[zaloguj się]
[pdf]

PODAĆ SIĘ (100) vb pf

się (56), się (43), bez się (1).

o oraz a jasne.

Fleksja
inf podać się
praet
sg pl du
1 m podåłem się, -m się podåł m pers m pers
f -m się podała m an m an
2 m -ś się podåł m pers -ście się podali m pers -sta się podała
f -ś się podała m an m an
3 m podåł się m pers podali się m pers
f podała się m an m an
n podało się subst podały się subst
plusq
sg pl
2 m -ś był się podåł m pers
3 n subst były się podały
imperativus
pl
1 podåjmy się
2 podåjcie się
conditionalis
sg pl
3 m by się podåł m pers by się podali
f by się podała m an
n by się podało subst

inf podać się (20). ◊ fut 2 sg podåsz się (1). ◊ 3 sg podå się (12). ◊ 1 pl podåmy się (1). ◊ 3 pl podadzą się (1). ◊ praet 1 sg m podåłem się, -m się podåł (3). f -m się podała (1). ◊ 2 sg m -ś się podåł (2). f -ś się podała (1). ◊ 3 sg m podåł się (16). f podała się (4). n podało się (7) [w tym: MycPrz I [D]v, LatHar 121 może impers od PODAĆ]. ◊ 2 pl m pers -ście się podali (2). ◊ 3 pl m pers podali się (11). subst podały się (4). ◊ [2 du m pers -sta się podała.] ◊ plusq 2 sg m -ś był się podåł (1). ◊ 3 pl subst były się podały (2). ◊ imp 1 pl podåjmy się (1). ◊ 2 pl podåjcie się (3). ◊ con 3 sg m by się podåł (1). f by się podała (3). n by się podało (1). ◊ 3 pl m pers by się podali (1). ◊ part praet act podåwszy się (1).

Składnia dopełnienia sprawcy w funkcji biernej: podać się od kogo (1).

Sł stp s.v. podać, Cn notuje, Linde XVII – XVIII w. s.v. podać.

1. Przyjąć zależność; tradere se HistAl, Vulg, Cn; dare manus (manum) PolAnt, Mącz, Cn; dare se Mącz, Modrz, Cu; commendare se, conferre se, devovere se, permittere sese Mącz; abire a. ire sub iugum, accipere frenum a. iugum, addicere se, concedere se in deditionem a. in ditionem a. in ius, dedere manus, dedere se (in arbitratum a. in ditionem), dicere se in clientelam, emancipare se, facere, deditionem, permittere fidei, subicere se (sub potestatem), subire a. venire in deditionem, subiugari, succumbere Cn (69):
a. Przyjąć zwierzchnictwo, poddać się władzy (27):
α. W dziedzinie polityczno-militarnej (23):

podać się komu, czemu (3): StryjKron 662; A to ſie ma rozumieć o tych powiátách/ któré ſie były Zygmuntowi Auguſtowi [...] podáły. SarnStat 1206. Cf »łasce się podać«.

Zwrot: »łasce [czyjej] się podać« (1): [z listu sułtana tureckiego] y then maſſaralſky [chan] mey laſcze ſſie podal. y czolem vderzil. MetrKor 46/47v.
αα. Skapitulować; dare a. porrigere herbam, submittere arma Cn (20): BibRadz Ier 50/15; BielKron 208; Mącz 209a, 350d; Ktory Hetman pánie Myſzkowſki w.m. ſie lepſzy widzi/ ow li ktory ſtáwi bitwę/ á będąc w niebeſpiecżeńſtwie/ iednák wygra: cży ow ktory odiąwſzy śiłę nieprzyiacielowi/ przywiedzie go rozumem/ á fortylmi ktemu/ iż ſie bez bitwy podáć muśi. GórnDworz Ff6, Aa8v; StryjKron 502.

podać się komu (12): BielKron 369v; Co drudzy Niemcy bacząc: wnet broń pomiotáli/ Bo ſámi miedzy ſobą zdrádę być mniemáli/ Y podáli ſię náſzym StryjKron 537, 627, 637. Cf Zwroty.

Zwroty: »dobrowolnie [komu] się podać« [szyk zmienny] (4): Nie było tho miáſto ktorebyſie ſynom Iſráelſkim dobrowolnie podáło [quae se traderet filiis Israel] Leop Ios 11/19; Potrway nam do ſiodmego dniá iż wyprawiemy poſły do wſzech gránic Izráelſkich/ á ieſli nas nikt nierátuie/ tedyć ſie podamy dobrowolnie [egrediemur ad te] BibRadz 1.Reg 11/3; StryjKron 360, 757.

»podać się w łaskę« (1): TEn [Bohdan wojewoda wołoski] ſie rzućił ſwą mocą ná tho páńſtwo zacne/ Ale prętkie karánie wzyął od Krolá znácżne. [...] Potym ſie vpámiętał á podał ſie w łáſkę PaprPan Ee4v.

»podać się [komu] w pokorę« (1): A tak potym Gázeńcżycy podáli ſię mu [Jonatanowi] w pokorę [Et rogaverunt qui de Gaza Ionathan] BibRadz 1.Mach 11/62.

»podać się [komu] w potuł« = upokorzyć się (1): żaden/ który ieno nie chćiał/ nie podał ſie im wpotuł OrzJan 28.

»[komu] po woli podać się« (1): Prętkoby go doſtáli by im thák powoli/ Podał ſie mężny Bukay PaprPan P4.

W przen (1):
Zwrot: »podać się [komu] w ręce« (1): Támmus Niemiec/ wielki kochánek Ceſarſki/ podał mu ſię wręce. SkarŻyw 573.
β. W dziedzinie religijnej [komu, czemu] (4): Hiſpáńſkie kośćioły podáły ſie Papieżowi. KrowObr Rr3v, Qq4; CzechEp 253.
W przen (1):
Zwrot: »podać się w jarzmo [komu]« (1): Y podáli ſye [lud] w iárzmo Báál Phegorowi/ Y palili ofiáry zdechłemu trupowi. KochPs 161.
b. Podporządkować się indywidualnie (42):
α. Powierzyć się w obronę itp. (18): Permittere sese, podáć ſie. Mącz 226c.

podać się do kogo w co (1): ON Wálentynianow cny Hetman Eccius/ Tákże Iuſtinianow też Beleſárius/ Mogliby ſie do náſzych tu w ćwicżenie podáć PaprPan S2.

podać się komu w co (5): Devovere se alicuius amicitiae, Podáć ſie komu w przyaźń. Mącz 508a. Cf Zwroty.

podać się ku czemu (1): Iezu ienżes ſę [!] miłoſciwie podał khu kołiſaniu na ſtare łokcie ſprawiedliwego Symeona. TarDuch B.

Zwroty: »podać się w obronę« [w tym: komu (3)] = commendare se a. conferre se in clientelam et fidem, confugere Mącz [szyk zmienny] (4): Mącz 57b, 126a, 138d; Ale mu záſię ty Zamki Krol wroćił w dożywotne vżywánie/ gdy mu ſię z żoną y z dźiećmi w obronę ſkutecznie podał StryjKron 582.

»podać się w opiekę, na opiekę« [w tym: komu (2)] = commendare se a. conferre se in clientelam et fidem Mącz (2:1): BielKron 346v; Patri se commendavit in clientelam et fidem, Podáłá ſie oycu w opiekę y w obronę. Mącz 57b, 126a.

αα. Bogu [w tym: komu, czemu (8)] (9): BibRadz *4; SkarJedn 332; podzmy vpádniem do nog Abrámiuſzá/ á podáymy ſię náuce iego/ y Bogu iego. SkarŻyw [236].

podać się w co (5): Tobie gdym ſię ia moy Pánie/ podał w twe opátrowánie/ á tobie gdym ſię porucżył/ thyś moy grzech wtył precż zárzućił. ArtKanc P19. Cf Zwroty.

Zwroty: »podać się w moc« (1): iáko źiemiá wielka/ Poda ſye pánu wmoc kráiná wſzelka. KochPs 32.

»podać się w opiekę« [szyk zmienny] (2): RejZwierc 202; Kto ſye w opiekę poda pánu ſwému/ A cáłym prawie ſercem vfa iemu/ Smiele rzéc może: mam obrońcę bogá KochPs 138.

»podać się w posłuszeństwo« (1): Kto tedy temu vprzeymie wierzy/ iákoż ſie iuż ten wſzytek nie ma podáć w poſłuſzeńſtwo woley Páná Kriſtuſowey RejPosWstaw [213].

W przen (1):
Zwrot: »podać się pod rękę bożą« (1): podayćie ſię pod rękę Bożą. SkarJedn 333.
β. Wydać się na męki, w niewolę itp. [w tym: komu (7)] (12):

podać się ku czemu (1): Iezu ktoris ku tako gorzkiey męcze za zbawienie grzeſznych dobrowolnieſz ſie podał. TarDuch Cv.

podać się na co (2): A ná ono ſię wiecżne więzienie chętliwie dla Páná Chryſtuſa podałá [św. Eufrozyna] SkarŻyw 14. Cf »podać się na śmierć«.

Zwroty: »dobrowolnie się podać« [szyk zmienny] (4): TarDuch Cv; I co może być proſtſzego [...]/ iedno przepowiádáć [...]. Iż [Pan Krystus] ſię dobrowolnie nieprzyiaćielom ſwoim podał KrowObr 49v; Mącz 177b, [305]d.

»w kaźń się podać« (1): Dabis ei ultro supplicium. Dobrowolnie ſie yey w kaźń podaſz/ Będźieſz o łáskę prośił. Mącz [305]d.

»podać się na śmierć« (1): Dare iugulum, Wyćiągnąć ſziyę álbo podáć ſie dobrowolnie ná śmierć. Mącz 177b.

W przen (3):
Zwrot: »podać się w ręce« [w tym: czyje (2)] [szyk zmienny] (3): WEyzrzy proſimy panie na tę cżeladz twoię/ za ktorą pan naſz Iezus Kryſtus nie wątpił ſie podać w ręczę winnych i krziżową podiąć mękę TarDuch D2; SkarŻyw 273; NiemObr 106.
Przen (4):
a) O niewoli szatańskiej (2):
Zwroty: »w moc się podać« (1): Wſzakze iednak vprzyimięm gwałtem wolei Bożyi mieśca niedáł/ iako śię trudno tęmu vhamować/ ktory śię rás Diabłu wmoc okrutną podá MurzHist D2.

»w niewolą się podać« = tradere se a. dicare se in servitutem Cn (1): oto ſię ſtáwię ocżom Boſkiego máieſtatu twego/ ia on niepráwośći y rozlicżney złośći pełny grzeſznik/ ktorym [...] zgrzeſzył: [...] Dyabłu ſię w niewolą podawſzy LatHar 144.

b) O Chrystusie wobec człowieka (2): nic ſie nie lękay/ chociay cżuieſz ná ſumnieniu ſwoim iżeś grzeſznik/ áby ten Pan twoy thobie ſie podáć nie miał RejPos 148.
Zwrot: »wszytkiego się [= całego siebie] podać« (1): Záprawdę w tey mierze chcze Pan Bog z niewymownego miłoſierdzya á dobroći ſwoiey nam ſie wſzythkyego podáć RejPosRozpr b3.
γ. Przyjąć jakiś sposób postępowania, podporządkować się wartościom; przen (6):

podać się czemu (3): GórnDworz Llv; Te to zdrádne práktyki [Polska] ku ſobie przyięłá. Ktorym práwie z wſzech ſtanow wiele ſie podáło MycPrz I B3. Cf »w moc się podać«.

podać się w co (3): Sſtáliśćie ſię poſłuſzni z ſercá temu kſztałtowi náuki/ w ktorąśćie ſię podáli. WujNT 520. Cf Zwroty.

podać się pod co (1): A chwałá Bogu że bywſzy niewolnikámi grzechu/ iednákeśćie vſłucháli z ſercá tego ſpoſobu náuki pod ktoryśćie ſię podáli. WujNT Rom 6/17.

Zwroty: »w moc [czemu] się podać« (1): gdyż wiemy/ że pan Bóg ſam w Sákrámenćiéch ſprawcą ieſt/ y ſłowu ſwoiému w moc ſye podał. BiałKat 323v.

»podać się w posłuszeństwo [czemu a. czego]« (1): Napomina nieumieiętne áby iey [mądrości] ſzukáli/ á iżby ſię podáli w posłuſzeńſtwo iey. BibRadz Eccli 51 arg.

δ. Stać się posłusznym, uległym [komu] (5): Iedno Alexándrowi Bucephał ſie podał WierKróc A2.
Zwroty: »w moc się podać« (2): Ieſtći záprawdę v Dworu bárzo wiele tákich ludźi/ ktorzi przyrodzenie cżyie bárzo dobrze wyrozumiewáią: á kto ſię im wmoc podá [qui se illis dedisset]/ bárzo ſnádnie iego obycżáie wyćwicżą ModrzBaz 12v; PudłFr 69.

»podać się na wolą« (1): Iam ſie złośliwému Podáłá ná wolą wſzytká człowiekowi złému. GosłCast 61.

Przen (1): nie vtrapi oná [Wenera] Nikogo, iedno tego kto ſię iey ſam poda CiekPotr 17.
ε. O kobiecie: oddać się mężczyźnie [komu] (1): Pátrząc ták ná nię [Olimpię] krol Filip rzekł iey/ komus ſie Olimpia podáłá zgrzeſzyłás y nie zgrzeſzyłás/ ábowiemes gwałt od bogá popádłá HistAl A5.
2. Znaleźć się w jakiejś sytuacji, popaść, narazić się; dare se PolAnt; praebere se Modrz (9):

podać się komu (2): ModrzBaz 58; Przez pięć lat tám będac [!] [św. Wojciech]: wſzytkim ſię wdzięcżnośćią obycżáiow ſwych w miłość podał SkarŻyw 354.

podać się ku czemu (2): ACh ẃieczny Pánie obrońćo [!] łáſkáwy/ ty widziſz teras w náſzym Páńſtwie ſpráwy/ ktore tym czáſem iuż ośiroćiáło/ ku vpaku [!] podáło. MycPrz I [A3]; Záiſte ieſt to rzecż cżłowieká głupiego á ſiebie máło znáiącego/ mieć ſerce przećiwko drugim wyniosłe/ ktore iákoby okno otworzywſzy/ poda ſię im tákże wzaiem ku wzgárdźie y ku pośmiewiſku ModrzBaz 58.

podać się na co (2): W roſkoſzách leżą [źli ludzie]/ ná to ſye podáli/ By ieno woli ſwéy doſyć dźiáłáli. KochPs 107; LatHar 277.

podać się w co (5): BibRadz *4, 1.Mach 14/29; A nákoniec tę trudność twoię/ w ktorąś ſie był podał/ miáło zá cię záſtąpić [plemię]/ á onę niewolą twą ná ſię wzyąć RejPos 179; RejZwierc 53v; SkarŻyw 354; [[Aleksander] ſkoro ſię w pychę podniozł/ á w opilſtwo podał/ [...] tedy nátychmiaſt márnie zginął WerReguła 89].

3. Ruszyć w którąś stronę, udać się, pójść (3):

podać się ku komu (1): Ku mnie wſzyſcy ſye podayćie/ A ſpráwy páńſkie poznayćie KochPs 94.

Zwrot: »podać się nazad, na wstecz« = cofnąć się (1:1): Widząc to pogáni iż pocżęli być przewyciężáni podáli ſie ná zád [fugae praesidium petierunt] HistAl E4v; Rozgniewany Herkules/ vdał ſię w też tropy. Lecż obacżył iż śćiegná [= ślady] podáły ſię ná wſtecż: A kopytá bydlęce poſzły od gory precż. KlonWor 23.
4. Przyjąć lub postawić jakieś warunki (2):

podać się na co (1): choć ia mąm condycye podane, y postanowione, na ktorem się podał miedzy innemi ze poczciwość moia y zdrowie mabydz zachowana ActReg 16.

Ze zdaniem dopełnieniowym (1): Gdy mu [królowi angielskiemu] rozradzáli iego ten vporny gniew pánowie Rádni/ vkázuiąc to być złym przykłádem: do tego ſie podał/ áby ze wſzytkiey licżby Mieſzcżánow/ ſześć namożnieyſzych/ boſo/ głowę niezákrythą máiąc/ [...] pod iego moc y wolą byli poddáni. Phil D.

5. Podjąć się jakiegoś działania (2):

podać się do czego (1): iż wſzyſtkie chrześćijány/ cżynią [luteranowie] iednáko kápłany y ták męſzcżyznie dopuſzcżáią wolno/ iáko y biáłymgłowam vcżyć/ kázáć/ Sákrámentá [...] ſpráwowáć/ kto ſię iedno śmie do tego podáć bez żadnego powołánia/ bez żadnego poſłánia ReszPrz 43.

podać się na co (1): A proſzę was bráćia/ znaćie dom Stephany y Fortunatá iż [...] ſię podáli ná poſługowánie świętym [in ministerium sanctorum ordinaverunt se ipsos] WujNT 1.Cor 16/15.

6. Wystawić się, wysunąć się (1): Zaſie gdyby ſie przydało iżby telko iednę rękę podało dziecię [rodzące się] [...]/ á gdy ſie tak vkaże/ tedy ie [ramię] odciąć od ciała z oną ręką. Takieſz muſi cżynić gdyby obie ręcze, Iedna noga albo obie z ciałem ſie podały/ á na ſwe mieſthcze nie mogły być wroczone FalZioł V 34.
7. [Okazać się [jaki]: trzebá ie [gałązki] też podpieránim y przywięzowánim znienagłá náwodźić/ áże moc wezmą ku gorze/ zwłaſzcżá te ktore śię ku temu nagodnieyſze podádzą Cresc 1571 375.]
8. Frazy i zwroty w różnych znaczeniach (4):
[»podał się czas« = nadarzyła się okazja: Sprawiedliwa przedśię praca [...]: nie w ten czás na świát ſie rodzi, kiedy człowiek ná to godźi, iedno áż czás temu prziydźie. Podał ſie czás, podáłá y dróga CerGór przedm 6.]

»podała się droga« [w tym: do czego (2), komu (1)] = nadarzyła się okazja; occasio dabatur a. praebebatur Modrz [szyk zmienny] (2): Bo ieſliby on wykład mieyſce miał/ tedyby ſię Pánom łákomym podáłá do tego drogá/ áby poddáne łupili ktorychby máiętność pośieść chćieli. ModrzBaz 99v, 92v; [CorfusDocum 298; CerGor przedm 6].

»jako się czas poda« = odpowiednio do sytuacji; offerente se opportunitate JanStat (2): áby wedle zaſług y dźiélnośći káżdégo [kanclerza i podkanclerzego]/ nam to było wolno/ iáko ſie czás poda/ y tudźiéſz Rzeczypoſpolitéy będźie pożyteczno/ káżdégo z nich ná wysſzy ſtan y opátrzenié wysſzé podniéźć SarnStat 323 [idem] 942.

[»w stan małżeński się podać«: Gdyżeś ta [lege: gdyżeśta] ſię/ oboie wten ſtan małżensky podała/ wymię Boże/ tedy posłuchaita napierwei przykazania Bożego UstKościel 170.]

9. W funkcji biernej'. Zostać podanym do wiadomości (9): A iż śię podáłá znákomitha przycżyná podáć to/ iáko ſłowo duch/ rozmáićie śię rozumie w piſmie: tedy podam krotko GrzegŚm 54.

podać się do czego (1): tedy doſkonále nie ſtánowić/ áni do vżywánia ták ſtátecznie podáć ſye niemogło: áby nie co wiek/ á ſnać nie co dźień/ w onychże ſámych rzeczách/ odmiáná/ á rózny do vżywánia ſpoſob/ nié muśiał być ſzukan. Oczko 2.

podać się komu (2): wczem wedlye powynowacztwa thwego przeczywko nam a wedlye thego yakocz ſzye rzeczi podadza. zachowiwacz ſzye bendzyeſz. LibLeg 11/174v; CzechEp 18.

podać się miedzy kogo (2): (nagł) Do tego co cżedł. (–) ROzmiem że nie káżdemu będźie ſie to zdáło/ Co ſie tu miedzy bráćią kroćiuchno podáło. MycPrz I [D]v; KlonŻal A2.

podać się o czym (1): okrom tego coć ſię w Kánoniech Apoſtolſkich/ ábo o święćiech can: 68. ábo o Mſzey S. can: 9. ábo o Pośćiech can: 13.20. et 68. podáło: niechćiey iárzmá tego zbáwiennego z śiebie ſkłádáć LatHar 121.

Zwrot: »na piśmie się podać« (1): ROzumieiąc to Miłościwy pánie Wiślicki/ iż Spráwá káżda która iedno ná pewnych á niepochybnych przyczynách/ vgruntowáná/ álbo theż iednoſtáyną Experiencyą ieft doświadczóná/ może ſye thák ná Piſmie podáć [...]: tedim téż tho wźiął był przed się Strum A2.
a. Ukazać się drukiem (1): OZnáymuię káżdemu/ [...] iż Státut Polſki w druk wychodzi [...]. Bo wypiſowáć ták wiele Exemplarzow/ iáko wiele ieſt Powiátow/ koſzt wielki [...]. Ale kiedy ſye ták [tj. drukiem] poda/ tedy ſnádniey y wolno będźie tym ktorzy ſye z tym rozumieią korrigowáć SarnStat *8.
*** Bez wystarczającego kontekstu (1): Exto [...] Emineo, supersum, appareo, consto, sum – Ieſtem przedrękamy, podałem ſie, wirosłem. Calep 398a.

Synonimy: 1.b.α. powierzyć się; 3. pość, ruszyć, ruszyć się; 4. zgodzić się; 5. podjąć się; 7. okazać się, pokazać się.

Formacje współrdzenne cf 1. DAĆ SIĘ.

KW, MM