[zaloguj się]
[pdf]

OSĄDZIĆ (259) vb pf

osądzić (258), hosądzić (1) ZapWar.

W inf: osądz- (37), osędz- (10); osądz- WróbŻołt, KromRozm I, LubPs, OrzList, OrzRozm, RejAp, RejPos, RejZwierc, WujJud (3), WujJudConf, BudBib, ModrzBaz, Oczko (4), Calag, SkarŻyw, CzechEp (2), GórnRozm (3), LatHar, WujNT; osędz- OpecŻyw, RejRozpr, Diar, PaprUp (2); osądz- : osędz- Mącz (8:3), NiemObr (2:2); w pozostałych formach: osądz-.

-ſ-, -S-, -s- (256), -ſſ- (2), -ſz- (1).

o jasne.

Fleksja
inf osądzić
praet
sg pl
1 m -em osądził m pers -echmy osądzili
2 m osądziłeś, -eś, -ś osądził m pers osądziliście, -ście osądzili
3 m osądził, jest osądził m pers osądzili
n osądziło subst
plusq
sg
3 m był osądził
imperativus
sg pl
2 osądź osądźcie
3 niech, niechåj osądzi
conditionalis
sg pl
1 m bych osądził m pers
2 m byś osądził m pers byście osądzili
3 m by osądził m pers by osądzili
impersonalis
osądzono
con by osądzono, osądzono by było
participia
part praet act osądziwszy

inf osądzić (47). ◊ fut 1 sg osądzę (3). ◊ 2 sg osądzisz (4). ◊ 3 sg osądzi (30). ◊ 2 pl osądzicie (3). ◊ 3 pl osądzą (10). ◊ praet 1 sg m -em osądził (3). ◊ 2 sg m osądziłeś, -eś, -ś osądził (12). ◊ 3 sg m osądził (44), jest osądził (1) LibMal. n osądziło (4). ◊ 1 pl m pers -echmy osądzili (1). ◊ 2 pl m pers osądziliście, -ście osądzili (7). ◊ 3 pl m pers osądzili (21). ◊ plusq 3 sg m był osądził (1). ◊ imp 2 sg osądź (10). ◊ 3 sg niech, niechåj osądzi (5). ◊ 2 pl osądźcie (8). ◊ con 1 sg m bych osądził (1). ◊ 2 sg m byś osądził (3). ◊ 3 sg m by osądził (12). ◊ 2 pl m pers byście osądzili (2). ◊ 3 pl m pers by osądzili (5). ◊ impers osądzono (9). ◊ con by osądzono (4) OpecŻyw (2), ZapWar, SkarKaz, osądzono by było (1) Leop. ◊ part praet act osądziwszy (8).

Sł stp, Cn notuje, Linde XVII w.

1. Przeprowadzić rozprawę sądową; wydać wyrok; skazać na jakąś karę; iudicare HistAl, Vulg, PolAnt, JanStat, Cn; damnare PolAnt, Vulg, Cn; condemnare PolAnt, Cn; definire, iudicium ferre PolAnt, Modrz; arbitrare, sententiam dicere, pronuntiare iudicium Mącz; damnare iudicio Calag; agere, cognoscere, committere iudicium, decernere, ius dicere, diiudicare, litem suam facere, reddere iudicium, statuere de aliquo Cn [w tym: kogo (73), co (20)] (126): a zaplatha thich wſzitkich rzeczi ktore za ony Czthirzi dny oſſąndzą dnya pyantego od poczanczya ſeymu zobv ſthron ma bicz. MetrKor 40/811; będzieſzli zle ſądził Bog cie potym oſądzi. BielŻyw 100; skarzancz schia nanye ysch predali thakovi loy wktorem naliesiono falsch varschovie hy (hv) hosadzono mv schina przy nyem Iacvba ZapWar 1537 nr 2494; WróbŻołt 73/22; LibMal 1543/72v; SeklWyzn a3v, g4; Chryſtus oſadziwſſy [lege: osądziwszy] Xiąże/ Każe drugiego poſtawiċ. RejKup bb3, y2; MurzNT 61; LubPs bbv; iż ieden Sędźia w Azyey Zyſannes/ dla przedárowánia źle oſądźił: kazał go zábić/ ſkorę s niego odrzeć/ y rozbić ią ná mieyſtcu onego Sędźiego zábitego GroicPorz bv; KrowObr 70; Otho/ będę wołał/ gwałt ćierpiąc/ á żaden mię nie wyſlucha: będę krzycżał/ á nie máſſ ktoby oſądził. Leop Iob 19/7; RejFig Dd8; BibRadz Apoc 16/5; OrzRozm T3; BielKron 231; Pronunciare iudicium, Oſędzić/ ſententią álbo decret vczynić. Mącz [176]c; De plano causam aliquam cognoscere [...], Króm poſtępku prawnego/ Iednánym obyczáyem rzecz którą oſądźić. Mącz 303a, 14a; RejPos 74v; KuczbKat 320; Kto ná ſię wſzetecżnego czo táiemnie cżuie/ Rychłoli go oſądzą pilnie vpátruie. RejZwierc 212, 234; WujJud 44v; BudBib 1.Reg 2/25, I 149c marg, 3.Reg 20/41, I 199d marg, Ps 36/34[33]; Calag 498a; á S. Dunſtan rzekł: Bog ſam oſądził/ idzćie do domu dzieći miłe. (marg) Bog ſam ſędżią nád niecżyſtymi kápłany. (–) SkarŻyw 511, 333, 511; Acż nie dawnych cżáſow/ Concilium Konſtancienſkie dwu Papieżu oſądźiło/ y z Papieſtwá złożyło NiemObr 62, 62, 128; Będzie ná Seymie Acciy o kilká tyśięcy/ Kilká ich Krol oſądzi: A drudzy płácżęcy Poiádą precż do domu BielRozm 7; GórnRozm F, F4, G2, G2v, H2v; PaprUp I3; ActReg 86; WujNT Act 13/27, Rom 2/27, 1.Cor 4/3; SarnStat 232; iż oſądźił Pan Bog ſpráwę Dawidowę z nieprzyiaćioły iego. SkarKaz 2b; Pan Bog po śmierći záraz oſądźi iednego do piekłá ná męki/ drugiego ná łono Abráhámowe ná poćiechy SkarKaz 3b; áby go do ſądu pozwano/ á iego winę ieſli iáka ieſt oſądzono. SkarKaz 312b, 2b [2 r.]; SkarKazSej 700b [2 r.], 701b.

osądzić wedle (a. według) czego (9): Diar 86; Rzekł im tedy Piłat: Weźmićież go wy/ á wedle zakonu wáſzego oſądzćie go. BibRadz Ioann 18/31, Ps 7/9; KochPs 10, 50; KochMRot C2; LatHar 731; WujNT Ioann 18/31, Act 24/6.

osądzić z czego (2): Leop Luc 19/22; y oſądzono vmárłe z tego co nápiſano było w onych kśięgách wedle vczynkow ich. WujNT Apoc 20/12.

osądzić za kogo (2): ktory [Innocenty III] też náwet y kośći Almeryká vcżonego cżłeká/ oſądźiwſzy go zá heretyká/ w Páryzu ſpalić roſkazał. CzechEp 43; Phil E2.

osądzić za co (1): Iákoby on miał bluźnić/ imię Bogá ſwego/ Y ſłowy nie dobremi/ zelżył krolá ſwego. A ták żeby go zá to/ ná ſmierć oſądzili HistHel Dv.

osądzić być kim, jakim (5): Abych [...] wyſnawał yſz Lvthra ſprawiedliwie oſądzono być Heretikem y xiągi iego popalić. SeklWyzn A; KrowObr 41v; ále one nędzniki ktorzy by też więc byli przed Tátáry rzecż ſwą prowádzili/ oſądzono by ie było niewinnemi: te on ná ſmierć zdał. Leop 2.Mach 4/47; LatHar 709; A oni [Żydzi] wſzyścy oſądźili go [Chrystusa] winnym być śmierći. WujNT Mar 16/64 [przekład tego samego tekstu LatHar].

Ze zdaniem dopełnieniowym [w tym: aby (2), zaimek względny (1)] (3): RejKup aa7; RejPos 168; Iuśćiem ia oſądźił/ áby ten kthory to ták vcżynił/ był podan ſzátánowi ná zginienie ćiáłá [iudicavi ... eum ... tradere eiusmodi satanae PolAnt 1.Cor 5/3]. GrzegŚm 63.

W charakterystycznych połączeniach: osądzić grzesznego; osądzić sprawę (3), winę; osądzić dobrze (2), prętko, srodze, źle (3); osądzić wedla niewinności, według rozsądku, według spraw, według (wedle) sprawiedliwości (2), według srogości, wedle (według) zakonu (4).

Zwroty: »osądzić na karanie« (1): ábowiemeſcie ſpráwiedłiwego pogániná oſądzili ná karánie [iustum iudicastis barbarum puniendum]. HistAl E5.

»osądzić podług myśli swej« (1): Powiedal theż ze ſtroni pozwane nieſtawali ale im trudno belo nietilko ſtanac ale ſie y glupie vkazac miedzi one Woiſka wciaſnich kaciech zaſadzone nadto ieſce oſadziwſzi podlug miſli ſwei gonic kazali PaprUp H4.

»niesprawiedliwie osądzić« = non recte iudicium facere Modrz (4): RejPos 172v; RejZwierc 56; GDy przed nim powiedzyano ná iego Sędzyego/ Iż był nieſpráwiedliwie oſądził drugiego/ Kazał go wnet obłupić támże s ſkory iego PaprPan Hh2v; ModrzBaz 88v.

»osądzić niewinnego, niewinnie« [szyk zmienny] (3:2): BielŻyw 55; BielKron 140; á wyſcie bez rozmyſłu oſądzili tę pánią niewinną. RejZwierc 202; ArtKanc D17v, E14v.

»na potępienie osądzić« (1): poſromociſz ie, gdy ie na potępienie oſądziſz. WróbŻołt O6.

»prawem [jakim], prawnie osądzić« (1:1): RejZwierz 119; Ktory to Sędźia gdy práwnie oſądźi/ iuſz doſyć oſądźił ſpráwiedliwie. GórnRozm F4.

»przeciw prawom osądzić« (1): A kto ich przećiw práwom ich przekonáć y oſądźić może/ ktore ták ſámi ſobie vkowáli CzechEp 61.

»sprawiedliwie, w sprawiedliwości osądzić« = iudicare in iustitia PolAnt [szyk zmienny] (6:1): Czaſem nieſprawiedliwy ſędziá/ dlá pięniędzy abo czégo inſzégo ſprawiedliwie oſądzi MurzNT 61; Arbitrari ex bono et aequo, Sprawiedliwe [!] oſądzić. Mącz 14a; BudBib Ps 96/13[12]; GórnRozm F [2 r.], F4, G2v.

»na śmierć (a. na gardło, a. na stracenie), ku śmierci, śmiercią osądzić« [szyk zmienny] (19:1:1): Teyże godziny takową ſmiercią oſądzil dwu lotru. OpecŻyw 133v, 117, 118, 119, 133; BielŻyw 55 [2 r.]; SeklWyzn b3; KochZuz A4v; BielKron 140, 238; Páná ktoremuś przewinił/ á ktory cie iuż oſądził ná ono márne ſtrácenie twoie RejPos 167v, 171; Rozgniewał ſie ná iednego on okrutny pan/ ktorego zwano Damon/ y oſądziwſzy go ná gárdło kazał go do wieże wſádzić. RejZwierc 92v; HistHel Dv; BudNT Mar 10/33; ArtKanc E14v; Sigmund Auguſt [...] Kiedi Slachtitza naſmierc mial oſedzic vbral ſie wſzati tzarne á plakal bi ſam wlaſnie naſmierc mial bic oſadzon [lege: oſądzon]. PaprUp D; WujNT Matth 20/18, Mar 10/33; SkarKaz 387a.

»na wieczne więzienie osądzić« (1): a yżem ich niecżinił Heretikem mię być potwarzono y na wiecżnę więzięnię/ wniebithnoſci moiei oſądzono. SeklWyzn A.

Szeregi: »osędzić i ekskomunikować« (1): áżby ſię drudzy Biſkupi ziecháli/ poſpieſzył ſię Neſtoryuſzá oſzędźić/ y exkommunikowáć NiemObr 136.

»osądzić i skarać« (1): Bo Pan náſz idzie, ktory go oſądzi y skarze. WujNT 621 marg.

»sprawiedliwość uczynić i osądzić« (1): A onći będzie miał o nim pracą/ y vcżyni mu ſpráwiedliwość/ y oſądzi [iudicabit iustos et faciet iudicium]. BudBib Eccli 35/19.

»osądzić i ukamionować« (1): aby go ſamégo oſądzili ij vkamionowali. OpecŻyw 77v.

»osądzić i zamordować« (1): ná ktorym [koncylijum] oni Oycowie zgromádzeni/ [...] Flawianá Biſkupá Konſtántynopolitáńſkiego/ oſądźili/ y ſnadź zámordowáli. NiemObr 140.

W przen (3): RejZwierz 119; niech cie ſámego oſądzi ſumnienie twoye/ iákieybys pomſty był godzien RejPos 168; Mowá ktorą mowiłem/ oná iy oſądzi w oſtátni dzień BudNT Ioann 12/49.
2. Ocenić, rozpoznać, rozeznać, postanowić, uznać kogoś (lub coś) za jakiegoś (lub jakieś); iudicare Vulg, Mącz, Modrz, Cn; interpretari Mącz, Cn; prophetare HistAl; existimare Vulg; damnare, percipere PolAnt; definire, decrescere, sententiam ferre, ominari Mącz; arbitrari, autumare, censere, credere, opinari, putare, reri, sentire, tenere, videre Cn [w tym: kogo (26), co (29)] (91): Tedy taka vrina pewne zapalenie wątroby: znamionuie. [...] gdy to obacżyſz: Prawdziwe zapalenie wątroby oſądziſz. FalZioł V 5v; KromRozm II ſ3; Mącz 48d, 121d, 173a; ábyś niepiérwéy oſądźił przodek tego QVINCVNXA/ áliżbyś przyſzedł do kóńcá przez iego pośrzodek. OrzQuin A2; GórnDworz L8v, M7; Cudze przypadki łácno nam oſądzić/ Gdy ná ſwe przydzie/ thu muśimy zbłądzić. RejZwierc 219v; WujJud 127; Acżem pewien że tę náſzę pracę lepiey potomni oſądzą. Iudicium melius poſteritatis erit. BudNT przedm d2; PaprPan D2v; Bo záprawdę słowem Bożym może wiele rzecży dobrze oſądźić/ nietylko w religiey/ ále też w Rzecżypoſpolitey/ y w inych rzecżách káżdemu z oſobná należących. ModrzBaz 17; SkarJedn 289; Widzę/ żebyś mie ty prętko oſądźił. KochOdpr A4v; vżywánia wód rozmáite/ nieiednému wſzyſtkié/ ále rózném rózné/ ſłużyć mogą: [...] do kthorégo Medyk/ piérwéy chorégo oſądźić ma/ y ták zrządźić/ iákoby w niém effekt vczynić mógły Oczko 21v, 2, 14; Ieśli tak oſądzili Biſkupi/ á coſz Ceſarzowi do tego? á ieśli Ceſarz ták oſądził/ á coſz po Biſkupách? SkarŻyw 394; WujNT 114; ále żeby grzeſznego nie oſądźił/ iáko iuż v Bogá potępionego SkarKaz 352b, 43a.

osądzić z czego (2): niewierzę themu/ ábyś go w.m. z owey poſtáwy nie oſądził/ iż wielki proſtak/ lekki cżłowiek/ y ſproſnie chłubliwy. GórnDworz M; NiemObr 82.

osądzić za jakiego, za jakie (3): Tegoż cżáſzu Doktorowie Páriyſcy Luterowym Kſięgom przygániáli/ y zá odſzcżepieńſkie oſądzili BielKron 197; CzechEp 416; Ktorym dekretem Budny zá głupie oſądźił/ y potępił/ nie tylko Brzeſkie tłumácze/ y Czechowicá bráćiſzká ſwego WujNT przedm 11.

osądzić kim, czym, jakim (6): Dziękuię temu ktory mię pośilił w Chryſtuſie Iezuſie Pánie náſzym/ że mię wiernym oſądźił Leop 1.Tim 1/12; GrzegRóżn H3v; A co ieſt iego [Antykrysta] fałſz/ to on Ewángelią Kryſtuſową názwał/ á wſzytko ſthráchem wielkim y s proſną boiáźnią oſądźił. GrzegŚm 29; WujJud 94; WujJudConf 94; co X.A. dwornym/ á niepożytecżnym piſániem oſądźił. NiemObr 142.

osądzić być kim, jakim (6): MurzHist V2v; niſz co począł młodzieńczyk mowic/ iuſzgo pán Chriſtus złem być oſądził MurzNT 91; Leop Lev 13/55; RejZwierz 25v; ModrzBaz 40; WujNT Act 16/15.

osądzić być jakie (2): Piotr ná koncylium nápierwſzym w Hieruzálem/ obrzezánie niepotrzebne być oſądził SkarŻyw 600, 364.

osądzić jako co (1): gdy ſámi przećiwnicy/ prawdźie świádectwo wydáć muśieli/ y wſzytko ſwoie wyznánie/ o Bogu/ y o Chriſtuśie/ iáko wymyſł ludzki oſądźić. NiemObr 143.

Ze zdaniem dopełnieniowym [w tym z zapowiednikiem: to (7); jeśli(żeby) (10), że (16), zaimek pytajny (7), -li] (34): FalZioł V 12v; Leop 3.Mach 7/10; gdy ſwarliwy Kácerz drugiego niemownego kácerzá przemoże? wten czás kto dużſzy z nich będźie/ podobno pan Stádnicki z innemi Rycerſkiego ſtanu ludźmi/ oſądźic może OrzList i2v; Quam vitam ingrediar, definias, Ná yáki ſie żywot mam vdáć skáż/ oſądz/ Powiedz twe widzenie. Mącz 128a; Vix statuere apud animum meum possum utrum peior ipsa res an peiore exemplo agatur, Nie mogę rozeznáć/ oſzácowáć/ oſędźić/ álbo nie mogę ſie z tego wypráwić/ rozumem ſwym oſięgnąć yeſli etć. Mącz 412b; OrzQuin E3; RejAp 196; GórnDworz M, N7, V2; RejPos 223; RejZwierc 122v; WujJud 7, 7v, 21, 35v, 132, 200v; SkarJedn 96, 151; Oczko 13; SkarŻyw 40, 364; MWilkHist B; CzechEp 53 [2 r.]; NiemObr 82; GórnRozm N; LatHar 128; WujNT 47, 1.Cor 11/13; SkarKaz 417b; SkarKazSej 694b; Przeto łácno oſądźiſz/ komu ſię to gáni/ Komu koztowny vbior/ á komu záś tani. ZbylPrzyg ktv.

W połączeniu szeregowym (1): Abowiem nietylko lepiey Biſkup álbo Papież wielkie rzecży rozeznáć/ oſądźić/ y opátrzyć może/ niżli proſty Kápłan WujJud 86.

W charakterystycznych połączeniach: osądzić doskonale, istnie, łacno (2), łatwie, pewnie, snadnie, zaraz.

Frazy: »dobrześ (a. prawieś) osądził« (4): Rzekł Ezop/ práwieś oſądził/ Y iam ći w tym niepobłądził. A co nád ięzyk gorſzego BierEz D2; Ktoryż go tedy z nich więcey miłuie. Odpowiádáiąc Symon/ rzekł: Mniemam iż ten komv więcey odpuśćił. A on mu rzekł dobrześ oſądził [recte iudicasti]. Leop Luc 7/43; OrzQuin S3; GórnDworz Ff6.

»każdy (a. dziecię, a. naprostszy) (to) osądzi (a. osądzić może)« (4): RejAp 196; Y dziećię oſądzi tákie głupie wymyſły ich SkarJedn 96, 151; SkarKaz 417b.

»sam osądź (a. sami osądźcie)« [szyk zmienny] (5): Oſądźćieſz tedy ſámi/ ieſli wáſzemu rozſądkowi/ gdy ich piſmem wedle rozumienia ſwego brákuiećie/ wierzyć więcey mamy. WujJud 35v, 7v; Sam oſądz ieſli ſpráwiedliwość miłuieſz/ ieſli ſię iego przykazánia przeſtąpić godzi. SkarŻyw 40; MWilkHist B; Wy ſámi oſądzćie [Vos ipsi iudicate]; przyſtoili niewieśćie nie przykrywſzy ſię modlić ſię Bogu? WujNT 1.Cor 11/13.

Zwroty: »sam (a. samego) siebie osądzić« (2): Toć ſlowá Lutrowe/ ktoremi ſam ſyebye oſądźił KromRozm I Kv; CzechRozm 209v.

»sam u siebie, w sobie osądzić« (1:1): Krol ſam w ſobie oſądziwſſy [Ille ... percipiens] że to prawdę mowili/ pochwaliwſzy ie z tego/ dał im tę moc Leop 3.Mach 7/10; Ale z iáką theż tego przyſtoynoſcią vżywáią/ to iuż to ſam káżdy v ſiebie niechay oſądzi. RejZwierc 122v.

»osądzić sen« [szyk zmienny] (2): Somnium interpretari, Sen oſądźić/ wyłożyć. Mącz 172d, 263b.

»sprawiedliwie osądzić« (2): Ex aequo et bono aliquid iudicare, Pobożnie á ſpráwiedliwie co oſądźić. Mącz 176c; NiemObr 65.

Szeregi: »osądzić i oszacować« (2): żebych przytym y wſzytki nazacnieyſze y napobożnieyſze ludźie/ bárzo dotkliwie wiele rázow oſądźił/ y oſzácował CzechEp 325, 324.

»pohamować i osądzić« (1): á wierną miłość Krześćiáńſką ſpołecżną ieden drugiemu záchował/ [...] káżdemu co cżyie ieſt wiernie przywłaſzcżył/ y drugiego w tym pohámował y oſądził RejZwierc 95v.

»osądzić i ukazać« (1): słowo Boże vcżynić/ to nie ieſt w mocy kośćielney/ ále oſądzić y vkázáć/ iſz to á nie inne ieſt słowo Boże to ieſt właſny rozſądek kośćielny. SkarŻyw 364.

»wiedzieć a osądzić« (1): kiedy ſie ono żyła trzęſie iakoby płomień gdy ſwieczę zgaſić chczą [...]. Wiedz á pewnie oſądz że takowemu ſmierć ieſt niedaleko. FalZioł V 12v.

»związać abo osądzić« (1): Ieſli o zbáwieniu ludzkim ſądy im [duchownym] P. Bog poruczył y rzekł: (Co zwiążećie ábo oſądźićie ná źiemi/ to będźie záwiązano y oſądzono ná niebie [quaecumque alligaveritis super terram erunt ligata et in coelo Vulg Matth 18/18]:) iáko tákimi ſądy ich gárdźić ma/ kto Bogá zna SkarKazSej 700b.

W przen (1): O nędzny á mizerny cżłowiecże/ niechay cie tu oſądzi właſne ſumnienie twoie/ co ieſt tobie lepſzego RejPos 223.
a. Przepowiedzieć, przewidzieć przyszłość (1): A ſtąd iżes nam poſlał piłę/ mácżugę y zawoy/ ktore máią być rzecżi prziſzłe pewnie á iſtnies oſądził [prophetasti; prawdziwyesz prorokowal HistAl 1510 44v]/ cżego ſie theż my nádziewamy s przyazni bogow. HistAl C6.
3. Potępić, obwinić; iudicare PolAnt, Vulg; condemnare, damnare, impium facere PolAnt [w tym: kogo (30), co (8)] (42): RejKup dd6; rzekł iéi [Jezus]/ Niewiaſto gdźieſz ſą oni obwiniacze twoj? nigd ćię nieoſądźił (marg) niepotępił (–)? MurzNT Ioann 8/10; A ieſli nieobrzezány z przyrodzenia/ chowa zakon/ á zaż ćię nie oſądźi ktory przez piſmo y obrzezánie ieſteś przeſtępcą zakonu? BibRadz Rom 2/27, Hebr 13/4; RejAp 130v, 133, 149, 153v; RejPos 44, 147; BudBib Is 50/9; BudNT Hebr 11/12[7]; Chriſtus [...] nie przyſzedł áby ſzátáná [...] z ieźiorá piekielnego wyćiągnął [...]: ále áby go oſądźił/ wiązał/ á potym do ogniá wiecżnego wrzućił y z Anioły iego/ y z inſzymi niewiernymi y nieprzyiaćioły Chriſtuſowymi CzechEp 150; NiemObr 134, 136; WujNT Apoc 16/5, 18/8, s. 879 marg, Apoc 18/20, 19/2, s. 881 marg; SkarKaz 2b.

osądzić według czego (2): Oſądź Boże ty złoſniki według ſwey ſrogośći LubPs B4v; y według rozſądku onych ſámych/ oſądzę ich [secundum iudicia eorum iudicabo eos Vulg Ez 7/27]: á dowiedzą ſie/ żem ia Pánem. PowodPr [86].

osądzić za kogo, za jakiego (5): bo go [łakomego] y ſam Pan dawno zá niedobrego oſądził/ powiedáiącz: Iż złośćiwego ſámá złość iego pobije. A biedá temu co łupi RejZwierc 63v; WujJud 7; NiemObr 125, 177; iż ſłuſznie święte Trydentſkie Concilium zá heretyki przeklęte oſądziło one/ ktorzy tęż moc dáią krztowi Ianowemu/ ktorą y Chriſtuſowemu. WujNT 13.

osądzić w czym (1): Ale niechay go w tym iego przodkowie dwáy [Biſk]upowie Rzymſcy oſądzą. NiemObr 158.

W przeciwstawieniu: »usprawiedliwić ... osądzić« (1): oniż Oycowie [...] Eutycheſá vſpráwiedliwili/ á Fláwianá oſądźili NiemObr 140.

Zwrot: »heretykami (a. heretykiem) osądzić« [szyk zmienny] (3): KrowObr Vuv; Zwinglius Lutrá Heretykiem oſądźił. WujJud Nn7v; CzechEp 132.
Szeregi: »osądzić i (abo) potępić« [szyk 4:1] (5): MurzNT 53v marg; Ktorzy gdyż iuż y przedtym dawno/ y teraz w Tridenćie niedawno/ tę náukę wáſzę oſądźili y potepili [!] WujJud 3v; NiemObr 66, 124, 176.

»osądzić, potłoczyć« (1): Abowiem [Pan] z dawná w nas przeźrzał ten niedoſtátek wiary/ iżechmy mu nigdy práwie dufáć nie mieli: chociay on oſądził/ potłocżył/ wſzytki kſiążętá/ wſzytki możnośći tego ſwiátá RejPos 131.

»osądzić i zarzucić« (1): Tymże byś też obyczáyem prorocką y ápoſtolſką náukę muſyał oſądźić y zárzućić. KromRozm I C3v.

W przen (1): Bog ſwego ſyná poſławſzy w podobieńſtwie ćiáłá grzechowego/ y o grzechu oſądził [potępił Leop, WujBib] grzech wćiele. BudNT Rom 8/3.

Synonimy: 1. potępić, skarać, skazać; 2. oszacować, rozeznać, skazać, a. prorokować; 3. potępić.

Formacje współrdzenne cf SĄDZIĆ.

Cf OSĄDZENIE, OSĄDZONY

JB