[zaloguj się]
[pdf]

OPŁAKANY (34) part praet poss pf

opłakany (33), opłakan (1).

o oraz pierwsze a jasne. ◊ W formie niezłożonej -ån. ◊ W formach złożonych -an-.

Fleksja
sg
mNopłakany, opłakån fNopłakanå nNopłakané
G G Gopłakan(e)go
Aopłakany Aopłakaną Aopłakané
Vopłakany Vopłakanå V
pl
N m pers opłakani
subst opłakané
G opłakanych
A subst opłakané
V m pers opłakani

sg m N opłakany (8), opłakån (1); ~ (attrib) opłakany (2); (praed) opłakany (2) KochPs, GórnTroas, opłakån (1) OpecŻyw. ◊ A opłakany (3). ◊ V opłakany (1). ◊ f N opłakanå (2). ◊ A opłakaną (1). ◊ V opłakanå (2). ◊ n N opłakané (2); -é (1), -(e) (1). ◊ G opłakan(e)go (1). ◊ A opłakané (2). ◊ pl N m pers opłakani (4). subst opłakané (1). ◊ G opłakanych (3). ◊ A subst opłakané (3). ◊ [V m pers opłakani.]

Składnia dopełnienia sprawcy: opłakany od kogo (1).

Sł stp s.v. opłakać, Cn notuje, Linde XVI (jeden z niżej notowanych przykładów) – XVIII w.

I. W funkcji właściwej (12):
1. Obżałowany, taki, nad którym wylewało się łzy; fletus Mącz, Calep; deploratus Mącz, Cn; lamentatus Calep; comploratus, flebilis, lacrimabilis Cn (11): Fletus, Participium, Obżáłowány/ Opłákány. Mącz 130a, 130a, 306b; Syn opłákány Twóy/ Iákobie/ w niewolą ieſt záprzedány. KochPs 158; Calep 423b, 579b; GórnTroas 36, 49.

W połączeniu szeregowym (1): od ktoré porodzon/ kármion/ oblapián/ tzalowán/ na krzyżu wiſſątz oplakán? OpecŻyw 179.

Szereg: »opłakany ani pogrzebiony« [szyk 1:1] (2): Smierciámi wielu chorob pomrą: nie będą opłákáni/ áni pogrzebieni [non plangentur et non sepelientur]/ zá gnoy ná oblicżu źiemie będą Leop Ier 16/4, Ier 16/6.
2. Wyrażony łzami (1): Czyykolwiek żal od ćiebie opłákány będźie GórnTroas 69.
II. W funkcji przymiotnikowej: Godzien pożałowania, żałosny, lichy, nieszczęśliwy, nędzny; comploratus, flebilis, lacrymabilis Cn (22): opłakany człowiek/ námowám wnętrznem ducha świętégo mieśca niedáł ale ſzatanowi MurzHist C3v; SkarJedn 246, 392; SkarŻyw 261; Ty/ pánie/ vpádłégo ná nogách záś ſtáwiaſz/ Y opłákáné zdrowié czérſtwośći nábáwiaſz. KochPs 210, 30, 69; StryjKron 335; BielSen 3; Ciebie też Bog poćieſzył żywa o Krolowa/ Y ćiebie opłákána Polſko nieżycżliwym Iuż chce bronić drapieſzczom łákomſtwá wielkiego. KmitaPsal A3; Co po żegláſtym morzu popłynęłá/ Zkąd koniec Troiá opłákány wźięłá. GórnTroas 12, 54; OrzJan 114; SarnStat 1086; PowodPr 59; GosłCast 21; [Bo iuż ſnadź zábrnął głębiey á niżli wy wſzyſcy Opłákani Nurkowie/ Chryſtuſowey niſżcży. ŁaszczPogrom 5].

W charakterystycznych połączeniach: opłakany(-e, -a) człowiek, koniec, królestwo, niewiasta, obrona, Polska, przykłady, przymierze, przywłaszczenie, rąbek, rozruch, stolica, Troja, wojny, zdrowie, zwady, żal, żywot.

Wyrażenie: »te opłakane czasy« [szyk 2:1] (3): MurzHist B2; PAtrząc ná ſromotne rozerwánie ludu Chrześćiáńſkiego tych zwłaſzcżá cżáſow náſzych opłákánych SkarJedn A2; WerGośc 260.
Szeregi: »opłakany i mizerny« (1): iákoż po wielu mieyſcách opłákáné y mizerne [lugenda et calamitosa JanStat 842] ludźiom pokázuią ſie przykłády SarnStat 1067.

»nad insze wszystki nieszczęśliwszy i już prawie opłakany« (1): tedy ći muſzą być nád inſze wſzytkie nieſzcżęśliwſzy/ y iuż práwie opłákáni/ ktorzy o nie niedbáią/ y ná nie ſię z ſercá/ dla kuchnie ſwey/ dla folwárku/ wśi/ miáſtecżek/ kánoniy/ plebániy/ y inſzych/ gniewáią y ono lżą CzechEp 112.

»opłakany i żałosny« (1): A Węgierſką źiemię záśię/ króleſtwo opłákáné y żáłoſné/ iákiémi fortélmi pośiadł? OrzJan 12.

Synonimy: I. obżałowany; II. lichy, mizerny, nieszczęśliwy, żałosny.

Cf NIEOPŁAKANY, OPŁAKAĆ

TZ