[zaloguj się]
[pdf]

PODLEC (100) vb pf

Formy praet i con zwykle użyte są w takich kontekstach, w jakich dziś użylibyśmy impf.

W inf -c (23), -dz (4).

o jasne; w inf oraz praet i con m e pochylone; w pozostałych formach e jasne.

Fleksja
inf podléc, podléć
praet
sg pl
1 m podlégłem, -m podlégł m pers podlegliśmy, -esmy podlegli
f -em podległa m an
2 m podlégłeś, -eś, -ś podlégł m pers
3 m podlégł m pers podlegli
f podległa m an
n podległo subst podległy
imperativus
sg
3 niech podlęże
conditionalis
sg pl
2 m m pers byście podlegli
3 m by podlégł m pers by podlegli
f by podległa m an
n by podległo subst by podległy

inf podléc (25), podléć (2); -éc : -éć CzechEp (2:7), SarnStat (15:1). ◊ fut 3 sg podlęże (1), [podleże]. ◊ 3 pl podlęgą (1). ◊ praet 1 sg m podlégłem, -m podlégł (2). f -em podległa (1). ◊ 2 sg m podlégłeś, -eś, -ś podlégł (4). ◊ 3 sg m podlégł (23). f podległa (5). n podległo (6). ◊ 1 pl m pers podlegliśmy, -esmy podlegli (3). ◊ 3 pl m pers podlegli (12). subst podległy (4). ◊ imp 3 sg niech podlęże (1). ◊ con 3 sg m by podlégł (2). [f by podległa.] n by podległo (1). ◊ 2 pl m pers byście podlegli (1). ◊ 3 pl m pers by podlegli (4). subst by podległy (1). ◊ part praet act podlegwszy (1).

Sł stp notuje, Cn s.v. bieg świata, Linde XVI – XVIII w.

1. Uznać czyjeś zwierzchnictwo nad sobą, podporządkować się; subesse, subiacere Modrz, JanStat [w tym: komu, czemu (47)] (50): Ktorey [mocy boskiej] iżem podległá oney ſię poddawam KołakCath B3; Biádá męzowi, ktory podległ zenie. KlonKr C2.
Zwrot: »podlec zwierzchności« (1): Ktoż ſię to ná ſwiećie ták wolnym rodźi/ żeby zwierzchnośći y práwu iákiemu nie podległ? SkarKaz 44b.
Szereg: »podlec i posłuszny być« (1): Towárzyſze ich pácholikowie/ Rotmiſtrzów ſwych regimentowi podléć y poſłuſzni bydź powinni. SarnStat 435.
Przen (2): Przetoż to pewna: iż ponieważ náuká Apoſtolſka plácu w Papieſtwie nie ma/ [...] tedy oná do Apoſtołow nie należy: Bo z nich wyſzlá/ [...] á ták też Antychriſtowi podległá. CzechEp 361.
a) Być potraktowanym jako coś mniej ważnego i dlatego zostać niżej wycenionym (1): Ieſli ſie máteria drozſza znáyduie, ma iéy formá vſtępić: ieſli forma drozſza, tedy iéy ma máteria podléc. SarnStat 1277.
a. Podporządkować się a. być podporządkowanym politycznie (6): SkarJedn 139; ZNáią dobrze wſzyſcy Symeoná mężá zacnego [...]: nie tylo ći/ ktorzy Rzymſkiemu Páńſtwu podlegli: ále y Perſyáni/ y Indowie SkarŻyw 28; StryjKron 195; SkarKazSej 700b; Ibernya choć Anglikom podległá Zá nie [morze] zábiegłá. KlonFlis Dv.
Zwrot: »[czyjej] zwierzchności podlec« (1): Piłat záś [...] ſpytał ieſliby był cżłowiek Gálileyſki. y dowiedźiawſzy ſię/ iż Herodowey zwierzchnośći podległ/ odeſłał go do Herodá LatHar 722.
b. Podporządkować się a. być podporządkowanym jakiejś jurysdykcji, sankcjom prawnym (38): CzechRozm 175v; ModrzBaz 32, 36v; ktorey [wierze chrześcijańskiej] káżdy kto ſię owcą Chryſtuſową mieni/ podległ y ſłucháć z Bożego roſkazánia winien ieſt. SkarJedn 113, 139, 203; Niechay ſie Antoni ſwymi Mnichámi bawi/ á niech rozumie żem ia iego rządzeniu nie podległ. SkarŻyw 58; CzechEp 12, 176, 181; NiemObr 28, 156; LatHar 120; Nád to oſobliwie ſkázuiemy: iż wſzyſcy [...] mieſzkáiący w Podláſzu [...] nie máią podléc Státutowi Alexándrá Królá Polſkiégo SarnStat 1039; Ale iżeſmy nie podlegli policiiéy Moyzeſzowéy: tedy znáyduią, że y to práwo ná nas nienależy. SarnStat 1274, 26, 336, 424, 490, 1048 (10); SkarKaz 81b, 315b.

podlec pod co (2): ktory [krol] iſz śię był vrodźił/ pod Decret Boży podliegł/ że zá cżáſem teſz vmrzeć muśiał BiałKaz Hv; SarnStat 874.

podlec pod czym (1): ieſli łotr z godnym/ dźielny z nikczemnym/ dobry ze złym/ pod iednym Dekretem Seymowym podlęgą. OrzQuin B4v.

podlec gdzie (1): A Gdźieby kto Poborów nie wydał/ tedy tákowégo Poborcá do vrzędu zamkowego/ gdźie podlégł powinien deferowáć SarnStat 345.

W charakterystycznych połączeniach: podlec kapturowi, karaniu (karności) (2), konstytucyjej (3), oprawie, państwu, policyjej [czyjej], posłuszeństwu, rozkazowaniu, rozsądkom, rządowi, rządzeniu, sejmom, skazaniu (2), sprawie, sprawiedliwości, statutowi (3), stolicy apostolskiej, tablicom [= dekalogowi], urzędowi, ustawie (2), wierze; podlec pod artykuły, pod dekret (pod dekretem) (2).

Zwrot: »prawu podlec« = legi subesse Modrz [szyk zmienny] (10): Co ácżkolwiek cżęſto zá przycżyną y z dobrem Rzecżypoſpolitey cżynią/ ále iż [królowie] Práwu nie podlegli [quia exleges sunt]/ przeto śię łácno do onego mierźionego Tyráńſtwá zmykáią/ ktoremu przyzwoito ieſt/ wſzytko wedle vpodobánia ſwego cżynić ModrzBaz [16], 62, 100v marg; SkarŻyw 559; CzechEp 90; GórnRozm I3v; OrzJan 50; SkarKaz 315b, 578a. [Cf też 1. Zwrot SkarKaz 44b.]
2. Stać się potencjalnym lub rzeczywistym przedmiotem jakiegoś działania; subiacere JanStat [w tym: komu, czemu (43)] (47): Nie iſz by słowo Boże podległo rozſądkowi kośćielnemu [...] ále ktore ieſt słowo Boże á ktore nie ieſt: [...] ktore iego rozumienie dobre/ á ktore fałſzywe: to podległo rozſądkowi kościelnemu y żywey Ewánieliey SkarŻyw 364; Dla tego nas było tedy zárázem winowáć/ iż nie ták rozumiemy/ y wykłádamy piſmá/ iáko X⟨iądz⟩ K⟨anonik⟩ [...] coby byłá mnieyſza winá/ gdyżeſmy ludzkiem wykłádom nie podlegli NiemObr 95; tákowé dániny máią zoſtáć cáłé á nie náruſzóné: áni Exequuciiéy podléc máią SarnStat 94, 392, 402.

podlec pod co (1): Pod rozſądek Kośćiołá S. Powſzechnego Rzymſkiego wſzytko niech podlęże. WujNT kt.

Przen (2): Gdyż Bog ieſt nieſkońcżony: bo pocżątku y końcá nie ma: cżáſowi nie podległ żadnemu CzechEp 68.
a) Być dostępnym, dać się ogarnąć (1):
Zwrot: »podlec zmysłom« (1): iż Moyżeſz mowiąc z ludem grubym y proſtym/ o rzecżách ktore nie podległy ſmyſłom/ mowił iáko záwſze pod zaſłoną WysKaz 33.
a. Stać się przedmiotem karnych oddziaływań, zwykle z mocy prawa (8): Y Bogá ſię ty nie boiſz/ gdyżeś teyże ſkaźniey podległ? WujNT Luc 23/40; gdźieby z dóbr náſzych królewſkich/ Stároſtá [...] tego podatku nie oddał/ tákowéyże winie iáko y ſzláchćic podléc ma. SarnStat 346; [obywatele tej ziemie] nie będą áni ſą powinni podléc exequntiiéy [!] SarnStat 1060, 194, 221, 899, 1189.

podlec co (1): A ieſliby co [bracia Krzyżacy] s tych condiciy przeſtąpili/ áby winę y karánie pobránia dobr nádánych/ dla niewdzięcznosći podlegli. StryjKron 295.

b. Należeć do kompetencji określonego sądu (3): Item, Sądowi duchownému podległy [ad iudicium spirituale iudicare pertinet] wróżki/ czáry/ czárnokśięſtwá/ czynſzé kośćielné źiemſkié y doczeſné SarnStat 214, 585, 710.
c. Stosować się do określonych przepisów; debere JanStat (3): A záś wypowiedźieć/ áni mi ſłow/ áni głowy/ áni cżáſu doſtánie/ muſiał bym wyſtąpić z miáry/ ktorey piſánie liſtow podległo ReszList 165; WujNT 700; Ale nieruchómé dobrá ták dźiedźiczné/ iáko zaſtáwné [...] rozrządzániu Teſtámentowému nie máią podléc [subiecta minime esse debent JanStat 579]. SarnStat 709.
d. Doznać niepomyślnych zdarzeń lub być narażonym na nie, nie móc uniknąć jakiejś konieczności (24): Przetoż z tey przycżyny podlegliſmy ſpráwiedliwie wiecżnemu potępieniu y gniewu Bożemu. WujJud 63v; táki [flegmatyk] choróbam rozmáytym/ á kroſtóm nabárźiéy podległ. Oczko 34; KochTr 9; CzechEp 25 marg; iż Iezus cżłowiek z Máryey vrodzony/ podległ rozmáitym vpadkom NiemObr 136, 174; (nagł) Nagrobek Koniowi. (–) [...] A tyś był dobrze godźien/ niepodlegwſzy ſkáźie/ Swiéćić ná wielkim niebie przy lotnym Pegáźie. KochFr 127; KochBr 152; Doległośćiam/ nędzam/ y dziwnym chorobam/ [człowiek] Záwżdy podledz muśi iákby pewnym probam. WisznTr 32; ActReg 167; ieſli chceſz áby ſie ćiebie nieprzyiaćiél bał/ tedy podléc muśiſz wſzyſtkim onym niewczáſóm OrzJan 48; niechay ſię wola twoiá pobudzi/ do pilnego obacżánia/ ieſliś podległ onemu grzechowi álbo nie LatHar 665, 273, 420; RybGęśli D3; WujNT Ioann 3/18, Hebr 13/3; Ktemu baczenié máiąc/ że źiemiá Wołyńſka vſtáwicznie niebeſpieczeńſtwom á naiázdom nieprzyiaćielſkim podległá: [...] poſtánowiamy SarnStat 1182; PaxLiz E.

podlec od kogo (1): o tymże vſtáwicżnym przeſládowániu y morderſtwie ktoremu podlec mieli vcżniowie iego od niewiernych niezbożnikow CzechEp 22.

podlec pod co (1): A cżem kto vbożſzy/ á álbo do vwiárowánia krzywdy mdleyſzy/ [...] tem bárźiey podległ pod rázy y nábiegánia tey wolnośći [hoc est libertatis huius ictibus ac impressioni magis expositus]. ModrzBaz 141.

W charakterystycznych połączeniach: podlec bojaźni, chorobom, gniewowi, grzechowi, krewkości, krzywdzie, łzam, męce, najazdom, niebezpieczeństwom, niewczasom, obłądzeniu, omyłce, potępieniu (2), probam, przygodam, przypadkom, skazie, teskliwości, upadkom; podlec pod razy; dobrowolnie podlec, sprawiedliwie.

Zwrot: »śmierci podlec« (3): Ieſli z fortuną rozum ſye nie ſprzęże/ tákiéyże śmierći co bydło podlęże. KochPs 74; CzechEp 297, 301.
[Przen:
Zwrot: »podlec śmiertelnej skazie«: Ale z dowćipu ſławá/ záwſze ſtoi Ani ſie śmierći/ áni grobu boi. Ani podleże/ w naypochybnym ráźie/ Smiertelney ſkáźie. KmitaTreny C3.]
3. Leżeć, znajdować się [gdzie] (1): A do tego im Pąn dozwalia łowić na Iezierze Grabowskim kliepami, kądy tonie niewodowe pańſkie podliegly. ZapKościer 1580/11.
4. Znaleźć się poniżej czegoś i być równocześnie pod tegoż działaniem [czemu] (1): á ma tá wodá ſpádáć tám tą ſtroną od głowy gdźie deſcenſy nawiętſzé [chory] czuie/ [...] y głowie ſáméy ták to przyſtoſowáć/ áby tylko támté mieyſcá/ któré w niéy bólą temu ſtrumyſzczkowi podległy Oczko 16.
5. [Odbyć stosunek płciowy [co (żywotne)]: Niewiáſtá ktoraby podległá iákiekolwie bydlę [quae succuberit cuilibet iumento]/ poſpołu z nim zábitá będzie Leop 1577 Lev 20/16 (Linde).]
*** Bez wystarczającego kontekstu (1): Subsum – Podliegłem. Calep 1022a.

Synonimy: 1. podniknąć, uznać; a. poddać się; b. należeć, c. stosować się; d. doświadczyć, doznać, pokusić, skosztować, sprobować; 2. stać się; 3. leżeć, znajdować się.

Formacje współrdzenne cf LEC.

Cf PODLEGŁY, PODLEŻENIE

AK, AL