[zaloguj się]
[pdf]

OPUSZCZENIE (49) sb n

-enie (48), -ęnie (1).

o oraz pierwsze e jasne, końcowe e pochylone.

Fleksja
sg pl
N opuszczeni(e)
G opuszczeniå
A opuszczenié opuszczeniå
I opuszczeni(e)m, opuszczenim
L opuszczeniu

sg N opuszczeni(e) (20). ◊ G opuszczeniå (10); -å (9), -(a) (1). ◊ A opuszczenié (10); -é (1), -(e) (9). ◊ I opuszczeni(e)m (3) Diar, CzechEp, LatHar, opuszczenim (1) SkarŻyw. ◊ L opuszczeniu (4). ◊ pl A opuszczeniå (1).

Składnia przydawki dopełniającej równoznacznej z dopełnieniem sprawcy: opuszczenie od czego (1).

Sł stp, Cn notuje, Linde XVIII w. s.v. opuścić.

1. Rozejście się, porzucenie, odejście, osamotnienie; desertio Mącz, Cn; destitutio Calep, Cn; dimissio Mącz; relictio Calep; discessus JanStat (14): RejPs 119v; BielKron 288v; Solitudo hominis, Opuſzczenie/ ſieroctwo. Mącz 401d, 388a; Calep 313b, 909a.

opuszczenie kogo (4): RejPos 197 marg; SkarŻyw 243; LatHar 115; Przez opuſzcżenie Páná możemy rozumieć odſzcżepieńſtwo PowodPr 29.

opuszczenie czego (2): CzechEp 23; kápłáni Boży [...] náucżáli [...] iákoby cżłowiek mogł być tych to ſkárbow duchownych vcżeſtnikiem/ przez poſty/ przez modlitwy/ przez iáłmużny/ á naprzod przez pokorę świętą/ á vniżoną myśl y ſerce/ ſkruchę práwą przyięte/ y dobrą wolą opuſzcżenia grzechów ReszList 152.

opuszczenie czyje [= przez kogo] (2): Tu prorok woſobie grzeſſnego człowieká nárzeka ná opuſſczenie páńſkie RejPs 129v; LubPs V3v marg.

Szeregi: »uciekanie i opuszczenie« (1): Ná koniec/ oney trudnośći vćiekánim y opuſzcżenim iey zbyć chćiał. SkarŻyw 243.

»zaniedbanie abo opuszczenie« (1): Zániedbánie ich [rodziców] ábo opuſzcżenie cżáſu potrzeby. LatHar 115.

W przen (1): Lecż przedśię/ ktoby teraz z opuſzcżeniem ſzyrokiey y przeſtronney [drogi]/ tey wąſkiey przez Chriſtuſá Páná záleconey nie ſzukał/ y w niey/ nálazſzy ią/ nie chodźił: prożnoby ſobie tuſzył żeby do żywotá wiecżnego wniść miał: gdyż do niego potrzebá wniść przez wiele kłopotow y vćiſkow CzechEp 23.
2. Zaniedbanie, niezrobienie czegoś; delictum Vulg; praeteritio Mącz; desertio Modrz; derelictio Calep (19): Diar 35; Mącz 258d; Derelictio – Zoſtawienię, opuſsczenię. Calep 310a; com zgrzeſzył/ myſlą/ mową/ vcżynkiem/ y opuſzcżeniem. LatHar 136, 135, 136.

opuszczenie czego (12): Leop Lev 14/13; Ieſli dżdżow nie było/ álbo ieſli pluty názbyt były/ Krześćiány winiono/ iż ſie tho dla ich ſtárey wiáry opuſzcżenia zſtáło. BielKron 288v; Ktorego dniá onego oſtátniego ocżekawamy: gdy trąby ſwoiey głoſem do Máieſtatu ſwego ſądowego wyzowie żywe y zmárłe/ odbieráć licżbę zſpraw od káżdego/ á przypomináiąc ráchunek opuſzcżenia cnoty iego. ModrzBaz 136v; SkarJedn 359; SkarŻyw 544; LatHar 286 marg; SarnStat 437; PowodPr 28; SkarKaz 316a [2 r.]; SkarKazSej 703b [2 r.].

W przeciwstawieniu: »opuszczenie ... chwytanie się« (1): Przetoż piſmo S. rzadko miánuiąc oſobne Báłwany/ poſpolićie zowie Bogámi obcemi/ opuſzcżenie iedney prawdźiwey religiey/ á obcey pogáńſkiey ſie chwytánie. PowodPr 28.

Szeregi: »dopuszczenie i opuszczenie« (1): pierwey niżli słuſznymi owocy pokuty/ zá dopuſzcżenie y opuſzcżenie dośić vcżyni/ duſze ſię ich karanim Cżyscowym po śmierći cżyśćią. SkarJedn 272.

»opuszczenie i odwłoczenie« (1): Opuſzcżenie też y odwłoczenie ſpráwiedliwośći świeckiey/ á zwłaſzczá tych krzywd/ ktore ná ſeymách rok máią SkarKazSej 703b.

»omieszkanie i opuszczenie« (1): Gdźieby téż co nagłégo było/ coby klęſkę/ álbo ſzkodę iáką woyſká R.P. álbo omieſzkánié y opuſczenié pogody do vczyniénia poſługi zá ſobą poćiągáć mogło SarnStat 437.

3. Pominięcie (4): Praetermissio verbale, Opuſzcżenie/ popuſzczenie. Mącz 226d; Paralipomenon – Opuſzcżenie. Calep [754]a.

opuszczenie czego (1): A ieſli będźie żądał pozwu od powodá ku odpowiádániu: powodowa ſtroná będźie powinná vżyczyć mu pozwu ſwégo. z ſtrony opuſczenia imięnia właſnégo káſſowano. SarnStat 800.

W połączeniu szeregowym (1): IAko w káżdych ile ich kolwiek wyſzło y wychodzi Kſięgach z Drukárni/ omyłki ſie w Literach/ y w ſyllábach álbo ich przenieſieniu/ odmienieniu/ opuſzczeniu/ zopákowániu/ álbo vmnieyſzeniu/ tráfiáią StryjKron [792].

4. Odrzucenie, zaniechanie, wyzbycie się (5): Nieládá co opuſzcża/ kto zá opuſzcżenie táką obietnicę odnośi. SkarŻyw 596.

opuszczenie czego (3): Oto żywot wieczny zapłátą ieſt zá opuſzczenie dobrowolne rzeczy docześnych. WujNT 271; SkarKaz 520b cf »opuszczenie i wzgarda«. Cf »opuszczenie świata«.

Wyrażenie: »opuszczenie świata« (1): A też nie ieſt cudo mniſzki y mnichy do świátá y małżeńſtwá námowić/ y do ſproſnośći przywieść. Bo do tego fkłonna náturá. Ale do czyſtośći chowánia/ iáko duch kośćielny czyni/ námowić ie y do opuſzcżenia świátá młode y bogáte poćiągnąć: to ráczey wielkie ieſt cudo Duchá ś. SkarKaz 418b.
Szeregi: »opuszczenie i obmierżenie« (1): Wieſz też iuż co ſie vſtáwicżnie dzyeie nád niewierniki iego,/ w iákim opuſzcżeniu y w iákim obmierżeniu ſą v niego RejPos 332.

»opuszczenie i wzgarda« (1): Niech ćię wiernie y prawdźiwie ſzukamy [...] w opuſzczeniu y wzgárdźie tych widomych dobr/ w pokuſách y niebieśpiecznośćiách świátá tego SkarKaz 520b.

5. Odprawienie, odesłanie; dimissio Mącz; discessus JanStat, JanPrzyw (3): Dimissio, Opuſzcżenie/ odpráwienie/ odesłánie. Mącz 226b.
Szereg: »opuszczenie i odeście« (2): W Vſtáwie od czáſu pod wypráwą woienną/ albo inną ſłuſzną potrzebą/ gdy ſłudzy od pánów ſwych chcą odéydź/ któréy ſześć niedźiél ieſt zámierzón/ w którym opuſczenia y odeſzćia v pánów ſwych prośić máią [petendae licentiae discessus a dominis JanStat 581] SarnStat 649 [idem] 943.
6. Uwolnienie, wyzwolenie (2):

opuszczenie kogo (1): I ynsze tesz rzeczi ktore są y przes Soboczkiego y przes Vilamowſkiego od Thvr. Czess: nam obieczane abi bili vczinione domagacz siie tego naſzi bedą yako opvszczenie Vyezniow o Tatari y o kozakj Bialogroczkie LibLeg 11/27v.

opuszczenie z czego (1): Liberalis causa, Spráwá ſądowna/ opuſzcżenie z niewolſtwá. Mącz 191a.

7. Ustąpienie [czego] (1): Decessus febris, Opuſzcżenie febry. Mącz 44a.
8. Utracenie, rozstanie się z czymś [czego] (1): A gdyż teras wiele was dla Moru wyechało z Miaſta a prawieſcie ſię rozproſyli/ Niektorżi też macie wielkie ſmétky dla ſmiercżj dziatek/ albo jnjch prżjacżoł ſwoych/ tudżez reż [!] dla opuſcęnia rżecży ynich/ a wtakej pładze Bożey zmetek bywa wielka przicżinę Smiarċy. RejKupSekl a5v.

Synonimy: 1. odbieżenie, odeście, ucieczka; 2. odwłoczenie, omieszkanie; 4. wzgardzenie; 5. odesłanie, odprawienie.

Cf NIEOPUSZCZENIE, OPUŚCIAŁOŚĆ, OPUŚCIĆ

MŚ