»ostatni(e) czas(y)« = tempus novissimum PolAnt [szyk 23:9] (32): KromRozm I B3v; á wyęcey trzebá było zgromádzáć koſcyoł niżli rządźić/ dáleko wyęcey teraz oſtátnich tych czáſow/ kyedy wyela ludźi miłoſć zgáſlá/ yáko pan ſam przepowyedźyał KromRozm III N4; LubPs Q3 marg, Q3v marg; Ktorzy ieſtheſmy záchowáni mocą Bożą przez wiárę ku zbáwieniu/ ktore gotowe ieſt áby było obiáwione cżáſu oſtátniégo. BibRadz 1.Petr 1/5, II 141b marg; BielKron 80; y przyydą ieſzcze oſtátnie przed Sądem Bożym czáſy/ w ktorych Królowie poginą wſzyſcy OrzQuin X4; Pámiętay ná oſtáthnie cżáſy/ á náwieki nie będzieſz grzeſzył. HistRzym 60; RejPos 163v, 259v; BiałKat 113v; iż w oſtátnich cżáſiech przydą ná was fáłſzywi náucżyciele/ ktorzy vkázowáć będą wiele Kriſtuſow. RejZwierc 197v; WujJudConf 23v, 71v; RejPosRozpr cv; SkarŻyw 172, 203; żeby Antychriſt nie miał przyść/ áż práwie cżáſu oſtátniégo przed ſkońcżeniem świátá CzechEp 349, 220; NiemObr 14, 163 [2 r.]; ReszPrz 13v; Boś nam racżył obiáwić cżáſu ostátnie[go]/ przenaświętſze ſłowo ſwe żywotá wiecżnego. ArtKanc K17v, K18v; Boiącemu ſię Páná Bogá dobrże będźie cżáſu oſtátniégo KołakSzczęśl B4; Fałeſzni Chriſtuſowie y fałſzywi Prorocy ſą ći zwodzićiele/ ktorzy oſtátnich czáſow mocą ſzátáńſką będą ſię zdáć cudá czynić WujNT 174, 270, 2.Tim 3 arg; Táki będźie ten oſtátni czás/ w ktorym wſzytko ſię vkarze/ wſzytko ſię popłáći SkarKaz 4a; VotSzl B2.

»ostatni czas« [w tym: czyj (4), czego, „żywota” (2)] [szyk: 6:1] (7): proſſę też moy pánie mnie ty nie rácz opuſſczáć á nawięcey czáſu zeſćia oſtátnich czáſow moich. RejPs 103v; trwáiąc w ſwoiey ſpráwiedliwośći do oſtátniego cżáſu żywotá. BielKron 3; Lepiey ieſt iść do domu płácżu niż weſela/ bo ſie w nim wſpomina oſtátni cżás ludzki BielKron 80v; áby Mánicheom odſzcżepieńcom nie dawano Bożego ciáłá/ chybá w oſtátni cżás. BielKron 158, 82; RejPos 177; Przetoż widząc iż moy cżás oſtátni nádchodzi/ Radbych wſzytko roſpráwił ták iáko ſie godzi. HistLan E.

»ostatnia część« [szyk 7:1] (8): w oſtátniey częśći Ráká známieniá niebieſkiego/ y ná początku Lwá LeovPrzep C; CzechRozm 61v; Tych ſłow páná Chriſtuſowych/ oſtátnią cżęść/ naypierwey vważaymy NiemObr 105; KochPhaen 22; GórnTroas 72; do téy oſtátniéy częśći przyſtępuię. OrzJan 57; WujNT 751; PowodPr 2.

»ostatnia czwierć, kwadra« [szyk 10:1] (6:5): gdy kxiężycz z chodzi: przed oſtatnią kwadrą. FalZioł V 43v; Takież ſie przez oſtytnią [!] cżwierć pokazować będzie/ iako po pełni aż do kończa. LudWieś B2, Bv [2 r.], B2v, B3 [2 r.]; Goski ktv, A6v, A10v, A12v.

»ostatni dzień« [szyk 5:1] (6): záwżdi pámiętaj ná oſtátnie dni twoie [novissima tua]/ ábowiem ſmiertelny ieſtes/ á ſmierć twoię vſtháwicżnie przed ocżymá miey. HistAl G2; Znáiąc że oſtátnego dniá iuż dokonawam. HistLan E2v; ArtKanc P17v, PI8, T8v; Phil B2.

»ostatni (sądny) dzień« = novissimus dies PolAnt, Vulg; dies supremus Modrz [szyk 22:4] (26): Iż będźye oſtátnich dni zgotowána gorá domu páńſkyego/ ná wirzchu gor KromRozm III G5; LibMal 1554 191; BibRadz Ez 38/16; Wiem iż moy ſtworzyciel żywie/ y ia w oſtátni dzyeń z zyemie powſtánę. BielKron 27v, 467v; Abowiem Pan Kriſtus/ ciáło ſwoie z grobu żywotem wziąwſzy/ wnioſł do niebá/ y támże ieſt/ á więcey nie sſtępuie w tymże ciele/ áz [!] oſtátniego dniá ná ſąd. RejPosWiecz³ [97]; GrzegŚm 6, 40 [2 r.]; WujJudConf 200; Pan Kryſtus w nas żywie/ przez ktorego y w on oſtátni dzyeń ciáłá náſze wzbudzone być máią. RejPosWstaw [1102]; BudNT Ioann 12/49[48]; Ktorego dniá onego oſtátniego ocżekawamy: gdy trąby ſwoiey głoſem do Máieſtatu ſwego ſądowego wyzowie żywe y zmárłe ModrzBaz 136v; SkarJedn 9; ArtKanc M11; iżby káżdy ktory widźi Syná/ á wierzy weń/ miał żywot wieczny: á ia go wſkrzeſzę w oſtátni dźień. WujNT Ioann 6/40; A Wiedz to/ iż w oſtátnie dni náſtáną czáſy niebeſpieczne. WujNT 2.Tim 3/1, Ioann 6/54[55], 11/24, Iac 5/3; PowodPr 69; Czwarty nadoſkonálſzy trybunał/ oſtátni ſądny dzień. SkarKaz 4a marg, 4b, 384b [2 r.], 488b.

»ostatnia godzina« = koniec świata; novissima hora Vulg [szyk 3:2] (5): day Boże/ abyſmy ſię ná onę Oktawę/ wiecżney/ y oſtátney godziny/ Bogu/ w niepokalánym ſumnieniu/ y ćiele ſtáwić mogli. SkarŻyw 4; CzechEp 351 marg; ſkąd wiemy/ iż ieſt oſtátnia godźiná. WujNT 1.Ioann 2/18; WysKaz 3; Swiátá godziná oſtátnia iáko ſię ma rozumieć SkarKaz Oooo2v.

»ostatnia godzin(k)a« = śmierć (8): Proſzę cie Serapis obiáw mi to kthorą ſmiercią mam vmrzeć. Rzekł mu Serapis/ dobra rzecż ieſt y krom boleſći oſtátniey godziny nie wiedzieć [ultimum supplicium ignorare] HistAl B6v; SeklPieś 15v; proſzę. tedy/ ábyśćie mi poſłuſzeńſtwo wierne záchowali/ [...] gdzie trzebá/ ręką cżynili do oſtátniey godziny BielKron 244v; Ze pod wyſokie niebá rzewliwy głos idzie/ Aż w tym iego [łabędzia] oſtátnia godzinká nádeydzie. WisznTr 15; Day nam oſtátniey godźiny/ gdy z tego świátá poydźiemy/ z pámięćią dobre ſpráwienie ArtKanc M19v; GrabowSet H4v; teraz y w oſtátnią godźinę ſmierći náſzey. LatHar 29; WujNT 292.

»mary ostatnie« (1): Będźieſz (mówią) ten kiedy dźień błogoſłáwiony/ Ze go leżąc ná márách oſtátnich vyźrzemy? KochPs 60.

»ostatnia pomsta« (1): On [Struś] zemdlon oſtátniey iuż pomſty pożąda/ Y w kimby ząb martwy zoſtáwić pogląda. SzarzRyt C2.

»ostatnia przygoda« (2): KochPs 5; IAko vćieſzny Lábęć przy ſzumiącey wodzie/ Załoſnie śpiewa ſwoiey oſtátniey przygodzie WisznTr 15.

»ostatni raz« (5): BierRaj 21v; kyedy oſtátni raz do Hyeruzálem ſſedł [św. Paweł] KromRozm II v3v; to złączenie wielkie zwierſchnich Plánetow/ iuż tám tego roku oſtátni raz będźie w Známieniu niebyeſkim wodnym LeovPrzep E4; CzechEp 208; ſtoł ná ktorym Zbáwićiel náſz oſtátni raz wiecżerzał ReszList 161.

»ostatnie rzeczy« (1): Quatuor Novissima. Die vier letzten dinge. Cżterzy oſtátnye rzecży. Murm [207].

»ostatni termin« (8): Oſtatni thermin poſtaw na przodku/ á pirwſzy na oſtatku á facit we ſrzodku KłosAlg F, E3 [2 r.], E4, F3 [2 r.], F3v [2 r.].

»ostatnia (Pańska) wieczerza« [szyk 33:6] (39): PAnie Iezu Kryſte/ ienżes godziny wiecżorné oſtatnią wiecżerzą s zwoleniki twymi w palátzu znamienicie vſlany^m vcżyniles OpecŻyw 90v; KromRozm III E8, M6; KrowObr 47v marg, Vu2; Leop *A3v; OrzQuin N4; Pan CHriſtus Apoſtoły ſwe ná oſtátniey Wiecżerzy Kápłany pocżynił. KuczbKat 190 marg, 190; WujJud 150 [2 r.], 169, 178, 179v, 240v; A My w Nowym Teſtámenćie mamy ná to mieśce Krzeſt y Teſtáment oſtátniey Wiecerzey [!] Páńſkiey. WujJudConf 159; CzechRozm 250; SkarJedn 64; SkarŻyw 384; ReszPrz 16; LatHar 384, 520; Skąd znáć że P. Ieſus ná oſtátniey wieczerzy, wylewáiąc zá nas krew ſwoię, Bogu Oycu ofiárował. WujNT 110 marg, 109, 115 marg, 155, 286 [2 r.], 297 (12); Ofiárá nowego zakonu vſtáwiona ná oſtátniey wieczerzy SkarKaz Oooo2a, 155b, 156b, 157a, 159a.

»ostatni wiek« [szyk 6:1] (7): PatKaz III 103; Weźrzał Pan Bog z wyſokośći/ Ná ćiche ludzi w niſkośći. A ták wieku oſtátniego/ Pośle ná ſwiát ſprawcę ſwego. BielKron 134; SarnUzn H5v; Ale dáleko inákſzy y roznieyſzy vrząd oſtátnich tych złych wiekow pomocznikow ábo Wikáriow RejPosRozpr c3v; Vltima Cumaei venit iam carminis ȩtas [...]. Oſtátny wiek iuż przyſzedł/ o ktorem piſáłá Sybillá ModrzBaz 134; To wezwánie rozmáitych godzin/ znáczy wezwánie Zydow pierwſzego wieku świátá/ y pogánow oſtátniego wieku. WujNT 84; Wſzákoż nawłaſniey pokázuią ſię/ w tym oſtátnich wiekow prześládowániu okrućieńſtwá Tureckiego PowodPr 9.

»ostatni wiek« = starość (1): Do cżłowieká poććiwego iuż w oſtátnim wieku poſtánowionego wirſzyki. COż wżdy ſobie pomyſliſz moy ſtáruſzku miły RejZwierc 180.

»do ostatniego (wy)tchnienia, tchu« (2:1): Maſz s ſobą wſzędźie nośic naukę niebieſką/ iaſnie ią wyznawaiąc/ i do oſtatnié^go iéi tchnieniá broniąc MurzHist H3; Quorum usque ad extremum spiritum provecta est prudentia, Których mądrość áż do oſtátnego tchu trwáłá Mącz 478a; CzechEp 325.

»ostatnie pomazanie« [szyk 10:2] (12): Marya Szwyątoſzczy koſzczyelne wſwym zyuoczye przyymouala ktore ſą krzeſth pothwyerdzenye czyalo boze. pokuta, malzenſtwo, oſtathnye pomazanye a ſzwyączenye kaplanſkye PatKaz III 135; BielKron 462; KuczbKat 230 [2 r.]; WujJud 26, 160v [2 r.], 199v, Nnv; SkarJedn 347; WujNT 795 marg, Bbbbbb4.

»ostatnia posługa« (6): Cżás teſz iuſz ieſt ábyſmy iuſz o Krolu náſzym Zięmſkim/ á teras zmárłym ktorego pogrzeb/ y oſtátnią poſługę obchodźimi/ iuſz mowili. BiałKaz Hv; StryjKron 360; GórnTroas 11; KochFrag 49; WysKaz 2; Bez pogrzebu y oney oſtátniey poſługi/ Będźie wiátrom bezecne igrzyſko cżás długi. KlonWor 40.

»ostatnia potrawa« = bellaria, secunda mensa Murm, Mącz (3): Murm 162; Bellaria, Oſtátnia potráwá/ yáko ſą wſzelákie owoce/ y inſze potrawy/ ktore s ſerem dawáyą ná ſtół/ po wſziſtkich potráwách. Mącz 24a; Secunda mensa, Wet/ to yeſt oſtátnie potráwy/ owoc/ ſer/ który ná oſtátku dáyą. Mącz 378a.

»ostatnia wola [czyja]« [szyk 4:2] (6): BielKron 403v; Gdzie oſtátnią wolą ſwą oznaymię przed nimi/ Iák ſie z wámi obeydź chcę z dziatecżkámi ſwemi. HistLan E; ále gánili iáko rzecż bezbożną/ przećiwną vſtáwie y woley oſtátniey zbáwićielá náſzego Páná Chryſtuſá. ReszPrz 59; Item, do chorych do oznaymienia woléy oſtátniéy niemocnégo. SarnStat 836; PowodPr 49; SkarKaz 386b.

»ostatni dzień« (1): iż dwá wielcy z naſzych oſtátniego dniá [diem ultimam] dokonáli w bitwie kthorąſmy z Alexandrem mieli HistAl E7.

»ostatnim razem« (1): Quo ego interprete novissime ad Lepidum sum usus, Któregom ya máło przed tym álbo oſtátnim rázem ku Lepiduſowi słał. Mącz 251d.

»ostatnie lekar(z)stwo« (3): Tę chorobę lecżą mlekiem koziem/ ktore ieſt oſtatnie lekarzſtwo FalZioł IV 36c; Ale iż y ty rzecży nic nie pomogły zá żywotá/ przeto [grzesznicy] do Cżyſcá oſtátniego lekárſtwá bywaią odſyłáni GrzegRóżn Ev; PowodPr 85.

»ostatnia nadzieja« (3): oſtátnia nádźieiá náſzá w Pánie Bodze OrzRozm A3; Oczko 12; ktemu/ ábyś w żadnéy rzeczy inſzéy oſtátnią nádzieię zdrowia króleſtwá twégo nie pokłádał/ ieno w téy broni ſwéy. OrzJan 109.

»ostatnia obrona« (2): SkarJedn 83; Vćiekłem ſye do oſtátniéy páńſkiéy obrony. KochPs 23.

»ostatni pieniądz, pieniążek« = novissimus quadrans, novissimum minutum Vulg (5:2): HistRzym 51v; a ſza drugi Rok na S marczyn 35 m. ma poloſzycz a oſtatnye pyenądze ma poloſzycz ten vczywy Marczyn Lega tak ſze na s marcżyn ZapKościer 1582/8v, 1582/35 [2 r.]; Záprawdę powiedamći; nie wynidźieſz ſtámtąd/ áż oddaſz oſtátni pieniążek. WujNT Matth 5/27[26]; ná mieścách czyścowych/ we ſto naſob wypłacáć to muśiemy [...] áż do oſtátniego pieniążká. WujNT 22, Luc 12/58[59].

»plac ostatni« (2): Boiuy też mocnie ná tym plácu oſtátniém/ przećiw ſzátánowi y wſzyſtkim iego pokuſam KarnNap E4v, Fv.

»ostatnia pociecha« (3): Zmartwywſtánie brát twoy. Toć ieſt oná oſtátnia poćiechá káżdemu: przećiwko ſtráſliwey śmierći (marg) Pociecha oſtatecżnia przeciwko smierci. (–) BiałKaz D2, B3v; Toć oſtátnia poćiechá y lekárſtwo náſze/ prawdą ſłowá Páńſkiego ſie rátowáć PowodPr 85.

»ostatni potomek« [szyk 5:1] (6): Ian Sforćia [...] vmarł ieſzcże w młodych lećiech/ y ſyn też Fránćiſzek przez przycżynę krolá Fráncuſkiego Ludwigá: á tho był oſtátni potomek zacnego rodzáiu Sforćiow. BielKron 417v, 118 marg, 425v; ieſli śię inácżey przećiwko tey Pánnie. Zacnych Krolow wáſzych miedzy wámi oſtátniemu potomkowi/ niedbáłośćią/ y niewdźięcżnośćią/ záchowaćie BiałKaz M3v; KołakCath A3v; SkarKaz )(4.

»ostatni ratunek« (1): Ty oſtátnim rátunkiem: gdy rzecży nie ſłużą/ Cżyniſz ochotne nogi y puſzcżafz ná dłużą KlonWor 1.

»ostatnia ucieczka« [szyk 1:1] (2): którzy [poganie] Hetmánom ſwym ſłupy pozłoćiſté lali [...] y do nich w potrzebách poſpolitych oſtátnie vćieczki miéwáli. OrzQuin R4; Do tegoć [do kapłana] we wſzytkich Krześćijáńſkich Króleſtwách/ wſzytkim ludźióm/ w krzywdách Królewſkich/ vćieczká ieſt oſtátnia. OrzQuin S3v.

»ostatnia wymowka« (1): boię ſie/ byſmy [...] nie mówili: Nieſpodźiéwáliſmy ſie tego: co więc oſtátnia wymówká bywa ludźi nieoſtrożnych. OrzJan 68.

»ostatni a prawie desperacki« (1): ſpárći piſmem Haeretykowie/ do oſtátniey ſię á práwie deſperáckiey obrony vćiekli SkarJedn 83.

»ostatnia potrzeba« = śmierć (4): KarnNap E3v; A gdy czás prziydźie oſtátniéy potrzebie/ Ledwé ſye naydźie/ kto ćiáło pogrzebie KochPieś 17; A Bog ktoremu nie táyno nic w niebie/ Niech wie o ſwoich w oſtátniey potrzebie. GrochKal 25; SiebRozmyśl L4.

»ostatnia rozprawa« (1): A cżegoż iuż cżekáć maſz? tylko ieſzcże oney oſtátniey roſpráwy/ ábyś ſie rozſpráwił á rozſądził z onym oſtátecżnieyſzym nieprzyiacielem ſwoim s ſmiercią ſwoią RejZwierc 173v.

»ostatnie sądy« (1): iż [Prokuratorowie] rzecży iáſne ták vplotą/ że kilkákroć/ á zgołá poki oni chcą/ po oſtátnich ſądách gdźie koniec miał bydź one ćwicżą. PowodPr 64.

»ostatni sędzia« = Pan Bóg, papież, koncylium (3): PRoſzę/ kto w on cżás/ mnie przychylnym będźie/ Gdy on oſtátni Sędźia ná ſąd ſiędźie? GrabowSet X3v; Papież á Koncylium ieſt oſtátni ſędzia w wątpliwośćiach wiáry. WujNT Aaaaaa3v, Zzzzz2v.

»ostatni stopień« (2): Pan [...] w nawyętſſey nyemocy zdrowye yego [człowieka] ſpráwi/ W oſtátnim ſtopnyu ſmyerći on go nie przebacży LubPs L2v; ZawJeft 47; Stároſtowie [...] w Stároſtwie ſwym Exekuciią do oſtátniégo ſtopniá czynić będą powinni SarnStat 873.

»ostatnia zapłata« (4): obiaw mi nieprzyaciele thwoie/ áby pomſtą miecżá oſtátnią zapłatę [ultimum supplicium] wzięli HistAl G; Rádwánkowſki [...] będąc we Lwowie pocżął kośćioły łupić/ tám wzyął oſtátnią zapłátę. BielKron 418; iż thu Kryſtus zmartwychwſtánim śię ćieſzył w vtrapieniu ſwym iáko y wſzyſcy Swięći oną oſtátnią zapłátą GrzegŚm 25; KochMon 21.

»ostatni koniec« = ultimus finis Modrz, JanStat [szyk 2:1] (3): Woyćiech z Pilzná Káznodźieiá kóniec Króleſtwá Polſkiégo vkázuie oſtátni. OrzQuin Y3 marg; o coż inſzego mam Bogá prośić/ iedno ábych to zezwolenie wáſze/ do oſtátniégo żywotá mego końcá mogł znośić? ModrzBaz 25; SarnStat 941.

»ostatni rozsądek« (2): ábych te wſzytkie rozroznienia/ iákom ie w oboich kśięgách nálazł/ ták w cále zoſtáwił/ áż do oſtátniégo rozſądku tych ktorym te rożnice roſtrzygnąć należy. WujNT przedm 18, przedm 5.

»sąd ostatni« [szyk 7:6] (13): Dáymi ſie okázaniá marné chwály wyſtrzédz/ a ſtymi znamiony iuż duchownymi/ przed oblicżnoſcią twą na oſtatnijm ſądzie widzietz OpecŻyw 132v; KromRozm III B3; Iák ſie ſrodze Pan przy oſtátnim ſądzye będzye mśćił krzywdy ſwey nád złoſniki. LubPs N3v marg, hh4; GórnDworz Q2v; iż Pan Chryſtus nie wedla zaſługi káżdego cżłowieká/ ále wedla wiáry ſądźić będźie/ ná oſtátnim onym ſądźie. ReszPrz 87; ReszHoz 117; LatHar 523; PowodPr 53; Mowmy zá pomocą Bożą o potrzebie/ á potym o poſtráchách y poćiechách tego Páńſkiego przyſzćia ná ſąd oſtátni. SkarKaz 1b, 1a, 2a, 243a; [GilPos 319v].

»ostatni upadek« (3): Zażby nie lepiej to wygnać a wykorzenić, aniż tak milczeniem a oczekiwaniem dopuścić się szyrzyć ku ostatniemu upadku swemu, ktory nas nie minie Diar 35; iż iuż wſzyſcy widzimy oſtátni vpadek ſwoy/ á w żadnym rátunku nádzyeie nie mamy BielKron 59v, 59v.

»ostatnia zguba« (4): która to iſtność kiedy od niéy ſye oddali/ drzewo żywiącé/ álbo rzecz óná/ iuż tym być/ czym byłá/ z oſtátnią zgubą ſwą poprzeſtawa. Oczko 5, 6; Ieſt ieſzcże tá Confederácia niebeſpiecżna/ z tey troiákiey miáry. Naprzod iż od Bogá pomſtę oſtátniey zguby zá ſobą ćiągnie PowodPr 45, 66.

»ostatni cel« (1): Ták iuż byli przyſzli ku oftátniemu celu/ áż vćiekáli drudzy z miáſtá BielKron 215.

»ostatnia granica« [szyk 3:1] (4): rozbili [Żydzi] namioty ſwoie v Ethán ná gránicach oſtátnich Egiptu. BielKron 30v; Bo y Mauritania ieſt práwie zawiáſą/ y oſtátnią gránicą ziemie przyległey Oceanowi StryjKron 11; WujNT 393 [2 r.].

»ostatni kraj« [szyk 1:1] (2): ná oſtátnim kráiu ſtoimy/ iedno iuż ſpáść/ á ſzyię prze té kácérze złąmáć OrzQuin Kv; OrzJan 20.

»ostatni kres« (8): iużbyſmy byli nie teraz ále dawno do onego oſthátniego kreſu złośći przyſzli/ gdzieby ſie pogorſzyć nie mogło. GórnDworz H5; iż czel/ á oſtátni kres doſkonáłego dworzániná ten ieſt/ áby on wiodąc páná ku dobremu/ á pocżćiwemu/ zoſtał w tey mierze v niego ochmiſthrzem. GórnDworz Kk4v, Kk5, Mm6; Tylko żeby ſie mężnie popiſáłá/ A oſtátniégo kreſu dobieżáłá. KochSz C; nie ráczże nas wáſzá K: M. y czáſu tego iákoby oſtátniégo kréſu żywotá ſwégo opuſczáć. OrzJan 96; SarnStat 26; GosłCast 76.

»ostatnie lata« = starość [szyk 2:2] (4): Et vſque in ſenectutem et ſenium deus ne derelinquas me. A przeto nie racży mie miły panie opuſzcżać aż do ſtaroſći y do oſtatnich lat moich. WróbŻołt 70/18; Supremis suis annis, Oſtátnych lat ſwych. Mącz 435a; KochFrag 52; OrzJan 92.

»mrokiem ostatnim« (1): Prózno z domu przededniém wychodźiſz/ Prózno mrokiem oſtátnim przychodźiſz KochPs 191.

»ostatnia starość« [szyk 3:1] (4): Ultima antiquitas, Oſtátnia ſtárość. Mącz 11c; StryjKron A6; Prágnęłám ſczęśćia twégo/ pragnęłám w ſtárośći Oſtátniéy/ z tobą vżyć vćieſznéy rádośći. ZawJeft 38, 7.

»ostatnia potrzeba« [szyk 5:1] (6): GroicPorz kk2; To tedy ruſzenie wedle Státutow/ ná oſtátnią potrzebę Krol Polſki chowáć będźie OrzRozm V, Pv; Mącz 463c; Niechćiéyże mię dźiś w oſtátniéy potrzebie/ Móy wieczny Pánie/ odrzucać od śiebie. KochPs 31; OrzJan 109.

»ostatnie ubostwo« (2): Co może być dziwnieyſzego nád to/ biała głowá ták zacnego domu/ ták bogáta/ wſzytko dla Páná Bogá z táką wiárą rozdáłá/ iſz práwie do oſtátniego vboſtwá przyſzłá? SkarŻyw 143; ZawJeft 25.

»ostatni a (i) na(j)więtszy« [szyk 2:2] (4): Ultimum et maximum telum necessitas, Potrzebá yeſt oſtátnia y naywiętſza przigodá/ to yeſt/ yáko my mowiemy potrzebá álbo niewolá zákon álbo żelázo łámie. Mącz 501c; GostGospSieb +3v; iż to teráznieyſze niebeſpiecżeńſtwo [...] ieſt naywiętſzym/ y iákmiarz oſtátnim tey koronie ku vpadkowi iey. PowodPr 6; SkarKaz 385a.

»wielki a ostatni« (1): iż dla wielkiey á oſtáthniey potrzeby/ rodźice záprzedawáli dźieći ſwoie GroicPorz kk2.