[zaloguj się]
[pdf]

PODDAWAĆ (57) vb impf

o jasne; w inf. -daw- (5), -dåw- (1) ArtKanc; drugie a jasne; w pozostałych formach: -daj- [w tym 3 r. błędne znakowanie], -dåw-. ◊ W formach tematów praes: -dåw- (23), -daj- (17); -dåw- MetrKor (2), OpecŻyw, LubPs, UstPraw, BibRadz, ModrzBaz, CzechRozm, NiemObr (3), ReszHoz, OrzJan, WujNT, SiebRozmyśl, PowodPr (2); -daj- FalZioł, Leop (2), Calep, LatHar, SarnStat (4), CzahTr; -dåw- : -daj- Męcz (2:3), WujJud (1:1), ZapKościer (1:1), ArtKanc (2:2).

Fleksja
inf poddawać
indicativus
praes
sg pl
1 poddaję, poddåwåm poddåwåmy, poddajemy
3 poddåwå, poddaje poddåwają
praet
sg pl
3 m poddåwåł m pers poddawåli
imperativus
sg
2 poddåwåj
conditionalis
pl
1 m pers bysmy poddåwali, bychmy poddåwali
impersonalis
con by poddåwåno
participia
part praes act poddając, poddåwając

inf poddawać (6). ◊ praes 1 sg poddaję (6), poddåwåm (4). ◊ 3 sg poddåwå (7), poddaje (2). ◊ 1 pl poddåwåmy (2), poddajemy (2). ◊ 3 pl poddåwają (6). ◊ praet 3 sg m poddåwåł (2). ◊ 3 pl m pers poddawåli (2). ◊ imp 2 sg poddåwåj (3). ◊ con 1 pl m pers bysmy poddåwali (2) SeklKat, KarnNap, bychmy poddåwali (1) RejPos. ◊ impers con by poddåwåno (1). ◊ part praes act poddając (7), poddåwając (4).

Sł stp, Cn notuje, Linde XVIII w. s.v. poddać.

1. Uzależniać, podporządkowywać, dawać we władanie; subdere Mącz, Cn; tradere Vulg; offere JanStat; addicere, emancipare, mancipare, subicere, tradere in potestatem Cn [w tym: kogo (6), co (27)] (34):

poddawać komu (4): Leop Iudith 5/24 [2 r.]; A ſtoſuie tę rzecż ſwoię z tym co wyżſzey o ániołách mowił/ poddawaiąc ie Iezuſowi Synowi Bożemu. CzechRozm 52v; NiemObr 57.

Zwroty: »poddawać pod moc« (1): Subdo, Poddáyę pod moc/ Podſtáwiam/ Podkłádam Mącz 93a.

»poddawać pod [czyją] niewolą« (1): A ieſzcże więtſze okrućieńſtwo ieſt ſamo práwo Polſkie/ ktore lud gburfki poddawa pod śláchecką niewolą/ gorzey niż pogáńſką. PowodPr 68.

Przen (25):

poddawać czemu (1): [nie byli to] Gwiazdárze owi/ ktorzy gwiazdom poddawáią wolność ludzką WujNT 8.

a) Podporządkowywać duchowo (24): ták iż nie może być ták wielki y ſzkárádny grzech/ ktorego odpuſzcżenia nie mogłby ſię ſpodźiewáć káżdy/ ktory iedno vffánie ſwe w krzyżu y śmierći Páná Chryſtuſowey pokłada/ y vprzeymą chęć y wolą do popráwienia żywotá ſwego poddawa ReszHoz 122.

poddawać komu, czemu (9): OpecŻyw 191v; WujJud 127v; WujJudConf 24; Okázuy ſię łáſkáwym wzgromádzeniu vbogich/ á twoię myśl ſtárſzemu/ y przełożonemu głowę twą poddawaj [Amicabilem te fac congregationi; et magnati humilia caput tuum]. BudBib Eccli 4/7; tedy nietylko ſkromnie to y ćierpliwie prziymowáć/ ále ſam śiebie wſzyſtkiego maſz z ochotą woley Bożey poddáwáć KarnNap Ev; ArtKanc L11, N3v, N4v, O14v.

poddawać pod co (11): BibRadz I 123c marg; iáko ſkruſzyć ſerce ma człowiek przed pánem Bogiem dla grzechów/ poddáwáć ćiáło pod Duch przez poſty/ modlitwy/ czuynośći. BiałKat 36. Cf »poddawać pod posłuszeństwo«, »poddawać pod wolą«.

W charakterystycznych połączeniach: chęć poddawać, ciało (10), ducha (duszę) (2), głowę, myśl, pisma, rozum (4), sam siebie, wolą (3), wszytko (2); duchowi (duszy) poddawać (5), kościołowi, przełożonemu, starszemu, wierze, wolej bożej; poddawać pod duch.

Zwroty: »w niewolą poddawać« (1): Ieſli teſz wyſtąpił y zgrzeſzył náprzećiwko bliżnemu/ áby przeproſił [...]: Aby ſwoie ćiáło włáſne karał/ hámował/ y wniewolą ie poddawał KrowObr 63.

»poddawać pod, w posłuszeństwo« [w tym: czego (1), czyje (6)] [szyk zmienny] (6:1): Abychmy nic nie dufáli áni rozumom/ áni náukam ſwoim: iedno wſzythko pokornie á z mocną wiárą ábychmy poddawáli pod poſłuſzeńſtwo woley á náuki ſwięthey iego. RejPos 230; Trapię ćiáło moie/ y w poſłuſzeńſtwo poddawam. WujJud 210v, 101v, 145; WujJudConf 93v; NiemObr 143 [2 r.].

»w służbę poddawać« (1): pokuſzenie Bog pobudza/ ták ćiáło w służbę poddawa/ á ſkraca przez ſwoię kaźń. ArtKanc O3v.

»poddawać pod wolą [czyją]« [szyk zmienny] (3): SeklKat S2v; SLuſzna rzecż ieſt (bráćie miły) ábyſmy záwżdy ták będąc zdrowemi iáko y choremi/ poddawáli wſzyſtkę náſzę wolą pod wolą miłego Bogá KarnNap E; SiebRozmyśl Av.

a. Podporządkowywać politycznie [komu] (3): żadnym obyczáiem nie będźiemy áni możemy Zamku/ twiérdze/ miáſtá/ álbo innych mieyſc [...] (by téż zá dobrą wolą nam ie poddawano) którymkolwiek ſpoſobem pod którąkolwiek bárwą prziymowáć SarnStat 1101.
Zwroty: »w niewolą poddawać« (1): Bo ſie tu modli zá ludem Bożym/ ktory pogránicżne pogańſtwo trapili/ á w ſrogą niewolą ſobye poddawáli. LubPs S5v.

»sobie poddawać« (1): LubPs S5v cf »w niewolą poddawać«.

W przen (1): tedyſmy záprawdę rozum vtráćili/ ieſliże obłudnym wiáry węzłem zmamieni y vwikłáni/ Turkowi/ chcąc práwie/ kárki ſwé poddawamy OrzJan 114.
2. Sprawiać, aby ktoś podlegał czemuś; subicere JanStat [kogo, co] (5):

poddawać czemu (2): tedy oné [starosty i dzierżawce] y ich kożdégo z oſobná dla tákiégo niedbálſtwá/ [...] ſkazániu klątwam przez przełóżoné mieyſc y ich Wikárię Officiały poddáiemy SarnStat 899, 905.

poddawać pod co (2): QVártá z tych dobr Mázoweckich iźdź ma do Ráwy przedśię. Nie poddáiąc ktemu pod tę Opráwę miáſtá Wárſzáwy/ z ſtrony iurisdiciiéy SarnStat 367 [idem] 1148.

Przen [czemu] (1): oddal odemnie pożądliwość/ á myśli nieucżćiwey y roſpuſtney nie poddaway mię. LatHar 588.
3. Powierzać [kogo, co] (8):

poddawać pod co (6): nyethilko the svmme okthoram go pan Voyewoda Wynowal traczycz chczyal. Alye y mayethnoſczy ſſwoye y gardlo pod karanye naſche poddawall. LibLeg 11/159. Cf Zwroty.

Zwroty: »poddawać [komu] w moc [cum inf]« (1): A on sliubuie onę [ciotkę] chować i poddaie iey w moc rządzić gospodarstwem iak biallyglowie nalieży. ZapKościer 1580/10.

»pod obronę [komu] poddawać« (2): thy nowe Polſkie kxięgi pracę moię W.W. pod obronę poddaię y [...] ofiaruię. FalZioł + 2v; LubPs A2.

»poddawać pod rozsądek (a. sąd), rozsądku« [w tym: czyj(emu) (3)]« [szyk zmienny] (3:1): Tu Auguſtyn Biſkupy Rzymſkie/ pod rozſądek wſzytkiego concilium poddawa. NiemObr 63; W oſtátnich Mandatach Dekálogu ſwego/ ochrania Bog obrázy bliźnich náſzych [...] wſzyſtkie około tego roznice pod ſpráwiedliwy bez żadnego fałſzu ábo oſzukánia ſąd y wyświadcżenie poddawáiąc. PowodPr 63; A ieźliżem ia też w niey [wierze] był iáko zábłądźił. Tedy nie tákby miáło ſzkodźić pocżćiwemu/ Memu/ co ia poddáię rozſądku wáſzemu. CzahTr G2v; LatHar 579.

»poddawać pod wolą [czyją]« (1): proś Páná Bogá twego vprzeymie y o iednę z tych trzech: [...] poddáiąc záraz wſzytko pod rozſądek y wolą naprzednieyſzego medyká y lekárzá chorob twoich? Páná Bogá wſzechmogącego LatHar 579.

4. Przekazywać majątek (1):
Zwrot: »[co komu] w moc poddawać« (1): Tim spoſzobem spuſczyel vczywy pyotr hank ten dom [...] vczywemu Stanisławowy truſzyewy y wmocz yemu potdawa ZapKościer 1589/86v.
5. Rozkazywać, decydować [cum inf] (1): gdyby ktory Sędzya zamięſzkiwał czynić ſpráwiedliwośći z duchownym o iákie ſzkody/ tedy my poddawamy tákie ſędzye poćiągáć do ſądu duchownego UstPraw C3.
6. Nadawać beneficja [kogo, co] (2): Iſch gdy ynne czczy y stholcze rady ſzwey wedlvgk ſzwey woły y zdanya poddawayą, thedy y byſzkvpſtwą pogothowyw. MetrKor 31/620v, 31/621.
7. Podsuwać, nastręczać [czego] (1): Iákoby cżuſto [!] cżyſtość niewieśćia zupełna być mogłá/ gdźie tákich podżeg do roſkoſzy poddawáią [ubi subduntur incentiva ista voluptatum]. ModrzBaz 54v.
8. Przystawiać do ssania [pod co (żywotne)] (1): Immulgeo, Nádayam/ poddawam/ podſadzam pod krowy álbo pod owce. Mącz 235c.
*** Bez wystarczającego kontekstu (4): Subicio, Poddáwam/ Podkłádam. Mącz 163a; Calep [1018]b.
Zwrot: »pod moc poddawać« (2): Dico, Przykazuyę kogo komu/ Prziwłaſzczam/ Przypiſuyę. Pod moc poddayę. Mącz 85b, 92c.

Formacje współrdzenne cf DAĆ.

Synonimy: 1.a. brać, podbijać; 3. powierzać, zwierzać; 5. kazać, rozkazować.

Cf PODDAWANIE, PODDAWANY

MŚ, MM