[zaloguj się]
[pdf]

OKAZAĆ SIĘ (726) vb pf

sie (533), się (193).

o jasne. ◊ W inf -ka- (126), -kå- (29); -kå- RejZwierz (2), BielSat, RejPosRozpr, RejPosWstaw, KochCn, OrzJan; -ka- : -kå- RejAp (1:3), RejPos (44:7), RejZwierc (4:4), CzechEp (3:2), NiemObr (5:4), SarnStat (2:2); drugie a jasne. ◊ W imp -kå- (7), -ka- (1); -kå- : -ka- LubPs (1:1). ◊ W pozostałych formach -kå- (490), -ka- (20); -ka- GórnRozm, też RejPs (2); -kå- : -ka- MurzHist (3:1), GroicPorz (5:1), KrowObr (11:2), Leop (7:1), BibRadz (32:2), BielKron (49:1), Mącz (7:1), RejAp (11:1), RejPos (100:3), BielSat (2:1), GrzegŚm (6:1), BudBib (4:1), CzechEp (9:1).

Fleksja
inf okazać się
praet
sg pl
1 m okåzåłem się, -em, -m się okåzåł m pers okåzalismy się, -smy się okåzali
2 m okåzåłeś się m pers okåzaliście się
3 m okåzåł się m pers okåzali się
f okåzała się m an
n okåzało się subst okåzały się
plusq
sg pl
3 m był się okåzåł, okåzåł się był m pers
f była się okåzała m an
n było się okåzało, okåzało się było subst były się okåzały
imperativus
sg pl
2 okåż się okåżcie się
3 niechåj się okaże niechåj się okåżą
conditionalis
sg pl
1 m bym się okåzåł, bych się okåzåł m pers bysmy się okåzali, bychmy się okåzali
2 m byś się okåzåł m pers byście się okåzali
3 m by się okåzåł m pers okåzaliby się, by się okåzali
f by się okåzała m an
n by się okåzało subst okåzałyby się, by się okåzały
con praet
sg pl
3 m m pers by się byli okåzali
f by się była okåzała m an
n okåzałoby się było subst

inf okazać się (166). ◊ fut 1 sg okåżę się (6) [w tym: -e (1)]. ◊ 2 sg okåżesz się (4). ◊ 3 sg okåże się (128). ◊ 1 pl okåż(e)m się (2) BielSat, BielSjem, okåż(e)my się (1) ModrzBaz, okåżymy się (1) RejZwierc. ◊ 2 pl okåżecie się (3). ◊ 3 pl okåżą się (16). ◊ praet 1 sg m okåzåłem się, -em, -m się okåzåł (4). ◊ 2 sg m okåzåłeś się (1). ◊ 3 sg m okåzåł się (59). f okåzała się (50). n okåzało się (133). ◊ 1 pl m pers okåzalismy się, -smy się okåzali (3). ◊ 2 pl m pers okåzaliście się (1). ◊ 3 pl m pers okåzali się (8). subst okåzały się (13). ◊ plusq 3 sg m był się okåzåł (3), okåzåł się był (2); był się okåzåł SkarŻyw; był się okåzåł : okåzåł się był BielKron (1:1), RejPos (1:1). f była się okåzała (3). n było się okåzało (7), okåzało się było (1) GliczKsiąż. ◊ 3 pl subst były się okåzały (1). ◊ imp 2 sg okåż się (6). ◊ 3 sg niechåj się okaże (1). ◊ 2 pl okåżcie się (2). ◊ 3 pl niechåj się okåżą (1). ◊ con 1 sg m bym się okåzåł (1) BielKron, bych się okåzåł (1) HistRzym. ◊ 2 sg m byś się okåzåł (4). ◊ 3 sg m by się okåzåł (19). f by się okåzała (16). n by się okåzało (29). ◊ 1 pl m pers bysmy się okåzali (2) BudNT, WujNT, bychmy się okåzali (1) RejPos. ◊ 2 pl m pers byście się okåzali (1). ◊ 3 pl m pers okåzaliby się, by się okåzali (8). subst okåzałyby się, by się okåzały (14). ◊ con praet 3 sg f by się była okåzała (1). n okåzałoby się było (1). ◊ 3 pl m pers by się byli okåzali (2).

Sł stp s.v. okazać, Cn brak, Linde XVI (jeden z niżej notowanych przykładów) i XVIII w. s.v. okazać.

Znaczenia
1. Stać się widocznym, dać się widzieć; apparere, manifestari PolAnt, Vulg; conspici PolAnt, Modrz; esse PolAnt; ostendi, parere Vulg (204): Słończe/ niebo/ y gwiazdy nád ſwoie przyrodzenie ſie okażą [na końcu świata]. BielKron 136.

okazać się komu (1): Y wyſzedſzy [ciała świętych] z grobow po zmartwychwſtaniu iego/ weſzły do miáſtá świętego/ y wielam ſię ich okazáły. BibRadz Matth 27/53.

okazać się w kim (1): Ieſliby też poiął dziewkę zá małżonkę/ á nie okazáłyby ſie w niey znáki dzyewicżego ſtanu/ ma być vkámionowána BielKron 44v.

okazać się jak (1): [Minutius Ruffus] poſłał tháiemnie brátá z drugimi ná bliſki págorek poroſły chroſtem s Trębácżmi/ y z bębennicą kthorzy ſie okazáli świetlno w onym chrośćie BielSpr 41v.

okazać się gdzie (6): Bowiem nád ſpráwiedliwem wielka ſie ſwiátłoſć okaże RejPs 143v, 167; LubPs Pv; LeovPrzep E3v; BielSpr 41v; iuż żagiel roſpięty/ Nawy znowu prowádźił: kędy dwá okręty Z boku ſye okazáły KochPam 86.

Przysłowie: A dźiwnie ſię dawáią ludźiom wpośmiech/ ktorzi by osłowie Kumáńſcy [...] gdy znich cudzą ſkorę zedrą/ w ſwoiey ſię okázáć muſzą. ModrzBaz 135.
Przen (1):
Zwrot: »wszemu światu się okazać« = stać się znanym (1): A my Polacy [...] twego przodká [...] ták ku gorze dobrowolnie wyſtawili [...]/ iż z iednym Krolem nawiętſzym mogł porownáć/ y wſzemu świátu ſie okázáć BielKron 392v.
a. Pozwolić się zobaczyć (12): Doſtań też ſobie odzyenia białego w ktorebyś ſie vbrał/ áby ſie nie okazáłá ſromotá nágośći twoiey. RejAp 44v; WujNT Ioann 21/1.

okazać się komu (10): BielKron 139; RejPos 4v, 351v; To iuż trzeći raz okazał ſię Ieſus vczniom ſwoim/ powſtawſzy z martwych. WujNT Ioann 21/14, loann 21/1. Cf okazać się komu w czym, Zwroty.

okazać się komu w kim (1), w czym (3) [= w jakiej, czyjej postaci]: wiedz iż nam ten Pan nie chce ſie okázáć/ W práwey ſwoiey iſtnośći/ áż przydzye ſwiát káráć. RejWiz 187; Iż nam iuż ná oſtátecżny raz okázáć ſie racżył w Synu ſwoim RejPos 294, 83. Cf »okazać się w kształcie«.

okazać się gdzie (1): POtym okazał ſię záś Ieſus (marg) vczniom [...] (–) v morzá Tyberyádſkiego. WujNT Ioann 21/1.

Zwroty: »jawnie się okazać [komu]« (2): RejPos 83; iáwniem ſię okazał [palam apparui] tym ktorzy ſię o mnie nie pytáli. WujNT Rom 10/20.

»[komu] okazać się w [jakim] kształcie« (1): Potym też dwiemá z nich idącym w drodze okazał ſię w inſzym kſztałćie [ostensus est in alia effigie] WujNT Mar 16/12.

Szereg: »okazać się a objawić« (1): gdyś mi ſie [Chrystus Zacheuszowi] okázáć á obiáwić racżył RejPos 351v.
b. Odsłonić się (7): Potym rzekł Bog/ Niech ſię zbiorą wody ktore ſą pod niebem ná iedno mieyſce/ áby ſię okazáło mieyſce ſuchę BibRadz Gen 1/9, Ps 17/16.

okazać się komu (1): táki nigdy nie mogł weyrzeć ná thego beſpiecżnie komu ſwą nágość okazał/ ták męſzcżyzná iáko biała głowá/ tylko mąż żenie á żoná mężowi mogli ſie ſobie okázáć. BielKron 100v.

okazać się by co [= wyglądać jak] (1): Tákże niebo by Kryſztał wnet ſie okazáło/ A namnieyſzey chmurecżki ná nim nie zoſtáło. RejWiz 165v.

okazać się gdzie (2): Wdzyęcżna modrość ná niebie wnet ſie okazáłá/ Ktorą ſwiátłość ſłonecżna práwie wyiaśniáłá. RejWiz 165v; BibRadz I 1b marg.

Przen (1):
Fraza: »prawda się na wierzch okaże« (1): ia knim dwu tákich poważnych vcżonych przyſádzę/ ktorzy przepoleruią piſmo s. z błędow/ ták yż ſie wſzytká prawdá ná wierzch okaże BielKron 213v.
c. Objawić się w sposób nadprzyrodzony (30):

okazać się komu (5): BibRadz I 138c marg; A oto okazał śię im Moizeſz y Heliaſz rozmawiáiący znim. GrzegŚm 61; RejPos 141; SkarŻyw 601 marg; CzechEp 186.

okazać się w czym [= jakim] (3): Widząc Pan iż im było grozy á zakonu potrzebá/ thedy w piąćidzieſiąt dni racżył ſie im w wielkim ſtráchu á w wielkiey wielmożnośći ſwoiey ná gorze Oreb okázáć RejPos 141. Cf »w osobie okazać się«.

okazać się jaki (1): okaże ſie krol tháki iákiego ſie ludzie nigdy nie nádziewali. RejPos 5v.

okazać się gdzie (14): Nie mniemayże ábyć tám byłá robotá złotnicża w they koronie/ ále ſie tho okazał znák kroleſtwá wiecżnego ná they ſwiętey głowie tego tho ſyná cżłowiecżego RejAp 126; iż gdy on Anyoł Boży tę rozmowę miał z onemi páſterzmi nędznemi/ tedy wnet wielka wielkość Anyołow okazáłá ſie około nich. RejPos 20v, 141; Pan ſię okazał Piotrowi vbramy Rzymſkiey. SkarŻyw 601 marg; WujNT Apoc 11/19. Cf Zwroty.

okazać się skąd (1): oto okaże ſie Pan s ſwiętego mieyſcá ſwoiego RejPos 27.

Zwroty: »okazać się w chwale; okaże się chwała« [w tym: gdzie (4)] = apparuerit gloria Vulg [szyk zmienny] (3; 5): Okazałeś ſie tu w chwale w niewymowney ſławnośći LubPs X5v, X3v; hoynie będę náſycon/ gdy ſie okaże (nádemną) chwałá twoiá. Leop Ps 16/15; BibRadz II 143c marg; BudBib 2.Mach 2/8; CzechRozm 120; LatHar 168; WysKaz 11.

»okazać się jawnie [gdzie]« (2): Abowiem bláſk ſwiátłośći iego/ iáko tu o nim Prorok powieda/ okazał ſie iáwnie ná gorze Tabor przy ſwiętym przemienieniu iego RejPos 3, 142.

»okazać się [gdzie] na kstałt [czego]« (1): ſpadł ná nie Duch s. iáko grom/ y okazał ſie nád káżdym ná kſtałt ięzyká ogniowego. RejPos 142.

»w osobie [jakiej] okazać się [gdzie]« (2): gdy był krzcżon Pan náſz w Iordanie przez Ianá s. tám w oſobie gołębicżey Duch s. okázáć ſie iuż iáwnie nád nim racżył RejPos 142, 274v.

»okazać się na świat, na świecie« [szyk zmienny] (1:1): RejPos 274v; Co iáko ſię zgodźi [...] z tym co piſze/ iż ſię Moiżeſzowi [Bóg] ná tym świećie okazał CzechEp 186.

Przen (8):
Zwrot: »[komu] jawnie a jaśnie się okazać« (1): Słuchay oto ſrogiego dekretu Páńſkiego/ iż iuż nigdy wymowki nie będzyeſz mogł mieć cżáſu pomſty ſwoiey/ gdyżći ſie Pan twoy iáwnie á iáſnie okazał/ á vſtháwicżnieć ſie opowiáda y obwoływa s tą ſwiętą prawdą ſwoią RejPos 336.
a) Okazać swą łaskę, opiekę (7): Pan niech okaże chwałę ſwoię/ á okaże ſię z weſelem wáſzym/ á oni poháńbieni będą. BibRadz Is 66/5.

okazać się komu (2): Roſpomni miły pánie á rácż ſie okázáć nam/ Cżáſu vćiſkow náſzych rácżże być przy nas ſam LubPs hh5v, aa4.

okazać się przed kim, przed czym (3): Ale teraz (nieſtety) proſtoś nas zábaczył/ Aniś przed woyſkiem náſzym okázáć ſye raczył. KochPs 65, 121. Cf okazać się przed kim w czym.

okazać się przed kim w czym [= jakim] (1): Okáż ſie w możnośći przed narodem Ephraim LubPs S3v.

Zwroty: »jaśnie się okazać [przy kim]« (1): iedno ſie iáſnie rácz okázáć przy wiernych ſwoich á dáć to rozumieć iákoś ieſt v wielbiony [!] w wiecznym maieſtaćie ſwoiem. RejPs 84v.

»okazać się [gdzie] znamienicie« (1): W domu Páńſkim hoyność dobr yáwnie á nie ſkrycie Bo ſye Pan Bog okazał nam thu známyenicye. LubPs aa4.

d. Pojawić się na świecie lub na jakimś terenie, w jakimś środowisku (92): A więc tho ieſztze nie okazał się ná ten tzas Antykryſt y nieprzyiaćiel Boży? KrowObr 28v; BibRadz Rom 8/19; RejPos 2; CzechRozm 166; CzechEp 409.

okazać się z czego [= zrodzić się] (1): iż gdy iáki poſtronny Monárchá poſiędzie kroleſthwo iákie możne/ [...] á trefiło ſie iżby iáki cżłowiek dzyelny okazał ſie z narodu onego/ tedy on poſtronny krol [...] pilnie ſie ſtára/ iákoby ono potomſtwo krolewſkie á on narod zágubić mógł. RejPos 25.

okazać się komu (1): thák iáko ich przodkom okazał ſie był z mocy Páńſkiey Moiżeſz w Egipcie/ Dawid [...]/ Iozue RejPos 324.

okazać się gdzie (2): ſwoię wielką wiárę y męſtwo pokazał/ nád okrutnym ſmokiem/ ktory był w iego ſię oycżyznie Eucháićie okazał wſkałách SkarŻyw 187; NiemObr 173.

Zwrot: »w personie swej się okazać« (1): ſam Antychriſt w personie ſwey właſney ma się okázáć/ czáſu ſzoſtey pieczęći WujNT 837.
Szeregi: »przyść i okazać się« (1): Co trwáć ták w biegu ſwym muśiáło/ áż by ten ktory zátrzymawał/ ábo przekażał z pośrzodku był odięty. Po ktorego odięćiu dopiero też przyść miał y okázáć ſię ten idący Antychriſt CzechEp 353.

»urość i okazać się« (1): Dla kthorych [cesarzy rzymskich] też Antychriſt vrość nie mogł/ y okázáć ſię. CzechEp 355.

»ani znaleźć się, ani okazać« (1): Gdyż ſie żadny iny áni ználeść áni okázáć nie może/ ktoby miał pomoc y tey chorobie twoiey RejPos 327v.

α. O Chrystusie: urodzić się lub przybyć powtórnie na świat (76): BibRadz 1.Petr 1/7, 1/13; Thu ieſth náuká/ przecż ſie pán náſz wthák pokornym ſtanie okazáć racżył/ będąc Krolem niebá j ziemie RejPos 1 marg, 4, 30v, 101v, 149, 150, 152v; GrzegŚm 11 [2 r.]; RejPosWstaw [213], 110v; CzechRozm 185; NiemObr 43 [2 r.]; lecz teraz przy ſkończeniu wieków raz ſię okazał ku zgłádzeniu grzechu/ przez ofiárowánie ſámego śiebie. WujNT Hebr 9/26; A gdy ſię okaże on Arcypáſterz/ odnieśiećie nie więdnący wieniec chwały. WujNT 1.Petr 5/4; Ná toć ſię okazał Syn Boży; áby zepſował dźiełá dyabelſkie. WujNT 1.Ioann 3/8, przedm 41, s. 9 marg, Col 3/4, 1.Ioann 2/28, 3/2, 5.

okazać się z kogo [= zrodzić się] (4): iuż wiemy/ [...] iż iuż pánná ná to wybraná á z dawná przeźrzaná byłá/ s ktorey ſie to cżłowiecżeńſtwo ſwięte/ z Boſtwá zácżęte/ zyáwić á okázáć miáło. RejPos 303v, 28v [2 r.], 149v.

okazać się komu (13): RejAp 172; RejPos 15, 34v, 35, 179v, 305; RejPosWstaw 21, 21v, [213], 22; ták y Chriſtus raz ieſt ofiárowan áby grzechy wielu zgłádźił: drugi raz krom grzechu okaże ſię tym ktorzy go oczekawáią/ ku zbáwieniu. WujNT Hebr 9/28, Tit 2/11. Cf »okazać się z chwałą«.

okazać się z czym [= jakim] (3): RejPos 4v; Znamći ia że Odkupićiel moy żywie/ á woſtátecżny cżás okaże śię zmocą ſwą nád Prochem GrzegŚm 3. Cf »okazać się z chwałą«.

okazać się w czym [= czym przyobleczony, odziany] (3): Kryſtus słońce ſpráwiedliwoſći okaże ſię w zupełney ſwoiey świátłośći. BibRadz II 130c marg; Kto to ſiedzi ná tym iáſnym á wielkim máyeſtacie/ niktći inſzy iedno on o ktorym nam Anyeli powiedáli przy w niebo wſtąpieniu iego w onym iáſnym obłoku kthory go był ogárnął/ iż ſie nam záſię w tákimże okazáć ma. RejAp 172; toć ſie iuż tu práwie obacżyć mogło/ iż ſie ten Krol nie miał okázáć/ áni w ladrzech/ áni w pozłociſtey zbroi/ iedno ná oſlęciu RejPos 2.

okazać się jako kto (1): Tuć iawnie Prorok powiedał/ iże ſie ten Pan á ten zbáwiciel nie miał okázáć iáko ſwiecki á koronowány krol RejPos 3.

okazać się jaki (3): Przecż ſie Pan pokorny okazał. RejPos 3v marg, 2; WujNT 725 marg.

okazać się jakim (1): Táć ieſth przyczyná dla kthorey Kryſtus miał ſię okázáć ták odrzuconym BibRadz I 376a marg.

okazać się gdzie (11): iż y ſyn przebrany iego miał ſie wteyże ſpołecznoſći okazáć. RejPs 128v, 129; Azáſz nie iáwnie powiedał Micheaſz o mieyſcu národzenia iego/ iż ſie w Bethleem miał okazáć ten wodz RejPos 66v; RejPosWstaw 22. Cf »na świat się okazać«.

Zwroty: »okazać się z chwałą [komu]« (1): Okażże ſie z chwałą twoią tym wſzyſtkim/ którzy ćię wyznawáią SiebRozmyśl C4v.

»okazać się w ciele« [szyk zmienny] (7): ten cżás może ſię rozumieć odtąd iáko ſię okazáł ſyn Boży w ćiele BibRadz II 120c marg; RejPos 149v; CzechRozm 40; WujNT 306, 725 marg, 726 [2 r.].

»w człowieczeństwie się okazać; człowieczeństwo okazać się miało« [szyk zmienny] (4;1): ktore [stworzenie] zbáwić áni wykupić nie może/ [...] iedno ſámo ſzcżyre á iedyne Boſtwo/ ktore ſie pothym było w cżłowiecżeńſthwie okazáło. RejPos 150, 1v, 16, 303v; RejZwierc 8v.

»oczywiście się okazać« (2): áby nam żadne ine imie ná piecży nigdy nie było/ áż do onych cżáſow/ gdy ſie nam ocżywiſcie będzyeſz racżył okázáć RejPos 34v, 324.

»na świat się okazać« [szyk zmienny] (1): Iáko ſie miał Pan wedle Proroctwá thu ná ſwiát okázáć. RejPos 3 marg, 81, 121v, 179v, 291, 324; RejZwierc 8v.

Szeregi: »okazać się a narodzić« (1): potwirdzáiąc tego/ iż wedle wſzech obietnic Páńſkich y Prorockich ten zbáwiciel á práwy Bog miał ſie okázáć á národzić w cżłowiecżeńſtwie ſwoim RejPos 16.

»nastać a okazać się« (1): Y nádziewali ſie/ iż ten Krol á ten Zbáwiciel miał náſtáć á okázáć ſie/ iáko ſie był okazał Moiżeſz RejPos 2.

»przyść a okazać się« (2): dla cżego Pan náſz Pan Iezus Kriſtus/ thu ná ſwiáth przyść á okázáć ſie racżył RejPos 291, 324v.

»zjawić (a. objawić) się a okazać« [szyk 6:1] (7): thu ſobie możemy przywieść ná pámięć/ iż Pan náſz/ nie tylko temu narodowi w ktorym ſie národzić racżył/ ále y nam wſzytkim [...] obiáwić á okazáć ſie racżył. RejPos 35, 81, 149v, 179v, 271v, 303v, 324.

W przen (8): RejPos 15, 305; RejPosWstaw 21, 21v [3 r.], 22; okazáłá ſię łáſká Bogá zbáwićielá náſzego wſzytkim ludźiom WujNT Tit 2/11 [przekład tego samego tekstu RejPosWstaw].
Przen (3):
Zwrot: »okazać się w chwale, chwalebny« = apparere in gloria Vulg (2:1): Gdy Kryſtus on żywot náſz śię okáże/ thedy y wy znim okażećie śię chwálebni. GrzegŚm 11; RejPosWstaw [1102]; Gdy ſię Chriſtus żywot wáſz okaże: tedy y wy z nim okażećie ſię w chwale. WujNT Col 3/4.
β. Ujawnić swoją działalność, nie pozostać w ukryciu (3):

okazać się przed kim (1): A dźiećiątko ono [św. Jan] podraſtáło/ y vmacniáło ſię duchem: y było ná puſtyniách/ áż do dniá ktorego ſię okazáło przed Izráelem. WujNT Luc 1/80.

Zwrot: »okazać się światu« = zacząć działać publicznie [szyk zmienny] (2): Ieſliże ty [= te] rzeczy dźiałáſz/ okáſz śię światu [manifesta teipsum mundo] MurzNT Ioann 7/4; Diar 77.
e. Przybyć dokądś, znaleźć się gdzieś (41): wſzákże okazał ſie był ná then cżás ieden Niemcżyk Szwab zwano ij Ráyſczyk/ ktory ſie pyzebił [!] przez vff Turecki BielKron 312v.

okazać się komu (1): rácż tho wiedzieć/ że w ſwey źiemi y w okolnych zoſtáwiłem przyiaćiele y nieprzyiaćiele á nieſluſzáłoby mi ábych ſie im nieokazał/ á káżdemu wedle iego záſłużenia nie odpłáćił. HistRzym 15.

okazać się jak (1): Tego [chorążego] vrząd chorągiew ſwégo powiátu nośić ná woynie. Item, przy pogrzebie królewſkim tákże [= tak samo, tj. z chorągwią] ſie winien okázáć. SarnStat 233.

okazać się gdzie (4): BielKron 247; ono [koncylium trydenckie] ták wolne było/ że káżdemu [...] wolno było y pod gleytem ná nim ſtánąć [...]. Lecż żaden z tych miłych Miſtrzow tám ſie nieśmiał okázáć WujJud 216v; ieſli ſpráwiedliwy ledwo zbáwion będźie: niezbożny y grzeſzny/ gdźież ſię okażą (marg) okaże. G. (–)? WujNT 1.Petr 4/18.

Przen (1):
Zwrot: »okazać się na sąd« = przyjść sądzić (1): BOg náſz ſrogi pełny pomſti/ á pan bog ſtráſzliwj/ Dobrowolnye ſye okazał ná ſąd ſpráwyedliwy LubPs V3.
α. Stawić się przed kimś, aby zostać przez kogoś obejrzanym, ocenionym itp. (33):

okazać się komu (4): RejPos 46v; rzekł: Szedſzy/ okażćie ſię kápłanom. Y sftáło ſię gdy ſzli / byli oczyśćieni. WujNT Luc 17/14, s. 267. Cf okazać się komu w czym.

okazać się komu w czym [= czym odziany] (1): iż ſie mądre [pony] pilnie ſtáráły/ áby w tym pocżćiwym ochędoſtwie á vbierze á z goráiącemi lampámi okázáły ſie oblubieńcżowi ſwemu RejAp 158.

okazać się przed kim, przed czym (11): Gdźie ſie wſzythek lud Izráelſki zeydźie áby ſie okazał przed Pánem Bogiem thwoim/ ná mieyſcu ktore obierze ſobie BibRadz Deut 31/11; RejPos 33v, 332v; Bo ſię wſzyścy muśimy okázáć przed ſtolicą Chriſtuſową/ áby káżdy odniozł właſne vczynki WujNT 2.Cor 5/10. Cf »okazać się przed majestatem«, »okazać się przed oblicznością«.

okazać się z czym [= mając coś z sobą] (3): iáko był obycżay v Zydow/ iż ſie s párą gołębi położnicá káżda muſiáłá okázáć BielKron 138; RejAp 158; Iż to bydź może/ że ſie nie wſzyſcy z liſty ſwémi ná dániny/ záſtáwy/ lenná álbo funduſzé/ okazáli SarnStat 1130.

okazać się z czym [= jakim] (4): OpecŻyw 114; LubPs D4; Ale ia Pánie przed twą oblicżnośćią/ okażę ſie z ſpráwiedliwośćią Leop Ps 16/15; Tu iuż rozumieſz ieſlić co pomogą bogáctwa twoie/ [...] ieſli ſie tám nie okażeſz s kwitnącą wiárą á s ſtałą nádzieią/ w ktoreieś tu ſtátecżnie trwał w żywocie ſwoim RejPos 6v.

okazać się w czym [= jakim] (3): Ale ya moy miły Pánye przed twą oblicżnoſcyą/ Okażę ſie w nyewinnośći s ſwą ſpráwyedliwoſcyą LubPs D4; A tuby ſie mogł obacżyć káżdy ſprawcá ſwiátá tego czo to ieſt/ [...] iż tám ma wnieść chwałę y powagę ſwoię/ tho ieſth/ iż ſie thám [w niebie] okaże w wielkiey chwale á w wielkiey powadze ſwoiey RejAp 186v; RejPos 332v.

okazać się jako kto (1): RejPos 332v cf »okazać się a postanowić«.

okazać się jak [zawsze: „tak”] (2): iáko tu wyiedzieſz pewnie ná on cżás ná ſwięte záwołánie iego ták sſieść y okázáć ſie muśiſz. RejAp 191; RejPos 40v.

okazać się jaki (1): O myli panye ſwyαti oycze yuſſcy ſyα nyeokazα przed oblycznoſcyᾳ twoyᾳ prozni. BierRaj 23.

okazać się gdzie (4): BibRadz Deut 31/11; Szedł też y Iozeph s pánną Máryą z Názáreth do Bethleem miáſtá ſwego/ áby ſie też tam byli okazáli. BielKron 137; RejAp 186v; RejPos 6v.

Zwroty: »okazać się przed majestatem Chrystusowym (a. świętym, a. Pana), przed majestat boży« (3:1): SeklKat R2; Z iákiem ſtráchem duſzá grzeſznego ma ſie okázáć przed máieſtat Boży. LubPs ddv marg; to było wſzytko poświęcenie/ áby ſie byli w boiáźni/ w modlitwie/ á w poſłuſzeńſtwie okazáli przed ſwiętym Máieſtatem iego. RejPos 349, 40v.

»przed oblicznością [czyją] się okazać« = apparere conspectui Vulg [szyk zmienny] (4): BierRaj 23; Dáy mi [...] przed oblicżnoſcią twą okazatz ſie ſamnienijm dobrym/ ij ſ pokorą OpecŻyw 114; LubPs D4; Leop Ps 16/15.

Szereg: »okazać się a postanowić« (1): Dayże ábychmy ſie záwżdy w niewinności ſwoiey przed tobą okázáć á poſtánowić mogli/ iáko niewinne dzyatki twoie. RejPos 332v.
αα. O przeglądzie gotowości bojowej (11): Káſztelan y Stároſtá ieſcze w powiećie ma okázowánié vznáwáć. y gdy ſie okażą w reyeſtr wpiſowáć. SarnStat 431.

okazać się komu w czym (1): Takież do ſwoich ryczerzow poſłał [Aleksander] aby ſie mu każdy w ſwey zbroi okazał. BielŻyw 149.

okazać się gdzie (6): Okażem ſie z oſobná/ w Medyce ná błoniu/ Chłopi piechotą poydą/ żenſka płeć ná koniu. BielSat L3v [idem BielSjem 26], L4; BielSjem 26, 27; SarnStat 127, 129.

okazać się jak (3): BielSat L4; BielSjem 27; zá zwoleniem Séymowym odkłádamy ie [okazowanie] ná święto świętégo Máćieiá Apoſtołá bliſko przyſzłé: tego dokłádáiąc/ áby iuż tám ták ſie káżdy okazác był powinien: iáko woynę poſpolitą ieſt powinien ſłużyć. SarnStat 127.

Zwrot: »z pocztem się okazać« (3): Ci ſie w ten cżás naświetley s pocżtem okazáli. BielSat L4 [idem BielSjem 27]; BielSjem 19, 27.
f. Utworzyć się, powstać (9): Leop Matth 13/26; gdy iuż podraſtáłá trawá/ á okazał ſie owocz/ tedy ſie okazał y kąkol. RejPos 52.

okazać się gdzie (3): Człowiek ktoryby miał ná ſkorze ćiáłá ſwego guzy/ ábo liſzáie/ ábo białe blizny/ ták iżby ſie ná ſkorze ćiáłá iego przymiot trądu okazał/ táki ma być przywiedźion przed kápłaná BibRadz Lev 13/2; ieſliby ſye bolączká okazáłá w Dymionách/ thedy puść kreẃ s tey nogi pod koſtką SienLek 125, 125.

Przen (3): Tym ie nápomina áby czekáli áż ſię okaże owoc Ewánieliiey. BibRadz II 9c marg.

okazać się miedzy czym (1): ten nieſláchetny chwaſt ſwa wola/ á roſkoſzy/ á obłudnośći ſwiátá tego/ nie może to być/ áby ſie miedzy tą pſzenicą ſláchetną pocżęśći okázáć nie miał. RejZwierc 142v.

Zwrot: »okazać się przed oblicznością [czyją]« (1): Záchowayże iedno ſtátecżną powinność ſwą iáko cżłowiek cnotliwy á krześćiàńſki Pánu ſwemu/ áby ſie okazáły owoce wdzyęcżne przed oblicżnoſcią iego s tey látoroſli twoiey RejPos 281v.
g. Zostać przedstawionym, na rycinie (2):

okazać się z czym (1): Widaś gdy Swięte maluyą Iż każdému przipiſuyą Abý ſię ſtym okazali Iako tu na Swieċzie ſtali Wjdzis yz Piotr s Kluċzem ſtoy RejKup t7.

okazać się na czym (1): Okazáły ſye ná nim [na proporcu] rozliczné narody/ Króle/ woyſká/ hetmáni/ rzeki/ miáſtá/ grody. KochProp 7.

h. Zostać wskazanym, aby było wiadome, że o tę właśnie rzecz chodzi [komu] (1): Iáko ná ten cżás thy ſwięte ludzi potkáłá [pociecha]/ iż ſie im wnet okazáłá drogá/ tám gdzie ſie pytáli. RejPos [36]v.
2. Zdarzyć się, stać się, nastąpić; być uczynionym, zesłanym; apparere, manifestari, revelari, videri Vulg; exstare Mącz (51): LibLeg 11/86; Czo naſtało nowo było Niepodobno ſię jm zdało Aż ſię to nieokazało RejKup Pv; aby [...] temsię ich więcyi kniemu nawroćiło gdy by się to [tj. kara boża nad F. Spierą]/ wtak zacnęm mieście/ i przed tak wielkiem i takiem zgromadzęniem ludzi vczonych iakié w Padwi ieſt/ okázało MurzHist Ev, Fv; Do tych cżáſow nigdy ſie/ nic nie okazáło/ Coby ku ich zacnośći/ gdy przekáźić miáło. RejZwierz 54v; Mącz 418c; Bo ſzkorpion nie kąſa áż pirwey przeliże/ á też iad iego álbo boi nie wnet ſie okaże RejAp 78, 63; RejPos 252, 328v; Ná thę rękę Bożą pátrzáli záwſze y patrzą wierni/ w ktorey wſzytko to było co śię okazáło GrzegŚm 45; WujNT Luc 19/11, 1.Petr 1/5.

okazać się z czego [= wyniknąć] (2): acż kolwiek ſie ſtych wáſzych Burzek okaże iáki ſtrách y ſzkodá duchownym Rrymſkiego [!] kośćołá BielKron 203; SienLek 103v.

okazać się komu (4): Tego ſie ſnadź obáwáli/ áby Michał Glińſki zamkow nie vbieżał/ [...] zwłaſzcżá zá tą fortuną podnieſiony kthora ſie mu v Klecká okazáłá. BielKron 403v, 203; RejPosWstaw [213]v. Cf okazać się komu przez kogo.

okazać się komu przez kogo (1): ktore [miłosierdzie] ſie nam tylko przez ſámego Páná Kriſtuſá iáwnie á iáſnie okazáło LubPs N2v.

okazać się nad kim, nad czym (11): thákowe ſrogośći nád kościołem Bożym gwałtowniey ſie okázáć miáły zá tych dziſieyſzych lat/ niżli ſie okázowáły zá pirwſzego wieku. LubPs A4, X6v, Zv marg; OrzRozm G2; RejAp 55; A coż ſie tedy ieſzcże gorſzego nád to złe nád námi okázáć miáło RejPos 138, 6, 30v, 304v, 351. Cf okazać się w czym nad kim.

okazać się w kim, w czym (2): Ktora chwała day Pánie Boże áby ſie tu w nas wdzyęcżnie okazáłá y rozſzyrzáłá bez wſzelákiego pokryctwá LubPs gg; SienLek 89v.

okazać się w czym [= przez co] nad kim (1): Wierzę temu/ iż ſie wtym plagá y pomſtá Boża nád wami iáwna ok[a]záłá KrowObr 201v.

okazać się jak (2): A gdy był wygnan dyabeł/ przemowił niemy/ y dźiwowáły ſię rzeſze/ mowiąc: Nigdy ſię ták nie okazáło w Izráelu. WujNT Matth 9/33. Cf »inaczej się okazało«.

okazać się gdzie (13): MurzHist Ev, T2v; BielKron 403v; Gdy ſye ze wrzodu zapalenie w żywoćie okaże/ [...] náwierć koſáćcowego korzenia w ſtárym piwie powarz przyłożywſzy máſłá máiowego/ á to wypiy. SienLek 103v; RejAp CCv; RejPos 6; Owa rozmáitych przeſtráchow tám ſie ná tym morzu rádo niemáło okaże. RejZwierc 103v/186v; WujJud 149v; WujNT Matth 9/33. Cf »na świecie się okazać«.

Ze zdaniem podmiotowym [w tym z zapowiednikiem: to (3); aby, żeby (po przeczeniu) (3), że (1)]: (4): yakoſch ſzye tho okazacz nyemoze. Abi S oſobi naſchey aza wolyam naſcham czo ſzye thakowego dzyacz myalo czem bi tha prziyaſzn a przimyerze [...] narvſchono bicz myalo LibLeg 11/173; Co ſie y w náſzych ocżoch/ iáwnie okazáło. Ze drugich y s korzeniá/ znáku nie zoſtáło. RejZwierz 59; SienLek 89v; CzechEp 78.

W charakterystycznych połączeniach: okazał(-o, -a, -y) się błogosławieństwo, bol, chwała, fortuna, krolestwo boże, łaska, miłosierdzie (5), nadzieja, ofiara, plaga, pomsta (3), poruszenie myśli ludzkiej, powietrze, powinność, przygoda, srogości, (prze)strach (podobieństwo strachu) (3), szkoda, (za)trzęsienie ziemie (2), wielkość grzechow, zaburzenie, zachowanie, zapalenie, zbawienie.

Frazy: »inaczej się okazało« (1): pámiętaiąc też ná wielką ſławę y ſtátecżność Zygmuntá pierwſzego [...]/ ktorego poważność nas k temu przymuſzáłá [...] żeſmy go ſobie zá oycá mieli/ iáko ſie dźiś ináczey okazáło BielKron [3322]v.

»jako się okazało« (5): LubPs Zv; niechayże tedy żadny wierny nieſzuka/ od takowych Biſkupow/ áni potwierdzenia ná vrząd Apoſtolſki/ áni tzeka od nich Concilium żádnego/ w ktorymby mieli poſtánowić co pobożnego: Iáko ſię to nieras okazáło KrowObr 132v; BielKron [3322]v; RejPos 30v; RejZwierc 186v.

»potrzeba się okaże« (1): W tym/ ieſli ſye potrzebá okaże/ inſzym porządkiem tho dáć/ á nie té z ſobą ſyrupy/ iáko my vkázuiem miéſzáć/ będźie tho wolno Oczko 35v.

»przykład [czego] okazał się« (1): by ieden tyſiąc koni wtárgnął do Korony/ mogłby ią ſkrzyżowáć/ nie vyrzałby przeciw ſobie miecżá dobytego/ cżego ſie niedawno przykład okazał ku vbliżeniu ſławy narodu Polſkiego LeszczRzecz A4v.

»okazały się (a. miały się okazać) znaki, możności [= cuda]« [szyk zmienny] (2): LubPs Pv; Tuć też powiedział wſzytki znáki kthore ſie miáły okázáć przy zyáwieniu iego/ iż ſlepi widzieć/ niemi mowić [...] będą. RejPos 3.

Zwroty: »jawnie, jawnie a jaśnie się okazać« (2:2): Iáko ſie dziś ty wſzytki ták ſrogie á ſtráſzliwe pomſty nád złymi á krnąbrnymi żydy iáwnie okazáły LubPs Zv marg; przywodzi then Pſalm ku dzyękowániu zá to hoyne miłoſierdzye Páńſkie/ ktore ſie nád námi iáwnie á iáśnie okazáło. LubPs X6v, N2v; RejZwierz 59.

»przed oczyma naszymi, w naszych oczoch okazać się« = za naszego życia (1:1): RejZwierz 59; AZażby to nie lepſza byłá chwała [...]/ áby ty niepotrzebne kropidłá/ kádzidłá/ dzwonki/ obraſki dármo ſtoiące/ ktore ſnadź chowamy ná wſpomożenie nieprzyiacielowi ſwemu/ ták iáko ſie to iuż wielekroć przed ocżymá náſzymi w inſzych páńſtwiech y v nas pocżęśći okazáło/ iżby to było obroczone ná odkupienie tey niewinney krwie RejZwierc 186v.

»na świecie się okazać« = videri in saeculo Vulg [szyk zmienny] (3): Gdy ſię tedy ná świećie okaże trzęſienie źiemie/ y zámieſzánie miedzy ludźmi. Thedy zrozumiefz żeć o tym Nawyzſzy opowiedźiał BibRadz 4.Esdr 9/3; RejPos 35v; BudBib 4.Esdr 9/3.

Szeregi: »przypaść a okazać się« (1): Ták żeſmy byli márnie zginęli/ y żadna nam nádzyeiá przypáść á okazáć ſie nie mogłá s ſtrony náſzey. RejPosWstaw [213]v.

»zjawić się a okazać« (1): obacżywſzy onę dziwną á nową rzecż/ náleźli to miedzy ſobą/ iż ſie muſiáło co dziwnego s przeźrzenia Boſkiego zyáwić á okázáć ná ſwiecie. RejPos 35v.

»zstać się a okazać« (1): tho co ſie kolwiek nád nią [Panną Maryją] sſtáło á okazáło/ thedy wyznawa iż tego nikt inſzy nie ſpráwił/ iedno ten który wſzythko może RejPos 304v.

W przen (1): Boleśći przeſzły/ á ná oſtátek okazał ſię ſkarb nieśmiertelnośći. BudBib 4.Esdr 8/53[54].
a. Nadarzyć się, trafić się [komu] (1): Ktory [Judasz] ſzedſzy zmowił ſię z Kſiążęty kápłáńſkimi/ y z przełożonymi/ iákoby go im wydáć miał. (marg) Tá przyczyná okazáłá ſię im ku poimániu Kryſtuſá/ bo oni ználezli byli inákſzą rádę (–). BibRadz Luc 22/4.
3. Stać się wiadomym, dać się stwierdzić, zostać poznanym w wyniku wnioskowania, oceny; niekiedy w funkcji zbliżonej do orzecznika być; apparere Vulg, PolAnt, Modrz; elucere, ostendere se Mącz, Modrz; videri Modrz, Vulg; manifestari Vulg, JanStat; esse PolAnt; enitescere, indicari, se praebere a. probare Mącz; cerni, constare, declarare, efferri, eminere, lucere Modrz; exhiberi Vulg; probari JanStat (446):
a. Z podmiotem w zasadzie nieosobowym lub bezpodmiotowo: wyjść na jaw, dostać się do wiadomości, pozwolić się domyślić, że...; zostać wykazanym, udowodnionym [niektóre użycia może pass lub impers od „okazać”] (356):
αα. W zdaniach z podmiotem (88): Hannuſz Margrabya yeſth gi dzyerzal wwyązyenyv wkoſzczierzinye nyedziel kilkanaſczie okrom yego vynnoſzczy, kthora ſzyą pothym okazala gdi yeſth wolno puſchczon LibMal 1553/176v; LubPs B6; KrowObr 27v; Muśiſz thám [na sądzie bożym] reſpondowáć/ á oná niecnotá Teraz ſie tám okaże/ coś nędznikom broił RejWiz 122v; gdy będzie wiára miedzy námi ſtáłá/ ſnádnie ſie zdraycá okaże. BielKron 249, 50, 341v; Mącz 183a; RejAp 30, 126; Bo wſzelki ktory źle cżyni/ mowi Pan/ nienawidźi światłośći/ áby ſie nie okazáły fáłſzywe y złe vcżynki iego. WujJud 158v; PaprPan Dd2; Co kiedy będźie/ tedy śię okaże ſpráwiedliwa przycżyná/ dla cżego ták Pánowie Rádá/ iáko y Sláchecki ſtan/ przydan ieſt do władnośći Krolewſkiey. ModrzBaz 24v; gdyby ſię rzecż tá miáłá ſpráwiedliwie ſądźić: okazáliby ſię/ mam zá to/ wiele Káinow co Abele morduią CzechEp 46, 253; gdyż wſzytkie narody przyidą/ y przed tobą ſię kłániáć będą/ że ſię okazáły ſądy twoie. WujNT Apoc 15/4; SarnStat 954. [Cf też 2. RejAp 78.]

okazać się z kogo [= dzięki komu] (1): Co ſie wynarzáło y przychodziło wſſytko do vſſu Herodowych/ [...] że Alexánder námawyał áby Herodá w łowyech zábili [...]. Okazáło ſie też tho było s Triphoná bárwierzá Herodowego GliczKsiąż G2.

okazać się z czego (4): Ieſli śię teſz komu widźi/ że nauka i práćá tego ktory piſze/ Z iężyka śię polſkiégo okazać niemoże: To niéch tak będźie MurzHist A3; Czemże dowodźiſz o tey zwirzchnoſci papyeſkyey? (–) Przodkiem piſmy ſámych papyeżow/ [...] Potym vżywánim/ ktore ſye z hiſtoryy/ y przyznawánya Conciliy/ biſkupow/ y pátryárchow/ nye tylko powolnych/ ále y przećiwnych papyeżom/ okaże. KromRozm III N5; GroicPorz p4; RejPos 297; [InwMieszcz 1575 nr 200].

okazać się komu (9): LibLeg 11/152v; LubPs aa2v; widzi iż nie śmieſzno/ Bo przed onymi ſądy bárzo go iuż teſzno. Rzecże mu potym Anyoł/ ieſzcże pocżkay máło/ Abyć ſie więcey ſądow Páńſkich okazáło. RejWiz 131v, 136; BielKron 443v; obácż ieſliże thu tobye máłe pociechy á máłe otuchy s tey pirwſzey náuki á ſpráwy tego cżłowieká ſwiętego okázáć ſie mogą RejPos 297; Oczko 3; A bez wątpienia wielka ieſt táiemnicá pobożnośći/ ktora [...] okazáłá ſię ániołom WujNT 1.Tim 3/16. Cf »wszystkiemu światu okazać się«.

okazać się czym [= w jaki sposób] (2): GroicPorz hh2; Bo przetochmy ná ſwiát tu od Bogá wyſłáni/ Bychmy od inych źwirząt byli rozeznáni. A to iedno rozumem muśi ſie okázáć RejWiz 17v.

okazać się czym [= być czymś] (3): onego wuodą Blothna za domi Mokronoſkyego wrzuczila. Czo ſzie okazało prawdą. Abowyem dzieczyą tho wthemze bloczye vtopyone wſobothą przeſchla nalyezyono LibMal 1548/138v; BibRadz II 93a marg; RejAp 136.

okazać się nad kim (2): RejPos 293v; iáko możeſz w Dźieiách Apoſtoſlkich czytáć: iż nie tylo wnętrznie/ ále y zwiérzchnie okazáły ſye dáry Bożé nád wierzącymi: którzy Chrzeſt przyymowáli. BiałKat 316.

okazać się przed kim (2): A dopirko gdy mi thák pośćić będzieſz/ vżywáiącz pobożnie chlebá ſwego/ tu dopirko iáko ſłońce okaże ſie przedemną ſpráwiedliwość twoiá RejPos 71. Cf »przed wszystkim światem okazać się«.

okazać się na czym (2): Iáwnemu Liſtowi bywa wiárá daná/ ále ták ieſli ſye ná nim fáłſz iáki nie okaże. GroicPorz y3; Mącz 394b.

okazać się w kim (4): Leop Ioann 9/3; Żaden ieſzcże nieieſt widźian ná świećie/ w ktoremby ſię iednáko wſzytkie cnoty świećiły/ y owſzem/ w ktoremby ſię iedná ktorakolwiek práwie doſkonała okazáłá ModrzBaz 57v; Ani ten zgrzeſzył/ áni rodźicy iego: ále (marg) przeto ſię slepym národził. (–) żeby ſię ſpráwy Boże w nim okazáły. WujNT Ioann 9/3, s. 345.

okazać się w czym [= przez co] (2): RejPos 251; Bo pewnie w cenárze áni w gonionym nic ſie tám nie okaże. RejZwierc 86v.

okazać się w czym [= jakim] (2): známienite wyſławienie ieſt w Pſalmie tym kroleſtwá Páná Kryſtuſowego/ kthore ſie okázáć miáło/ nye w żadney ſrogośći/ iedno w wielkiey łáſce. LubPs Y6; RejPos 253.

okazać się jako co (3): dom yego yáko ſad lecye rozmáithemi kwyatkámi/ drzewy/ trawą/ y źyelem rozlicżnem nápłodzony okaże ſie GliczKsiąż N; RejPos 71, 314v.

okazać się jak (1): áby táiemnice ſercá náſzego/ y przed omylnym ſwiátem y przed Máyeſtatem twoim ták ſie wiernie okazáły/ iákobyś znał nas iáko wierne owiecżki ſwoie RejPos 31.

okazać się jaki (2): Abowiem Contumacia pozwánego niemoże ſye innym obyczáiem ſłuſzna okázáć iedno s tákiego wyznánia zápiſánego w Kſyęgách. GroicPorz p4; że ći przed kilkiemnaśćie ſet lat ie [wody] zálécáią/ z dawnégo przed ſobą od ludźi doświadczenia: ták/ że ónym w tám tych mieyſcách nie nowe/ á nam bárzo ſtáre okázáć ſye mogą Oczko 3.

okazać się jakim (3): LubPs A4v; A łáſká Páná náſſego wieldze ſie obfitą okázáła [superabundavit autem gratia] Leop 1.Tim 1/14; RejZwierc 51v.

okazać się gdzie [= w tekście] (2): dawáyąc znáć/ iżeby prozna byłá praca yego/ gdźye by ſye co roznego od kazánya drugich ápoſtołow [...] w yego kazányu okazáło. KromRozm II t3; Ale choćby ſie też niezgody iákie w Dekretach okazáły: przedśię Duch święty chwálebny ieſł [!]/ ktory tę gromádę/ ktorey Dekretá zwierzone ſą/ we zgodźie nienáruſzoney trzyma WujJud 12.

cum inf „być” jaki (2): Powiedz káżdy z nas tákową mowę ktoraby przechodziłá inne: á cżyiá rzecż okaże ſie być mędrſſa niżli drugiego/ da mu Krol Dáryuſz dáry wielkie Leop 3.Esdr 3/5; SarnStat 1203.

Z przydawką orzekającą [= że coś jest jakie, które jest jakie] (3): BibRadz I 3b marg; gdy iuż położył Heliaſz ofiarę ſwoię/ kazał ią vlać obficie wodą/ áby ſie owſzem więtſza moc Páńſka okazáłá. RejPos 10v; Wźiąć po ſnopie z káżdey kopy z káżdego kątá w polu [...] y záraz zmłoćić: tám z káżdego mieyſcá żyto plenne y nieplenne okaże ſie GostGosp 52.

Ze zdaniem przydawkowym orzekającym [w tym: że, iż (3), jeśli ‘czy’ (1), zaimek względny (1)] (5): KromRozm III H6; [szczęście] ſie potym okaże ieſli ſemną rozno. BielKom C4; GrzepGeom Ev; StryjKron 66; Lecz kto czyni prawdę/ przychodźi do świátłośći/ áby ſię okazáły ſpráwy iego/ iż w Bogu ſą vczynione. WujNT Ioann 3/21; [za te skóry okazała się [zmarła właścicielka ich] z listu, który do ni pisano, że winna 58 zł 27 gr InwMieszcz 1575 nr 200.]

W przeciwstawieniu: »zataić się ... okazać się« (1): co ſię teraz ſzcżęśliwym twoiem powodzeniem zákryło/ y co ſię zátáiło/ to ſię potym okaże/ ſkoroć ſię wcżem nogá powinie. ModrzBaz 40v.

Frazy: »okaże się (a. miała się okazać) niewinność« [szyk zmienny] (2): nádźieię pokłádał w niewinnośći ſwoiey/ iż do tego przyść miáło/ że zá Boſką pomocą/ iego niewinność miáłá ſię okázáć [innocens declaretur]. ModrzBaz 85v; GórnRozm Iv.

»rzecz się okazała« (1): antequam plane constitit condemnatur, Pirwey skazan niżli ſie doſtátecznie rzecz okazáłá. Mącz 418b.

»okaże się to samo, sama rzecz« = res (ipsa) indicabit Mącz [szyk zmienny] (1:1): Ci ktorzy ich namniey máią/ Swoie cnoty obmawiáią: Anoć mowá nie pomoże/ Sámáćiem ſie rzecż okaże. BierEz M2; Mącz 85c.

»skutki okazać się muszą« (1): ia fortuny nie pátrzę kiedi przychodzi/ ále kiedy odchodzić ma/ bo ſie thám dopiro iey wſzytki ſkutki okázáć muſzą. RejZwierc 13.

»[skąd] okazała się wiadomość [czego]« (1): Ci bráliby kwity od ſtárſzych ſkárbnych/ [...] zkądby ſię okazáłá pewna wiádomość pieniędzy wźiętych do ſkárbu y wydánych [unde constaret de pecunia tum accepta, tum expensa, tum reliqua]. ModrzBaz 123v.

Zwroty: »dowodnie się okazać« (1): A tu iuſz Czytelniku miły po długiey nići kłębká będziem dochodzić/ y iuſz ſie tu iáſnie á dowodnie Publius Libo/ o ktorym tu náſze wſzyſtko przedſięwzięcie ieſt/ okaże/ ktory do Litwy y do Zmodźi narod Włoſki zániosł StryjKron 66.

»na jaśnią się okazać« = in palam venire PolAnt; foras eminere Modrz (4): LubPs Y marg; RejZwierz 53v; nic nie ieſt ták táiemnego coby ſię obiáwić nie miáło/ áni ieſt to coby ſkryto było/ gdyż potrzebá áby ſię na iaśnią okazáło. BibRadz Mar 4/22; ModrzBaz 40.

»jaśnie, jawnie okazać się« [szyk zmienny] (3:3): yſch gdzye bi naſeymye pogranycznim ſpolnem okazacz ſzye wynnoſcz Borzobothich mogła yaſznyey yego Kro mczi raczil bi ye kthemv prziczyſnacz abi w. m. doſycz vczinyly. LibLeg 11/152v; rácż ye potrwożyć/ Ná przykład ocżom ludzkyem rácż ye tu położyć. Aby ſproſny grzech vſt ich okazał ſie yáwnye/ Iż oni dla pychy ſwey wpádli w pomſtę ſpráwnye LubPs O4v, aa2v; ſławny Krolu/ puść imo ſie/ á nie bądź poruſzon w vmyſle ſwoim ku żadnemu z nas s powieśći opiſánia ludźi złośćiwych/ [...] ktorych złośći niewylicżone/ rychło wſzem ſie iáwnie okażą BielKron 443v; StryjKron 66; ArtKanc K18v.

»przed (wszystkim) światem, wszystkiemu światu się okazać« (2:1): Ale podobniey/ áby ſie thwoich vſt niewſtydliwych nietzyſtość/ przed wſzyſtkim ſwiatem pierwey okázáłá á niſſliby miał być nietzyſty/ álbo niepráwy Pan Bog KrowObr 221v, 184v; RejPos 31.

»znacznie się okazać« [szyk zmienny] (5): KromRozm III H6; BibRadz Eccli 39/21; Nie godzi ſię mowić/ przecż to ták ieſt? ábo dla cżego to? bo to wſzytko znácżnie ſię okáże cżáſu ſwego [praeceptum in tempore suo erit] BudBib Eccli 39/21; MycPrz I A4v; Ktory [błąd] ácżby ſie mogł znácżniey okázáć/ ále krotkośći folguiąc tego zániedbawam. CzechRozm 267v.

Szereg: »znaleźć się a okazać« (1): Iż gdy ſie co nie znaydzye á nie okaże coby było z wolą Páńſką/ [...] coby on Prorok opowiedał tobie/ [...] pewnie wiedz iż ieſt fáłeſzne/ omylne/ á nieprawdziwe proroctwo iego. RejPos 188v.
W przen (3): kto tám nie idzye á w pośrzodku ſtánie/ Iuż ſnádnie w ſobie znaydzye káżde rozeznánie. Iż mu ſie ku dobremu wnet okaże drogá RejWiz 136; gdyż Ewányeliſtá ſwięty piſze/ iż Pan [...] okazáć też záſię racżył pochlebſtwo ſwiátá thego/ iáki ſie też iad á ſzkodliwa zarázá w nim zámknąć á okazáć może RejPos 251; Zbił ſię iuż z łáſki Bożey zły [...] wſzego Papieſtwá fundament: [...] okazáły ſię złe/ ſmrodliwe/ y ſzkodliwe rumy/ y inſze plugáwe chwaſty y záwády CzechEp 269.
ββ. W zdaniach bezpodmiotowych lub z formalnym podmiotem „to”, „co” (108): RejKup aa2; Bá to owa błąd okrutny/ co ty powyádaſz. (–) Wnet ſye to okaże. KromRozm I M; KromRozm II pv; BielKron 402v; Ten Lan tákowy/ połowicą ieſt mnieyſzy niż Fráncuſki: á tho ſye ták okaże. Niech będźie Plác máiąc dwánaśćie Pólek ná wſzytki ſtrony: wſzytkich Pólek w tym plácu naydźie ſye ſto czterdźieśći y cztéry/ [tu dalsze obliczenie] GrzepGeom M3, Ev; RejPos 56v; wpráwdźie chćieli niektórzy/ iżby [to był] kliy źiemny/ álbo náphta/ gdyż do zapalenia ieſt ták bárzo pochopna/ że żadna ná świećie rzecz bárźiéy/ co ſie więc okázáć może/ gdy ią zápaliwſzy/ y w wodę wrzućiwſzy ná dnie póty gore/ póki iey ſzczątek namnieyſzy sſtawa Oczko 6v; NiemObr 78.

okazało się z kogo [= z autora] (1), z czego [w tym: z tekstu (12)] (19): LibLeg 11/185v; KromRozm I Dv; MurzNT 238v marg; MurzOrt Bv; KromRozm II v2v; KromRozm III H7v, M8, Q; GliczKsiąż M8v; GroicPorz q2v; wſzak żem ia záwżdy o iego oſobie dobrze dzyerzał/ co ſie to może okázáć ſpiſánia mego BielKron 195v; RejPos 70, 151; RejPosRozpr b3v; StryjKron 46; NiemObr 177. Cf »z dowodu się okazało«, »z przykładu się okazało«.

okazało się komu (1): Wſzakże nie dziw że cznotliwi byli/ Bo ſie z dobré matky narodzili: [...] Ale o tym może mowicz mało/ Wſzak ſie to nam iawnie okazało KlerPow 3.

okazało się przez kogo [może składnia dopełnienia sprawcy] (1): ták iż yuż v mnye táinſſa [!] yeſt [wiara luterska] niżli byłá/ gdy ták yeſt [...] piſmu S. przećiwna/ y nyepobożna/ co ſye wſſyſtko przez ćyę ná oko dowodnye okazáło. KromRozm II a3v.

okazało się czym (8): KromRozm III L3v; UstPraw K2; GDźieby kto zá ſzláchćicá ſie miał/ nie będąc im/ á był zábit/ tákowégo głowá gdy ſie to ſcrutinium [!] okaże/ płáconá bydź nie ma SarnStat 239. Cf »dowody się okazało«, »przykłady się okazać«, »jasnymi znaki okazać się«.

okazało się na kim (1): Poetowie piſáli/ iż Liberius/ tho ieft/ Bachus napirwey wino wynálazł/ tu ſie iáwnie okazáło ná Noim [= Noem]/ iż ſie omylili BielKron 6.

okazało się w kim, w czym [= przez kogo, przez co] (3): MurzNT 163v marg; KromRozm II ſ4; Y nádzyewáli ſie/ iż im miał rozdáć miáſtá/ zamki/ y ine możnośći ſwiátá tego: co ſie to okazáło y w oney mátce Ianá á Iákubá s. ktora ſie iuż ſtáráłá o pirwſze mieyſce ſynom ſwoim w rádzye v niego. RejPos 66v.

okazało się skąd (1): Paulus Iowius/ Sebeſtianus Monſterus/ y inni/ [...] z drugich kráin bliſko przyległych piſáli ie wynidź/ ſtądże ſie iáwnie okaże/ iż thák ten lud wielce zebrány/ niemogł być iednego narodu álbo ięzyká BielKron 337.

okazało się gdzie [= w tekście] (4): KromRozm II av; Ze Mſza Kośćiołá Powſzechnego [...] nie tylko przećiwna temu Sákrámentowi nie ieſt/ ále roſkazána y od Chriſtuſá vſtáwioná/ to ſie iuż wyżſzey okazáło w Artikule oſmnaſtym WujJud 179v; dáli śię wtem vznáć/ iż názbyt ſtan ſwoy miłuią/ á nieták dálece o Rzecżpoſpolitą dbáią/ iáko pilnie wolnośći ſwoich bronią/ co śię okazáło w niesłuſznem á nieſpráwiedliwem ártykule o mężoboyſtwie. ModrzBaz 24v; Oczko 2.

okazało się o czym, ze zdaniem przydawkowym wyjaśniającym (1): O Pokućie záśię że ieſt Sákáamentem/ ſnádnie ſie ták okázáć może: Ze iáko Krzeſt Sákráment ieſt/ [...] ták też Pokutá Sákrámentem być muśi WujJud 160.

cum inf „być” [czym] (1): Co áby ſię okazało być prawdą/ iż Bog cżłowieká nam ludźiom vpádłym y ſtráconym/ dał zá wybáwićielá [...] oto rzecż tę/ práwie iáko z pocżątku/ zácżniemy. CzechEp 292.

Ze zdaniem podmiotowym [w tym z zapowiednikami: to (19), co (1); że, iż(e) (36), zaimek pytajny (14), iżby (2), jeśli ‘czy’ (2), aby [po przeczeniu] (1), zaimek względny (1)] (56): Czo yego Crolyewſka M. baczacz yſzh Borzoboathi yaſznyey yeſcze nyſz przed Commiſſarzmi nyewynnoſcz ſſwoye wiwyodl any ſzye okazacz mogło. abi panv Woyevodzye wynyen bicz czo myal LibLeg 11/138, 11/138, 139v, 182v, 185v; RejPs 64, 98v, 137v; As ſię potim okazalo Is wtych ſprawach zartu malo. RejKup b3, Cc, dd5; KromRozm I E4; co wadźi ku każdyi figurze zoſobna/ ſłów kilka naprzykłád przywieść. ſktorych by śię mogło okazać iaki dźwięk każdyi litery ieſt/ i iakoby miała być wymáwiána. MurzOrt Bv; ZapWar 1551 nr 2684; Abowim kuśi was pan bog wáſz/ iżeby ſye okazáło/ yeſli go miłuyećye ze wſſyſtkyego ſercá wáſſego KromRozm II ſ4v, av, ſ3v, t3; KromRozm III H5v, L5, N4v; GliczKsiąż A2v; GroicPorz q2v; KrowObr 81, 161v; Bráćia miła/ terazeſmy ſynmi Bożemi/ á ieſſcże ſie nie okazáło cżym będziemy. Leop 1.Ioann 3/2; Kto co cżynił potáiemnie/ Okaże ſie ná nim [na sądzie] iáwnie. BielKron 135v; á co ſie cżyni Krześćianinem Rzymſkiego kośćioła/ tu ſie wnet okaże/ iáko ſie on Bogá boij á ludzi wſtyda BielKron 222; poſłáli do krolá powiádáiąc mu wierną á nie omylną poddáność ſwoię/ á proſząc cżáſu y mieyſcá ku ſpráwie ná ktorey ſie okaże/ iż ten co ná nas mieni przećiw Máieſtatowi krolewſkiemu wcżym wyſtępić/ bez pochyby ſam w tym zoſtánie. BielKron 402, 6, 117v, 255, 337, 455; iż z rozmáitych Kſyąg zbiérał/ okazáło ſye w tym/ iże bárzo nieporządné było opiſánié Lékarſtw. SienLek a4, 147; GrzepGeom G3; GrzegŚm 11; KuczbKat 60, 100, 180; WujJud 179v; RejPosWstaw [1103]; ModrzBaz 87; Oczko 2, 12v; CzechEp 101, 240; By był X.K. chciał ćierpliwie do końcá ſłucháć/ á świádkow więcey przypuśćić/ ktorzyby byli roſtropnie rozſądzili/ okazáłoby ſię to było/ iż X. K. nieſpráwiedliwey rzecży nieprzyſtoynie bronił NiemObr 26, 40, 55, 177; A tym czáſem [na okrętach, których przynależności nie znano] proporzec Duńſki podnieśiono/ Támże ſye okazáło/ w czym dawno wątpiono. KochPam 86; WujNT 1.Ioann 3/2; JanNKar D4; SarnStat 415.

Ze zdaniem luźno nawiązanym pełniącym funkcję podmiotowe (1): rzekſzy [św. Jan] trzey ſą ktorzy ſwiádectwo wydáią/ przydáie klauzurę/ á ći trzey/ práwi/ iedno ſą. Złącżże wirzch s ſpodkiem/ tedy ſie ſamo okaże/ trzey iedno ſą SarnUzn [G2]v.

Frazy: »za dziw się okaże [cum A cum inf]« = będzie dziwne, że... (1): Ták vważy ſwą ſługę Pan/ Iż w iey żywot náwiedzi ſam. [...] Iż ſie to zá dziw okaże/ Pánnę być w tákiey powadze. BielKron 134.

»inaczej się okazało« (2): Tegoćby dowieść potrzebá/ á nie ták zgołá powiádáć. Bo ſie inácżey wyżſzey okazáło. WujJud 228, 108v.

»jako się okazało (a. może się okazać)« (9): nienauczáć nás [Chrystus] nic przeciwnégo ani nowégo co byśię wnauce przedtęm danei abo nienaidowało abo znią niezgádzało/ iako śię to potęm okáże MurzNT 18v, 8v, 238v marg; KromRozm III H7v, Iv; BibRadz I 466b marg; RejPos 70; Dármo ſie wy ś. Hieronymem ſzcżyćićie/ ktory iáwnie ieſt przećiwko wam/ iáko ſie przed tym okazáło. WujJud 154; ZapKościer 1582/27.

Zwroty: »dowodnie się okazało (a. może, a. mogło się okazać)« (6): KromRozm I E4; CO mamy dźyerżeć o Lutrowey náuce/ [...] mam zá to iż ſye doſyć dowodnye w pirwſſey rozmowye Mnichá z Dworzáninem okazáło. KromRozm II av, a3v, ſ4, t3; KromRozm III L3v.

»z dowodu (dowodow), dowody (1) się okazało (a. okazać się może, a. mogło)« [szyk zmienny] (3:2): LibLeg 11/182v; A to tfirdząc/ boſtwo Synowi Bożemu odeymyeſz: co by ſye przyrodzonemi dowody okázáć mogło/ by tego potrzebá byłá. KromRozm II r3; BiałKat 178v; co nie tylko/ z tych dowodow/ ktorem iuż przypominał/ okázáć ſię może: ále Hiſtorya oná o Atánázyuśie tego poświádcża NiemObr 147, 55.

»jawnie, jaśnie się okazało (a. okaże, a. okazać się może)« [szyk zmienny] (8:7): KlerPow 3; RejPs 137v; KromRozm II y2v; A iżeby ſie to iáśnie okazáło/ iż ták ieſth. Naprzod poydziemy do Oleiow wáſzych/ á potym do tych rzetzy inſzych. KrowObr 81, 161v; Bydlętá [...] nie zgrzeſzyly/ á przed ſię muſzą czuć ſrogośći ſądu Bożego dla człowieká/ iáko w potopie zá Noego to ſię iáwnie okazáło. BibRadz I 466b marg; BielKron 6, 135v, 337, 455; RejPos 70; RejPosWiecz2 91v; BiałKat 108v; Lecż káráć winą tego [...] niegodźi ſię: chybá by ſię to potym iáśnie okazáło [planum erit factum]/ że fáłſzywie á przećiwko ſumnieniu ſwemu przyśiągł. ModrzBaz 87; Phil P4.

»na oko się okazało« (2): KromRozm II a3v; A przetho áby ſye tho ná oko okazáło/ ſam pan Chryſtus to Powſzechné obcowánie miedzy námi záléćił BiałKat 143v.

»przykłady (1), z przykładu okazać się może (a. mogło)« [szyk zmienny] (2:1): Yákoż ſye to częſtokroć [...] przydawáło y przydawa/ ták iż też nyektore z vpádu onego nigdy potym nyepowſtáli. Co by ſye mogło nye tylko ſtárymi/ ále y śwyeżemi przykłády okázáć. KromRozm III D8v; RejPos 338; Okázáć ſię to może/ z przykłádu niektorych zacnych oſob/ ktorzy choćia z rodźicow Chriſtyáńſkich zrodzeni/ przedśię nie w dźiećińſtwie/ ále áż dorozſzy/ ochrzcżeni bywáli NiemObr 146.

»jasnymi znaki [o kim] okazać się« (1): Aby też to o kim yáſnymi znáki ſye okazáło/ iż ma duchá S. przedſyę byſmy ſye ná yego wykłádźye á powyeſci przeſpyecznye ſádźić nye myeli. KromRozm II ſ3v.

α. Zostać omówionym, przedstawionym słownie, podanym do wiadomości, wskazanym, wymienionym (22):
αα. W zdaniach z podmiotem (7): SienLek V v; (marg) Okaże ſię tedy przećiw niemu 5. rzecży. (–) Powiem tedy tu iuż o ſłowie Bożym porządkiem ſwym pięć głownieyſzych rzeczy CzechEp 111; Zbił ſię iuż z łáſki Bożey zły X.K. y wſzego Papieſtwá fundáment: okázáły ſię y zborzyły przednieyſze niektore iego wywody CzechEp 269.

okazać się u kogo [= w tekście autora] (1): máło nie v wſzytkich przednieyſzych Oycow/ ználeść ſię wiele rzecży może/ y okazáć/ cżegó Papieżnicy nie przyimuią NiemObr 175.

okazać się komu (1): Drugi záſię przykład niewiemikow/ ktory ſie nam tu okazał/ w złośćiwym Herodzie y we wſzytkim onym mieſcie Ierozolimſkim/ iż [...] RejPos 34v.

okazać się w czym [= w tekście] (2): w tey máłey ſentenciey/ iuż wſzytko co pocżćiwemu cżłowiekowi należy/ ſnádnie ſie záwiązáć á okázáć może. RejWiz A3v; Ty dźiéśięć ſłów Pan mówił/ y ná piſmie dał ná górze Synái: w których [...] zakónu przyrodzonego práwy ſkutek okazał śię BiałKat 43v.

ββ. W zdaniach bezpodmiotowych lub z formalnym podmiotem „to”, „co” (15):

okazał się gdzie [= w tekście] (1): PO Ewángeliach S. w ktorych ſię okazáło/ iáko niezbożnie Zydowie wzgárdzili y odrzućili Chriſtá Páná [...] idą porządnie te kśięgi WujNT 391.

Ze zdaniem podmiotowym [w tym z zapowiednikiem: to (1); iż (2), jako ‘że’ (1), zaimek pytajny (1)] (4): A zátym ſye okaże/ kędy yego vſtaw ſſukáć mamy. KromRozm II y3; ták ſie to tu okazáło/ iż dwá Bráćia wádząc ſie o iedyną oyczyżnę márnie ią ſtráćili StryjKron 395; NiemObr 179; WujNT 391.

Ze zdaniem luźno nawiązanym pełniącym funkcję podmiotowego (1): NiemObr 54 cf »dostatecznie się okazało«.

Fraza: »jako się okaże« (8): Tu maſz inákſzą miárę/ ále tenże Lan przedśię co y piérwéy/ bo tylkiż ieſt y tyléż ma w ſobie/ iáko ſye to tu wnetże okaże. GrzepGeom M2v; KuczbKat 130; WujJud 107v, 164v, 200; miał bym nápiſáć czás, otóż wolałbym ie nápiſáć oto ták/ ċás/ álbo ták/ c̀ás. Tóżbym rozumiał y o /ś/ iáko ſie niżéy okaże. JanNKar E2v, Dv, D2v.
Zwroty: »dostatecznie się okazało« (1): Iuż ſię doſtátecżnie okazáło/ ſkąd ią kolwiek pocżną/ y iákoż kolwiek prowádźić będą/ forytarze tey zmyſloney Piotrowey ſtolice/ nigdy ze ſłowá Bożego wyſtáwić nie mogą NiemObr 54.

»z przykładu mogło się okazać« (1): NiemObr 13 cf »zrzetelnie mogło się okazać«.

»okazało się z wywodow« (1): ponieważ ſię to iuż pokazáło/ co o Boſtwie páná Chriſtuſowym rozumieć mamy: á okazáło ſię/ nie z żadnych wywodow ludzkich: ále z vſt Páná Chriſtuſowych NiemObr 110.

»zrzetelnie mogło się okazać« (1): Mogłoby ſię z przykłádów piſmá świętego/ y z hiſtoriy zboru pierwſzego to zrzetelnie okázáć: ále vmyſlnie to opuſzcżam NiemObr 13.

β. Sprawdzić się, potwierdzić się (77):
αα. W zdaniach z podmiotem (14):

okazać się wedle czego [= zgodnie z czym] (1): iż bárzo nieznácżne było národzenie iego/ ácż ſie wedle Proroctwá okazáło RejPos 35.

okazać się nad kim (1): ty błogoſłáwieńſtwá wſzytki okażą ſie nád tymi ktorzy vwierzyli iemu RejPos 30.

okazać się na kim (3): BielKron 2v; RejPos 86; Ieſzcze iedli/ ieſzcze im w gębie mięſo tkwiáło/ Gdy ſie páńſkie przeklęctwo ná nich okazało. KochPs 116.

okazać się w kim (4): RejPos 101v, 214v, 281; Prorocy/ ná to od Bogá oſobliwie wzbudzeni bywali/ áby świádcżyli o tych rzecżách/ ktore ſię w Chriſtuśie pánu okázáć miáły NiemObr 35.

Fraza: »okaże się znak obietnic [około kogo]« (1): A też ſie iuż tám wnet okaże znák obietnic Páńſkich około niego [zmarłego bogacza]/ iż ſie inſzy będą dzyelić onym nędznym zebrániem iego. RejPos 243.
Zwroty: »jawnie, jaśnie się okazać« (2:1): RejPs 138v; Iż ná then cżás mieli vmárli wſtáwáć/ chromi ſkakáć/ ſlepi widzyeć/ głuſzy ſłyſzeć/ y ine wſzytki podobieńſtwá nie cżłowiecżeńſkie/ ktore ſie iuż były iáſnie okazáły o thym ſwięthym przyſciu iego RejPos 196v; iż prawdziwe ieſt ſwiádectwo tego to Apoſtołá s. o tym Pánu náſzym/ thu ſie káżdy łácno ſpráwi/ kto przecżcie á zrozumie proroctwá/ ktore ſie iuż w nim iáwnie wſzytki okazáły RejPos 281.

»skutecznie okazać się [komu]« (1): chcemyli ná ſobie odnieść to blogoſłáwieńſtwo y to záſlubienie ktore ieſt Abráámowi obiecano/ kthore ſie nam właſniey á ſkutecżniey okázáć nye może/ áż w vwielbionym ciele náſzym. RejPos 33.

»światu ſię okazać« (1): ktory był do niey poſłan/ gdy ſie iuż ony cżáſy wypełniły woley á przeźrzenia Páńſkiego/ áby ſie ty mocne á zaſlubione obietnice Páńſkie w niey ſie iuż zácżęły/ á ſwiáthu okazáły RejPos 271.

Szereg: »wypełnić się i okazać« [szyk 2:1] (3): iżby to był okazał/ iż on zakonu á vſtaw ſwoich y ceremoniy dawnych/ ieſzcże żadnych łámáć niechciał/ pokiby był wſzytkiego nie wypełnił/ co ſie było záćmiło figurámi/ á potym ſie w nim wſzytko wypełniło y okazáło. RejPos 214v, 86, 101v.
ββ. W zdaniach bezpodmiotowych lub z formalnym podmiotem „to”, „co” (63): gdzie yego K. m. [...] dawat [!] lothrom Thatarom wielkie ſkarbi: ony tho wzyawſzi yegosz bedą woyowacz. a ſnacz sye tho y tego rokv okaze LibLeg 10/151v; BibRadz II 88a marg; A iuż bliſko tego/ iż ſie to okaże co thu ná końcu głos z niebá powieda: Iż możny ieſt Pan co exekucią ſnádnie vcżyni ſtáremu dekretowi ſwemu RejAp 150v, 58v; NAſz miłośćiwy Pan/ iż był obieczan przez Proroki/ iż ſie thu miał zyáwić ná ſwiát w cżłowiecżeńſtwie ſwoim/ w wielkim vniżeniu á w wielkiey pokorze. Co ſie wſzytko okazáło przy zyáwieniu iego RejPos 4v, 2, 122v; ći tego dochodzą/ co przed tem o niewolnikoch nápiſano/ że iáko wiele máią poddánych/ ták wiele nieprzyiaćioł. Aleby kto rzekł/ że tego teraz nieznáć: y owſzem day Boże áby nigdy do tego nie przyſzło/ żeby ſię to okazáło. ModrzBaz 89.

okazało się z czego (2): ktorych nietylko kłamſtwo/ ieſt kłamſtwem/ ále teſz práwdá ich/ ieſt nieprawdą [...]. Iako ſię teſz to iáwnie okazáło s tego piſania twego KrowObr 52v, 55.

okazało się komu (1): Ale w tych oſtátecżnych cżáſiech [...] ieſzcże więtſze á ſrozſze niebeſpiecżeóſtwá nań [na Kościół] przychodzić á przypádáć miáły. Iákoż ſie tho nam práwie ná oko tych dziſieyſzych cżáſow náſzych/ iáwnie á iáśnie okazáło. LubPs A4.

okazało się nad kim (2): RejAp 106; Iż nád kimkolwiek vźrzyſz Duchá s. sſtępuiącego w oſobie gołębicżey/ tedy wiedz iżeć to iuż ten ieſt/ ktory z dawná ſwiátu obiecan ieſt. Co ſie to wſzytko okazáło nád Pánem náſzym. RejPos 9.

okazało się na kim, na czym (27): RejJóz G6; A wſzakoſz Dyabeł przeſz Papieżá [...] niechćiał tego zániecháć/ áby był piſmá Swiętego niemiał s fałſzowáć [!]/ iáko ſię tho iáwnie okazáło/ ná zoltarzu od Duchá ſwiętego przes Dawidá Krolá y Proroká nápiſánym/ ktorego iż Diabeł nierad wcáłośći widział/ przeſto pobudził Papieżá/ Mnichy/ y Mniſſki/ kthorzy [...] ſłowá właſne z odmieniáli KrowObr 151; A gdy [Adam] ſtráćił niewinność/ wſzytko złe przypádło [...]. Bo przypádłá iuż zła myſl/ chuć/ pożądliwośći/ Ktore ſnádnie dowiodą iuż do káżdey złośći [...]. Wnet ſie to okazáło ná nędznym Kaimie RejWiz 37, 137; BielKron 4, 254, 255v, 392v; RejAp 106; mamy bacżyć/ iáko ſobie Pan lekce waży ſercá niewierne/ á vmie thák iáko chce wſzędzye władáć á brákowáć imi. Co ſie tu okazáło ná tym złośćiwym krolu RejPos 37v, 24, 26v, 37v, 50, 50v (16); BiałKat 116; PaprUp F.

okazało się w kim (15): LubPs G3, Y5v marg; Pátrzayże dáley/ iż tego przeſtrzegł Pan/ iż áni ſam ten Hetman tych ludzi tego ſwiátá/ áni oni ſámi [...] nic nie vmieią áni mogą przećiwko mocy Páńſkiey [...]. Co to możeſz zrozumieć/ iż ſie to ieſzcże okazáło [...] w tych poráżonych młodych rycerzoch [tzn. w niewiniątkach] iego. [...] poráżeni do cżáſu/ ále żywi wiecżnym á roſkoſznym żywotem RejPos 26v, 23v, 24, 25, 34v, 37 (11); RejZwierc 183; GostGospSieb +3.

Ze zdaniem podmiotowym [w tym z zapowiednikami: co (4), to (3); iż (6), jako ‘że’ (1)] (7): pręthko ſie obiecuie [Bóg] záwżdy ná wſpomożenie náſze. Co ſie okazáło ná wielu ſwiętych ludziech/ [...] iáko żadnego wiernego nigdy nie opuśćił RejPos 128v; Tuć iuż był znák pewny/ iż ieſli ie [dziatki] błogoſłáwił/ tedy y Duchem ſwym ſwiętym potwirdzić ie racżył. Czo ſie okazáło y w Ianie ſwięthym/ iż ieſzcże w żywocie mátki ſwey przez Duchá ſwiętego poznał Páná ſwego RejPos 153, 34v, 37v, 64v, 65, 215.

Fraza:»jako się okazało (okaże)« (35): Lecz przygoda [...] Ta żadnemu nie przepuſći trapi y prawego Iako ſie to na mnię nędznym ſnadz w rychle okaże RejJóz G6; LubPs A4, G3; KrowObr 52v, 55, 151; BibRadz Gen 40 arg, Ier 25/18; cżęſtokroć wielkie vffy máłym vſtępowáły/ iáko ſie okazáło ná Dáryuſie Perſkim BielKron 254, 4, 255v, 392v; RejAp 106; RejPos 23v, 24, 26v, 37v [2 r.], 39v (19); którégo [Ducha Św.] tu zeſłánie ná świát/ nie ieſt zmieścá ná mieśce przenieśienie: ále rzeczy onéy/ którą nápełnia/ znáczné/ álbo widomé nápełniénie: [...] iáko śię to okazáło ná Apoſtoléch/ y ná inſzych wierzących. BiałKat 116; Pieſzy Lud k temu bárzo pomága/ á zwłaſzcża s ſtrzelbą wielką y máłą/ [...] iáko ſie to okazáło ná on cżás w Wáłáſką woynę v Obertyná BielSpr 71; PaprUp F.
Zwroty: »na jaśnią się okaże« (1): Száfráńcowie ſtáry dom s tego herbu [Stary Koń] byli/ A z dawná iáko y dziś tą ſzkápą tocżyli. Nie lituiąc pracey ſwey ni żadney trudnośći/ Dla Rzecżypoſpolitey/ dla bráckiey miłośći. Co y dziś w tym dziſieyſzym źrzobku s Seceminá/ Ná iáſnią ſie okaże RejZwierc 183.

»jawnie, jaśnie, jawnie a jaśnie się okazało« = manifeste apparuit Modrz (8:3:1): LubPs A4, Y5v; wáſzá Papieſká wiárá/ znimi [poganami] ieſt spolna/ y iednáka/ iáko ſię to s twego piſánia iáwnie okázáło. KrowObr 55, 52v, 151; Y záwżdy tho thák poſpolicie bywa/ iż gdy iáki poſtronny Monárchá poſiędzie kroleſthwo iákie możne/ [...] gdy ſie trefi iżby ieſzcże iákie potomſtwo krolewſkiego narodu pozoſtáło w kroleſtwie onym/ [...] tedy on poſtronny krol zábiega temu/ [...] iákoby ono potomſtwo krolewſkie á on narod zágubić mogł. [...] Czo ſie też oto [...] w tym Herodzie/ iáſnie okazáło. RejPos 25, 3, 142, 215, 271v, 287; ModrzBaz 115v.

»okazało się przed oczyma [czyimi]« (1): Azaſz nie iáwnie powiedáli Prorocy co ſie miáło dziać przy zyáwieniu iego [...]. Co ſie to iuż wſzytko było okazáło przed ocżymá tych niewiernikow á tych Licemiemikow RejPos 66v.

»na oko się okazało« (1): LubPs A4 cf okazało się komu.

»skutecznie się okazało« (1): 8. Sny obiemá prawdźiwie Iozef wykłáda 20. Iáko ſię to potym ſkutecznie okazáło. BibRadz Gen 40 arg.

»na świecie się okazało« (1): Stan ludzi od okruthnikow vtrapionych/ co ſie dziś iáwnye ná ſwiecie okazáło y w tych/ kthorzy yedno zwierzchu prawdę poználi/ á wſzákoż od okrucieńſtwá á vćiſku vbogich przeſtáć niechcą. LubPs Y5v marg.

γ. Z podmiotem oznaczającym cechy i uczucia: przejawić się w działaniu, postępowaniu; uwidocznić się przez swoje skutki (61): a thak was proſym [...] abiſczie nas wſpomogly czim bedzie laſka vm. m. krolv abiſmy ſye mogły wiplaczicz Chrzeſczyanye od tich poganow Thvrkow abi ſye okazalo myloſſyerdzie v k.m. za Chrzeſczyani y za namy thesch LibLeg 10/125; wymiſlayćie mu nowe pienie [...]/ áby ſie náwſſem okázáłá wáſſá ochotna myſl ku pánu ſwemu. RejPs 47v; MurzHist B4v; RejZwierz 13; BielKron 41v; In eo bello et virtus et fortuna enituit Tullii, Ná tey woynie cnotá y fortuná Ciceronowá okazáłá ſie. Mącz 247d; Lecz gdy ſię okazáłá dobrotliwość y miłość ku ludźiom Bogá zbáwićielá náſzego [...] podług miłośierdźia ſwego zbáwił nas WujNT Tit 3/4; WysKaz 21.

okazać się od kogo (2): Bo sye od nas y od nych poddanich naschich Zadna nyeprzyazn nieokazala any sye okaze LibLeg 11/86.

okazać się u kogo (1): lubrica et titubans lingua nieviednego ſie okazal PaprUp H2.

okazać się komu w kim (2): iż Pan Bog wierne vſpráwiedliwia á odpuſzcża im grzechy dla miłoſierdzya/ ktore ſie nam w Kryſtuſie Pánie náſzym okazáło. LubPs ee4v; ArtKanc B6.

okazać się na kogo (1): A wſzákoż to nalepſzy ná ſwiecie dobry/ co nie iedno pokątnie dobri ále iáwnie á iáſnie ná wiele ſtanow dobroć iego ozdobić y okázáć ſie może. RejZwierc 101v.

okazać się przez kogo, przez co (2): obacżyć káżdy może iáko ieſth duſzá rozumna ſkoro będzie do ciáłá wpuſzcżona/ także y w máłym dziecięciu/ iedno iż nie ma inſtrumenthow ieſzcże zroſłych/ przez ktoreby on rozum iey y oná nieſmiertelność okazáć ſie miáłá. RejZwierc 2; ſpráwiedliwość BOżą ktora ſie przez Chriſtuſá okazáłá w złe mniemánie przywiodł CzechRozm 222.

okazać się czym (1): káżdey [dworki] pilność tym ſie okaże/ ktora nawięcey bydłá przychowa GostGosp 116.

okazać się miedzy kim [= komu] (1): Okazał ſie też rozum moy myędzy vcżonymi LubPs bb3v.

okazać się nad kim [= w stosunku do kogo] (6): RejPs 78v; iákie nań potym wrzody ſrogie dopuśćił/ [...] ták iż też był pocżął ſobie cknąć on ſwięty cżłowiek w oney ſrogośći ſwoiey/ ktora ſie ták byłá nád nim okazáłá. RejPos 330v, 74, 234, 350v; RejZwierc 174.

okazać się w kim [= kto jest jaki, jak postępuje] (18): YEſt tu w tym Pſalmie proroctwo o wielkiey złośći á ſwowolnośći żydowſkyey/ ktora ſie w nich byłá okazáłá cżáſu przyścya Kriſtuſá Páná. LubPs Dv; RejWiz 37, Dd3v; Gdy ſię w tobie okażą ty poſtępki ſwięte/ Vſtáną w twoich páńſtwách y woyny przeklęte Prot D4; Abráám chociaż był mocnie vwierzył obietnicy Páńſkiey/ ále áby tym doſtátecżniey okazáłá ſie w nim wiár iego/ tedy widomym znákiem chciał Pan áby on był záwżdy ią y s potomſtwem ſwym vtwirdzał w ſobie. RejPos 31, 278, 294, 35lv; BiałKat 28v; RejZwierc 47v, 49v, 104, 135v, 242; Okazáłá ſię wnim wielka náuká. SkarŻyw 543 marg; PaprUp D4. Cf okazać się komu w kim.

okazać się w czym [= przez co] (9): BibRadz 1.Ioann 4/9; Tu ſie okazáłá ludzka ſlepotá w chćiwośći pánowánia BielKron 118v; w thym ſie miáłá okázáć náuka iego [diabła]/ iż mieli wzgárdzić tę wolą Páná ſwego RejPos 43v; w tym ſie nam okazáłá miłość á łáſkáwość zbáwicielá náſzego Bogá/ iż nie z vcżynkow náſzych/ ále z miłoſierdzia iego ieſtechmy zbáwieni. RejZwierc 11v, 86v; ModrzBaz 19, 108v; CzechEp 189; WujNT 1.Ioann 4/9.

okazać się jak (3): RejPos 231; Abowiem ſerce wſpaniłe/ niech będzie káżdy cżłowiek iákiegokolwiek ſtanu/ gdy ſie w nim poważnie okaże/ á iż nadobnemi cnothámi będzie ozdobiono/ iuż ieſt wielki znák iż tám nie máſz nic ponurego RejZwierc 104, 49v.

W charakterystycznych połączeniach: okazał(-a, -o) się chciwość, cnota (3), dary pańskie, dobroć (dobrotliwość) (2), łaskawość, miłosierdzie (2), miłość (6), [jaka] myśl (3), nauka (2), niepewne dowiarstwo, nieprzyjaźń, nieśmiertelność, pilność, powaga, pycha, rozum (2), [jakie] serce (2), sprawiedliwość (4), srogość, stateczność, swowolność, [jaki] umysł (2), wiara (2), złość.

Frazy: »okazała (okaże) się możność, moc, wielmożność« [w tym: o mocy bożej (11)] [szyk zmienny] (7:4:2): BOże wſſechmogący [...] iuż by czás áby ſtąpił ná wſpomożenie náſſe á iżby ſie też y ná ziemi okazáłá wielmożnoſć twoiá. [...] Iedno rácz łáſkáwem wzrokiem ſwem wezrzeć ná nas ſnádnie áie okaże moc twa nád wſſemi możnoſćiami ziemſkiemi RejPs 120, 78v; LubPs C3 marg, cc6, hh3v; okazáłá ſie możność Kriſthuſá iego/ ábowiem zrzucon á potłocżon ieſt oſocżnik bráciey náſzey RejPos 332, 16v, 74, 231, 234, 294; thák był ná tho ſpráwion á zgotowan [ślepo narodzony]/ áby ſie nád nim okazáłá możność á chwałá Bogá żywego. RejZwierc 174.

»skutki się okażą« (1): RejWiz 3v cf »zjawić się a okazać«.

Zwroty: »na jaśnią się okazać« (1): Przycżyná proźby/ iżby ſie możność Páńſka ná iáśnią okazáłá. LubPs C3 marg.

»jawnie, jaśnie, jawnie a jaśnie się okazać« (1:1:1): ábychmy [...] inſzego myſlenia nie ſzukáli w myſlach y w ſercach náſzych/ [...] iedno w tym iednym Pánu náſzym/ w ktorym ſie iáwnie á iáſnie okazáły wſzytki ſpráwy/ dziwy/ y możnośći Boſtwá tego pod zákryciem cżłowiecżeńſtwá iego ſwiętego. RejPos 294, 351v; RejZwierc 101v.

»sławnie się okazać« (2): Aż y do ſercá práwye moc ich przerażáłá/ Bo ſie w męſkyey młodośći ſławnye okazáłá. LubPs cc6, hh3v.

»okazać się znacznie« (2): RejWiz 3v; zá ktorych [patresów, tj. ojców Kościoła] ſię ieſzcże nie wyniosł był Antychrist ták, iáko ſię potym po nich wyniosł. Bo nie przyſzedł był ieſzcże ku ſwey powadze: ktora ſię też nie okazáłá ták znácżnie, áz po lat 666. od národzenia Christuſowego. CzechEp 416.

Szeregi: »okazać się a na jaśnią wynorzyć« (1): ktore [popędliwości serdeczne] ieſli zbytne ſą/ przekażáią prawdziwą znáiomość y rozſądek ſerdecżny/ [...] áby śię okázáć á ná iáśnią wynorzyć niemogł [ut ne se proferre ac exserere possit] ModrzBaz 7.

»zjawić się a okazać« (1): Abowiem gdy iuż cnotá gdzye ſwe gniazdo zácżnie/ Wnet ſie iey ſkutki zyáwią á okażą znácżnie. RejWiz 3v.

W przen (1): Virtutis tuae lumen eluceat, Niechay ſie cnoty twoyey ſwiátłość okáże. Mącz 199c.
b. Z podmiotem osobowym (wyjątkowo żywotnym): dać podstawy do stwierdzenia czegoś o sobie, dać się poznać jako ktoś, jakiś (90):

okazać się z czego [+ określenie orzecznikowe] (4): BielŻyw 3; GliczKsiąż M8v; BielKron 242; [będziem ich pytać] o ty mieyſcá do piſmá świętego náleżące/ [...] z kthorychby okazáli ſię być/ ábo zwolennikámi Stánkárowemi/ ábo [...] Náſládownikámi prawdy świętey. GrzegRóżn Bv.

okazać się u kogo [= komu; + określenie orzecznikowe] (1): ocży Iehowy przepátruią wizytkę ziemię/ áby ſię okazał być moznym [ut roborent se] v tych ktorzy przy nim z práwem ſercem zoſtáwáią BudBib 2.Par 16/9.

okazać się komu [+ określenie orzecznikowe] (10): BielŻyw 3; Poſlubiłem was iednemu mężowi/ ábyśćie ſie okazáli dziewicą tzyſtą Pánu Kryſtuſowi. KrowObr 148; BibRadz I 33c marg; Mącz 323c; RejPos 4, 33v, 61; PaprUp L3; WujNT Matth 6/16, 18.

okazać się kim, czym (16): Iezu ienżes potym iżbys ſie prawdziwym cżłowiekiem okazał łacżnącies chciał TarDuch B2; KrowObr 148; Ktorym ſie vkazał Abráhámowi/ Izáákowi/ y Iakobowi iáko Bog wſzechmocny (marg) To ieſt/ okazałem ſie im bogiem wſzechmogącem. [...] (–) BibRadz Ex 6/3; Kápłáńſtwo nawyżſze potwierdzam tobie/ y nád cżworgiem ſtároſtw przekładam ćię/ ábyś ſię okázał przyiaćiołem krolewſkim. BibRadz 1.Mach 11/57, Is 25 arg, II 120c marg; Máxymilian Ceſarz Krześćijáński/ iáko ſie był okazał Zygmuntowi Krolowi ná z ieźdzye [!] v Wiedniá wielkim przyiaćielem/ tákże y do końcá był BielKron 417; rácżże ſpráwić á vniżyć myſli y ſercá náſze/ ábychmy cie wdzięcżnie przyiąwſzy Páná á Krolá ſwoiego/ thobie ſie theż właſnemi á wiernemi poddánemi y ſługámi twoiemi okazáli RejPos 4, 61, 262, 339v; BiałKat 38v; RejZwierc 183; NiemObr 158; Oycże wſzelkiey łáſki: ty vtrapionemu Okaż ſię rátunkiem/ y mieścem beſpiecżnym GrabowSet O4; SarnStat 941.

okazać się w czym [= w jakimś działaniu; + określenie orzecznikowe] (3): inſſey nayemney máthce nye zlecáć [dziecięcia]/ ktora wtym nye ták ſie pilną á życżliwą okaże/ iáko kiedy właſna. GliczKsiąż D3v; RejZwierc 183; WujNT 2.Cor 7/11.

okazać się w czym [= okazać coś] (4): Zmłodu tedy ma ſie káżdy ná tho myeć/ wcżym ſie k látom przyſſedſſy okázáć ma GliczKsiąż E7, Kv [2 r.]; RejPos 152.

okazać się w czym [ = kim, jakim] (3): Co też y Sodomcżykowye oni cżynili/ [...] wſſythcy lotrowye wyelcy/ nyecnotowye známyenići. Wcżym ſie okazáli wten cżás gdy do Lotá oni dwá Anyołowye przyſli GliczKsiąż H7; ácż bym ſie im był mogł vmykáć/ álem nie chćiał/ ábym ſie w chytrośći nie okazał. BielKron 458, 242.

okazać się w czym nad kogo [= w jakiej dziedzinie lepszym od kogo] (2): tom ia wielkie rzecży pocżynił y okazałem ſie w mądrośći nád ine ktorzy byli przedemną w Ieruzálem BielKron 79, 138v.

okazać się jak (4): [Domicyjanus] ácż ſie ſprzodku dobrze okazał/ ále nie pod właſną oſobą álbo práwym ſercem/ iedno przyciągáiąc k ſobie lud zdrádliwie BielKron 148; RejZwierc 265; BietSpr 75; PaprUp L3.

okazać się jak (1): Ná proźbę moyę okażże ſie groźny/ Ná lud nyepobożny. LubPs ee2v.

okazać się jakim (17): GliczKsiąż D3v, M8v; gdy by wyſtępny okazał ſye nieukaránym/ bywa s poſpolſtwá wyłączon iáko párſzywa owcá GroicPorz k, f4v; BibRadz Ier 3/11; BielKron 14, 168, 241v; Se vegetum et acrem praebere ad aliquid faciendum, Ochotnym ſie okázáć. Mącz 477a, 323c; RejPos 208; BudNT 2.Cor 13/7; Ieſli to vcżynimy/ tedy ſię okażemy y mędrſzemi nád inſze mnoſtwo poſpolitego ludu/ y mniey popędliwych namiętnośći w ſobie máiący. ModrzBaz 67; oni twarzy ſwoie niſzczą/ áby ſię ludźiom okazáli poſzczącemi. WujNT Matth 6/16, 2.Cor 13/7. Cf okazać się jakim w kim.

okazać się jakim w kim [= za pośrednictwem kogo] (2): Y rzekł mi [Pan]: Sługáś ty moy Izráelu/ że ſie w tobie ſlawnym okaże [lege: okażę]. Leop Is 49/3; BudNT 2.Thess 1/10.

cum inf „być” [kim (8), jaki (4), jakim (1), kim i jakim (1)] (14): thedy ſpadek przychodźi ná pobocznie perſony/ kthore by ſye w ſtopnioch okazáły być bliſzſze po zmárłym GroicPorz ff4v; Bog dał myſl y chuć zwierzętom áby ſię okazáły być posłuſznemi y poddánemi cżłowiekowi BibRadz I 2b marg; BielKron 242; GrzegŚm Bv; Ostendere se virum, Okázáć ſie być mężem/ mężnym. Mącz 445c; RejPos 33v [2 r.], 285v marg, 329v; A cnotá go záſię ſzrobuie/ áby ſtátecżney myſli ná wſzem vżywał/ á okazał ſie być cżłowiekiem/ iż ſie tey niemey twarzy nieſzcżęſciu vwieść od ſtátecżney myſli ſwey nie dał RejZwierc 150v, 90; BudBib 2.Par 16/9; ModrzBaz 29; we wſzytkim okazáliśćie ſię być czyſtymi w tey ſpráwie. WujNT 2.Cor 7/11.

Ze zdaniem przydawkowym orzekającym [w tym: iż (6), zaimek pytajny (2), co ‘że’ a. ‘który’ (1), jeśli ‘czy’ (1)] (10): przedawał ią [oliwę] według ſwey woli, áż pieniedzi doſić zgromadził, z ktorego ſchafowania poſmiewacżom ſie okazał iż mądroſć iego nie prożna była BielŻyw 3, 109; KromRozm I L2; KromRozm III E4; KrowObr 27v; A ktorzy ſie okażą co iemu dufáli/ Ci z nim wiecżnych rádośći będą vżywáli. RejWiz 178; bogowie wáſzy niechay ſię okażą iż ſą bogi BibRadz I 371b marg; KochCn B4v; WujNT Matth 6/18, 1.Ioann 2/19.

Fraza: »jako się okazał« (1): ten Euzebius/ był Arryanem Heretykiem/ [...] iáko ſie potym ſam iáwnie okazał/ kiedy kácerſtwá Arryanowego/ ná Niceńſkim Koncylium bronił KrowObr 20v.
Zwroty: »okazać się na jaśnią« (1): Ták w Rzecżypoſpolitey iáko w káżdey ſpráwie/ Okaże ſie ná iáſnią miłoſnikiem práwie. RejZwierc 183.

»jawnie się okazać« (3): KrowObr 20v; [Nikodem] ſtárał ſie o to/ áby kiedy mogł był mieć z nim [Jezusem] rozmowy ſwoie/ á wyrozumieć co z náuki iego. Iedno iż był zacny/ nie ſmiał iáwnie á beſpiecżnie okázáć ſie w tym RejPos 152; PaprUp L3.

»okazać się przed majestatem [bożym]« (2): Ale ktoż ſie może okazáć tym wiernym twoim przed Máyeſtatem ſwiętym twoim/ iedno kogo ty z miłoſierdzya ſwego náwroćić racżyſz RejPos 262v; RejZwierc 265v.

»pochwalnie się okazać« (1): GliczKsiąż Kv cf »okazać się i popisać«.

»przed wszystkim światem się okazać« (1): Tá [przyczyna, że papież nosi trzy korony] ieſt/ áby ſie przed wſzyſtkim ſwiátem okazał/ iż on ma w mocy ſwoiey ty trzy Kroleſtwá KrowObr 27v.

Szeregi: »okazać się i popisać« (1): Tegoby myeli rodzicy dzieći ſwych zá młodu vcżyć/ wcżembi ſie dorozſſy ſwych lat vmyeli ſtátecżnye/ á pochwálnye okázáć y popiſáć. GliczKsiąż Kv.

»stać się a okazać« (1): dotąd vcżyć ſie potrzebá áż będzye znáć wkiem náukę/ co ſie okázáć ma z godnosći yákyey gdi kto co będzye vmyał/ á ſthego ludzyom godnem ſie ſtánye á okaże. GliczKsiąż M8v.

»usprawiedliwić się albo okazać« (7): Papież tedy dla tych przymowek [...] chcąc ſie z wierzchu v ſpráwiedliwić [!]/ álbo okázáć/ wybrał ſobie ludzi vcżone ktorzyby go bronili piſánim BielKron 216.

α. Przejawić swój stosunek do kogoś, potraktować kogoś jakoś, być jakimś w stosunku do kogoś (9):

okazać się komu [+ określenie orzecznikowe] (6): RejPs 135v; SeklKat Z2; GroicPorz ppv; opowiedáiącći ſie z nierownie więtſzym miłoſierdzyem ſwoim/ niżli ten zyemſki ociec mogłby ſie okázáć nawdzyęcżnieyſzemu ſynacżkowi ſwemu. RejPos 345. Cf okazać się komu jaki.

okazać się komu jaki (1): iżebyſmy ták odłożywſzy ná ſtronę wſzyſtko wahánie/ mogli ſie nietrudni okazáć Królowi Iego M. OrzJan 62.

okazać się jak [+ komu (3)] (4): Z Wielką pilnoſćią oczekáwam: áby ſie pan moy raczył miłoſćiwie okázáć RejPs 60, 135v; tim ktorzi vmieią boże przikazanie/ credo/ pacierz y ine rzeczy ma ſię laſkawie okazać/ tim ktorzi nieumieią/ ma przicziny pytać SeklKat Z2; GroicPorz ppv.

okazać się jakim [+ komu itp.] (3): Ezechiaſz [...] okazał ſię beſpiecżnym y weſołym gościom ſwoim poſłom onym BielKron 89v. Cf okazać się jakim przeciw komu; jakim nad kim.

okazać się jakim przeciw komu (1): ya ſye też zá tę pracą wdźyęcznym przećiw tobye okażę. KromRozm II y3.

okazać się jakim nad kim (1): vcżynili modlitwy poſpolite/ proſząc miłoſiemego Páná/ áby ſię náwieki litośćiwym okázał nád ſługámi ſwemi. BibRadz 2.Mach 8/29.

β. Wykazać, zaprezentować w działaniu swoje możliwości, zalety (8):

okazać się komu [+ określenie orzecznikowe] (2): bo iákim ſie thy w domu ſwym okażeſz być onemu zgromádzeniu ſwemu/ pewnie tákież ſie obycżáie záwżdy zámnożą we wſzytkim zborze twoim. RejPos 245v; BielSpr 52v.

okazać się czym [ = jakim] (1): ieſli ſłyſzyſz iż tám cnoty/ dobre obycżáie/ á ná wſzem pomierne á pocżćiwe ſpráwy tákże y náuki ludziom ſmákuią/ tákże ſie też ty ſtáray/ ábyś też tám przyiechawſzy s tákiemiż ſie ſpráwámi okazał. RejZwierc 17v.

okazać się w czym (4): nie inſzego nie biorą przedſie [Turcy] ieno iákoby ſię w męſtwie ſtárſzemu okazał BielSpr 52v. Cf okazać się w czym u kogo, Ze zdaniem przydawkowym, Zwrot.

okazać się w czym u kogo (1): Bo choćiam też ieſt proſtak w mowie/ ále nie w vmieiętnośći. Lecz we wſzytkim okazáliſmy ſię v was. WujNT 2.Kor 11/6.

okazać się jak (1): bacżąc iż co dzyeń to bárziey mnożyłá ſie Luterowi nieprzyiaśń v Papieża/ y iego ſtrony/ á nawięcey z gadánia/ ktore miał w Lipſku z Ekkiuſzem/ á ten go przywiodł wſzytkim w nienawiść/ bo ſie tám Luter okazał dobrze/ pokuſzał ſie o to Milticius iáko byto mogł zgodźić á Luterá w łáſkę Papieſką zálećić BielKron 195v.

cum inf „być” [kim (1), jakim (1)] (2): ábowiemem ia tego iſt iż on ſie mnie okaże być miłoſćiwem bogiem RejPs 65; RejPos 245v.

Ze zdaniem przydawkowym orzekającym (1): tám ſie w tym okazał napirwey iż wyſtępne karał á dobre dárował cżym mogł BielKron 112v.

Zwrot: »[w czym] światu wszemu się okazać« (1): W Wielkich rzecżach á w przeważnych lud Hiſzpáńſki niedáwnych cżáſow ſwiátu wſzemv ſie okazał BielKron 445.
4. Popisać się (19): Lepſze więc bywa w polu Rycerzkie ćwicżenie/ Kiedy mąż ná śię włoży żelázne noſzenie. Drzewo nieśie/ proporzec wiátr dobry podawa/ [...] Lepiey ſie ták okażeſz/ niżli przy śklenicy BielRozm 10.

okazać się czym (1): wtem według wezwánya ſwego okaże ſie ſwą náuką/ ktorą wywodzić musi nye tho coby ku zbáwyenyu duſſnemu było/ ále tylko ku ſwyátu GliczKsiąż N5.

okazać się w czym (8): Piſzą też drudzy áby ſie okazał w ochędożnośći mowie. Drudzy piſzą áby ſwoy rozum nieśmiertelnym vcżynili. BielKron 334, 216, 216v, 219, 247; ſmiałeś zbroiny na nieprziiáciele wypasć/ wcżym ſię żaden ſtámtegoſz ryćzerſtwa [!] nieważył okazać. KwiatKsiąż Nv; BielSpr 4v; BielSjem 6.

a. O materialnych oznakach bogactwa (9): Ceſarz iáko hárdy/ chcęcy ſie okázáć przywiódł Skárbká do iedney ſkrzynie gdzie byłá pełná złotych y klenothow koſztownych BielKron 351v.

okazać się komu (1): zażeſmy ſie ieſzcże nye náyedli álbo nye nápili/ álbo theż ludzyom nie okazáli do tego cżáſu? BielKom nlb 4.

okazać się w co (1): Okaże ſie w ſwe klenoty/ Z inſzego prace roboty BielKom D8.

okazać się z czym (2): GórnDworz P; Choć ſie pirweyw Poznániu s pocżty okazáli/ Wżdy y w ten cżás przeważnych ſtroiow nie záſpáli. StryjWjaz B3v.

okazać się w czym (2): Náwoźili Kotnorow by mieſzki obráżáć/ Kupćie mili polacy ieſt śię w czym okazáć. BielSat B4 [idem] BielRozm 13.

Zwroty: »okazać się w pysze« (1): HIrá poſeł od Serbow do Krolá Rzymſkiego Był/ ten ſie chciał okazáć w piſze ſwiátá tego. Wnet náſpráwiał triumphow RejZwierz 8v.

»świetnie okazać się« (1): Przyiechał [...] Tátárſki poſeł ná Wolyń/ do Iánuſzá Biſkupá ná on cżás Wilnieńſkiego/ [...] gdzie Biſkup niemáiąc ná then cżás przy ſobie dworu ſwego/ s kthorym ſwietnie/ okázáćby ſie był mogł/ vcżynił ták [...] GórnDworz P.

Szereg: »okazać się a popisać« (1): Według páná tedy ſámego ſlugá ma ſie okázáć á popiſáć. GliczKsiąż E7v.
5. Wyrazić swoje zdanie, wypowiedzieć się (5): To ich rádá ná Seymie/ chłopká ná wśi złupić/ A ná ſwych kołácyach káżdy dzień ſie vpić. Krolá Páná ſwoiego/ máło ſobie ważą/ Gdzie mu prawdy potrzebá/ tám ſie nie okażą. BielSjem 3.

okazać się komu w czym (1): dla tegomći ſię vkazał/ ábych ćię poſtánowił ſługą y świádkiem y tego coś widźiał/ y tego w czymći ſię okażę [quibus apparebo tibi] WujNT Act 26/16.

okazać się przeciwko komu (1): trudno belo tam natem ſeymie ſthaka ſmialoſcia komu ſie okazac przeciwko tijm dwiema PaprUp H2v.

okazać się z czym (1): Diar 43 cf Szereg.

Zwrot: »okazać się rzeczą [za kim]« = wygłosić przemówienie opowiadając się za kimś (1): Ieſlim ſie tu okazał rzecżą zá Krolem Polſkim/ wierzę iż więcey mi thu káżdy z zacnośći wáſzey będzie miał zá dobre niżlibych był thego zámilcżał. BielKron [3322]v.
Szereg: »okazać się i opowiedzieć« (1): nie widzi się posłom potrzebno, aby mieli co o obronie kończyć, pokiby o tej domowej namow Ich M-ci nie wiedzieli. O których gdy usłyszą a o takowych zwłaszcza, na ktorych by bona conscientia p(rz)estać mogli, łatwie się z swemi [...] okażą i opowiedzą. Diar 43.
*** Bez wystarczającego kontekstu (1):
Zwrot: »jawnie się okazać« (1): Publicare se, Iáwnie ſię okázáć. Mącz 329b.

Synonimy: 1.a., c. objawić się; d. naleźć się, narodzić się, nastać, przyść, urość, znaleźć się; α. objawić się, zjawić się; 2. przypaść, trafić się, zjawić się, zstać się; 3.a.β. wypełnić się; γ. wynorzyć się, zjawić się; b. popisać się; 4. popisać się; 5. opowiedzieć się.

Formacje współrdzenne cf KAZAĆ.

Cf OKAZANIE, OKAZANIE SIĘ, OKAZANY

MM