[zaloguj się]
[pdf]

POIMANIE (97) sb n

poimanie (81), pojmanie (14), poimanie a. pojmanie (2) [zapisy poi-, poy- z tekstów rękopiśmiennych]; poimanie LibMal (6), LubPs (2), GroicPorz (5), KrowObr (3), Leop (4), UstPraw (3), LeovPrzep, CzechRozm, PaprPan, ModrzBaz (2), SkarŻyw (3), StryjKron (2), CzechEp, KochFr, WisznTr, ArtKanc, KmitaSpit, ActReg, GórnTroas, LatHar (5), WujNT (5), PowodPr, SkarKaz, SkarKazSej (2); pojmanie Mącz (3), SiebRozmyśl; poimanie : pojmanie BibRadz (19:2), BudBib (7:1), SarnStat (3:7).

Oba o oraz a jasne (w tym w a 1 r. błędne znakowanie), e pochylone.

Fleksja
sg pl
N poimanié poimani(a)
G poimaniå
D poimaniu
A poimanié
I poimanim, poimaniém
L poimaniu

sg N poimanié (13); -é (4), -(e) (9). ◊ G poimaniå (19); -å (17), -(a) (2). ◊ D poimaniu (4). ◊ A poimanié (25); -é (2), -(e) (23). ◊ I poimanim (4) LibMal (2), KrowObr, poimaniém (2) BibRadz, SarnStat; -ém (1), -(e)m (1). ◊ L poimaniu (29). ◊ pl N poimani(a) (1).

Składnia dopełnienia przydawki dopełniającej równoznacznej z dopełnieniem sprawcy: poimanie przez kogo (1).

Sł stp brak, Cn: pojmanie, Linde także XVII w.: pojmanie.

I. Rzeczownik od „poimać” (53):
1. Wzięcie, zabranie czegoś przemocą, rabunek (1): bo quantum ad iniurias priuatas kozdy ich prawem dochodzic moze. nie pierwsza to w Polscze y poimanią y depredationes ActReg 4.
2. Pozbawienie wolności, zniewolenie (51):
a. O ludziach: zatrzymanie przemocą kogoś, wzięcie do niewolh do więzienia; captivitas PolAnt, JanStat, JanPrzyw; comprehensio Mącz, Modrz, Cn; aggressio, captivatio Mącz (50): Leop Ez 21/28; O poimániu ná woynie. UstPraw D3; Compraehensio, Poymánie/ pośćignienie/ záſtánie ná yákim złim vczinku Mącz 318b, 147d; Bezecni ſą/ którzy o poimánié bywáią pokonáni. SarnStat 150, 891.

poimanie czyje [w tym: G sb (4), pron poss (1)] (5): Przepowieda poimánie Sedekiaſzá y zburzenie Ieruzálem. BibRadz Ier 21 arg; przez noż zá ſię rozumie pomordowánie y poimánie ludu drugiey częſći BibRadz I 418d marg, Iudic 18/30; nád ktorym ſie Iaropełk Xiążę Kijowskie tym chytrym fortelem pomſćił/ onego ſwoiego poimánia przez Włoſtowiczá. StryjKron 220, 215.

Wyrażenia: »poimanie nieprzyjacielskie« (1): To bywá y w poimániu nieprzyiaćielſkim naćiężſza/ gdy ſię mátká z dziećmi dzieli SkarŻyw 140.

»poiman złym poimanim« (1): áby [papież] miáł żywot vtráćić álbo tzłonek/ álbo poiman być/ złym poimánim. KrowObr 127v.

W przen (1): Coż ſobie pocżniećie w dźień náwiedzenia y nieſzcżęśćia z dáleká przychodzącego? do cżyiey ſie pomocy vćiecżećie/ y gdźie podźieiećie onę powagę wáſzę/ żebyśćie kárku nienáchylili trokom do poimánia PowodPr 69.
Przen [czyje (= przez kogo)] (1): PRzed oblieżem twym moy Pánie/ Ktoż ſie vchroni. Wſzędzie dogoni/ Twoie poimánie. WisznTr 26.
α. Zaaresztowanie, zatrzymanie z mocy prawa [w tym: o Chrystusie (10)] (35): y thak długo ſzye poznanya chronyl aſch do tharaznyeiſzego [!] poymanya LibMal 1552/168v, 1547/134, 1548/141; O rzeczách odiętych Złodźieiowi przy poimániu. GroicPorz kk2v, mm2, oo4v; UstPraw E3v; Bo co niektorzi powiedáią/ iż cnoćie ślácheckiey ma być ták wiele pozwolono/ áby im wierzono/ że oni okrom poimánia ſtáwią ſię do ſądu ModrzBaz 85, 81; ArtKanc D9; Ale poymánié ma bydź oſtrozné: bo alias poenam talionis Stároſtá odnośi, ieſli ſub pretextu officij poymuie kogo. SarnStat 495, 494, 495, 496, 1287; SiebRozmyśl Iv.

poimanie czyje [w tym: G sb i pron (7), ai pass (6), pron poss (2)] (15): Wſchakze wthorego dnya przed poymanym ſwym do thegoſz drumlika prziſchedſchi yeſth go przeproſſil y ſnym ſzią poyednal doſtatecznye LibMal 1554/187v, 1543/75v, 1548/141v, 1554/188; O poimaniu Sláchćicá w mieſćie. UstPraw F4; BibRadz II 47b marg; Ochotnie y tyle kroć zdrowie ſwoie Piotr S. zá Páná ſwego ofiárował [...]. Co pokazał w Páńſkim poimániu gdy ſię ná wſzytko woyſko [...] rzućić śmiał SkarŻyw 598; LatHar 80, 316, 693 marg, 729 marg; WujNT Xxxxx; SarnStat 156, 504. Cf »poimanie złoczyńce«.

W połączeniach szeregowych (2): KrowObr 218; Pomnię ná ogrodźiec/ poimánie/ áądzenie/ powłoczenie/ biczowánie/ koronowánie y niezliczone zelżywośći y boleśći twoie dla mnie. SkarKaz 161a.

Wyrażenia: »urzędne poimanie« (1): [Jacobus Dibassek] Pſchenyczą zwolwarku Myeyskyego vkradzioną liczowany y zvrządnego pogimanya do prawa dany LibMal 1552/171.

»poimanie złoczyńce« (1): O poimániu złoczyńce. SkarKazSej 701b marg.

Szereg: »poimanie albo więzienie« (1): Gdy ſie kto poymániém álbo więźieniém zákłáda SarnStat 1296.
b. O zwierzynie: złowienie; przen [czego] (1): Nieprzeſtáiąc święty Rupert ná onym ták wielkim ryb rozumnych poimániu: prośił Kśiążęćiá áby go wodą do innych miaſt w Noryku poſłał/ ná opowiádánie Ewánieliey świętey/ innemu pogáńſtwu. SkarŻyw 231.
3. Wzięcie za żonę (1):
Wyrażenie: »poimanie żony« (1): Tedy ſynowie Boży widząc corki ludzkie iż były cudne/ bráli ie ſobie zá żony (marg) To ieſt w poimaniu żon niczego niepátrzáli iedno ſwych pożądliwośći. (–) BibRadz Gen 6/2.
II. Stan zniewolenia: niewola, więzienie; captivitas Vulg, Mącz, PolAnt, Cn (44): LubPs dd6; Leop 2.Esdr 1/2, 3; Captivitas, Niewola/ Poymánie. Mącz 35c; BudBib 4.Esdr 16/47; Nie traṕ ſie/ że od bogów dotkło ćię karánié/ Nie iednému ná dobrá wyſzło poimánié. GórnTroas 58; Pozdrawia ćię Epáphrás towárzyſz moy w poimániu [concaptivus meus] WujNT Philem 23.

poimanie czyje [w tym: pron poss (2), G sb (1)] (3): Zátym roku trzydźieſtego ſiodmego poimánia [transmigrationis] Ioáchiná Krolá Iuſkiego [!] [...] Ewilmerodách Kroi Bábilonlki [...] wyzwolił z więżienia Ioáchiná Krolá Iudſkiego. BibRadz 4.Reg 25/27. Cf Wyrażenie.

Zwroty: »być w poimaniu« [w tym: w kogo (1)] = captum esse PolAnt [szyk zmienny] (8): Ieńcy niekthorzy gdy długo v Ceſárzá w poimániu byli Vothum vtzynili/ iż Regułę nową poſthánowić mieli/ ſkoroby iedno z Więzieniá wyſſli KrowObr 135; To ieſt/ ku Aſsyriey/ gdźie dźieſięćioro pokolenie było w poimániu. BibRadz I 383d marg, 123c marg, Iudith 8/13; (nagł) Gwálwagnus Kſiążę Medioláńſkie. (–) TEn gdy był w poimániu niepocżćiwie chowan/ Ták v nog v ſtołowych ſnadź był ze pſy rownan. PaprPan Gg4v; WujNT Col 4/10; KmitaSpit Bv; [Regulus] Gdy był w poimániu/ nieprzyiaćiele go do domu/ ſłowu iego dufáiąc/ puśćili/ áby zamiánę zá ſię/ więźnie ich vprośił/ y odeſłał/ á ſam zoſtał. SkarKazSej 669a.

»iść (a. pość) w poimanie« = venire in captivitatem PolAnt; in captivitatem vadere Vulg [szyk zmienny] (4): Iż Ieremiaſz Prorok roſkazał/ áby ći ktorzy mieli idź w zagnánie wźięli ogień/ [...] iáko to też y tym kthorzy ſzli w poimánie [qui transmigrabantur] ten że Prorok roſkazał. BibRadz 2.Mach 2/1, Ez 30/17; BudBib 2.Mach 2/1; WujNT Apoc 13/10.

»pobrać (a. zabrać) w poimanie« (2): Rrzekł [!] nieprzyiaciel/ [...] Wezmę ſobie zá wdzyęcżny łup ich máłe dzyatecżki/ A zábiorę w poimánia młode ich dzyewecżki LubPs hh3v; Y pobráli ſynowie Izráelſcy w poymánie niewiáſthy [duxerunt captivos ... uxores] Mádyáńſkie y dźiatki ich/ bydłá/ y wſzytki ich máiętnoſći. BibRadz Num 31/9.

»przyść, wrócić się, wyniść z poimania« = venire de captivitate PolAnt, Vulg; ascendere de captivitate transmigrationis PolAnt (1:1:1): Potym oni ktorzy ſie wroćili ſpoimánia ſpráwowáli ofiáry Pánu Bogu Izráelſkiemu BudBib 3.Esdr 8/65[66], 1.Esdr 3/8, 2.Esdr 7/5.

»(za)wieść, zawiedzion(y) (do cudzej ziemie) w pojmanie« = captivare, captivum [aliquem] ducere, in captivitatem adducere PolAnt; in captivitatem ducere Vulg [szyk zmienny] (7:2): Potym Izmáel wiodł wſzytki oſtátki ludu ktore były w Miſpie w poimánie BibRadz Ier 41/10, Gen 14 arg, Ier 41/10, I 411b marg, Dan 11/8, 1.Mach 1/34; y byli záwiedzieni do cudzey ziemie wpoimánie [Et captivi ducti sunt in terram non propriam] BudBib Iudith 5/16, 1.Mach 1/34; WujNT Apoc 13/10.

Wyrażenie: »ziemia poimania swego (a. twego)« = Egipt i Babilon; terra captivitatis a. transmigrationis PolAnt (2): A thy Iakobie ſługo moy/ nie boy ſię/ áni ſię lękay Izráelu/ ábowiem oto wybawię ćię z dáleká/ y naſienie twoie z źiemie poimánia twego [de terra captivitatis eorum] BibRadz Ier 46/27; Bo to wiem iſz mię słucháć nie będą/ gdyſz ieſt lud zatwárdziałego kárku/ ále ſię vznáią w ziemi poimánia ſwego [in terra transmigrationis eorum] BudBib Bar 2/27[30].
Szeregi: »poimanie a niewola« (1): Wehemiaſz vſlyſſawſſy o vtrápieniu żydowſkim/ ktorzy po poimániu á niewoley zoſtáli/ płacże y pośći Leop 2.Esdr 1 arg.

»poimanie a (albo) zagnanie (a. wygnanie)« = captivitas transmigrationis PolAnt [szyk 1:1] (2): Mnie ſye zda okázowáć to záćmienie Ceſárzowi wygnánie álbo poimánie/ dla zdrádliwych naiázdow nieprźijaćielſkich [!] LeovPrzep D3v; BudBib 2.Esdr 7/5.

Przen (6):
Zwrot: »wieść więźniow w poimanie« (1): Gdy wſtąpił [Chrystus] na gorę/ wiodł wiele więźniow w poimánie [captivam duxit captivitatem]/ y dał dáry ludźiam. BibRadz Eph 4/8.
a) O władzy szatana i o grzechu (3): Ale ty Pánie wybaẃ nas z śideł łowiących/ y od ſłowá przykrego/ ábychmy wyſławiáli imię twoie/ mowiąc: Błogoſłáwiony Pan BOg/ który nas nie dał w poimánie zębom ich. LatHar 591.
Szeregi: »poimanie i niewola« (1): Aby ći [...] przez prawdę záś zbáwienną/ z onego poimánia y niewoley mogli być oſwobodzeni/ y ná wolność onę o ktorey Ezáiaſz zdawná prorokował/ ą Chriſtus Pan śiebie tym być opowiedał [...] wyniść. CzechEp 5.

»poimanie i zniewolenie« (1): ieſliśćie iuż [...] ſtatek onych ſtárych Antichriſtowych ſzátáńſkich ſwiádomi/ [...] bądźćieſz yuż cżuynymi y oſtrożnymi ná potym [...]. Ale ábyśćie tym ſnádniey/ to wſzytko/ co ſie kolwiek onego pierwſzego poimánia y zniewolenia wáſzego dotycże/ poznáć y wyrozumieć mogli CzechRozm A8.

b) Niewolnik (2):

poimanie czyje (1): Poſtaẃ [miłości] ſłup mármórowy znák zwyćięſtwá twego/ Ná nim záwieś zewłoki poimánia ſwego. KochFr 110.

Szereg: »więzień albo poimanie« (1): Ty ſwe nieprzyiaćioły/ Cżárthá/ śmierć/ y grzech/ wſzitko co ſię ſprzećiwi Kryſtuſowi/ názywa więźńmi/ ábo poimániem. BibRadz II 108a marg.

Synonimy: I.1. wzięcie, zabranie; 2. jęcie, ujęcie, zatrzymanie, zniewolenie; α. arestowanie; 3. poślubienie; II.1. jęctwo, niewola, więzienie.

Cf POIMAĆ

SBu