[zaloguj się]
[pdf]

POTOMSTWO (793) sb n

potomstwo (769), potunstwo (15), potumstwo (9), [potemstwo]; potumstwo PaprUp (9); potomstwo : potunstwo ZapKościer (1:15).

Pierwsze i końcowe o jasne; -tom- (100), -tóm- (7); -tóm- (1) SienLekAndr; -tom- : -tóm- OrzQuin (2:1), BiałKat (1:4), ZawJeft (4:1).

Fleksja
sg pl
N potomstwo potomstwa
G potomstwa potomstw
D potomstwu potomstw(o)m
A potomstwo potomstwa
I potomstwem
L potomstwie potomstwi(e)ch, potomstwach
V potomstwo

sg N potomstwo (163). ◊ G potomstwa (204). ◊ D potomstwu (118). ◊ A potomstwo (178). ◊ I potomstwem (66); -em (5), -(e)m (61). ◊ L potomstwie (40). ◊ V potomstwo (7). ◊ pl N potomstwa (6). ◊ G potomstw (2). ◊ D potomstw(o)m (1). ◊ A potomstwa (3). ◊ L potomstwi(e)ch (3), potomstwach (2); -(e)ch (1) LubPs; -(e)ch : -ach BibRadz (2:2).

Składnia orzeczenia typu: potomstwo jest, było (115), są, byli (3); są GrochKal, jest, było : są, byli LubPs (7:2).

Składnia orzeczenia przy V typu: potomstwo bądź (3), bądźcie (3); bądź ZawJeft; bądź : bądźcie LubPs (1:2), KochPs (1:1).

Sł stp brak, Cn notuje, Linde XVI – XVIII w.

I. Coll. (779):
1. Dzieci, wnuki, następne pokolenia (w prostej linii od kogoś), ród; posteritas Vulg, PolAnt, Mącz, Modrz, Calep; proles Modrz, Calep, JanStat, JanPrzyw, Cn; filii PolAnt, Vulg, JanStat; liberi Calag, JanStat, Cn; semen Vulg, PolAnt; nepotes Mącz, PolAnt; successores Mącz, JanStat; pueri JanStat, JanPrzyw; progenies, propago PolAnt, Cn; cognationes, posteriora, radix Vulg; parvuli, familia(e), generatio, tribus PolAnt; successio Mącz; soboles Modrz; monumentum generis a. generi Cn [w tym czyje (365): G sb i pron (173), pron poss (137), ai poss (55), „własne” (3), „cudze” (2), „społeczne” (1)] (765): Pan Bog ſam małżeńſtwo poſtánowił/ By ſie káżdy potomſtwem odnowił BielKom G2v; Wſſytki ich [niewierników] wſſetecżęńſtwá ſrodze im zápłaći/ Ták iż y potomſtwo ich do gruntu wytráći LubPs K2; Ten Pan możnoścyą ſwą/ y mátkę nyepłodną/ Vcżyni w domu yey/ ku potomſtwu godną LubPs Z6; Ze Pan z łáſki ſwey wdzyęcżnym pothomſtwem opátruie wierne ſwoie LubPs Z6 marg, F, F2v, G, K2, K2v marg (19); RejWiz 51v; Odſtępuię bliſkośći ſwey: Bo mi ſie niegodzi głádzić pothomſtwá ſwey fámiliey. Leop Ruth 4/6, 3.Reg 21/21; á dla ich złośćiwych wyſtępkow Bog ie potopił/ wyiąwſzy ośm z ktorych potomſtwá napełnioná ieſt wſzytká źiemiá. BibRadz I 1; Vśmierzyſz nieſnaſki niepobożnych [...] á poniżyſz potomſtwo okrutnikow BibRadz Is 25/5, Gen 4 arg, 15 arg, 21/12, 28/3, I 16a marg (13); drudzy mienią go [króla Salem] być Semá ſyná Noego/ gdzye ták długo nie mogł być żyw Sem/ tylko potomſtwo iego ſzło narodem Páná Kryſtuſowym áż do Dáwidá. BielKron 11v; Krol ná ten cżas inſzey myśli był [tj. nie chciał wstąpić w stan małżeński]/ [...] wſzákże gdy thego Rzecżpoſpolita pothrzebowáłá dla potomſtwá/ dał mu ſie w tym vżyć. BielKron 417, 10, 100v, 290, 310v, 349, 462v [2 r.]; Chari successores, Miłe potomſtwo. Mącz 45a, 45a, 245c, 314d; OrzQuin R4; RejAp 24, 31 [2 r.], 31v, 82v; przywiodł bym wiele ludzi ná przykład/ ktorzy vrodziwſzy ſie w pirwſzych zacnoſcią domiech/ ſromotnie żyli/ á záſię wiele nieſláchćicow/ ktorzy cnotą ſwą/ vcżynili zacne potomſtwo ſwoie. GórnDworz D3; á zá tym káżdy ociec tákby był pewien potomſthwá że ieſt iego właſne/ iáko kiedy/ zá powſcięgliwoſcią białychgłow GórnDworz Z7v, T8v; O to w vboſtwie będzyeſz y dom twoy/ á trąd nigdy nie wynidzye s potomſtwá twoiego. RejPos 218; gdyż Pan potomſtwo twoie zowie gáłąſkámi á látoroſłkámi wdzyęcżnnemi [!] ſobie/ s ſwiętego ſzcżepu ſwego wyroſłemi. RejPos 345, 3v, 25, 32 [2 r.], 42, 42v (23); RejZwierc 37v [2 r.], 40, 46v, 174, 179 [2 r.], 194v; Pomniſz ná to o moy ſynu żeć ći wſzyſcy poymowáli żony znarodu ſwego/ á wodziło ſię im wdziatecżkach ich/ y potomſtwo ich otrzyma w oſiádłość ziemię. BudBib Tob 4/13; A tákże wſzyſcy ſpołu iednákąſz śmierćią mieli niezlicżoną licżbę vmárłych/ [...] bo w iednym oká mgnieniu zacne ich potomſtwo poginęło. BudBib Sap 18/12, Esth 9/27, 31, 3.Esdr 8/70, Eccli 44/21; MycPrz I Bv; On Nábuchodonozor/ ktory w wielkiey złośći Vżywał tu ná ſwiećie wielkich okrutnośći/ Nie długo pánowáło iego w tym potomſtwo Zbite przez Dáriuſá/ á wźięte Kroleſtwo. WierKróc A2v; Gdyż go [Abrahama] Bog vcżynił Oycem/ nie iednego iego potomſtwá: ále wiela narodow. CzechRozm 74v; Abowiem iáko to Dawid poſtánowić miał/ przećiw iáſney obietnicy BOżey/ żeby z cudzego potomſtwá á nie z iego właſnego ſiedźieć kto inſzy miał ná ſtolicy iego CzechRozm 150v, 50, 74v [2 r.], 75, 79, 152 [2 r.] (15); PaprPan Dd2v; Kinder. Dzieći/ et potomſtwo. Liberi Calag 307b; nie widźiałem/ áby ſpráwiedliwy Był opuſzczony/ álbo było trzebá Potomſtwu iego żebráć kiedy chlebá. KochPs 54; Złych záſłużona zapłátá nie minie/ A ich potomſtwo do gruntu záginie. KochPs 54; Niéma vſtać potomſtwo w domu iego ſławnym/ Ani zacny thron iego: póki ſzlákiem dawnym Prędkié ſłońce poleći KochPs 134, 102, 168, 171; Niepłodney potomſtwo vprośił S. Symeon. SkarŻyw 31 marg, 103 marg, 153, 178, 234, 260, 493; bo żon ſiedḿ pogańſkim obycżáiem poiął/ [...] iednák potomſtwá niemogł otrzymáć/ dla czego częſto ſie vſkarżał ná nieſzczęſliwą niepłodność ſwoię StryjKron 150, 717; CzechEp 65, 292; Owa bóg nieśmiertelny/ wieczny włádogromy/ Tychże dźiádów/ y oyców ſławnych vcćiwemu Zdárzy potomſtwu KochEpit A3v; KochFr 77; KlonŻal A2v; Miłé Bogu potómſtwo ieſt ſpráwiedliwégo. KochMRot C2v; WerKazPapr 274; Opłákuiem powinnych/ y ták ſie nam godzi/ Lecż ſie powtore Oćiec z Mátką nieurodzi. Tych odpłákáć potomſtwo ná wieki niemoże WisznTr 8, 24; A z was cośćie bogátſzy to o ſwych tylko rżeczách máćie pieczą/ nie bacząc tego/ iż potomſtwo wáſze dźieląc/ co dáley to w drobnieyſze cząſtki maiętnośći/ do vboſtwá prżyść muśi GórnRozm I4v; PaprUp C2, C3; [Jakub Birembrot] podzyękowal Supelny ſzaplaty [...] vczywemu łanowy Skybyę y na wyęky nyęmyanowacz y pokoy wyeczny ot potunſtwa swego ZapKościer 1587/71v, 1586/67, 1587/70v; AbyPanBog wasze merita, pracę wpotomstwie waszym nagradzał ActReg 24, 23 [3 r.], 24 [2 r.], 103; Calep 826a; GostGosp 154; Phil E, M2 [2 r.]; GrabowSet D2, V, V v; KochFrag 49; LatHar [+9], 169, 477; Przeto go y w potomſtwie/ Bog y w máiętnośći/ Błogoſłáwił niſz odſzedł w wiecżne ośiádłośći. KołakCath B; Gdy ſię ták będźieſz rządźił/ iák Duch święty rádźi/ Cnotá/ święta pobożność w niebo ćię w prowádźi. Y potomſtwo twe kwitnąć będźie w ſzcżęśliwośći KołakSzczęśl B4v; JanNKar B; tedy ſkázuiemy/ iż tylko ná ono potomſtwo wſzyſtki dobrá oycowſkié cále z drugą częśćią/ [...] niech przypádną SarnStat 639; że téż y płeć białéygłowy potomſtwá náſzégo/ iáko y mężczyńzką zá Kśiążę y zá páná/ [...] przyięli [quod etiam prolem nostram foemineam veluti masculum ... acceptarunt JanPrzyw 4] SarnStat 882, 219, 585, 588, 595, 610 (19); KmitaSpit A4; Ionádáb ſyn Rechabow/ Kápłan Boży/ zákazał wſzyſtkiemu potomſtwu ſwemu ná wieki winá nievkuſztáć. PowodPr 43, 11, 12, 49 [2 r.]; Koniec małżeńſtwá ſą dźiateczki/ z ktorych ſię dom buduie/ iáko mowi piſmo/ gdy komu potomſtwo obiecuie. SkarKaz 421a; Ty wieſz iż nie dla roſkoſzy biorę żonę/ ále dla chući ku potomſtwu SkarKaz 421b, 156a; CiekPotr 48, 51; Siebie y páná ſwego/ dźiateczki á máłé Chceſz podáć w rządy/ przykréy mácochy/ zuchwáłé? Która wdźięczné potomſtwo á nie náſytnémi/ Męczyć będźie rękomá ſwoimi chćiwémi GosłCast 28, 35; PudłDydo B4.

potomstwo z kogo (6): Podźwá/ á opoywá oycá ſwego winem/ y będźiemy z nim ſpáć/ ábychmy záchowáli potomſtwo z oycá náſzego. BibRadz Gen 19/32, Gen 19/34; BiałKaz I4; CzechRozm 150; Oćiec zápomniawſzy iey powołánia/ miłośćią potomſtwá z niey y wnucżąt vwiedziony/ zá mąſz ią obiecał. SkarŻyw 13; GostGospSieb +3; [Dać ieſſcze Pan ktemu ſwe błogoſlawienſtwo Iże z dziatek twoich oglądaſz potemſtwo. PalladIsag nlb 6v].

potomstwo po kim (1): Słyſząc to Saul rzekł płácżąc/ [...] ſynu moy miły Dawidzye/ [...] przyſięſz mi iż nie zágłádziſz potomſtwá mego po mnie. BielKron 67.

W funkcji jednostkowej: potomek, dziecko (2): że przyſzłych wieków człek żaden nie powié/ Abym niegodnym byłá potomſtwem Iephtinym. ZawJeft 44, 43.

W pl (12): Wywyodł lud ſwoy z obfitoścyą ſrebrá y też złotá/ Ták iż żaden w potomſtwiech ich nye vznał kłopotá LubPs Yv, X4; TYĆ ſą potomſtwá ſynow Noego/ Semá/ Chámá/ y Iáphetá/ ktorym ſię národźiło dźieći po potopie. BibRadz Gen 10/1; A toć były domy Dán wedle pothomſtw ich. BibRadz Num 26/42, Gen 11/27, 36/1, Num 26/50; iż mieyſcá ich/ domy y potomſtwá ich/ záwżdy puſte/ zniſzcżone/ á nikcżemne zoſtáć muſzą. RejPos [290]v, 159v, 289; SkarŻyw 493; ZapKościer 1586/67.

W połączeniu z imieniem założyciela rodu, protoplasty lub przymiotnikiem od tego imienia [w tym: ai (52), G sb (9); potomstwo + określenie (45), określenie + potomstwo (16); o postaciach biblijnych (52)] (61): TYĆ záſię ſą potomſtwá Ezau/ ktorego theż zową Edom. BibRadz Gen 36/1; Y odrzucę was od oblicza mego iákom odrzućił wſzytkę bráćią wáſzę wſzytko potomſtwo Efráimowe BibRadz Ier 7/15, I 5d marg [2 r.], Gen 11 arg, I 8c marg, Deut 2/9, I 158c marg, 233c marg, 1.Mach 14/29; Ci trzey wſzytkiemu potomſtwu Noego ná ten cżás roſkázowáli. BielKron 7; Potomſtwo Saulowo potrácono. BielKron 73 marg; [Grakus Krok] rodem z Polſki/ á z pothomſtmá [!] Cżechowego BielKron 340v, 4, 6v, 7 [2 r.], 7v, 39v (14); RejPos 272v, 295; BudBib I 421c marg; O poſtánowieniu Dawidowym żeby Nátánowe potomſtwo náſtąpić miáło ná mieyſce Sálomonowego. CzechRozm 150 marg, 22v, 44, 45, 50, 145v [2 r.] (24); SkarŻyw 269 [2 r.]; ktorym potym Ociec Noe przecućiwſzy ſie zá ich [Jafeta i Sema] cnotliwe ku ſobie záchowánie blogoſłáwił/ A Chamowe potomſtwo przeklął StryjKron 6; Ten Kiy álbo Kig/ Scieg y Korewo Xiążętá Ruſkie byli bráćia rodzeni á czwarta ich Sioſtrá Lebeda álbo Lebed z narodu y potomſtwá Iafetowego/ y Moſochá Syná iego. StryjKron 115; A ták oſtáteczne ty dwie Polſkie Krolewnie [córki Kazimierza Wielkiego] Lechowego y Piaſtowego potomſtwá/ [...] nie tylko były z ſkárbow y z Kroleſtwá dziedzicznego złupione/ ále y nieſłuſznie oſławione. StryjKron 452, 86; Zacnie rodzone potomſtwo REIA dowćipnego Enniuſá Polſkiego/ Płácże/ boś [Janie Kochanowski] przodká ich idąc iuż przetártym torem/ Był rymow ſucceſſorem. KlonŻal Cv; bo pozeſlich Krolach Iagielowem potumſtwie nadobrego trafic nie mogliſmi PaprUp D4; ZawJeft 44; Wyzymir z potomſtwem Lechowym pánował lat 150. KlonKr Av.

W połączeniu współrzędnym z rzeczownikiem, przymiotnikiem, zaimkiem dzierżawczym lub zaimkiem osobowym [kto (czyj) i (albo, ani, jako) potomstwo (64), kto (i) z potomstwem (18)] (82): Czyli śię niewſtydźiſz nowego ſpoſobu zbawięniá nauczac? i powiédać że go twoj dźiadowie/ pradźiadowie i inſzy ſtarſzy nięwiedźieli [...] zali to nie ieſt lekkośc twoia i wſzyſtkiego potomſtwá twoiego? MurzHist M4; LubPs K2 marg, K2v marg; Leop 2.Reg 4/8; RejZwierz 123v; wiek y śmierć Adámowá. Y potomſtwá iego aż do Noego. BibRadz Gen 5 arg, 3.Reg 2/33 [2 r.], Is 59/21, Ier 29/32; OrzRozm M4v; á co ſie tycże Skánderbegá zbiegá náſzego/ tego wykorzeniemy z źiemie náſzey y z iego potomſtwem BielKron 255, 205v, 254v, 463; á potomni ludźie/ po twéy śmierci/ poſługi twé/ przećiwko Rzeczypoſpolitéy/ któré czyniſz/ vtćiwem wſpominániem oddáwáć tobie/ y Potomſtwu twemu/ dali Bóg będą OrzQuin E2, Aa3; iż to tobie y potomſtwu twemu ná więtſzj vpadek á ná więtſzą żáłość wſzytko ſie s cżáſem ſwym obroćić muśi. RejPos 107, 67, 71v, 116, 175v, 176 (19); O nieſláchetna ziemio/ o nędzne łákomſtwo/ Toż nas márnie ſzáfuieſz/ y náſze potomſtwo. RejZwierc 246v, 37v, 174v, 184v; BudBib 2.Mach 7/17; Iakoś więc karał one besbożniki/ w ludu Zydowſkym zdrádne przećiwniki/ ktorzy s potomſtwem wygłádzeni byli/ by więcey nie żyli. MycPrz I [A]3, II A2, B[3]; CzechRozm 74v, 156; KarnNap Gv; ModrzBazBud π6v; KochPs 162; Potym chćiał widzieć dwu ſynow iego/ Ephráimá y Mánáſſego: [...] y mowił do Iozephá: Nie tjlko mi ćiebie/ ále y potomſtwo twoie oglądáć dał Pan Bog. SkarŻyw 349, 268, 491 marg, 503; ZapKościer 1579/2, 1585/62, 1586/63v, 1587/69v; WerKaz 291; Więc y tem ſamem ktorży to nowe Polſkie práwo prżyięli/ álbo potomſtwu ich/ prżiydźie do tego zá czáſem/ że będą niewolnikámi GórnRozm I; o toſz zato odnas dobrei wzmianki áni od potumſtwa naſzego mieć niebeda PaprUp K4v, A4; ActReg 40; Phil D4; OrzJan 69; RybGęśli A3v; y ktemu dźierżawce tych dóbr pomienionych ninieyſzé y zmárłé z potomſtwem ich [...] wolnémi czynimy SarnStat 105, 94, 1002, 1027, 1052, 1058 (9); KlonKr wstęp Av, A2v marg; tedy Bog ofiárámi [...] wzgárdźił/ y mimo pierwſze obietnice ſwe/ iego [Saula] y z potomſtwem z Kroleſtwá złożył PowodPr 60, 12, 40; GosłCast 33; Nie życzćie ſobie y potomſtwu ſwemu tákich ſzkod duſznych y zwierzchnych/ ktore ze złych praw pochodzą SkarKazSej 702b.

W połączeniu z liczebnikiem porządkowym [= w którym pokoleniu] (1): Lat ośmdźieśiąt docżekawſzy/ á nic ſie ſtárośćią nie obćiążywſzy/ potomſtwo zacne/ z niego drugie/ y máło nie trzećie vyźrzał GostGospSieb +3.

W połączeniach szeregowych (41): Zony ich ſzalone ſą/ á dźieći ich niecnotliwe/ y potomſtwo ich przeklęte. BibRadz Sap 3/12, 3.Reg 2/33, 4.Esdr 3/7; Bo iáko ieſt rozlicżność grzechow náſzych/ thák też widzimy rozlicżność záwżdy pomſty nád ſobą/ nád potomſthwem/ y nád domy náſzymi. RejAp 31v; A táką wiárą [...] iuż nie tylko ſobie/ ále y dzyatkom/ y potomſtwu ſwoiemu/ y inym wielu ludzyom wſzelki tákowy wiele ku pożytku vcżynić może. RejPos [236], 134, 175v, 253, 277, 289 (10); RejZwierc 42, 64, 184v; BudBib Sap 3/12; ModrzBaz 66; y slubuyą czy slachetny pánowyę pokoy wyeczny tak ot ſzyębyę y ot dzatek y ot wſzytkego potunſtwa swego ZapKościer 1588/75, 1583/88v [2 r.], 1586/63v, 69, 1588/75, 81v; kto nie ma żony/ iákoby ná świećie nie był. Pámiątki po ſobie miec nie może/ gdy ſynow właſnych/ áni pokolenia á potomſtwá poſtánowić nie może WerKaz 288; GostGospPon 169; Phil B, B3, S2; OrzJan 5, 110; Błogosláwiony będźie narod twoy/ y potomſtwo twoie/ y pożytki źiemie twoiey/ y pożytki wſzelákiego bydłá twego KołakSzczęśl B3v, B3v; [ustawiamy] iż kto zábiie ſzláchćicá/ trzydźieśći grzywien rodźicóm/ potomſtwu y przyiaćiołóm [...] będźie powinien zápłáćić. SarnStat 604; SiebRozmyśl F4; GrabPospR K2; PowodPr 49; ábyśćie nie o wolnośći ſwowolney y obłudney: ále o záchowániu zdrowia y máiętnośći/ domow y dźiatek ſwoich/ y potomſtwá ſwego/ myślili. SkarKazSej 696a, 706b.

W charakterystycznych połączeniach: potomstwo błogosławione (3), cielesne, cne (3), cudze, czyste, (nie)godne (2), krolewskie (2), miłe (4), młode, niezliczone, nowe, obfite (2), ostateczne, pobożne, pocieszne (uciesz(o)ne) (3), podobne (3), przeklęte, rozne, sławne, słuszne, społeczne, szlacheckie, śliczne, święte, ućciwe, wdzięczne (2), wieczne, wielkie, własne (3), wniwecz obrocone, zacne (4); potomstwo z brata, z domu, z kości a ciała [czyjego], z ojca (2); potomstwo familijej, książąt, krolow, [jakich] ludzi, małżeńskiej płodności, narodu krolewskiego, okrutnikow, patryjarchow, prorokow, służebnikow, wiernego; potomstwo ma być w przeklęciu, nie ma ustać, osiędzie, otrzyma w dziedzictwo, pozostało, trwać będzie, wniwecz obroci się (2), zaginie (zaginęło, poginie) (3), zejdzie; potomstwa lekkość, miłość, nadzieja, niecnota, obaczenie, obfitość, obietnica, pewien, pewność, poczciwość, podpomożenie, postrach, upadek (2), zachowanie, zagubienie, zebranie, żeście; dla pociechy potomstwa; od potomstwa cierpieć; potomstwa mścić się, we mianować (2), nie moc otrzymać, odbieżeć, zbyć; z potomstwa odjąć [co], pociechę mieć (cieszyć się) (3); nie zstalo potomstwa (2); nie zostanie [kto] z potomstwa; potomstwu błogosławić (3), (od)dawać (2), dozwolić, obiecać, oznajmiać, podać (4), pokazać (ukazować) (3), postanowić (2), przygotować, przynieść, rozkazować, ślubić, zagrodzić drogę [do czego], zakazać, zjednoczyć, życzyć; potomstwu ku radości, wdzięczność; ku potomstwu affekt, chuć, godny, miłość, pociecha; potomstwo błogosławić, bogacić, chwalić, (wy-, za)gładzić (3), leitymować, męczyć, nawiedzić, nazywać, obiec(ow)ać (3), obowiązać, obrocić wniwecz (2), oddać [na co], oddalać (2), oglądać (2), opatrzyć (2), opuścić (2), otrzymać, pogrześć (2), poniżyć, porazić śmiercią, postanowić, potwierdzić [czym], przekląć, przywieść [na co], przywodzić [do czego], rozradować, uczynić [jakie], ućwierdzić, uprosić, wielbić, wieść [na co], wydrzeć, wygnać, wytracić, zachować (2), zdradzić, zetrzeć, zgołocić, zwać; na potomstwo kłaść przeklęctwo, przypaść (5), weźrzeć, wwieść pomstę; o potomstwo starać się; za potomstwo walczyć, potomstwem cieszyć się (2), odnowić się (2), opatrować, osadzić [co], ubłogosławić; nad potomstwem błogosławieństwo, nie mieć litości, napastwić się, pokoj, pomsta, zlitować się; z potomstwem panować, stanowić [co], ucieszyć się; na potomstwie iścić się, kłaść przeklęctwa; postanowienie o potomstwie; przy potomstwie zostawiać [co]; w potomstwie nie kochać się, pocieszyć, ubłogoslawić (3), wypełniło się [co]; w potomstwie pociecha.

Zwroty: »być z potomstwa [czyjego]« = esse de tribu PolAnt (11): [Wapowski] Piſał go [Wyzymira] theż być z potomſtwá Lechowego BielKron 340, 7v, 439; RejPos 295; BudBib Tob 4/13; Ieſliby Ioás był tenże co Simeon/ á byłby z potomſtwá Nátánowego: tedyby nie był ſynem krolewſkim. CzechRozm 152, 22v, 145v [2 r.]; tedy [...] inſzy Hiſtorikowie mniemáli/ [...] iżby Páná ſwego [...] miał Gedimin zábić/ ktorego on był właſnym Synem nierozerwáną Genealogią z narodu y potomſtwá Xiáżąt [!] Rzymſkich StryjKron 385, 115.

»potomstwo, [kogo] na potomstwo da(wa)ć« = dare a. ponere semen PolAnt [szyk zmienny] (17:1): LubPs hh2; Tedy ieſzcze Adam poznáł żonę ſwą/ kthora porodźiłá ſyná/ y dáłá mu imię Seth/ mowiąc. Dał mi Bog ine potomſtwo miáſto Abelá/ ktorego zábił Kain BibRadz Gen 4/25, 1.Reg 1/11, I 266c marg; mniſzy vdali ſie ná modlitwy rozmáite y z Opátem ku Pánu Bogu/ áby racżył dáć potomſtwo krolowi Polſkiemu. BielKron 349, 89v; racżył mu był [Bóg] dáć zacnego ſyná Izááká w ſtárośći iego ná potomſtwo iemu. RejPos 138, 42v, Ooo3; CzechRozm 74v, 75v; KochOdpr Bv; Ten [Bóg] ieſt oycem: ten ſmętné opátruie wdowy/ Ten niepłodnym potomſtwo dáie KochPs 97; SkarŻyw 153; Dayże im/ pánie/ zgodę/ y miłosć ſpółeczną/ [...] Day im wdźięczné potomſtwo/ áby vćieſzyli/ Swé rodźicé KochEpit A4; LatHar 334; Iż ácz nam Pan Bóg potomſtwá żadnégo z przeyźrzeniá ſwégo świętégo do tych czáſów nie dał/ wſzákóż by téż nam dobrze y nawięcéy potym dáć raczył [...] SarnStat 1001; KlonKr wstęp A4v.

»doczekać potomstwa« (1): [Bachus mówi do Mierności:] O iákie to twoie dáry/ Wymorzyć ſie to ná máry/ Snad to cżyniſz dla łákomſtwá/ Nie docżekaſz ták potomſtwá. BielKom F.

»mieć potomstwo« [w tym: z kim (5)] = habere pueros JanStat [szyk zmienny] (23): KromRozm III A8; Diar 34; y dla tego áby wżdam Abram mąż yey mogł myeć potomſtwo/ dozwoliłá mu ſamáſz z dzyewką rzędną Hágár małżeńſtwo mieć. GliczKsiąż C2v, C5, Ev [2 r.]; ktorą [Lukierdę] potáiemnie vdawił dla inney/ iż niemiałá żadnego ſnim potomſtwá BielKron 368, 11v, 349, 368; A Ochoźiaſz miał potomſtwo z ſwoią żoną/ ktore po ſobie zoſtáwił CzechRozm 151v, 74v, 148v; Nie nárzekay cżyſty y powściągliwy ſtánie/ iſz potomſtwá ćieleſnego niemáſz. SkarŻyw 180, 284; ActReg 164; GostGospPon 169; LatHar 685; tego teſz życżyli y ſobie/ Aby mogli potomſtwo podobne mieć tobie. KołakCath C2; Otoż było śiedm bráćiey v nas: á pierwſzy ożeniwſzy ſię vmárł: á niemáiąc potomſtwá [non habens semen]/ zoſtáwił żonę ſwoię brátu ſwemu. WujNT Matth 22/25; SarnStat [630], 639; GosłCast 45.

»nabywać potomstwa« (1): A iżby małżonkowie bogoboyni w vććiwym ſwym ſpolnym obćowániu [!] nabywáli potomſtwá/ wychowywáiąc ie w wierze Chrześćiáńſkiey y w boiáźni Bożey KarnNap F3.

»z potomstwa [czyjego] narodzić (a. urodzić) się, urodzenie; narodzić [komu] potomstwa« [szyk zmienny] (4:2;1): Przipominánie obietnice ktora ſie sſtáłá Dawidowi/ iż s potomſthwá iego miał ſie kriſtus národzić LubPs T4v marg; Czáſu też onego byli Obrzymi ná źiemi/ przytym też gdy ſię ſynowie boży z ięli z corkámi ludzkiemi/ národziły im potomſtwá [genuerunt eis] BibRadz Gen 6/4; RejPos 68; CzechRozm 159, 163v, 179; ArtKanc B19v.

»pość (a. wyniść), powstać z potomstwa [czyjego]; od potomstwa [czyjego] pość; potomstwo szło [od kogo]« [szyk zmienny] (4:1;1;1): BibRadz 1.Mach 14/29; z ktorych [Otamanów] potomſtwá wyſzedł ten okrutny Amurat BielKron 241v; Iż przydą cżáſy miły Abráámie/ iż s potomſtwá twego powſtánie táki narod/ przez ktory będą vbłogoſłáwieni wſzyſcy ini narodowie ſwiátá tego. RejPos 158; do wtorey rzecży przyſtąpmy. To ieſt do zágadánia żydowſkiego/ o vrodzeniu Iezuſowym/ ieſli poſzedł z potomſtwá Dawidowego ábo nie. CzechRozm 149v; wſzákże ták ſię to rozumieć ma/ iſz iednák przynich iáko przy potomſtwie ktore ſzło od Semá ſyná Noego/ zoſtawáłá znáiomość y ſłuſzbá y náuka Bogá iednego SkarŻyw [282], 2; StryjKron 86.

»puszczać potomstwo na świat« (1): Tak Iuwánt niepoczćiwy tyie cudzą ſzkodą; [...] Puſzcża potomſtwo ná świát/ ták o cudzym chlebie [tj. płodzi dzieci, które będzie utrzymywał, inny rzekomy ojciec] KlonWor 62.

»potomstwo rozmnożyć (a. rozmnażać); w potomstwie rozżyć (się); rozmnożenie potomstwa; namnożyło się potomstwa; potomstwo rozmnoży się (a. będzie się rozmnażało)« = multiplicare multiplicando a. ponere semen PolAnt; natae sunt cognationes; procreationem facere Vulg; multiplicatio prolis JanStat [szyk zmienny] (13;2;4;1;2): Dziwnie ſie w potomſtwie ſwoim wſſędi rozmnożyli LubPs D4, T5, X4; Anioł ią ćieſzy/ nápomina/ á opowiáda rozmnożenie potomſtwá iey. BibRadz Gen 16 arg; Będę ćię błogoſłáwił/ y rozmnożę potomſtwo thwoie iáko gwiazdy niebieſkie BibRadz Gen 22/17, Gen 13/16, 16/10, 4.Ezdr 3/7; BielKron 11v, 14, 335; iż iáko Oliwne gáłąſki rozmnoży ſie potomſtwo iego. RejPos 72v, 42v, 297, 297v; BudBib 4.Esdr 1/34; Ktore obrzezánie nie zárazći było/ gdy Abráhám vwierzył iż go BOG w potomſtwie rozmnożyć miał CzechRozm 75v; SkarŻyw 285, 478; StryjKron 150; że bogactw miał pełną ſwą źiemię/ y potomſtwo iego Pan Bog rozmnozył iako gwiazd mnoſtwo. KołakSzczęśl C3; SarnStat 192.

»potomstwo spładzać (a. wypładzać); rozpłodzone potomstwo« [szyk zmienny] (2;1): przykazánié Boże pełni: pothómſtwo pobożné y poczćiwé wedle woléy Bożéy wypładza BiałKat 366v, 253v; CzechRozm 155v.

»potomstwo wychować« [szyk zmienny] (2): RejZwierz 63v; Iob wychował był pobożnie potomſtwo ſwoie. PowodPr 74.

»z siebie potomstwo wypuścić« (1): Tákże [Dawid] niektorym ſpoſobem y dwoiákie ná ſobie kroleſtwo nośił/ y dwoiákie z ſiebie potomſtwo wypuśćił. Bo to ktore ſzło przez Sálomoná ćieleſne było/ á ktore przez Nátáná duchownym zoſtáło w Iezuſie Meſyaſzu. CzechRozm 156.

»potomstwo na świat podawać« (1): Tákié potomſtwo ná świát/ iáki ſam/ podawa [...]. Ták ón będąc od Bogá królem poſtáwiony/ Takie ſyny zoſtáwił/ że káżdy korony Był znich godźien KochFrag 43.

»na świat wywodzić potomstwo; potomstwa wywodzenie (a. wywiedzienie)« (3;2): że to yeſt rzecż ſwyętą á ſſcżeſliwa/ gdy rodzicy wywodzą ná ſwyát potomſtwo ſobye miłe á podobne. GliczKsiąż C2, A3, Cv; tedy to mowiſz [...] przeciwko ſtadłu małżeńſkiemu [...]. W ktorym pożądliwość porządna/ dla wywodzenia potomſtwá/ [...] żadnym obycżáiem nie ieſt grzechem CzechRozm 163, 74v.

»wzbudzać potomstwo« (1): Bo kędy zgodá święta przemieſzkawa/ Tám pan niebieſki wſzytko dobré dawa/ Wzbudzáiąc záwżdy ná mieyſce oycowé Potomſtwo nowé. KochPs 197.

bibl. »wzbudzić potomstwo (bratu a. brata); wzbudzenie potomstwa bratu zmarłemu (a. brata zmarłego)« = suscitare semen fratri suo Vulg [szyk zmienny] (5;2): Moiżeſz roſkazał/ gdzie by kto vmárł niemáiąc dzieći/ áby brát iego/ poiął onę żonę iego/ á żeby wzbudzył potomſtwo brátá ſwego. Leop Matth 22/24; Doktorowie ſrodze błądzą o wzbudzeniu potomſtwá brátá zmarłego. CzechRozm *3, 151, 151v [3 r.]; WujNT Luc 20/28.

»bez (a. przez) potomstwa zejść (a. schodzić), umrzeć (a. odumrzeć [kogo]), zdechnąć« = absque (a. sine) prole a. liberis (et successoribus) decedere JanStat [szyk zmienny] (15:7:1): Zył iáko beſtya niema/ zdechł bes potomſtwá/ pogrzebion ieſt iáko pies OrzRozm C2v; Był ten obycżay v Zydow y dziś ieſt/ kiedy ktory Zyd vmárł bez potomſtwá/ thedy brát álbo przyiaciel blizſzy powinien plemię álbo naſienie iego wſkrześić BielKron 118, 246, 427v; RejPos 230; Pátrz ieſli to lekka rzecż gdy cżáſy przychodzą/ Iż krolowie puſtopás bez potomſtwá ſchodzą. RejZwierc 249; MycPrz I C4v; Ieſzcże cżym to pokazą/ żeby Ochoźiaſz ſzcżedł bes potomſtwá? CzechRozm 151v, 151v; SkarŻyw 519; StryjKron 275, 395, 452, 512; KołakCath A4v; WujNT 148; Ieſli Król Polſki przez potomſtwá zéydzie, Polacy przez Litwy królá niech nie obiéráią. SarnStat 14, 14, 652, 989, [994] [2 r.], 999.

zostawić [kogo], zostać bez potomstwa« (1:1): gdźie Bog [...] roſkázuie to/ iż gdyby brát ieden ożeniwſzy ſię vmárł/ zoſtáwiwſzy żonę bes potomſtwá/ tedy ią brát iego drugi poiąć miał CzechRozm 151; Przeto poday ſyny ich ná głod/ y przywiedź ich w ręce miecżá: niech żony ich zoſtáną bez potomſtwá/ y wdowámi PowodPr 19.

»(nie) zostawić potomstwu; [co] pozostanie potomstwu« [szyk zmienny] (3;1): abyſćie ſię oſiedźieli w źiemi dobrey y zoſtáwili ią w dźiedźictwo potomſtwu ſwemu [ut possideatis tenam bonam, et haereditare faciatis filios vestros post vos] ná wieki. BibRadz 1.Par 28/8; ktorych żywoth nápełniaſz [Panie] z twego ſkárbu/ ták iż máią doſyć y ſynowie ich/ y pozoſtánie oſtátek po nich potomſtwu ich [dimittent residuum suum parvulis suis]. BibRadz Ps 17/14; CzechRozm 140; Káżdy dźiéń ludźióm vpádłym vżycza Vboſtwá ſwego: drugiégo pożycza/ A przedśię pan Bóg ták mu błogoſłáwi/ Ze wſzytko ſpełná potomſtwu zoſtáwi. KochPs 54.

»(po sobie) potomstwo zostawić (a. pozostawić, a. zostawować); nie (ani) pozostawić potomstwa« [szyk zmienny] (4;3): tedy ocyec káżdy [...] prágnąc tego/ áby po ſobye potomſtwo ſwyęte á cżyſte zoſtáwił/ ſyny yákye poććiwe/ ſlawne/ na ſwyát wydał/ ma thego zobudwu ſtron przyſtrzegáć GliczKsiąż Bv; RejPos 3v; RejZwierc 37v; CzechRozm 151v; Otoż było śiedm bráćiey: á pierwſzy poiąwſzy żonę/ vmárł nie zoſtáwiwſzy plemieniá. Y poiął ią wtory/ y vmárł: lecz áni ten pozoſtáwił potomſtwá [nec iste reliquit semen] [...]. Y wźięli ią tákże śiedm: á nie pozoſtáwili potomſtwá [non reliquerunt semen]. WujNT Mar 12/21-22; Y więc niechceſz potomſtwá zoſtáwić po ſobie? Przecżże dáłá náturá thę vrodę tobie? PudłDydo A3v.

Wyrażenia: »dalsze, pozne potomstwo« [szyk 1:1] (1:1): przeto mu [Abrahamowi] Pan bog obiecał ſyná y z dálſzym potomſtwem/ ktory miał rozmnożyć iáko gwiazdy niebieſkie. BielKron 11v; Chwalił vſty ſwemi Paná/ y potomſtwo pozne/ Nie ieſt prace iego prozne. KlonŻal C3v.

»potomstwo długie [= w wielu pokoleniach]« (1): A wſzákoż dobra małżonká ſłuſznie może być miánowána [...] rodzicielką dźiatek/ z ktorey dźiatki/ w twoiey maiętnośći po tobie pozoſtawſzy/ ćiebie wſpomináć/ Páná Boga proſząc/ imię twoie ná potomſtwo długie od narodu do narodu odnioſą. WerKaz 288.

»potomstwo domu, z domu [czyjego]« = familiae domus PolAnt (2:1): BibRadz 1.Par 4/21; iż ty Kſyęgi [...] w ſkárbie chowáné/ v ſławnégo potómſtwá/ ſzláchetnégo Domu Panów Pileckich SienLekAndr a2v; Iż Atália pomordowáłáy wygłádziłá wſzyſtko potomſtwo Krolewſkie z domu ludy CzechRozm 110v.

»dom potomstwa [czyjego]« (1): iż przedtym mátká álbo bábká Máryey Pánny z domu będąc Aaronowego/ daná byłá zá mąż do domu potomſtwá Dawidowego CzechRozm 153v.

»potomstwo łoża złościwego [= nieprawego]« (1): Ale ſynowie cudzołoznikow od rzeczy świętych zábronieni będą/ á potomſtwo łożá złoſćiwego [ab iniquo thoro semen] będzie wygładzone BibRadz Sap 3/16.

»potomstwo z małżeństwa« (1): wſzyſcy tey poćiechy prágnęli/ áby były potomſtwá z onego małżeńſtwá oglądáli. BiałKaz I4v.

»potomstwo mężczyńskie (a. męskie), mężczyńskiej płci (a. masculini sexus)« (2:2): O Pánie zaſtępow/ ieſliż [...] daſz mi potomſtwo męſzczyńſkie [semen virile]/ tedy ie tobie oddam o Pánie po wſzythki dni żywota iego BibRadz 1.Reg 1/11; Ale ten Kázimierz wtory/ gdy bez potomſtwá męſkiego vmárł/ ſkończył ſucceſſią álbo náſlednictwo Krolow Polſkich z narodu Polſkiego od Lechá. StryjKron 452; że po zeſzćiu náſzym z tego świátá potomſtwo náſzé Mężczyńſkiéy płći [masculinam prolem JanPrzyw 3] tylko/ á nie białą głowę máią mieć y wźiąć ſobie zá dźiedźicá y potomká ná Króleſtwo SarnStat 881, 1048.

»potomstwem obdarzony« (1): Iob święty dla vfnośći wielkiey w Pánu Bogu/ [...] był od Páná Bogá [...] ślicżnym potomſtwem obdárzony. KołakSzczęśl C3.

»potomstwo obojej płci« = pueri utriusque sexus JanStat, JanPrzyw (3): DLa zaſług y wiernych poſług vczynionych/ y dobréy woléy wſzyſtkich/ którą nam y náſzému potomſtwu oboiéy płći przez przyśięgę pokazáli/ [...] [obywatele] czynimy wolné SarnStat 349 [idem (2)] 63, 882.

»potomstwo ojca(-ów) [czyich(-ego)]« = progenies patrwn, tribus patris PolAnt (2): Aleć on poydźie za potomſtwem oycow ſwych/ á áż ná wieki nie ogląda ſwiátłośći. BibRadz Ps 48/20, Tob 4/13.

»pozostałe potomstwo« (1): A iſz ieſzcże tych to Iágełłow zacnych Krolow náſzych/ maćie miedzy ſobą oſtátecżne pozoſtáłe potomſtwo/ Pánnę y corkę onego zacnego Krolá Sigmuntá BiałKaz M3.

»potomstwo prawdziwe, słuszne« = liberi et successores legitimi JanStat [szyk 2:1] (2:1): DOkłádamy tu/ iż Prȩłaći/ Pánowie/ y Szláchtá króleſtwá Polſkiégo/ gdy król przez płodu y potomſtwá práwdźiwégo zéydzie/ królá y páná niemáią ſobie obieráć SarnStat 14, 989, 999.

»przyszłe potomstwo« (2): A iż vmiłował przodki thwe obrał przyſzłe potomſtwo ich [elegit semen post eos]/ á wywiodł ćie z Egyptu przed ſobą wielką mocą ſwoią. BibRadz Deut 4/37; BiałKaz Kv.

»źle zrodzone [= pozamałżeńskie] potomstwo« (1): Ksiądz o poczciwość moję sądzi mię imo prawo moje prawem cudzem, ktorego i my i ojcowie naszy nie znali, źle zrodzone potomstwo legitymuje, dziedzicem mi go rownem czyni Diar 35.

Szeregi: »potomstwo albo blizszy« (1): á inné dobrá/ ná których poſágu y przywiánku nie będźie miáłá/ potomſtwu álbo blizſzym [pueris vel proximioribus JanStat 576] będźie powinná oddáć/ y z nich zſtępić. SarnStat 640.

»dom i (abo) potomstwo« (13): Gdyż y dom twoy/ y potomſtwo twoie ma być w opátrzeniu Páná tego RejPos [236]v; Abowiem to ieſt wola Páná tego/ áby káżdego wiernego ſwoiego/ dom y potomſtwo iego/ bogáctwy y pocżćiwoſciámi záwżdy opáthrował RejPos 263v, 30, 163, 175, 218v, 253v (10); RejZwierc 47; iż Meſyaſz miał być z domu ábo potomſtwá Dawidowego. CzechRozm 145v, 159. [Ponadto w połączeniach szeregowych 10 r.]

»(i) dziatki (a. dzieci), (i, a, albo) potomstwo« [szyk 9:1] (10): Piſſą ták że był [Kaim] obycżáyow bárzo nye wycoſanych á plugáwych/ dzyeći á pothomſtwo ſwoye wyodł ná wſſeláką złosć á nierządność GliczKsiąż E2; RejPos 176, 277; Dziećiſmy/ Pánie sługi twego/ y potomſtwo niewolnice twoiey: niechćiey nas opuſzćżáć [!] w obietnicy twey SkarŻyw 143; Gdye ya Ian bronk slubuyę y smalſzonką swoyą: pokoy wyeczny y ot swych dzyatek y ot potuąnſtwa [!] swego ZapKościer 1588/75v, 1588/76, 79v; ále potym wſzytko potomſtwo iego/ one máłe dziatki/ nie drzewiey były vſpráwiedliwione/ áż były obrzezáne WujNT 537; VStáwiamy/ áby od tákowych żón/ któré załóżnicámi były/ dźieći álbo potomſtwo ich/ w żadnych dobrách nie dźiedźiczyły SarnStat 449, 643. [Ponadto w połączeniach szeregowych 7 r.]

»krew i potomstwo« (3): SkarŻyw 2, 285; tedybyſmy przedśię nád dobré á pożytek Rzeczypoſpolitéy żadnégo względu albo opátrzenia doczeſnégo krwie á potomſtwá ſwégo nigdy nie przekłádáli SarnStat 1002.

»narod a (i) potomstwo« [szyk 3:2] (5): tedy on poſtronny krol [...] pilnie ſie ſtára/ iákoby ono potomſtwo krolewſkie á on narod zagubić mogł. RejPos 25, 44, 272v; StryjKron 115, 385.

»nasienie abo potomstwo« (2): iż on będąc cżłowiekiem z náśienia ábo z potomſtwá Dawidowego y Abráhámowego/ ieſt też y Synem Bożym wedle poświęcenia duchá. CzechRozm 22v, 163v.

»płod i potomstwo« = liberi et successores JanStat [szyk 3:1] (4): Vbłogoſłáwi was [Bog] płodem y potomſtwem poćieſznym. KarnNap F4v; Calep 857b; SarnStat 14, 999.

»i przodkowie i potomstwo« (1): Wielka chłubá záprawdę/ komu to Bóg dáie/ Ze czego z przodków niéma/ ſam przez ſię doſtáie: A ſwą cnotą ták świeći/ że y przodki dawné Rozświéca/ y potomſtwu imię czyni ſławné. KochFrag 42.

»rod a potomstwo« (1): S tey przycżyny Alexánder wſzytki thákie [ludzi niskiego stanu] pokrzyżował/ tylko Strátonow rod á potomſtwo iego záchował. BielKron 124v.

»rodzice a potomstwo« (1): W cżwartym tedy przykazániu ſwoim/ wáruie Pan Bog pod vſzánowániem rodźicow/ wſzeláką zwierzchność [...]. Przeſtrogi duchowne miedzy rodźicámi á potomſtwem ich/ ná kazánia potocżne záchowuiąc PowodPr 58.

»synaczkowie i potomstwo« (1): á nie zmienił w nim [Hiobie] ſtałośći ſwoiey/ iż tyle dwoie dał záſię ſynacżkow y potomſtwá iemu RejPos Ooo3.

»potomstwo i żona« [szyk 2:1] (3): RejPos 159v; VStáwiamy: iż oyćiec zá żywota ſwégo będźie mógł potomſtwu ſwému/ y żenie [pueris suis et uxori JanStat 572] [...] poſtánowić pewné opiekuny SarnStat 584; KmitaSpit Bv. [Ponadto w połączeniach szeregowych 5 r.]

W przen (1): TOĆ ſie namilſzey Mátce mey Rożycżce sſtáło/ [...] A nieopárty wicher/ z ſzumem drzewá tego/ Niebácżna śmierć/ wydárłá z vtrapieniem iego. Liſtecżki/ my potomſtwo/ mdleiem od żáłośći WisznTr 12.
Przen (12): Obyethniczá y błogoſłáwyeńſthwo wiernemu kościołowi Páńſkiemu/ iż ich potomſtwo ná wyeki wiecżne w łáſce Páńſkiey zoſtánie. LubPs X4 marg; Vźrzyſz áż z nikcżemniká s cnoty Hektor ſłynie. Bo tá vmie w pocżćiwość káżdego przyſtroić [...]. Tá ſobie y potomſtwu vmie ſławę zyednáć RejWiz L4; Tu Sem ná nawyżſzym ſtopniu doſtoieńſtwá ieſt przełożon/ duchem Prorockiem oycá ſwego/ ktory był przeyzrzał przyſzłe niebieſkie błogosłáwieńſtwo w iego potomſtwie/ to ieſt w kośćiele Izráelſkim BibRadz I 5d marg; Iákoby rzekł/ choćiaż vmrze zá grzech/ przedſię iednák wzbudźi nieźliczony poczeth potomſtwá wiernych á będźie żył ná wieki. BibRadz I 376a marg; Niech przeto będźie iákie chce mnoſtwo/ ktore wiedząc y chcąc twierdźi kłamſtwo/ ázaż niema być pocżytano zá potomſtwo onego oycá kłamſtwá/ w ktorem prawdy niemáſz? ModrzBaz 30, 30v.
Zwroty: »potomstwo [komu] rodzić« [szyk zmienny] (2): Tákże też y wtory ten Adam/ dla tego ſpráwiony ieſt/ áby też potomſtwo Bogu rodźił. CzechRozm 155v; SkarŻyw 363.

»potomstwo [sobie] rozmnożyć« (1): iż gdy ſie iuż thá niewiáſtá vſpokoiłá ná oney puſzcży/ tárgnął ſie ſmok ná potomſtwo iey/ ktore oná ſobie rozmnożyłá wiernemi á prawdziwemi náukámi ſwemi RejAp 104v.

Wyrażenia: »potomstwo duchowne« [szyk 1:1] (2): CzechRozm 155v; Małżenſtwo drugdy światu/ á dziewictwo Bogu záwżdy płod ſwoy wypuſzcża/ naśienie żywotá ſwego świętobliwego y náuki ſwey zoſtáwuiąc w miłym potomſtwie ſwoim duchownym. SkarŻyw 180.

»potomstwo Kainowe« = źli ludzie (1): A ktoreż inſze ieſt potomſtwo Kainowe [Caimi proles] ktore ieſt potomſtwo onego ſtárego wężá/ ktory [...] mężoboycą ieſt odpocżątku: ieſliże nie ći ſą/ co ták wiele przycżyn dawáią do mężoboyſtwá? ModrzBaz 30v.

a. O Chrystusie [w funkcji jednostkowej] (1): To iuż pothym iáko ſie nád nim [Adamem] zmiłowáć zgromiwſzy go Pan racżył/ [...] y iáko onemu nędznikowi dał otuchę o miłoſierdzyu ſwoim/ y iáko miáło náſtáć potomſtwo z narodu iego/ ktore ſie miáło pomśćić oney nieznośney krzywdy iego/ tho iuż tám o tym ſzyroko hiſtorie ſwiádcżą RejZwierc 2.
b. Przyszłe pokolenia, ludzie mający żyć w przyszłości (37): O pięknie záiſte ći zacni ſtárcy tę Rzecż poſpolitą [...] byli poſtáwili [...]. A coż po thym/ gdy my potomſtwo ich/ [...] rzecży poſtánowioney/ [...] w tey ſzcżyrosći á cáłośći záchowácieſmy nie vmieli. LeszczRzecz A3v, A6v; á tá vſtáwá zoſtánie wiecznie w pothomſtwie wáſzym/ áby oni miedzy ſyny Izráelſkiemi żadnego dźiedzictwá nie mieli. BibRadz Num 18/23, Num 15/15; Tytus [...] ledwo tho v rycerſtwá vproſił/ áby kilko wież cáło zoſtáwili/ kthoreby były ná znak potomſtwu/ iákowe miáſto ręce ludu Rzymſkiego zgłádziły. BielKron 266; Y zda mi ſie że Homer/ iáko dwie oſobie we wſzytkiey doſkonáłośći/ ná przykład potomſtwu wymálował ſłowy/ iednę/ dzielnego cżłowieká Achillá: drugą/ ćirpliwośći/ á wythrwánia niewcżáſow/ Vlixá GórnDworz Kk4v; RejPos 102; Każe Dawid przykłády Bozkich ſpraw opiſáć: áby potym Pothómſtwo znáło Páná Bogá/ y chwaliło imię iego. BiałKat 33v; RejZwierc 119v, 242v; BudBib Eccli 44/11, 13; MycPrz I [D]v; opátrzna ludźi mądrych poſtánowiłá roſtropność ſpráwy wiecznéy pámięći godné piſmá świadectwem ku wiádomośći potomſtwu przywodźić. SarnStat 1036, 1056, 1185; PowodPr 43; Bowiem przodkowie náſzy mieyſcá odmieniáli: [...] Tákże też ich potomſtwo Polak z przyrodzenia Ma vſtáwicżną chćiwość do pielgrzymowánia KlonWor 52.

W pl (4): Tedy nápomniſz Izraelity temi ſłowy/ Tá máſć ſwięta ma być mnie ſwiętą y w potomſtwách wáſzych. BibRadz Ex 30/31; To ieſt [jeśli nie uczynicie dosyć] wſzytkiemu co wam Pan roſkazał przez Moiżeſzá/ od thego czáſu iáko wam naprzod dał roſkazánie/ y ná potym potomſtwom wáſzym. BibRadz Num 15/23, Lev 3/17, Num 15/21.

W połączeniu współrzędnym z rzeczownikiem lub zaimkiem osobowym [zawsze: kto i potomstwo] (9): BibRadz Num 15/23, Esth 9/31; Tu iuż wieſz/ iż zdárt ieſt on ſrogi Cyrograph/ ktory byli dáli ná ſię przodkowie náſzy y ná nas nędzne potomſtwo ſwoie/ ktoremuchmy nigdy doſyć vcżynić nie mogli RejPos 109, [105]; Co też zacnie brzmiáło z vſt Páńſkich/ y dla nas nápiſano ieſt/ y dla nas záchowano ieſt/ y dla nas bywa powtarzano/ y dla potomſtwá náſzego będzye powiedano/ áż do ſkońcżenia ſwiátá. RejPosRozpr cv; BudBib Esth 9/28; Pomnicieſz też y wi na to możni á ſlawni [...] zeſcie też beli przed tim Bracia naſza/ y potumſtwo waſze bedzie PaprUp D3, D3; LatHar 318.

W charakterystycznych połączeniach: potomstwo trwać będzie; potomstwo cne, [jakich] ludzi, nędzne; dla potomstwa opowiadać, będzie powiadano; potomstwu dać rozkazanie, oznajmować, na przykład w uszy kołatać, ku wiadomości przywodzić, potomstwo obowiązać, opanować, dać zapis na potomstwo, krew zlać; trwać miedzy potomstwem; w potomstwie(-ach) zachowywać [co], zostać.

Zwroty: »do potomstwa się podawać« (1): Tákowy przyſtęp záwſze lepſzy do wyſługi, Y do zacności bywa: tákowa wyſługá Y ſławná ieſt, y trwáła, y do potomſtwá ſię Podawa z ręku do rąk, áż ná wieczne czáſy. CiekPotr 51.

»(na potym) potomstwu zostawić« = his qui post [aliquem] relinquere PolAnt [szyk zmienny] (2): Przypominałćibych okolicżne kroleſtwá/ ony wielkie kſięſtwá á zacne Monárchie/ iáko ſie zá náſzey pámięći burzyły/ iáko ſie odmieniáły/ iáko ſie oni poteſtatowie w nich łomili [...]. O cżym Hiſtorykowie ſzyroką pámięć ná potym potomſtwu náſzemu zoſtáwili RejZwierc 185; BudBib Sap 8/13.

Wyrażenie: »przyszłe potomstwo« (3): GórnDworz V4v; Zá ktore tak wielkiego á zacnego Páná dobrodźieyſtwo niepomáłu wſzytká Sármátia y z przyſzłym potomſtwem ſłuſznie mu ieſt powinna. ModrzBazBud π6v; Obtocżćie w koło gorę Syon [...]. Záſadzćie ſercá wáſze w mocy iey: y rozdayćie rozlicżnym domy iey/ ábyśćie to opowiádáli przyſzłemu potomſtwu. LatHar 369.
Szereg: »potomstwo i narod« (1): Bo dni godne pámięći/ y chwálebne miedzy wſzem potomſtwem y narodem [in omni generatione et generatione, familia et familia]/ po wſzytkich ziemiach y miáſtach BudBib Esth 9/28.
c. O narodzie (99): Tu on [Lech] napierwſze rozbił ſwe namioty: Gdźie dźiś potomſtwo [tj. Polacy] wolnośći ſwych drogich/ Potężnie bronią od Tyránnow ſrogich. GrochKal 3.

W połączeniu z przymiotnikiem od nazwy etnicznej (1): Latopiſce záś Litewſkie á littus tuba, iſz nád Wiliyſkim brzegiem w długie trąby támeſzni obywátele y potomſtwo Włoſkie grawáło/ Litwie imię dawáią StryjKron 76.

α. O narodzie izraelskim (97): Y chcyał [Pan] wſſytko potomſtwo ich w narody roſpłoſſyć/ Myędzy poſtronne kroleſtwá on zły lud roſproſſyć. LubPs Y3; Poźry teraz k niebu/ á zlicz gwiazdy ieſli możeſz: Tákći powiedam będźie potomſtwo twoie. BibRadz Gen 15/5; Tedy rzekł do Abrámá/ Wiedz zá pewne iż potomſtwo twe będźie mięſzkáć w źiemi obcey/ á będźie ſłużyć mięſzkáiącem w niey/ y będźie od nich vtrapione przez cztery ſtá lat. BibRadz Gen 15/13, Gen 12/7, I 8b marg, Gen 22/17, 24/7, Num 15/14 (12); Wiedz miły Abráámie/ iż potomſtwo twoie cżáſow ſwych muśi wniść do zyemie cudzey/ á do zyemie nieznáiomey RejPos [279]v, 158, [236], 264v, 272v, [279]v, 294; GrzegŚm 42; CzechRozm 103v [2 r.], 174; Ieſli Dawid ſługá twóy łáſkę miał v ćiebie/ Niechćiéyże y potomſtwá odmiátáć od śiebie. KochPs 195; Iam ieſt Pan Bog Abráhámá Oycá twego/ y Bog Izáákow: ziemię tę ná ktorey ſpiſz/ dam potomſtwu twemu SkarŻyw 347, 271, 485.

potomstwo po kim (6): A źiemię ktorą dał Abráhámowi y Izáákowi/ dam tobie y potomſtwu twemu po tobie. BibRadz Gen 35/12, Gen 9/9, 17/19; CzechRozm 74, 75, 85v.

W pl (1): Ty moẃ do Izráelitów temi ſłowy/ Záchowywayćie Szábáthy moię/ Abowiem miedzy mną a miedzy wámi ten znák ieſt záłożon/ y w pothomſtwiech wáſzych/ Abyśćie wiedźieli żeć ia ieſtem Pan kthory was poświącam. BibRadz Ex 31/13.

W połączeniu współrzędnym z rzeczownikiem lub zaimkiem osobowym [kto (ale, lecz) i (też) potomstwo (25), kto z potomstwem (6)] (31): Iákoś też záwżdy chował Dawidá wiernego/ Rácż nas też ták wyecżnye chowáć tu potomſtwo iego. LubPs E2v; Tedy rzekł Bog do Noego/ y do ſynow iego co byli z nim mowiąc. Oto ia ſtánowię z wámi przymierze ſwe/ y z potomſtwem wáſzem po was BibRadz Gen 9/9, Gen 13/15, 15/18, 17/7 [2 r.], 9, 10 (13); Bo y Abráám chociaż był mocnie vwierzył obietnicy Páńſkiey/ ále áby tym doſtátecżniey okazáłá ſie w nim wiárá iego/ tedy widomym znákiem chciał Pan áby on był záwżdy ią y s potomſtwem ſwym vtwirdzał w fobie. RejPos 31, 163v, 297v, 304, 316v; iż tám nie był tylko Anioł od Bogá poſłány/ ktory poſelſtwo odnośił y Abrámowi z iego potomſtwem błogoſłáwił CzechRozm 44v, 74 [3 r.], 75, 85v, 99v, 132v, 258v, 263; Wielką łáſkę pan okazał Królowi ſwému/ Wielką miłość Dawidowi pomázánému. A nietylko iemu/ lecz y potomſtwu iego Błogoſłáwi áż do wieká nieſkończonego. KochPs 26; CzechEp 58.

W charakterystycznych połączeniach: potomstwo będzie mieszkać, opowie, przypomina się, rodzić się miało, rozkwitnie się, wyszło z luda [jakiego], znamionuje [co]; Bog potomstwa (2), prośba; być Bogiem potomstwa, wyniść z ust potomstwa; potomstwo chować wiecznie, nazywać, odmiatać, opanować, opisować, opuścić, podać w niewolą, pomordować, rozploszyć, wywieść [skąd], znaczyć, na potomstwo włożyć [co].

Zwroty: »iść z potomstwa [czyjego]« (1): Zágadánie tákowe [...] nie ták ieſt żydow tych/ ktorzy idą wedle ćiałá z potomſtwá Abráhámowego/ iáko tych co ſie teraz ku nim nowo od Krześćian przyłącżáią CzechRozm 172.

»rozmnożyć potomstwo [czyje]; rozmnożenie potomstwa [czyjego]« (1;1): GliczKsiąż B3v; Támże błogoſłáwił ſynowi onemu/ á obyecał iáko gwiazdy niebieſkye rozmnożyć narod á potomſtwo iego. RejPos 42.

Wyrażenia: »potomstwo Abra(ha)mowe (a. Abra(ha)ma), Izra(h)elskie (a. Izraelowe, a. Izrael, a. Izrahela), Dawidowe, Iakobowe, Aaron, Izaakowe« = naród żydowski; semen David PolAnt [szyk 27:3] (11:7:6:3:2:1): Potomſtwo Izráelſkye chcyeycye ſie bać yego/ Bowyem ten Pan nye wzgardza cżłowyeká żadnego LubPs F2v; Y wſſedł narod Izráelſki w Egipſkye kráiny/ A potomſtwo Iakobowo było yák lud iny LubPs Y; Ten co potomſtwu Izráel ná wſſem błogoſłáwił/ A nád narodem Aaron możność ſwą obyáwił/ Ten Pan błogoſłáwi wſſytkim co ſye boyą yego LubPs aa; A tu ſie káżdy przypátrzyć może tey obyetnicy o tym potomſtwie Dawidowym/ ktore miáło trwáć ná wieki LubPs T4, X6v, Z6, aa, aa3; Dwoie potomſtwo Abrámowe w piśmiech ſię przipomina/ iedno wedle ćiáłá ktore ieſt prochowi źiemie przyrownáne/ drugie duchowne ktore ieſt gwiazdam niebieſkiem przypodobione. BibRadz I 7c marg, I 9a marg, 3.Reg 11/39, 4.Esdr 3/19; Ale gdy mowił o obrzezániu/ áſzći o nim mowi/ iż miáło być przymierzem wiecżnym/ ná ćiele ludu Bożego/ potomſthwá Abráhámá wiernego. CzechRozm 99v, 40v, 74v [2 r.], 89, 132, 154v (11); Słuchay potomſtwo cnégo Izráhelá/ Któremu łáſká/ y moiá chęć z wielá Wieków nietáyna KochPs 74, 115, 122, 157, 189; Czyli niebędźie móy Boże przyięta Prośbá potomſtwá Izáákowégo? Ktoré z ćiężkośćią iárzmo złośliwégo Poháńcá ćiérpi ZawJeft 9, 11.

»potomstwo Lotowe« = wrogowie Izraela (1): Gebál/ Amon/ y Amálek/ wſſyſcy ſie zebrali/ Y cudzozyemcy co w Tyrſkich gránicach mieſſkáli. Ku nim y Aſyriycżycy też ſie przyłącżyli/ By potomſtwu Lotowemu tu pomocni byli LubPs S6.

»święte potomstwo« (1): Bo ſtowárzyſzyli ſie zcorkámi ich y dzieći ich/ y pomieſzáło ſię święte potomſtwo [semen sanctum] z poſtronnymi narody ziemie BudBib 3.Esdr 8/69.

Szeregi: »lud a potomstwo« (1): Táć [mądrość] lud święty á niewinne potomſtwo [populum iustum et semen sine defectu] wybáwiła od narodu ktory ie trapił. BibRadz Sap 10/15.

»potomstwo a (i) narod« [szyk 4:2] (6): Abowyemći Izáák á nye Izmáel będzye dzyedzicżył/ y od nyego ſye pocżnye rozmnożenye potomſtwá á narodu twego GliczKsiąż B3v; BibRadz 4.Esdr 3/19; A nád nędznym Kaimem iáko roſciągnął ſrogość gniewu ſwego/ ták iż ieſzcże j dziś narod á potomſtwo iego w okrutnym gniewie/ á iáko błędne po ſwiátu ſie tuła w niełáſce iego. RejPos 26v, 42, 179v; StryjKron 115.

»nasienie i potomstwo« (1): byłoby też iáko piaſek naśienie twoie: y potomſtwo twoie iáko kámyſzcżki w nim. PowodPr 27.

d. Jedno z dwunastu pokoleń żydowskich okresu biblijnego (7): przetoby też y piſmy pokázáć potrzebá: ieſliż mogł ieden á tenże cżłowiek [Mesjasz]/ ták wielkie y zacne vrzędy dwá ná ſobie noſić á zwłaſzcżá ieſzcże będąc z pokolenia Iudźinego á z domu Dawidowego/ á nie z domu Lewiego/ ktorego potomſtwu Ofiárownicy vrząd od BOgá był oddány? CzechRozm 180v.

potomstwo z kogo (1): Ale potomſtwo z Iudy ſobye wdzyęcżne obrał/ [...] Zá ſtałość ktorą w nich znał LubPs S2.

W połączeniu z imieniem lub przymiotnikiem od imienia przodka [w tym: ai (4), sb indecl (1); potomstwo + imię (3), imię + potomstwo (2)] (5): Potomſtwo Beniámin też nád tymi narody/ Zwycięſtwá vżywáli LubPs hh; Iáko ſie to pokaże: naprzod ſtąd/ iż po tym Iákobowym proroctwie/ ácż cżęſto Iudźine potomſtwo w niewoley bywáło/ [...] wſzákże oná niewola ich rychło vſtawáłá CzechRozm 167, 154, 166v, 167v.

e. Dynastia (10): A ták ſie potomſtwo właſnych Xiążąt Ruſkich Kijowſkich/ y Korewowiców w Oſkołodzie y Dzirze/ gdy ich Olech zdrádą pobił/ dokończyło StryjKron 120; Bo od Ludwiká Węgrzyná [...] poſtronni ieſzcze w polſzcze pánuią/ ktorego potomſtwá ieſzcze teraz mamy Krolową Annę StryjKron 452; Piaſta thedi tego iakogo mi zowiemi/ tak przodkom beli naſzem omileli dobre ſprawi iego/ ze przes dlugi tzas barzo/ potumſtwo iego/ w Polſtze Panowało. PaprUp B.
Fraza: »potomstwo (długo, aż do [kogo]) trwało« [szyk zmienny] (4): Przeto też y w Páralipomenie inákſze imioná ſtoią od Dawidá krolá/ ktorego potomſtwo trwáło áż do Antyochá Epifaná BielKron 118, 342v; Aże drudzy mowią/ że był też Piaſt ſzczeſliwy/ y iáko potomſtwo iego długo trwáło. MycPrz II A3; KlonKr B3.
Wyrażenia: »potomstwo Jagiełłowe« [szyk 1:1] (2): y Pánowie Koronni tákże/ y Litewſcy przyſięgę miedzy ſobą ná tym vdziáłáli/ iż inſzych Pánow ſobie nieobieráć/ tylko z Potomſtwá Iágiełowego/ álbo Witołtowego. StryjKron 512; KlonKr wstęp A4v marg.

»potomstwo Lechowe« (1): Wiſmir/ też ieden z potomſtwá Lechowego KlonKr wstęp A2 marg.

»potomstwo Piasta« (1): Trwało potomſtwo tego Piaſtá áż do Káźimirzá wtorego BielKron 342v.

Wyrażenie przyimkowe: »z potomstwa« (1): Anná Krolewná z Iágełłowego potomſtwá/ Zygmuntá Pirwſzego Czorká/ Krolowa z Stefánem Báthorym Krolem. KlonKr wstęp A4v marg.
f. Pokolenie, generacja (6): Iż roſkazánye Páńſkie [...] áby w káżdym potomſtwie iego [Izraela] dawne czudá wſpomináne á opowiedáne były. LubPs R5v marg.

W połączeniu z liczebnikiem porządkowym (5): Ammonitá áni Moábczyk nie ma być prziymowan do zgromadzenia Páńſkiego/ áni dźieſiąte iego potomſthwo ma być przypuſzczone do zebránia Páńſkiego áż ná wieki. BibRadz Deut 23/3, Deut 23/8; bo od Sálomoná od [lege: do] Ochoźiaſzá/ iuż ſzoſte było potomſtwo CzechRozm 151v, 151v; Ale w którym [prawie] trzećié Iákubowé/ Potomſtwo záwſze było ZawJeft 13.

g. Ludzie; ludzkość, rodzaj ludzki (24):

potomstwo od kogo (1): Cżemuſz wżdy nye cżynicye rozſądku práwego/ Nyepobożne potomftwo od narodu złego. LubPs O3.

Wyrażenie: »potomstwo człowiecze« (1): iż miał poſłáć to ſwięte á błogoſłáwione plemię á Boſtwo ſwoie/ ktore z narodu á s potomſtwá cżłowiecżego dziwnie przez Duchá ſwięthego miáło być zácżęte. RejPos 179v.
Szeregi: »ludzie abo potomstwo« (1): Co ſie tedy tknie ludźi ábo potomſtwá/ ktore naſienim piſmo zowie: ono maſz napierwſze [...] CzechRozm 155.

»narod a potomstwo« (1): RejPos 179v cf »potomstwo człowiecze«.

α. Wywodzący się od Adama i Ewy (21): A ty wſſyſtkye nyedoſtátki y zakáły duſſny y ćyeleſtny [...] ono dwoye pirwſſych ludźi ná wſſyſtko potomſtwo ſwoye/ yákoby dźyedźicznym práwem/ wláło. KromRozm III A8; BielKron 3; Záchciáło ſie wnet było niebożąthku [Adamowi] rządzić/ á podnioſł myſl ſwoię/ [...] iż wzgárdził á przeſtąpił przykazánie Páná ſwego: y dorządził ſie wiecżnego vpadku ſwego/ że ſie y nam przy nim doſtáło nędznemu potomſtwu iego. RejPos 200, 270v; Ktora rzecż iż w nich [pierwszych rodzicach] byłá grzechem przyproſzona/ [...] w ich potym potomſtwie/ pokryta y záſłoniona CzechRozm 87v, 133 [2 r.]; y vcżynił [Bóg] znimi y potomki ich zmowę: záchowaćieli ſię przy woley moiey/ á to máłe roſkazánie ſpełnićie: wſzytkie te dary ktorymim was opátrżył/ wleię ná potomſtwo wáſze ná wieki SkarŻyw 260.

W połączeniu współrzędnym z rzeczownikiem lub zaimkiem osobowym [kto i potomstwo (6), kto z potomstwem (1)] (7): BibRadz 4.Esdr 3/26; Ktorą to Kráinę ná przodku Pan Bog błogoſłáwił Adámowi y potomſtwu iego/ [...] áby thám w nieśmiertelnośći żył s potomſtwem BielKron 466; A toć ſą przycżyny przecż ták vpadł nędzny cżłowiek/ y wſzytko potomſtwo iego RejPos 101v, 102v, 303; CzechRozm 178v.

Wyrażenia: »potomstwo Adamowe, Adama« (2:1): Co ná pocżątku [...] wężowi powiedźiano było/ iż naſienie niewieśćie miáło zetrzeć głowę iego: tedy to wſzyſtkiemu potomſtwu Adámowemu ſłuży. CzechRozm 174; A tablice ony nie dane były/ áni ſie też śćiągáły do kogo inſzego/ iedno do potomſtwá ćieleſnego Adámá onego CzechRozm 175v, 175v.

»Ewine potomstwo« (1): Ewine potomſtwo znáſza ſie do fáry/ Gdzie z śinymi trupy śćiſkáią ſie máry. Aż w ſproſne robáctwo/ y nicżemną źiemię/ Cżłek ſie záś obroći WisznTr 34.

»potomstwo pirwszych ludzi« (1): obyecał [Pan Bóg]/ nye żydom [...]/ ále potomſtwu onych pirwſſych ludzi/ to yeſt wſſemu rodzáyowi ludzkyemu zbáwićyelá KromRozm II i3.

Szereg: »pierwsze rodzice i potomstwo« (1): ktory [wąż] ná náſze pierwſze rodzice/ y ná nas też potomſtwo ich/ niewolą/ y przeklęctwo przywiodł CzechRozm 24v.
2. Następcy, ci, którzy obejmują po kimś funkcję, stanowisko, kontynuują czyjąś działalność [w tym czyje (10): pron poss (7), G sb i pron (3)] (14): Theras [Akademia] co ma za Profeſori obatzcie rownec naukami y cnota tijm [poprzednio wymienionym]/ ale ijch potumſtwo tich do Krola ſwego nieprzipuſci. PaprUp C.
Zwrot: »potomstwu zostawiać« (1): ktore [Apoftegmata] ſie też y do ćwicżenia y do rozumu inym ná potym przytrefić mogły. Co potym ludzie vcżeni powoli ſobie zbieráli/ y potomſtwu ſwemu ná pámięć zoſtáwiáli. RejZwierc 210.
Szereg: »potomstwo albo nasladownicy« (1): A záprawdę widziałem niezbożne pogrzebione/ lecż (záś) przyſzli (marg) Rozumiej przez ſwoie potomſtwo (albo) náſladowniki (–) [(qui) venerunt (post eos)] BudBib Eccle 8/10.
Przen (1): ále coż? Medykli to mądry/ [...] bądź Prokurat álbo Trybunáliſtá/ [...] nalepiey rzecż wywodzący/ [...] bądź Philozoph/ w Sekćie Akádemikow [...] y Stoikow co nagruntowniey vfundowány: puſzcżę mimo Geometrę/ Gwiazdarzá/ Hiſtoryká/ Poetę/ y inſze vcżonych ludźi potomſtwo: ieſli domowych rzecży zániecha/ [...] głupſtwem wielkim á páięcżyną iego rozum ſie będźie zdobił. GostGospSieb +2v.
a. W dziedzinie religii (5):
α. W religii żydowskiej Starego Testamentu (1): (marg) Kápłáńſtwo Melchiſedechowe bez potomſtwá. (–) y w tym wyrażał Melchiſedech/ iż on ſam ieſt iednym y wiecznym á nigdy nie vſtáiącym kápłanem náſzym/ ktory nigdy nie vmiera/ y naſtępniká nie potrzebuie. SkarKaz 156b.
β. W religii chrześcijańskiej (4): Gdyż złe potomſtwo (rozumyey onych krzeſciyánow ktorzy ná wſchod ſlońcá byli) oyczyznę rozproſſyło KromRozm III O3v.

W połączeniu szeregowym (1): kto tę náukę y tę moc Bożą ná ſpráwowánie ſwego zbáwienia/ ktora byłá w Apoſtolech mieć chce/ o ich ſię rodzáiu naśieniu/ y potomſtwie przy ktorym ono dziedziſtwo zoſtáwili/ ſłuſznie pytáć ma. SkarJedn 50.

Wyrażenie: »Piotra św. potomstwo« (1): Y ná drugim mieyſcu w Rzymſkim kośćiele wylicżáiąc Piotrá ś. potomſtwo aż do Anáſtáżego/ ktory za cżáſu iego/ ſtolicę Piotrowę trzymał/ Heretykom odpor dáie SkarJedn 33.
Szereg: »rodzaj i potomstwo« (1): Apoſtołowie [...] moc tę krorą [!] ſami od Páná Bogá/ ná poſelſtwo zbáwienia ludzkiego/ wzięli/ duchownemu ſwemu rodzáiowi/ y potomſtwu przez ręce kłádzienie/ y święcenie kápłańſkie zoſtáwili SkarJedn 48. [Ponadto w połączeniu szeregowym 1 r.]
b. W dziedzinie politycznej (5):

W połączeniu współrzędnym z zaimkiem osobowym [kto i potomstwo] (2): Z czego WKM panowanie fortunne, bohomolstwo wielkie, [...] że słusznie Polacy patrem patriae i [...] sami znać będą i potomstwu swemu na piśmie to zostawią. Diar 49; Które wſzyſtkié Artykuły [...] tym liſtem náſzym ná wieczné czáſy z ſtrony náſzéy przyznawamy/ y oné Pieczęćiámi/ przyśięgámi/ poczćiwośćiámi ſwémi/ y potomſtwá ſwégo wſzelákiégo wáruiemy SarnStat 1025.

Zwroty: »potomstwu podać« (1): ále on śláchetny Krol [...] Rzecżpoſpolitą wtákiem poſtánowieniu/ w iákim ią był od przodkow ſwoich wźiął y on ſam záchował/ y ſwemu potomſtwu podał [suae posteritati prodidit]. ModrzBaz 21v.

»potomstwu zostawić« [szyk zmienny] (3): Diar 49; Y wy chcećieli ią [rzeczpospolitą] zoſtáwić potomſtwu ſwemu/ trżebá żebyśćie ſię rozmiłowali tych cnot/ ktore záchowuią w cále Rzeczpoſp. y onę ſczęśliwą czynią. GórnRozm L2v; OrzJan 99.

II. Następstwo, następowanie (14):
1. Obejmowanie po kimś jakiejś funkcji, stanowiska (10):
a. W religii Starego Testamentu [czego] (1): chce/ áby byli ſłudzy: którzyby [...] ty vrzędy/ y tę iedyną ofiárę ſpráwowáli: á iáko w Stárym zakonie rozliczné ofiáry y rózné záchowywáli potómftwo kápłáńſtwá: ták w Nowym Zakonie óná trwáiąca ofiárá krzyżowa potrzebuie potómſtwá ſług BiałKat 366.
b. W religii chrześcijańskiej (9):

potomstwo czyje (2): BiałKat 366 cf a.; WujNT 676 cf »potomstwo i następowanie«.

W połączeniu szeregowym (1): y ták ſzło powołánie práwe ná ten wielki vrząd: to znák był záwżdy napewnieyſzy Kośćiołá Bożego/ w ktorym to tákie potomſtwo rodzenie y dziedzictwo zoſtawáło. SkarJedn 31.

Wyrażenie: »porządne potomstwo; porządek potomstwa« (1;1): Iáko Ewángeliſtowie potężnie dowodzą/ że Pan Ieſus ieſt prawdziwy Meſſiaſz/ potomek Dawidów y Abráhámow/ przez ten porządek potomſtwá/ przez tę linią/ álbo ſucceſſią ćieleſną WujNT 3, 676.
Szeregi: »potomstwo i dziedzictwo« (1): Przeto ſamoſłáńcy ſą ich Miniſtrowie/ ſami ſię w vrzędy do ktorych nic nie máią wmiátáią: ſami ſobie moc Boſką [...] przycżytáią/ ktorey áni od Bogá wzięli [...]/ áni iey też potomſtwem rodzonjm [tj. przechodzeniem z ojca na syna]/ y dziedzictwem wziąć mogli SkarJedn 34. [Ponadto w połączeniu szeregowym 1 r.]

»potomstwo i następowanie« (1): Y przetoż ſucceſſią to ieſt porządne potomſtwo y náſtępowánie Biſkupow y Páſterzow w kośćiele Chriſtuſowym mieli Oycowie oni ſtárzy [...] zá napewnieyſzy znák kośćiołá práwego. WujNT 676.

»potomstwo i rodzaj« (1): Ten ieſt prawdziwy Kośćioł Boży/ ktory ma te cżterzy rzecży: to ieſt/ Chryſtuſowę iedność/ ſtárożytną trfáłość/ poſpolitą powſzechność/ á potomſtwo y rodzay Apoſtolſki/ ktory Succeſſyą zową. SkarJedn 17.

»potomstwo i sukcesyja« [szyk 2:1] (3): Cżwarty znák ieſt Kośćiołá Chryſtuſowego/ Succesſya y potomſtwo Apoſtolſkim rodzáiem porządnym [...] idące. SkarJedn 29, 31, 50.

2. Dziedzictwo, sukcesja (4): Ceſarz też potwierdzieł vmowę/ ktorą miedzy ſobą vcżynili Kſiążę Sáſkie z Kſiążęćiem Kliweńſkim o potomſtwo BielKron 222v.

potomstwo czyje (2): Tego cżáſu Filip poſłał do Delfu pytáć o potomſtwie ſwoim. Wzyął od Apoliná odpowiedź/ iż ten wſzytek ſwiát odzyerży/ ktory wſiędzye na Bucefalá bez ſzkody. BielKron 122v; A thu potomſtwo Selewkowo przyſzło w cudze ręce y s kroleſtwem. BielKron 128v.

Fraza: »[na kogo] ma potomstwo przyć« (1): ieſli by Kſiążę Kliweńſkie bez płodu męſkiego zeſzło ſwiátá/ tedy ná Sáſkie Kſiążę iáko ná śieſtrzeńcá ma potomſtwo przydź y ná iego ſyny BielKron 222v.

Synonimy: I.1. dziatki, dzieci, płod, wnuki, rod; b. potomni; d. narod, plemię; e. dynastyja, rod; f. pokolenie; g. ludzie, ludzkość, potomni; 2. następcy, naśladownicy; II.1. następowanie; 2. dziedzictwo, sukcesyja; II. następowanie, sukcesyja.

Cf POTOMKOSTWO

AL, KO