[zaloguj się]

POCHYBA (112) sb f

-chy- (110), -chi- (2).

Fleksja

G sg pochyby (112).

stp brak, Cn w innym znaczeniu, Linde XVI w.

Wątpliwość, niepewność; zawsze w wyrażeniu przyimkowym: »bez, przez, [krom] pochyby« [107:5] (112):
a. Niewątpliwie, na pewno; sine dubio Vulg, Calag; haud dubie Mącz, Modrz (110): á potym wziąwſzy iednę piłułkę thak wielką iako ieſt ſocżewicżne ziarnko/ włoż na bolaczy ząb/ przez pochyby odeydzie bolenie. FalZioł V 80v, I 53b; KromRozm I E2v, K2; KromRozm II d4v, t4, v3v; A bogá oycá prośił zá tymi/ ktorzy weń vwyerzą/ áby byli yedno: w czem bez pochyby wyſluchan yeſt. KromRozm III E7, D3v, H, I6, I6v, M4v, N2v, Q3; GliczKsiąż D8v; Ale ieſli tego co powiádaćie ſkutkiem nieuczynićie/ bez pochyby [nulli dubium est] przećiwko Bogu zgrzeſſyćie Leop Num 32/23, Deut 5/25, 1.Cor 15/27; BibRadz *7; Wezwawſzy ſtárſzych [królowa] powiedźiáłá im/ iż bes pochyby ieſt to od Bogá poſłany cżłowiek BielKron 464v, 195, 199, 244, 311 [2 r.], 348, 402; Ocium est pulvinar diaboli, proverbialiter, Prożnowanie yeſt węzgłowie diabelskie/ to yeſt/ gdźie proznowánie pánuye/ tám też bez pochiby diabeł pánuye. Mącz 331b, 371d, 445d; Prot B2v; ieſli ieſt więtſzy y nawyſzſzy Ociec/ tedyć iuż muśi być bez pochyby Syn mnieyſzy y nizſzy? SarnUzn H3v, C8v, D4, F8v, H2v; LeovPrzepSamb b4v; GórnDworz Kk, Kk2v, Ll, Ll5v; Ale iż połowicá mnieyſzégo Kwádratu/ vczyni ćwierć więtſzégo: tedyć bez pochyby dwie połowicy mnieyſzégo/ vczynią dwie ćwierći GrzepGeom F3v; RejPos 239; BielSat E; KuczbKat a2, 195, 210, 415; BielSpr 20v, 57v; WujJud 35, 51, 156, 215; MycPrz II C; CzechRozm 27, 99, 126v, 173; BRzozdowſcy ſą zyemiánie w Ruśi ták cnotliwi/ Bez pochyby mi káżdy przyzna to pocżćiwy PaprPan F, K4; KarnNap C4, E3, E4; ModrzBaz 8v, 114v, 116; SkarJedn 65; Oczko 10v; Calag 372b; Co iedno chwálebnego ieſt w innych białych głowách/ bez pochyby/ wſzytko ſię w tey łáſki pełney/ náydowáło. SkarŻyw 242, 92, 173, [236], 245; NiemObr 149; KochMRot B4v; WerKaz 291; PudłFr 7, 19, 65, 68; BielRozm 33; ieśli kárnośći ná wyſtępné nie máſz/ tám bez pochyby wſzeteczność/ y ſwawola pánowáć: muśi KochWr 30, 29; ActReg 133, 149; GrochKal 18; WujNT 89, 419, 447, 460; PaxLiz D2v; Ták też y Sżkutnik przykład bez pochyby/ Poiął od pławney y od wodney ryby/ Ktorey rzecż właſna ieſt w wodźie przebywáć KlonFlis E3v, D; KlonWor ded **3v; [Bo wſzyścy Iána zato [!] mieli/ że krom pochyby [vere] (marg) iſtotnie (–) był. MurzNT Mar 11/32 (Linde)].

Ze zdaniem dopełnieniowym [, żeby] (2): Ale ieſli mąż ćiebie opiwſzy ſie bić chćiał/ Bez pochyby iż tám cżárt przez ten dom przelećiał BielSjem 22; PudłFr 67.

Połączenia: »przez pochyby iście« (1): Náſzáć to tu rodźiná przez pochyby iśćie. ZbylPrzyg A2v.

»bez pochyby pewnie, pewna« [szyk 1:1] (1:1): Abowiem kto vżywa tu ſwey woley ſmácżnie/ To pewna bez pochyby káżdy zginie znácżnie. RejWiz 70v; GrabowSet X.

Zwroty: »bez pochyby twierdzić« (1): Tedy my temu wierzymy z tych ſłow Ianá ś. bez pochyby Papieżá Rzymſkiego y z iego náſládowcámi twierdźimy być/ nie tylko gońcem/ [...] ále ſámym włáſnym y prawdźiwym Antychriſtem CzechEp 344.

»bez pochyby wiedzieć« (1): Thu tedy gdy ſłyſzymy po trzy kroć że iednemu Bogu zaſthępow ſpiewáią Anyeli ſwięty ſwięthy/ bez pochyby wiedzmy/ że ſie tu zámyka táiemnicá y iednośći Boſkiey/ itheże trzech perlon SarnUzn D8v.

Wyrażenie: »bez wszej, żadnej pochyby« (5:1): Y ná zyemi y w niebye wſzędy zacnym będzyeſz/ A bez żadney pochyby pewnie tám oſiędzyeſz. RejWiz 103; Bo ieſliby ták było/ iákoby bes wſzey pochyby muſiáło być: tedydyſmy [!] ſie bárzo ná mniemániu ſwym omylili CzechRozm 212, 185v, 198; CzechEp 424; KlonFlis B3.
b. Stanowczo, bez wahań (1): Lepiéy iednák gdźie ſpráwy dobré ſtárſzych znamy/ Tych ſie trzymáć á mocnie/ bez pochyby mamy. GosłCast 35.
c. Śmiało, spokojnie (1): W miękkiey pływáią wodźie bez pochyby/ Morſkie potwory y rozlicżne ryby KlonFlis B4v.

Synonimy: a. »bez wątpienia«, »bez wątpliwości«, istotnie, iście, nieomylnie, niepochybnie, niewątpliwie, oczywiście, pewnie, prawdziwie.

Cf POCHYBNOŚĆ

MF, SBu