[zaloguj się]
[pdf]

PLEMIĘ (346) sb n

ple- (341), plę- (5); -mien- (339), -mięn- (7); -ę (342), -e (4).

e jasne; w -mien- e jasne; -mion- z tekstów nie oznaczających ó.

Fleksja
sg pl
N plemię plemiona
G plemienia plemi(o)n
D plemieniu, plemieniowi plemion(o)m, plemieni(o)m
A plemię plemiona
I plemieni(e)m, plemienim
L plemieniu plemionach
V plemię plemiona, plemieniå

sg N plemię (142). ◊ G plemienia (55); -a (32), -å (18), -(a) (5); -a OpecŻyw, KrowObr (3), RejZwierz, OrzQuin, GórnRozm, RejPos (3), BudBib (3), BielSjem, WujNT (4); -å KromRozm II (2), GroicPorz, Mącz (2), CzechRozm, SkarJedn, KochDryas, SkarŻyw, ArtKanc, CzahTr (2); -a : -å MurzNT (2:1), RejWiz (1:1), Leop (6:1), BibRadz (1:2), BielKom (4:1). ◊ D plemieniu (9) OpecŻyw, Leop, KochPs, SkarŻyw, KlonŻah LatHar (2), PaxLiz, KlonWor, plemieniowi (4) RejPos, WujNT (3). ◊ A plemię (62). ◊ I plemieni(e)m (11), [plemienim]. ◊ L plemieniu (7). ◊ V plemię (6). ◊ pl N plemiona (20). ◊ G plemi(o)n (19). ◊ D plemion(o)m (4), plemieni(o)m (1); plemieniom WujNT; plemionom : plemieniom BudBib (3:1). ◊ A plemiona (2). ◊ L plemionach (1). ◊ V plemiona BudBib (2), plemieniå (1) MurzNT.

Sł stp, Cn notuje, Linde XVI i XVIII w.

1. Potomstwo (zwłaszcza w linii męskiej), wszystkie następne pokolenia (zazwyczaj konkretnego protoplasty); także dzieci: synowie i córki; semen BartBydg, Vulg, PolAnt; propago BartBydg; genimen PolAnt [w tym czyje (102): G sb i pron (39), pron poss (32), ai pass (31)] (168): OpecŻyw 1; Semen, honeste exponatur, plyemyą, pocolyenie. BartBydg 250b; usque in eternum praeparabo semen tuum [...] Yż nawieki vmocznię plemię twoie [Ps 88/5]. (koment) To ieſt nie wſtanie [lege: ustanie] rodzay twoy plemienia twego aż do narodzenia Chriſtuſa z ciebie. (–) WróbŻołt eev, 88/30, 37, ee5; RejPs 133; KromRozm II tv [2 r.]; KrowObr 82v; Powiedz ták ſynom Iſráelſkim/ [...] ieſliby ktory offiárował z plemienia ſwego ſyná ábo dziewecżkę bałwánowi Moloch/ ſmierćią niechay zginie Leop Lev 20/2; A Atália záś mátká Ochozyaſzowá/ vżrzawſſy że ſyn iey vmárł wſtáłá/ y pobiła wſſyſthko plemię Krolewſkie. Leop 4.Reg 11/1, Gen 15/13, 18, 26/4, Ex 30/21, Lev 20 arg (12); A vbłogoſłáwione będą w twoiem plemieniu narody wſzytki ná źiemi BibRadz Gen 22/18, I 2d; oto piſmo mowi/ że Pan Bog położył miedzy Wężem á Niewiáſtą/ y miedzy plemieniem wężowym á plemieniem niewieśćim nienawiść OrzRozm G3v; A gdyby był Pan zaſtępow nam nie pozoſtáwił plemieniá (to ieſt ſwiętego) bylibyſmy iáko Sodomá/ á podobni Gomorze [Vulg Is 1/9]. BielKron 93v, 2, 13v, 18, 45, 48v, 86; CzechRozm 151; SkarJedn 48; KochDryas [A3]; Plemię dobrych ludźi wſzędźie Z łáſki páńſkiéy kwitnąć będźie [generatio rectomm benedicetur Vulg Ps 111/2] KochPs 171, 29, 32, 132, 192; Ten co dziś ieſt kowalem ábo ſzewcem/ á kto wie ieſli z krolewſkiego ábo woiewodziego plemienia nie idzie? SkarŻyw 241, 286, 346; Iużći wierzę żeśćie corki Herebowe/ Z cięmney nocy ſpłodzone plemię ſurowe. KlonŻal Dv; KochPieś 12, 33; WujNT Rom 4/16, 9/7, 8, Gal 3/16, Hebr 11/18, Apoc 12/17.

plemię od kogo [= pochodzące od kogo] (1): Od Moniwidá sławne plemię potym/ [...] Idą y teraz cni Olechnowieży/ Właſni dźiedźicży. ModrzBazStryj л2w.

W połączeniu z przymiotnikiem od imienia protoplasty [w tym: plemię + przydawka (13), przydawka + plemię (3)] (16): WróbŻołt oo5v; niewſzyſcy ſą Izráeltzykowie/ ktorzy od Izráhelá poſſli/ ani wſzyſcy nátychmiaſt ſynowie Abráámowi/ ktorzy poſſli s plemieniá Abráámowego KrowObr A3; BibRadz 2.Cor 11/22, 2.Tim 2/8, Hebr 2/16; Tu Dawidowé plemię roſkrzewię [producam cornu David Vulg Ps 123/17] KochPs 196; ZawJeft 14; Wiem żeśćie ſynowie Abráhámowi (marg) plemię Abráámowe (–): ále ſzukaćie iákoby mię zábić WujNT Ioann 8/37, Ioann 8/33, s. 517, Rom 9/7, 11/1 (9).

W porównaniach (8): I wywiódł go zdomu/ y rzekł do niego: Wezrzy wniebioſá/ á żlic [!] gwiazdy iezli możeſz: I rzekł mu: Ták będzie Plemię twoie. Leop Gen 15/5 [przekład tego samego tekstu SkarŻyw 284], Gen 26/4; [Mówi Bóg do Abrahama:] vbłogoſłáwię ćię y rozmnożę plemię twoie iáko gwiazdy ná niebie/ y iáko piáſek ná brzegách morſkich [Gen 22/17] SkarŻyw 286 [przekład tego samego tekstu SkarŻyw 285, WujNT Rom 4/18], 284, 285, 347 [2 r.]; WujNT Rom 4/18.

W charakterystycznych połączeniach: plemię Aaronowe, Abra(h)amowe (11), Dawidowe (4), Izackie, krolewskie (3), Salomonowe, wojewodzie; plemię cne, przyszłe, sławne, surowe.

Zwrot: »rozmnożyć (rozmnożysto) plemię; plemię rozmnożone« = multiplicari semen (4;1): Rozmnożę/ mowi rozmnożyſtho plemię twoie/ á nie będzie mogło być zlicżone dla wielkośći. Leop Gen 16/10, Gen 26/4, 24; SkarŻyw 286, 347.
Wyrażenie: »Adama plemię« = ludzie (1): Ku ſobie ćiągnie nas [Bóg]/ choć podłą źiemię/ Adámá plemię. SzarzRyt B4.
Przen (3): Mowił tedy rzéſzám [...]/ Plęmięniá źmjiów któſz wám wſkázáł abyście przed gniewęm przyſzłym vciekli? MurzNT Luc 3/7; [Myśl czysta] ponuro nie pátrzy iáko bydlę w zyemię/ Ale wzgorę/ ſkąd poſzło iey ſláchetne plemię. RejWiz 62v; OrzQuin L4v; [MurzNT Matth 12/34].

W charakterystycznych połączeniach: plemię starego węża, szlachetne, źmijow.

a. Potomek, dziecko: syn albo córka (zwłaszcza w linii męskiej) [w tym czyje (26): G sb i pron (14), ainposs (9), pron poss (3)] (82): BartBydg 124b; owá że ią śiedḿ ich poięło [za żonę]/ a plemięniá niezoſtawili. MurzNT Mar 12/22, Mar 12/20, 21; Niewidziałem ſpráwiedliwego opuſztzonego/ áni żebrzącego chlebá plemienia iego [Vulg Ps 36/25]. KrowObr 149; OrzRozm G4; Deſpot/ wrzecżi Deſpotow onych dawnych plemię Na waſzę wiecżną hańbę dwa kroć przeſzedł ziemię KochSat A3v; Prot E; RejPos 71v, 101v; Oſtátne plemie/ oſtátni Krol/ oto vmárł/ że iuſz nie Krolá/ ále narod onych zacnych Krolow w nim chowamy. BiałKaz H2v; PaprPan D3v; dziękował Iádam P. Bogu mowiąc: dał mi Bog inne plemię miáſto Ablá/ ktorego zábił Kaim SkarŻyw 269; KochPieś 34; KochProp 6; ZawJeft 35; GrochKal 22; [Andromacha do syna prowadzonego na śmierć] O móy kléynoćie drogi/ o ſzláchetné plemię/ Tyś był ozdobą domu/ nieſczęſné mé brzemię GórnTroas 52, 38, 39; RybGęśli C2, D4; WujNT Mar 12/20, Gal 3/16; Zátym go [olbrzyma Kakusa] też Herkules vderzył o źiemię: Sprośnie ſię rozćiągnęło Vulkanowe plemię. KlonWor 24; PudłDydo B4; SzarzRyt B4v, Dv.

W charakterystycznych połączeniach: plemię Hektorowe, niewieście, Wulkanowe; plemię cnej Jagiełowny, despotow dawnych, dziadow bitnych, ojca znamienitego, (świętych) zacnych ludzi (krolow, książąt) (3), Taresa [= Abrahama]; plemię krętne, ostatnie, srogie, szlachetne (2), tyrańskie, wartogłowe, zacne (2), znamienite.

Wyrażenia: obelż. »Judaszowe [= zdradzieckie] plemię« (1): To Iudaſzowe plemię y záśiewek cudzy [potomek zrodzony w wyniku zdrady małżeńskiej żony]: Będźie w dobrách dźiedźicżył/ ták iáko y drudzy. KlonWor 62.

»od nieprawego łoża plemię« (1): A ſynowie cudzołożnikow/ w wyniſſcżeniu będą/ á od nieprawęgo [!] łożá/ plemie [ab iniquo thoro semen] będzie wygłádzone. Leop Sap 3/16.

»własne (a. właściwe) plemię« (2): PaprPan V4v; drugie łotrynie/ y po śmierći chćiáły Mężowe oſzukywáć dźiedźice: y śmiáły Záſtąpiwſzy ſkim inſzym/ mowić że to brzemię Ieſzcże nieboſzcżykowſkie ieſt właśćiwe plemię. KlonWor 62.

Szeregi: »plemię albo nasienie« (1): Tákże y Abrámowi obyecał plemye álbo náśyenye/ przez ktore błogoſláwyony myáły być wſſyſtki narody źyemye KromRozm II i3.

»plemię i zasiewek« (1): KlonWor 62 cf »Judaszowe plemię«.

Przen (2): (nagł) Samuel Zborowſki ná Złocżewie. (–) Celuie Alexándrá onego zacnego/ A nie wierzę by ieſzcże to nie plemię iego. PaprPan C3v.
a) astron. W opisie gwiazdozbioru noszącego nazwę istoty żyjącej [czyje] (1): Kożę tedy ogniſtą y iéy drobné plemię [...]/ pod źiemię Kozorożec podáie. KochPhaen 23.
α. O Chrystusie (48): pierwſza wiárá ieſt [...] dufánie/ w plemię ono ktore było Iádámowi y Abráámowi obiecáne/ w Páná Iezu Kryſtá Syná Bożego KrowObr 142v; RejPos 15v, 32, 32v, 232, 272v, 297v; Bogu miłe/ kocháne Plemię/ z oycá onego/ Co przemogł tego/ co Bogu podobny; Z Trybu Lewi wybrane GrabowSet X2; Abráhámowi opowiedźiáne ſą obietnice/ y plemieniowi iego. Nie mowi/ Y plemieniom/ iákoby o wielu: ále iáko o iednym/ Y plemieniowi twoiemu ktory ieſt Chriſtus. WujNT Gal 3/16, Gal 3/19; [yą [Matkę Bożą] ſpoczątku [diabli] przeſliadowalij Zeby plemijenijm ſwogim nyeſetarla gych glow ArgWykład 38/130].
Wyrażenia: »błogosławione plemię« [szyk 4:2] (6): KrowObr 82v; A Potym iże był obiecał Bog Oćiec ono plemię błogoſłáwione IEZVSA KRYSTVSA Syná ſwoiego/ zbáwićielá naſzego temu to Adamowi BibRadz I 6v; Bog Ociec twoy/ [...] zlithował ſie nád onym nędznym vpadkiem twoim/ y obiecałći zeſłáć ono ſwięte á błogoſłáwione plemię ze krwie á z narodu twego RejPos 179, 38v, 146, 179v.

»plemię Dawidowe« (1): Oto zwyciężył Lew s pokolenia Iudá/ á plemię Dawidowe [radix David Vulg Apoc 5/5]/ áby otworzył kſięgi/ á odiął ſiedm piecżęći ich. RejAp 51.

»ludzkie plemię« (1): Rzekł mu [wężowi] Pan: [...] A iuż będźieſz żárł tę źiemię/ aż przydźie ludzkie plemię/ co zetrze głowę twoię. ArtKanc N17v.

»plemię niewieście« (1): Bo gdy cżártu pogroził iſz głowę iego niewiáſtá ábo plemię niewieśćie zetrzeć miáło: o tym im krolu y Meſyaſzu potuſzył. SkarŻyw 262.

»święte plemię« [szyk 28:2] (30): Ktore sceptrum á ktore kroleſtwo iego [czarta]/ iáko tu Prorok powieda/ miáło być złamano/ gdy ſie miáłá zyáwić tá obiecána ſwiátłość á to ſwięte płemię [!]/ ktore miáło zetrzeć głowę iego. RejPos 15v; A onego wiecżnego dobrodzieyſthwá/ [...] nie obiecał im Pan/ aż w onym záſlubieniu ſwoim/ iż miał poſłáć to ſwięte á błogoſłáwione plemię á Boſtwo ſwoie RejPos 179v; tu y Anyoł wſpomináć racży/ [...] iż to ſwięte plemię miáło powſtáć z narodu Dawidowego. RejPos 271v, 12v, 15v, 16, 25v [2 r.], 28v (30).

Szeregi: »dziecię (a. syn) a plemię« [szyk 1:1] (2): GDyż to iuż ſláchetne dzyecię/ á to nam z dáwná obiecáne á błogoſłáwione plemię zyáwiło ſie thu na ſwiát RejPos 38v, 146.

»plemię a pokolenie« (1): A to plemię/ á to pokolenie potrze/ potłocży/ y poniſzcży/ á w niwecż obroći moc thę thego ſprzećiwniká twoiego/ kthory cye zwiodł RejPos 270v.

2. Ród rodzina; familia, generatio PolAnt; stirpes Vulg (99): Nie zdradzay pánie ieleniu/ Niemaſz tego po plemieniu BierEz N2v; BudBib 1.Par 4/21.

plemię czyje [w tym: G pron i sb (27), pron poss (6)] (33): Abowiem to mowi Pan ná ſyny y na corki ktorzy ſie rodzą ná tym mieyſcu: [...] y ná oyce ich z ktorych plemieniá národzili ſie w tey źiemi. Leop Ier 16/3; A te (ſą) imiona ſynow Izmaelowych/ wedle imion ich/ wedle plemion ich. BudBib Gen 25/13, Gen 25/16, 36/40, Num 1/2, 18, 20 (27); Oracz pługiem zárznie w źiemię: Ztąd y śiebie/ y ſwé plemię/ [...] Opátruie KochSob 70. Cf Zwroty.

W połączeniu z nazwą rodu [w tym: G od imienia protoplasty (50), przymiotnik dzierżawczy od imienia (5), plemię syriow + przymiotnik dzierżawczy od imienia (5); zawsze: plemię + przydawka] (60): Nie wykorzenićie Pokolenia plemieniá Kiehathowego [tribum familiarum Chehati] ſpośrodku Lewitow. BudBib Num 4/18; Synowoe Sżymeonowi wedle plemion ſwych: Od Nemuelá plemię Nemuelow: od Iáminá plemię Iaminow/ od Iáchiná plemię Iachinow. BudBib Num 26/12; Te plemioná ſynow Gadowych/ á pocżtow ich/ cżterdzieśći tyſięcy y pięćſet. BudBib Num 26/18; Záś ſynom Gierſzonowym z plemion Lewiego/ [...] (doſtáło ſię) miáſto vćiecżki zábiyce Golan w Baſzánie BudBib Ios 21/27, Num 26/13 [2 r.], 14, 15 [3 r.], 16 [2 r.], 17 [2 r.] (60).

W połączeniach szeregowych (2): Y było ſynow Reubená pierworodnego ſyná Izráelowego rodzáiow ich y plemion ich/ y domow oycow ich wlidżbie imion wedle pogłowia ich BudBib Num 1/20, Num 1/22.

Zwroty: »wskrzesić plemię« [w tym: czyje (3)] = resuscitare semen PolAnt [szyk zmienny] (4): MurzNT Mar 12/19; Rzekł Booz/ gdyż rolą mieć chceſz/ weźmiſz Ruth Moábſką zá żonę/ áby wſkrześił plemię nieboſzcżyká Elimelechá/ ná twoiey dzyedzinie [ut suscites nomen propinqui tui in haereditate sua Vulg Ruth 4/5]. BielKron 53v, 53v, 118.

»wzbudzić plemię [czyje po kim]« (1): A gdy wypełniſz dni twoie/ żebyś ſzedł do oycow twoich/ wzbudzę plemię twoie po tobie [suscitabo semen tuum post te]/ ktore będzie z ſynow twoich/ y vſtánowię á vpewnię Kroleſtwo iego. Leop 1.Par 17/11.

Szeregi: »plemię i dom ojcow« (4): y popiſáni ſą wedle plemion ſwoich y wedle domow oycow ſwych [per familias suas, per domum patrum suorum] BudBib Num 1/18, Num 1/2, 24, 4/2. [Ponadto w połączeniach szeregowych 2 r.].

»plemię albo nasienie« (1): Był ten obycżay v Zydow y dziś ieſt/ kiedy ktory Zyd vmárł bez potomſtwá/ thedy brát álbo przyiaciel blizſzy powinien plemię álbo naſienie iego wſkrześić BielKron 118.

»plemię albo rodzina« (1): nie było ſták wiele plemion (álbo rodzin) w pokoleniu Szymehonowem iáko w Iehudzinym. BudBib I 221c marg.

Przen (2): Ktori iedno ſplochą glową To kazdego kotem zową A wierz mi iz to wielkie pliemię Bo to barzo pelne ſiemię RejRozm 394; Rózgá odcięta od pniá/ ieſli w źiemi ſtánie/ Zá krótki czás ták wielka/ iáko máć powſtánie/ [...] Drzewá z którégo idźie/ plemię odnawiáiąc. GórnTroas 40.
3. Naród, lud, społeczność ludzka; cognatio, familia, natio PolAnt (24): y błogosłáwione będą w tobie wſzytkie plemioná ziemie. BudBib Gen 12/3, Ps 95/7, Ier 10/25, 25/9; á Moſkiewſki lud też ieſt Ruś/ y toż plęmię MycPrz C4v; Práwy tho Woiewodá był Podolſkiey zyemie/ Drżáło przed lalką iego to pogáńſkie plemię. PaprPan A4; KlonŻal B4; KmitaPsal Av; CiekPotrSzym )?(3v; CzahTr H2v; Cyprido [...] Spuść ſie nád Wiſłę/ obacz náſzę źiemię/ Ták ślicżne plemię. SzarzRyt D4v.

plemię czyje [w tym: pron poss (1), G pron (1)] (2): Pan będźie w pokoiu błogoſłáwił plemieniu ſwoiemu [Dominus benedicet populo suo in pace Vulg Ps 28/11]. LatHar 347; CzahTr E4.

W połączeniu z nazwą narodu lub przymiotnikiem od tej nazwy [w tym: ai (5), G sb (1); przydawka + plemię (5), plemię + przydawka (1)] (6): RejZwierz 92v; MycPrz B; Siłá narodów/ śiłá miaſt wywróćił Sławnych/ [...] á ich źiemię Podźielił miedzy Izráhelſkié plemię [Ps 134/12]. KochPs 198; znáć iż tę Ziemię zdawná byli opánowáli Alanowie/ Gotow mężnych plemię StryjKron 46, 602; KlonKr B.

W połączeniu szeregowym (1): Y dał mu władzą/ y sławę/ á kroleſtwo/ że wſzytcy narodowie/ plemioná/ y ięzyki służyć mu będą. BudBib Dan 7/14.

W charakterystycznych połączeniach: plemię dzielne, nieukrotne, pogańskie (2), pOłnocne, śliczne, (za)cne (2).

Wyrażenia: »plemiona narodskie« (1): Przynośćie Iehowie (o) plemioná narodſkie [familiae populorum ]/ przynośćie Iehowie sławę y moc. BudBib 1.Par 16/28.

»syn tego plemienia« (1): A ia przy boku twoim garść krwie mey ponioſę/ Służąc oycżyznie moiey [...] ſyn tegoż plemienia. CzahTr G.

Szereg: »plemię, (i) narod« [szyk 1:1] (2): Oto teraz Alexánder Wołoſzyn/ wygnániec/ Zturczywſzy ſye/ woiuie Wołoſką Ziemię: wykorzeniáiąc z niéy korzeń itéż máćicę wſzytkiégo plemieniá y Narodu Wołoſkiégo OrzQuin Z4; KochPs 177. [Ponadto w połączeniu szeregowym 1 r.]
4. Ludzie; progenies, propages, propago, semen, seminium, soboles Cn (16): BOg wſſechmogąci/ [...] niechtzątz zagubitz plemienia/ ktoré na ſwé ſwięte oblicże rácżyl ſtworzitz/ pocżąl o iego zbawieniu myſlitz OpecŻyw 7; RejZwierz 19v; Spádnie ogień s ſiárką z niebá/ Wycżyśći cżego nie trzebá. Trąbą wzbudzi plemię wſzelkie [omnes habitatores orbis ...et clangorem tubae audietis Vulg Is 18/3]/ Będą w ludzyech ſtráchy wielkie. BielKron 135v; Prot D2; RejZwierc 270v; Z vſt niemówlątek rośćie chwałá tobie/ Ku więtſzéy háńbie/ y ku potępieniu Złému plemięniu [ut destruas inimicum et ultorem Vulg Ps 8/3]. KochPs 11; CzahTr B3v; GosłCast 13.

W charakterystycznych połączeniach: plemię niewdzięczne, rozne, wszelkie (2), złe.

Wyrażenie: »ludu [bożego] plemię« (1): Gdy z wyſoká wzowieſz Niebá/ wzbudźiſz źiemię [na Sąd Ostateczny]/ Rozeznawáć wſzelkie ludu twego plemię GrabowSet V3v.
a. Człowiek (3): Mala mens, malus animus, proverbialiter usurpatum, Złe plemię/ zły owoc/ zła myśl/ złe vczynki. Mącz 216b; Wten cżás dobre ono plemię Euicius dał [do zakonu św. Benedykta] ſwego Máurá SkarŻyw 250.
Wyrażenie: obelż. »piekielne plemię« (1): Gdy ludźiam Krześćiáńſkim iuż oddáną źięmię Opánował Máchomet to piekielne plemię. Vſtąpiłem zwyćięſcy Prot A4.
b. Płeć (5):
Wyrażenia: »męskie plemię« = mężczyzna, chłopiec (1): Dźiewká/ Wnęk wnęczká/ Práwnęk práwnęczká/ thák Męſkiego iáko y żeńſkiego Plemienia: [...] ſpadek zárowno biorą GroicPorz ff3v.

»niewieście, żeńskie plemię« = kobieta, dziewczyna (2:2): W dochodzeniu á otrzymániu dźiedźictwá/ niemáſz áni ma być żadney roznoſći między mężczyzną/ á żeńſkim plemieniem. GroicPorz gg2, fſ3v; BielKron 4; Owa w to vgodzimy coby dobrze było/ Aby niewieśćie plemię w ſwey powadze żyło. BielSjem 15.

α. [Przedstawicielka płci: kobieta: A ták Zophronią miłą tobie iuż porucżam/ a ſam też o inſzą ſobie w rychle ſie poſtáram. Gdyż też iednák łatwiey náleść dość plemieniá tego/ Niż przyiacielá iákoś ty mnie ták życżliwego. StokWąchHist B2.]
5. Rodzaj, gatunek (29): Z oney potym gęſtośći/ tę co widziſz zyemię/ Racżył ſpráwić/ á potym ná niey wſzytko plemię. RejWiz 144v; Wnet vpadł deſzcż obfity ná zgorzáłą zyemię/ Ze nátychmiaſt puśćiłá zyołek káżde plemię. Ze wielka żywność potym nędznikom náſtáłá RejWiz 181v, 56, 114v; ná ktore oſtátki [budowania starożytnych Rzymian]/ kto iedno poźrzy/ muśi to rzec/ iż ono byli ludzie s plemieniá nieſmiertelnego. GórnDworz Ii3.

W charakterystycznych połączeniach: plemię każde (2), nędzne, nieśmiertelne, rozliczne, upadłe, wszytko.

Wyrażenia: »ludzkie, człowiecze, śmiertelnych ludzi, narodu ludzkiego plemię« = ludzkość, wszyscy ludzie [szyk 16:7] (20:1:1:1): Bóg mówi o Matce Bożej] ijż rowné w cżlowiecżym plemieniu iéy niebylo anij będzie. OpecŻyw 181v, 7, [80], 99v, 100, 104; BielŻywGlab nlb 9; BielKom Av; RejWiz 155v, 181; BibRadz Gen 6 arg; y wypełniły ſie obietnice nád tym nędznym á vpádłym plemieniem narodu ludzkiego RejPos 344; Ząday mię ócz chceſz/ á otrzymaſz ſnádnie/ Damći w dźiedźictwo wſzelkie ludzkié plemię [et dobo tibi gentes haereditatem tuam Vulg Ps 2/8] KochPs 4, 137; [Bóg] Weyrzał iuż z niebá ná źiemię By wybáwił ludzkie plemię. MWilkHist E2, F3; ArtKanc M10; GrabowSet C; LatHar 340; GosłCast 45; PaxLiz D3; Y ták iuż w koło okrążyło źiemię/ Smiertelnych ludźi ták przeważne plemię KlonFlis D2v; Záwieſzę go na [szubienicy] [...]: Aby więcey nieſzkodźił ludzkiemu plemieniu. KlonWor 39.

»zwierzęce plemię« = zwierzęta (1): Vkáżuie mu [Bóg Noemu] kſztałt iey [arki] ku záchowániu plemięnia ludzkiego y źwierzęcego. BibRadz Gen 6 arg.

»żywych dusz plemię« = wszystko, co żyje (1): Bog ná pocżątku gdy niebo y źiemię Stworzył y morze/ y żywych duſz plemię: Rozdźielił Chaos ná cżtery oſády KlonFlis B4.

6. Pokolenie (1): Będę karał w pokoleniu/ w trzećim y w cżwartym plemieniu [in tertiam et quartam generationem Vulg Deut 5/9]/ thych ktorzy mnie nienawidzą ArtKanc M3v.
7. Męskie komórki rozrodcze, sperma; semen, sperma Mącz (8): z plemienia męſkiego w macici niewieſciey, na przod ſie vcżyni błonka ktora ono plemię okrążiwſzi w ſobie zadzierza GlabGad E2v; [Cresc 1571 232 (Linde)].
Wyrażenia: »plemię męskie« [szyk 3:1] (4): GlabGad E2v, Fv; Mącz 229a; Sámá Pánná Márya nas wſzech vśláchćiłá/ Bez męſkiego plemieniá ſyná porodziłá BielSjem 8.

»plemię rodzenia« (1): Genitale semen, Plemię rodzenia. Mącz 145d.

Szeregi: »nasienie, (albo) plemię (męskie)« (4): GlabGad E2v, Fv; Gonorrhoea, Wyciekánie przyrodzonego naſienia álbo plemienia. Mącz 147b, 407b.

[»sperma albo plemię«: iteż ku rozmnożeniu mleká w niewieśćie/ á ſpermy álbo plemienia w otrokoch bárzo [laktuka] pożytecżna. Cresc 1571 232.]

*** Bez wystarczającego kontekstu (1): Semen, plyemyą. BartBydg 141b.

Synonimy: 1. pokolenie, potomstwo; a. dziecko, namiastek, potomek; 2. dom, familija, narod, nasienie, pokolenie, potomstwo, rod, rodzaj, rodzina; 3. lud, narod; 4. ludzie; a. człowiek; b. płeć; 5. rodzaj; 6. pokolenie; 7. nasienie, natura, sperma.

MC