1. To, co sprawia, że porównywane obiekty są odmienne; to, co jest odmienne; differentia Vulg, Cn; discrimen Modrz, Cn; discretio Calep, Cn; dissimilitudo Cn (85): Leop Sap 18/2; y poległo ich dniá iednego trzy y dwádźieśćiá tyſięcy. (marg) V Moyzeſzá ſtoi cżtery á dwádźieſćiá tyſięcy/ ktora roznicá nicżym ſię inym nieſtałá iedno niepilnoſćią piſárzow. (–) BibRadz 1.Cor 10/8; Ták podoba mi ſye tá roznicá twoiá Papiſto miły/ iż Krolá Polſkiego oddźielaſz ták od pogáńſkich/ iáko też y od Krześćijáńſkich Krolow innych OrzRozm L4v; wnet záſię owá ſtroná weſołá byłá á druga płákáłá (marg) Wielkie roznice. (–). BielKron 303; KuczbKat 295; WujJudConf 251v; Nad to y tegoſmy [...] przyſtrzegáli/ żebychmy ſłowá Hywreyſkie wſzędźie iednako tłumacżyli. Co ieśli gdźie znaydźieſz roznicę/ tedy tego nie może być wiele. BudBib b4; CzechRozm 90, 93v; CzechEp 93; Calep 331b; WujNT przedm 18, 24 [2 r.]; mówiem téƶ abo dwie gruſce/ abo dwie gruſzce/ plięsćie/ ábo plęſzćie: ale i tu ieſt iuƶ inſza róznica. JanNKarKoch F3, G2; [Dałeś mu pieniądze] Właśnie iákobyś mu dał miecz żeby ſię zábił. Niemáſz żadney roznice: człowieku młodemu Dáć pieniądze do ręku CiekPotr 9; KlonWor 19.

roznica czego [= między czym; w tym: pl (3), sg (1)] (4): BibRadz I 1c marg; Ale ktoby ſię chćiał niezgody kśiąg Greckich nápátrzyć/ niech cżyta Nowy teſtáment Grecki/ ktory Iohannes Criſpinus wydał. Bo tam znácżono roznice kśiąg ná kraioch po Grecku. BudNT przedm b3v; ReszPrz 15; ale ƶeby śie [ty panie] pŗes ypſylon piſało [...]/ a ti/ po łaćinie tu, pŗes i/ dla róznice tilko wykładu/ boć oboie iednako bŗmi. JanNKarKoch G3.

roznica kogo i kogo, czego i czego (2): I ma JKM nadzieję dobrą, iż za nauką jednostajnych pism ustanie rożnica wiary i opinij Diar 51; Roznicá wiernych y niewiernych LubPs E3 marg.

roznica od kogo, od czego [w tym: kogo od kogo, czego od czego (8)] (10): Roznicá prawdziwey nádzieie od nádzyeye cieleſney. LubPs H2 marg; Pſalm LXX. [...] (nagł) Argument. (–) MAła rozniczá ieſt od pirwſzego [tj. poprzedniego] Argumentu. Bo też thu w thym Pſalmie modlitwá ieſt przećiw bożnicy niewiernych LubPs Q2, Z2v, gg5v; OrzRozm L2v, N; OrzQuin A3, O4v; CzechEp 185; ábowiem gniewliwego cżłowieká od ſzalonego inſzey roznice być nie vkázował/ tylko [...] Phil I.

roznica około czego (1): niewadźi nic, ƶe [b'] zawƶdi znacƶoné będźie/ choći by téƶ słowo ƶdnéy róznice około wykładu niemiało. JanNKarKoch Ev.

roznica miedzy kim (pl), miedzy czym (pl) (19): MurzNT 174 marg; BibRadz II 52b marg; OrzRozm L2 marg; Paululum oppido inter se differunt, Máłą róznicę miedzy ſobą máyą. Albo bárzo w mále ſie nie zgadzáyą. Mącz 266b, 190a; SarnUzn C4; BielSat G3; Ieſtći roznicá miedzy temi Sákrámenty wielka/ że inſze Sákrámentá w vżywániu/ ále Ciáłá Páńſkiego Sákráment w poświącániu należy. WujJud 219v, 118v, 162v marg, 219v [2 r.], Nn2v [2 r.]; WujJudConf 219; Acżkolwiek wiele ieſt rzecży ſpolnych/ y wiele też ieſt miedzy obiemá [zakonami] roznic CzechRozm 89, 15v, 19; ModrzBaz 91.

roznica miedzy czym (sg) (2): GrzegRóżn K4v; Muśi być iż rożnice żadney miedzy ich [Boga Ojca i Chrystusa] náturą Bozką nie máſz. SkarKaz 548b.

roznica miedzy kim, miedzy czym a (i) (miedzy) kim, (miedzy) czym (21): KromRozm III K4; Roznicá myedzy iáwnemi á táiemnemi grzechy. LubPs E3v marg, B; Są nam też [pisma św.] pewnym á nieomylnym práwidłem/ pokázuiąc nam roznicę miedzy złym y dobrym BibRadz *3v, I 481; OrzRozm L2; SarnUzn B5v; ábyśćie wiedzieli że roznicę vcżynił [diviserit] Iehowáh miedzy Micráimiány/ á miedzy Izráelem. BudBib Ex 11/7; CzechRozm 12v, 199; y co zá rożnicá ták między docżeſnymi ćieleſnymi kaźniámi zakonnymi/ á kaźniámi Ewánielitſkimi duchownymi wiecżnymi CzechEp 32, 32, 38, 40, 244, 413; Niemáſz w tym to kośćiele rożnice żadney/ miedźy Krolem á poddánym/ miedzy Pánem á vbogim ReszPrz 28; WujNT 72, Act 15/9; JanNKarKoch G2; PowodPr 78.

roznica w czym (8): OrzRozm V3; SarnUzn C4; Niemáſz w Kośćiele prawdźiwym miedzy cżłonkámi żadney roznice w náuce WujJud 118v; WujJudConf 14v, 29v; Gdzie oto widziſz/ iż tám inſzego/ á tu też inſzego ſłowá greckiego vżywa Apoſtoł: co nie dla cżego inſzego cżyni/ tylko żeby to pokazał/ iż iáko w ſłowách ták też y w rzecży ieſt tu nie máła roznicá. CzechRozm 197, 98v; CzechEp 184.

W przeciwstawieniu: »rożnica ... jedność« (1): In diuerſitate linguarum carnis, est vna lingua cordis. W rożnicy ięzykow ćieleſnych/ ieſt iedność w ięzykách ſerdecżnjch. ReszPrz 15.

W charakterystycznych połączeniach: (u)czynić roznicę (7), nie mieć; nie masz (a. nie będzie) (żadnej) roznice (7); daleka roznica, mała (3), niejaka, niemała (2), (nie)wielka (6).

2. Różnica (różnice) zdań, kontrowersja, niezgoda; spór; controversia Mącz, Modrz; dissidium Modrz, Cn; dissensio Vulg, Cn; discordia JanStat, Cn; res controversae Modrz; schisma Vulg; contrarietas, differentia, disceptatio JanStat; discrepantia Cn (167): LibLeg 11/75v; ZapWar 1548 nr 2668; RejKup d5v; Bo Duch ſwięty ieſt zgodny á nie ma roznice/ Gdzye opowieda iákie ſkryte táiemnice. LubPs gg2; KrowObr 98v; Lecż wſzyſcy mądrzy ludzye co ſie ná tym ználi/ Záwżdy w káżdey roznicy ná śrzodek pátrzáli. RejWiz 80v; ktorzy [komisarze] pod ſumnieniem máią rozeznáć ſłuſznoſć gránic w oney roznicy gdzie ſię ſtárzy zgodzić nie mogli UstPraw I2, I [2 r.], I2; RejZwierz 101; wſzákezmy powiedzieli/ że iuż ſwámi około wiáry więcey ſwarow niechcem mieć [...]/ więtſza cżęść zámyka roznice [tj. przy różnicy zdań decyduje większość] BielKron 208v, 130v, 206v, 213, 218, 219; GrzegRóżn kt, A4v żp; Controversiam constituere quod vulgo dicitur medium, Náleść roznicę á ſrzodek álbo ſędziemu okázáć o co grá idźie ná ktorych punkciech roznicá naywiętſza wiśi. Mącz 413a, 413a, [489]a; GrzegŚm 16; CzechEp 164; NiemObr 58, 135; Tákże w ſwoich kośćielech gdy ſłyſzę roznice/ Nie mogę być bez ſmutku BielSen 12; ActReg 10; WujNT 463 [2 r.]; SarnStat 55, 112, 171, 463, 473, 1176, 1200; PowodPr 21, 23, 46; Iáko w kośćielnych rożnicách: By iednego Piotrá y iego potomká nie było: nigdyby herezyom y niezgodom nie nálazł ſię koniec. SkarKazSej 674b.

roznice czego [= czego dotyczące] (2): Na duchowny ſąd prziiſluſayą ſądzicz roznicze viary s. Krzeſcziianſkiei ComCrac 20, 19v.

roznica około czego (26): KromRozm I Av; KromRozm III K4, M2; KrowObr 230v; PO śmierći Iuliuſowey wielkie roznice były w Rzymie około wybieránia Ceſarzá. BielKron 131, 108v, 186, 208, 210, 230 (11); Mącz 331c; ktoremu [doskonałemu mówcy] de fundo cżęſto mowić/ y pokázáć/ iáko gdzie ktory grunt leży/ á około cżego ieſth roznicżá/ przychodzi GórnDworz B2v; WujJudConf 13; ácz około tego ziednoczenia dwu Narodów w iedno ćiáło było nieco z obu ſtron róznice: wſzákóż [...] SarnStat 1011, 94, 213, 221, 1001, 1002, 1005; PowodPr 63.

roznica z strony czego (5): O róznicy zſtrony mieyſc przed świetckimi Senatory, przy boku królewſkim: czytaj w Kroynice Kromerowéy. SarnStat 113, 113 [2 r.], 774, 936.

roznica [o kogo], o co (10): A thes naſchi beda pylnye thi polia ogledowacz oktore miedzinymi roznycza bedzie LibLeg 10/70v, 11/26v; kthemu po iego [biskupa] ſmierći wiele zoſtáło/ dla cżego były roznice o wybieranie biſkupá. BielKron 378v, 198v, 220v, 379v, 417v; OrzJan 70; POnieważ ná ſéymikach y ſądźiéch o Goſpody wielka trudność y róznice bywáią: tedy [...] SarnStat 44; PowodPr 55; [o ktore [rannych] wszidki [!] rosdnycze [...] veczne milczenye czy [lege: ci] to panowye sz prziswolenya stron są myedzy ymy zalozily. ZapSądKrak 106].

roznica miedzy kim (pl) (23): MetrKor 26/62; LibLeg 10/70v, 11/26v; KromRozm I G2, G4; Gdim począl mierzacz obaczywszy roznicze miedzy nimi. isz ssię niemogly zgodzicz okolo pomiary na niektorich mieisczach. [...] ZapWar 1553 nr 2685; Bo wżdy rożnica jaka urosła miedzy nami z rożnego rozumienia a wykładania Pisma DiarDop 104; OrzRozm T3v; BielKron 101, 124v, 186, 200, 352, 391; GrzegŚm 15; NiemObr 42, 101; Stáłá ſię tedy záś rożnicá miedzy Zydy dla tych powieśći. WujNT Ioann 10/19, Ioann 9/16, Act 15/39; SarnStat 1001, 1002; PowodPr 36.

roznica miedzy kim (sg) (1):OKrutna á ſtráſzliwa ná ten cżás byłá w Rzymie roznicá miedzy Senatem BielKron 130v.

roznica miedzy kim, (kim) a (i) (miedzy) kim (18): ComCrac 19v; Były też tego roku roznice w Kroleſtwie Schockim miedzy ſzláchtą/ á przełożonymi BielKron 221v, 198v, 220v, 223, 379v, 388v, 408, 417v; WujJud 248v; CHcąc zámknąć drógę róznicóm/ któré ſie wielkié wczęły między ſtanem duchownym y świetckim/ zſtrony liſtów zákázuiących/ [...] vſtáwiamy: áby [...] SarnStat 113 [idem 774, 936], 112 [2 r.], 213, 313, 774, 910, 936.

roznica o kim, o czym (10): KromRozm I G4; SarnUzn kt; GrzegŚm 15; WujJud 248v [2 r.]; Przetoż gdy roznicá iáka ieſt o rzecżách zbáwiennych/ nie przeſtawamy ná ſámych gołych ſentencyach Doktorowſkich WujJudConf 37; CzechRozm 10v; To tu zárázem/ ná pocżątku/ o ſucceſſorze Piotrowym/ Wielká rożnicá. NiemObr 55; ReszPrz 63; PowodPr 36.

roznica w czym (4): RejWiz 19v; on też [Zwinliusz] záſię powiádał/ iż ſie zgadzał z ſłowem páńſkim/ y chce tego dowieść. A ták Senat Tyguryńſki roſkazał wſzemu duchowieńſtwu po ſwych kráinach/ áby ſie ziechali do Tygurym [...] porownáwáć thy roznice w Swiętym Piſmie. BielKron 198v, 225v; Inſzáć ieſt rzecż o máłych niektorych Ceremoniach mowić/ [...] á inſza o rzecżách gruntownych: w ktorych v was roznic doſyć WujJud 140v.

roznica czyja [w tym: G sb i pron (9), pron poss (3)] (12): Rossyem postanowyony [...] ⟨miedzy⟩ stronamy ⟨...⟩ casprem lassnyew⟨skim⟩ strony ieney a mye⟨dzy⟩ mikolayem lassnyew⟨skim⟩ ⟨...⟩ strony drugiey o wssysthky ych rossnycze ZapWar 1548 nr 2669; LubPs hh2v; Názáiuthrz około dawánia ślubu miedzy Biſkupy roznicá byłá (marg) Roznicá Biſkupow. (–) BielKron 391, 130v marg, 221 marg, Llll2v; WujJud 118v; ModrzBaz 23; SarnStat 1005; PowodPr 21; Prawdźiwi poddáni/ rożnice wſzytkie ſwoie do iedney głowy nioſą SkarKazSej 674b, 674b.

W połączeniach szeregowych (4): z ktorych [gadek] nic inego nie rośćie/ iedno roznice/ zwády/ nieſnaſki BibRadz *4; BielSpr 58; Ieſt tedy to vrząd zwierzchnych Pánow/ wſzytkie obywátelow ſwoich ſpráwy wiedźieć/ ſtáránia ich/ prace/ trudnośći/ roznice/ ſpory/ nienawiśći/ niedoſtátki/ niebezpiecżnośći woienne/ ná wet wſzytkich rzecży ćiężar ná ſobie odnośić ModrzBaz 23, 73.

W charakterystycznych połączeniach: roznice czynić (2), gasić, (po)stanowić (3), rozeznać (2), wzbudzić; roznica stała się (2), urosła (2); mała roznica (2), niejaka, sroga (2), wielka (13).

3. Rozruchy, zatargi, niepokoje społeczne; seditio Vulg (21): Látá 1411. Były w Cżechách wielkie roznice/ iákoby páná nie mieli nad ſobą. BielKron 326v, 107v marg, 127, 159, 160 [2 r.], 322, 416, Mmmmv; ze XBiskup Wrocławski [...] pisał doniego około zastanowienia pokoiu, miedzy Panstwy Cesarza IM aPanstwy Naszemi doczasu asz by dalsze iakie około roznic tych zaczętych, postanowienie się zobu stron stało ActReg 143, 81; [Gdzie maſz iáką woynę ábo roznice/ ábo gdzieby ią twoi poddáni mieli: iáko możeſz do zgody y pokoiu chćiey przywodźić. SkarŻyw 799 (Linde)].

roznice miedzy kim (pl) (5): Wándálowie bacżąc iż roznicá powſtawa miedzy pány Rzymſkiemi/ oſiedli Węgierſką źiemię BielKron 296, 107, 147, 204v, 350v.

roznice miedzy kim a kim (2): Potym Thezeus Ateńſki krol Helenę wzyął/ potym Parys/ á ſtąd były wielkie roznice miedzy Greki á Troiány powſtały. BielKron 22, 380v.

W połączeniach szeregowych (1): Leop 2.Cor 6/5; [Po wyiechániu Krolowey z Polſki/ były v nas wielkie vćiſki/ roznice/ ſwary/ rozboie/ zábijánia/ łupieſtwá BielKron 1597 68 (Linde)].

4. Odległość (1):

*** Dubium (może: katastrofa żywiołowa) (1): Wzruſſyłá ſie wſſytká zyemyá okrutnym trzęſienyem/ [...] Bo ſie ná nye Pan obruſſył gnyewem ſwey ſrogośći/ [...] Mgłá okrutna wnet ſie sſtáłá pod nogámi yego (marg) Pan w thákich rozniczach pátrzy iáko przezemgłę ná ludzkie ſpráwy. (–) LubPs E.