[zaloguj się]
[pdf]

PODŁO (13) av

podło (6), podle (2), podło a. podle (5); podło Mącz (2), GórnRozm, WujNT, SkarKaz (2); podle GórnDworz (2). [Za postaci wątpliwe uznano comp z tekstów, w których nie ma zaświadczonej pewnej odmianki; comp z tekstów, gdzie występuje jedna odmianka pewna, zostały pod nią podciągnięte.]

Oba o jasne; e z tekstu nie oznaczającego é.

comp podléj (7); -éj (1) GórnTroas, -ej (1) Mącz, -(e)j (5).

Składnia comp: podlej niż(li) (3).

Sł stp brak, Cn: podle, podło, Linde XVIII w.

1. Nisko pod względem wartości; infra Mącz; abiecte, demisse, humiliter, leviter, obscure, tenuiter Cn (12): Mącz 170a, 496c; Niech Lukrecyą podley iuż Rzymiánie piſzą/ Kiędy [!] wſzytki cne ſpráwy iey dobrze vſłyſzą. PaprPan Ddv.
Zwrot: »podło rozumieć, kłaść« (2:1): Ini wieldzy Hetmánie ſtárzy [...] byli w muzyce ćwicżeni/ á kto iey nie vmiał/ iáko Themiſtocles/ podley hnet o nim rozumiano. GórnDworz H2v, F8; Tego nie wiem ieśliś mi rowny/ trżebáby ſię pytáć o tym. Odpowiedźiał Węgrżyn/ widzę że mię podło kłádźieſz/ á iá záś tobie ták powiedam/ iż mam lepſzego koniá niźliś ty ieſt. GórnRozm E4; [MojŻydOkr 23].
a. W nędznych warunkach, licho (3): Pomnię Pánie żeś z wyſokiego máieſtatu Boſtwá twego [...] sſtąpił/ [...] podley niżli naliżſzy kmieć y niewolnik/ vrodźićieś ſię raczył. SkarKaz 161a; O błogoſłáwiona nád wſzytko ſtworzenie/ iáko ták podło Synaczká tego kłádźieſz? SkarKaz 489b, 516a.
b. Nisko z punktu widzenia społecznego, w niskiej klasie społecznej (1):
Wyrażenie: »podło urodzony« (1): ále wybrał Bog głupſtwá świátá tego/ áby záwſtydźił mądre: [...] y podło vrodzone ná świećie [ignobilia mundi]/ y wzgárdzone wybrał Bog WujNT 1.Cor 1/28.
c. Gorzej niż obiekt, do którego się porównuje (2): A iż vſzy náſzé/ lubią piſánia Póétów/ á ći/ nie podléy iśćie/ niż Philoſophowie/ o przyſtoynym ná świećie żyćiu rozprawiáią GórnTroas 5; Tákżeć w tymże zakonie nowym Pan Kryſtus niepodley opátrzył żywnośćią ſług ſwoich kápłanow/ niż w zakonie Moyzeſzowym. PowodPr 21.
2. Tak, żeby było mniejsze (1): Attenuo Significat subtilem facio, minuo, imminuo - Podley czinie. Vmnieyſząm. Calep 111b.
3. [Tchórzliwie: Takiej srogości ten pan był przy prawdzie przeciwko potwarzy, o którego wielkiej sprawiedliwości [...] tak trzymali, iż też i podło sie sami dobrowolnie poddawali OrzŻyw 259.]

Synonimy: 1. licho, marnie, mizernie, nędznie, nisko.

Cf NIEPODLE

KW, AL