ludzkiey [...] cżłonká zdrowego w Synu Bożym nie było. LatHar 259; WitosłLut A4; SkarKaz 386b.
»tako ... a ono« (2): Pilát vzrzáwſſy tako ſromotnié zbitégo ij znędzonégo/ a ono iego [Jezusa] ſwięté oblicżé z ſinialo/ oczy ij wargi opuchly/ wſſytek vbit iako trędowaty OpecŻyw 129, 137.
Połączenie: »a ono« (4): Y vyzrzałem/ á ono iákoby Lew záiuſſony z láſu rycżący: y widziałem iż wypuſzcżał głos [Et vidi, et ecce sicut leo ... et vidi quoniam emittebat vocem; Y widźiałem/ á oto iáko lew ... y widźiałem/ że głos ... puſczał WujBib] cżłowiecży do Orłá. Leop 4.Esdr 11/37; SkarŻyw 227, 334, 510.
Połączenie: »a ono« (22): OpecŻyw 186; PatKaz II 61; vyźrzał Niebá otworzone/ y Duchá ſwięthego/ iáko Gołębicę/ á ono zſtępuie [vidit caelos apertos et Spiritum ... descendentem; vyrzał otworzone niebioſá y Duchá ... sſtępuiącego WujNT]/ y zoſtáwa ná nim. Leop Mar 1/10; Widźiałem też á ono ſtolice poſtáwione ſą [Videns fui donec throni elati sunt] á Stárodawny ſiadł ná nich BibRadz Dan 7/9, Gen 18/2, Dan 4/10; RejPos 149; vyrzy tákie widzenie: á ono go ná Sąd Boży porwano/ y każą mu ſię ſpráwowáć SkarŻyw 98; wnet mu vkazał dziwne widzenie/ á ono oſob wiele idzie pięknie przybránych [...] á w poyśrzodku nich śiedzi kśiążę ciemnośći/ to ieſt Dyabeł SkarŻyw 171; obácży á ono z onego mężá/ raz niewiáſtá/ drugi raz dziećię: poznał cżártá. SkarŻyw 508, 117, 173, 201, 250, 270 (12); ReszList 180; ArtKanc A3; Y widźiałem; á ono w pośrzod ſtolice y czworgá źwierząt [...] báránek ſtał [Et vidi, et ecce ... agnum stantem; Potymem widział/ á oto ... ſthoi Báránek Leop; Y widźiałem: á oto ... báránek ſtoiący WujBib] iáko zábity WujNT Apoc 5/6.
MK