[zaloguj się]
[pdf]

JĘCTWO (33) sb n

jęctwo (18), jeństwo (5), jęstwo (3), jęcstwo (2), jętctwo (2), jętstwo (2), jeńtstwo (1); jęctwo BierEz (4), PatKaz II, BielŻyw, BielKron (3), HistRzym (3); jeństwo MWilkHist, OstrEp LatHar (2), SkarKaz; jęstwo Mymer1, LibMal; jęcstwo BartBydg; jętctwo WróbŻołt; jętstwo Mymer2; jeńtstwo BiałKat; jęctwo : jętctwo (1 : 1); jęctwo : jętstwo Leop (5 : 1); jęstwo : jęcstwo ZapWar (1 : 1).

jeń- (4), jęń- (2).
Fleksja
sg
N jęctwo, jęństwo, jęstwo, jętstwo
G jęctwa, jeństwa, jętstwa
A jęctwo, jeństwo, jętctwo
I jęctw(e)m, jeńtstw(e)m
L jęctwie, jętctwie, jęstwie

sg N jęctwo, jęństwo, jęstwo, jętstwo (5). ◊ G jęctwa, jeństwa, jętstwa (15). ◊ A jęctwo, jeństwo, jętctwo (5). ◊ I jęctw(e)m, jeńtstw(e)m (2). ◊ L jęctwie, jętctwie, jęstwie (6).

Sł stp, Cn notuje, Linde XVI – XVII w.

Niewola; więzienie; captivitas Cn, Vulg; captio Mymer1, BartBydg, Mymer2; vincula Mącz; servitas, servitus, servitium, servitudo Cn (33): BierEz P3; Mymer1 34v; BartBydg 22v; [Tedy k]rol ſto á dwadzieſcia t[ysięci zy]dow prze[puscił], á dał panom ich za gło[wy każ]dego za[bit]ego abo też vmarłego w ięctwie ſto á dwa[dzi]eſcia grzywien ſrebra BielŻyw 112; Mymer2 36v; Syny iego obroćił w vćiekánie/ á corki w ięcżtwo [in captivitatem] krolowi Ammorrheyſkiemu Seonowi. Leop Num 21/29, 3.Esdr 6/5, Ierem 32/44, Bar 2/30; Vincula, Ciemnicá/ kłodá/ wieżá/ yęctwo. Mącz 497a.

jęctwo czyje (2): Y kto inſzy da z gori Sion wybawienie ludu Yſraelskiemu gdy oddali pan bog iętztwo ludu ſwego [captivitatem plebis suae] WróbŻołt 13/7; BielKron 266.

W charakterystycznych połączeniach: jęctwo ciężkie, książęce.

Zwroty: »w jęctwie być, siedzieć; dzierżan« [szyk zmienny] (2 : 1 : 1): yako tym yąnczom czyąſzko kthorzi wyąſtwye ſzyedza LibMal 1544/84; In vinculis esse. W ciemnicy być/ álbo w kłodźie/ w pęcie w łáńcuchu, w yętcwie [!], w żelezie. Mącz 497a; bo gdym był ięt od nieprzyiáćieli á w ięctwie dzierżan/ piſałem ktobie ábyś mię wykupił HistRzym 5, 4v.

»wpaść w jęctwo« (1): Myſz to ſłyſząc przybieżáłá/ A lwá bárzo żáłowáłá: Iż wpadł w táko ćięſzkie ięctwo BierEz M4v.

»do jęctwa wsadzić« (1): Do jęctwá go [Ezopa] wſádzić kazał. BierEz E3v.

»wywieść z jęctwa« = reducere captivitatem Vulg (3): wywiedzie ćie záś Pan Bog twoy z iętſtwá twego/ y zlutuie ſie nád tobą Leop Deut 30/3 [przekład tego samego tekstu BielKron], Ier 33 arg; BielKron 45.

Wyrażenia: »jeńtstwo babilońskie« (1): przed niewolą żydy nápomináli ku vpámiętániu: iáko Ezáiaſz/ Ozeaſz/ y Iohel. Ci ábowiem przed ięntſtwem Bábylońſkim żydom prorokowáli BiałKat 131.

»wykupienie z jęctwa« [szyk zmienny] (3): BielKron 280; yszyaczstwa xyazaczego vykupyenye ZapWar 1520 nr 2248, 1528 nr 2421.

Szeregi: »bicie albo jęctwo« (1): Nie obdarzą mię zwoleńſtwem/ Ale bićim álbo ięctwem. BierEz E4v.

»niewola a (i) jęctwo« [szyk 1 : 1] (2): Przeto we dni święte w kośćielech ſkładáią pieniądze obycżáiem iáłmużny na wykupienie ludu z ięctwá y z niewoley BielKron 280, 266.

Przen (1):
Zwrot: »jeństwo składać« = oddawać hołd, wyrażać uległość (1): IEnſtwo ſkłádam. OstrEpit A3v.
a. W katolickich pismach religijnych: władza szatana, panowanie zła (6):
Zwrot: »z(a. od) jęctwa wybawić, zbawic, brać« [szyk zmienny] (2 : 1 : 1): HistRzym 6; Vymićieſz ſie moiey mocney ręki/ krzyżá świętego/ przez ktory was biorę z ięńſtwá tego MWilkHist F3v; LatHar 361; Oycowie oni święći/ ktorzy odkupienia w ćiemnych podźiemnych kráiách czekáli/ ktore Chryſtus z jeńſtwá y mocy nieprzyiaćielſkiey wybáwił SkarKaz 634a.
Wyrażenia: »jęctwo diabelskie« (1): cżłowieká nędznego od ięcthwá dyabelſkiego wybáwiło. HistRzym 6.

»jęctwo śmierci« (1): oczcze moy [yuſz myą] raczy {mą} zeſlacz naſzwyath odkupycz thwego czlouyeka z yączthwa ſzmyerczy PatKaz II 34.

b. coll. Jeńcy; tu o duszach uwolnionych przez Chrystusa z otchłani [kogo = składające się z kogo] (1): [Pan] przy ſwym w niebo wſtąpieniu Oycow świętych poimáne ieńſtwo/ [...] z tryumphem do niebá z ſobą prowádząc LatHar 680.

Synonimy: bylina, ciemnica, grzymka, izdebka, kabat, kaźń, kłoda, posłuszeństwo, sadzawka, straż, sztok, taras, twierdza, wieża, więzienie.

JW