Słownik polszczyzny XVI wieku

« Poprzednie hasło: [ROZROBIONY]

Następne hasło: ROZRODZIĆ »

ROZRODZENIE (10) sb n

Oba o oraz pierwsze e jasne, końcowe e pochylone.

Fleksja

	sg	pl
N	rozrodzenié	rozrodzeniå
G	rozrodzeni(a)
A	rozrodzenié	rozrodzeniå
I	rozrodzeni(e)m
L	rozrodzeniu

sg [N rozrodzenié.] ◊ G rozrodzeni(a) (2). ◊ A rozrodzenié (3); -é (1), -(e) (2). ◊ I rozrodzeni(e)m (1). ◊ L rozrodzeniu (1). ◊ pl N rozrodzeniå (3). ◊ [A rozrodzeniå.]

Sł stp, Cn brak, Linde XVI w. (jeden z niżej notowanych przykładów).

Znaczenia

I. Rzeczownik od „rozrodzić”: Zdolność urodzenia, poczęcia (o kobiecie) (1)
II. Rzeczownik od „rozrodzić się” (6)
- 1. Rozmnożenie się przez posiadanie licznego potomstwa (o zbiorowościach ludzkich) (6)
- 2. [Powstanie, początek]
III. Potomstwo (3)

I. Rzeczownik od „rozrodzić”: Zdolność urodzenia, poczęcia (o kobiecie) (1):

Wyrażenie: »niemoc rozrodzenia« = bezpłodność (1): Muliebria, mulierum menstruatio, quibus deficientibus deficit vis pariendi cum eis, zenska nyemocz rozrodzenya BartBydg 94.

II. Rzeczownik od „rozrodzić się” (6):

1. Rozmnożenie się przez posiadanie licznego potomstwa (o zbiorowościach ludzkich) [w tym: czyje (5) – G sb i pron (4), pron poss (1)] (6): RejZwierc 32v; MycPrz II B2; chcac checi ſwei doſic vtzinic/ moca á gwaltem tak ten dom [tj. Zborowskich] wikorzenic vmyſleli beli. [...] nieobacziwſzy ſie wtijm ze temu doſic vtzinyc niemogli/ dla wielkiey moznoſci y rozrodzenia ych PaprUp Gv, Gv; Bo páńſtwo to, któré było prze rozrodzenié Królewiców Polſkich, rozerwáné, [...] ón [król Łokietek] ie záś reuniował, y do iednośći do kupy przywiódł. SarnStat 121; Co ſię Hetmánow godnych [...] dotycze: tych zá łáſką Bożą/ á zá rozrodzeniem ſtanu Szlácheckiego/ [...] ieſt v nas dáleko więcey á niżeli gdzie indziey. VotSzl B4v; [W pierwſzych [księgach] [...] wſzyſtkich Krolow zaſługi y rozrodzenia obacżyſz. PaprHerby *4v (Linde); Nam ſtanom Rycerſkim prze náſze rozrodzenie á zdrobnienie w máięthnośćiách náſzych/ obmyſláwáć potrzebá/ żebysmy ſie w ſtan gburſki nie obroćili Sentencja Cv].

2. [Powstanie, początek [kogo, czego]:

Szereg: »początek i rozrodzenie«: Kśięgi té [...] ſłowem Geneſis [...] ſą názwáné/ iż ſie w nich opiſuie ſtworzenie/ á iákoby národzenié świátá/ y początek y rozrodzenié ták rodzáiu ludzkiégo/ iáko y innych wſzech rzeczy. WujBib 2a.]

III. Potomstwo; generatio PolAnt [czyje] (3): A te (ſą) rozrodzenia Theráchá Therách ſpłodził Abrámá/ Nachorá y Háráná: á Háran spłodził Lotá. BudBib Gen 11/27, Gen 6/9, 37/2.

Synonimy: III. dziatki, nasienie, potomstwo, rod, rodzaj.

Cf ROZRODZIĆ,ROZRODZIĆ SIĘ

SBu