[zaloguj się]
[pdf]

PODROŻNIK (61) sb m

Oba o jasne.

Fleksja
sg
N podrożnik
G podrożniku, podrożnika
A podrożnik
I podrożniki(e)m
V podrożniku

sg N podrożnik (31). ◊ G podrożniku (13), podrożnika (1); -u : -a Mącz (1:1). ◊ A podrożnik (6). ◊ I podrożniki(e)m (8). ◊ V podrożniku (2).

Sł stp, Cn notuje, Linde XVIII w.

1. Podróżny, wędrowiec; peregrinabundus, peregrinator, vians, viator Cn (3): Ale przy tey tu mogile/ przy tym martwym ciele/ Przechodź ſobie podrożniku y tám y ſám śmiele. KlonŻal C4.
Szereg: »podrożnik i wędrowny towarzysz« (1): Przetoż przy obudwu grobiech ćicho podrożniku/ Y wędrowny towárzyſzu ſtąpay bez okrzyku. KlonŻal C4.
Przen: Człowiek żyjący na tym, tj. doczesnym świecie (1): wſſakoż [Jezus] podlug ciala byl podrożnik przed ſwym zmártwy wſtanijm/ ale po ſwym chwálebnym zmartwy wſtaniu/ byl blogoſlawiony na duſſy ij na ciele. OpecŻyw 93v.
2. bot. Cichorium Intybus L.; cykoria podróżnik, bylina z rodziny złożonych (Compositae); cichorium (c(h)ichoreum a. cic(h)orea a. citorea) Mącz, Calep, Cn; chreston(um), intubus (erraticus a. sativus a. sylvestris) seris (sylvestris) Calep, Cn; heletropium Murm; ambubeia, ambugia, hedypnois, pancratium, pieris Cn (43): Murm 114; Wezmi miodunki/ [...] paprotki/ chmielu, podrożniku/ rowno po poł vncijey, Vwarz podług nauki FalZioł II 21c; Wezmi [...] podrożniku oboiego/ koſci z ſercza ieleniego [...]/ ſtich wſzech rzecży vcżynić proch FalZioł V 62v, I 2b, 23a [2 r.], 23 żp, 122b [2 r.], 143a (14); Goski A10; Cichorea et Chichoreum herba, Citorea niektórzi zową/ yezyczek gęśy/ Podrożnik właſniey. Mącz 52d; Wodá w kthorey Podrożnik wrzał/ żywot przepuſzcza/ gdy ſye iey kto nápije. SienLek 39; A gdyby ſye komu Wątrobá zápaliłá/ ma źiela chłodzące iádáć/ iáko łocygę albo ſáłathe/ podrożnik SienLek 89, 7v, 8v, 9, 43, 90v (17); Calep [191]a, 193a, 557b, 972a.

W połączeniach szeregowych (2): Gdy przypádnie choroba iuż iedno drugiego/ Strzeże z wielką pilnoſcią [...]. Iuż kopytnik s ſzáłwią s podrożnikiem wárzy RejWiz 42v; KlonWor 19.

Zestawienie: »podrożnik modry« (1): Podrożnik modry. SienLek Xxx3.

Żart. (1):

W połączeniu szeregowym (1): Náſzęć owo bukwicżkę z miłym Kopytnikiem/ Więc z rumienkiem/ z dzięgielem/ s pánem podrożnikiem Ták nam drogo przedáią/ gdy ſłoyki płáćimy RejWiz 61.

3. bot. Zestawienie: »żołty podrożnik« = bylina z rodzaju Hieracium L.; jastrzębiec, bylina z rodziny złożonych (Compositae) [szyk 3:2] (5): Podrożniczek żołty l.249 a.f.2 Podrożnik żołty/ támże SienLek Xxx3, 58v, 59v. [Cf też 2. FalZioł V 62.]
Zestawienia: »żołty podrożnik mały« (1): Zołty podrożnik máły/ Hieracium minus: Habichtkraut klein. SienLek 249.

»żołty podrożnik wielki« (1): Zołty podrożnik wielki/ Hieracium maius: Habichtkraut groſs. SienLek 249.

4. bot. Polygonum aviculare L.; rdest ptasi, roślina dwuletnia z rodziny rdestowatych (Polygonaceae); polygonum Mącz, Calep; carninothoron, polygonaton, polygonon, sanguinaria Mącz; carcinethron Calep (7): Polygonom, latine Sanguinaria dicitur, Podrożnik. Mącz 148b, 39a, 148b, 308d, 309a; Carcinethron – Sporyſz, Podroznik. Genus herbae, quod Graeci polygonon vocant [...] Vulgo Centinodia Calep 164b; Polygonum – Sporyſz aly wroblie ięzyczki, ruthenis et silesys podroznik Calep 818b.
5. bot. Heliotropium europaeum; heliotrop europejski, roślina roczna z rodziny szorstkolistnych (Boraginaceae) albo Leontodon sp.; brodawnik; chondrilla Graeca, cichorium verrucarium, ephemeron, helioscopium, heliostrophion, heliotropium, scorpurion, solaris a. solstitialis herba, tricoccum, verrucaria Cn (1): Heliostrophon Nomen herbae quae alio nomine heliotropium maius appellatur [...] hoc est, ab eo quod cum sole convertatur – Podrożnik. Calep 475a.
6. bot. Capsella bursa pastoris (L.) Med.; tasznik pospolity, roślina roczna lub dwuletnia z rodziny krzyżowych (Cruciferae) (1): Sanguinaria herba, Wſzelákie ziele kreẃ dobrą mnożące/ álbo też záſtáwiáyące/ yáko yeſt podrożnik/ krwawnik ſporyż/ które ziołá niektórzy lekárzę [!] zową ye Sangwinaria. Mącz 367b.
7. bot. Plantago sp., babka; bylina z rodziny babkowatych (Plantaginaceae) (1): Plantago. Weg breit. podrożnik. Mymer1 18v [cf BABKA Mymer2 18].
8. bot. Antirrhinum orontium L.; wyżlirz polny, roślina roczna z rodziny trędownikowatych (Scrophulariaceae) (1): Oron herba, Nieyáki rodzay podrożniku ná górách roſtący. Mącz 268c.

Synonimy: 1. pątnik, pielgrzym, wędrownik; 2. cykorea, endywija, »gęsi języczek«, »gęsi język«, mlecz, nawrot; 4. poligonijum, sporysz, »wroble języczki«.

Cf PODROŻNICZEK, PODROŻNY, PODROŻNIKOWY

MŚ, LWil