[zaloguj się]

POKARAĆ (136) vb pf

o oraz drugie a jasne. ◊ W inf -ka- (33), -kå- (14); -ka- LubPs (3), BibRadz (3), HistLan, MycPrz, CzechRozm (2), SkarJedn, SkarŻyw, GrabowSet, WujNT, też RejPs (7); -ka- : -kå- RejAp (1:3), RejPos (9:4), RejZwierc (1:6), PowodPr (1:1). ◊ W imp -kå-. ◊ W pozostałych formach -kå- (64), -ka- (5); -ka- KlonKr, też RejPs (2); -kå- : -ka- RejPos (2:1), CzechRozm (4:1).

Fleksja
inf pokarać
praet
sg pl
2 m -ś, -eś pokåråł m pers
3 m pokåråł m pers pokårali
n pokårało subst
plusq
sg
2 m -ś był pokåråł
3 m był pokåråł
imperativus
sg
2 pokårz
conditionalis
sg pl
1 m bych pokåråł m pers
2 m byś pokåråł m pers
3 m by pokåråł m pers by pokårali
impersonalis
con by pokåråno
participia
part praet act pokåråwszy

inf pokarać (51).fut 1 sg pokårzę (3).2 sg pokårzesz (1).3 sg pokårze (12).2 pl pokårzecie (1).praet 2 sg m -ś, -eś pokåråł (7).3 sg m pokåråł (31). n pokårało (1).3 pl m pers pokårali (1).plusq 2 sg m -ś był pokåråł (1).3 sg m był pokåråł (2).imp 2 sg pokårz (5).con 1 sg m bych pokåråł (1).2 sg m byś pokåråł (2).3 sg m by pokåråł (9).[3 pl m pers by pokårali.]impers con by pokåråno (1).part praet act pokåråwszy (7).

stp notuje, Cn brak, Linde XVI w.

1. Ukarać, skazać na karę; arguendo arguere, punire PolAnt; arguere Vulg [w tym: kogo (101), co (= ziemię, świat itp.) (10)] (128): Valerius rozgniewał ſie na ſłuzebnika ſwego y rzekł bychci ſie nie gniewał iſcie bychcie pokarał. BielŻyw 39, 82 [2 r.]; KlerWes Av; LibLeg 7/10, 10/93v, 94; nieináczey ſie też ſnámi obchodzi iedno iáko miły oćiec ktory pokárawſſy ſyny ſwoie po małey ie chwili vgłaſſce. RejPs 150v, 219; RejWiz 104; BibRadz 1.Mach 7/7; RejAp 81v; RejPos 164; RejZwierc 263v; BudBib 1.Mach 7/7; Ná tym Synodzie wſzytko ſpráwuiąc Bonifacyuſz/ wiele kápłanow złych w Fráncyey pokarał SkarŻyw 518; LatHar 723; [CorfusDocum1564nr 128; HistTroj Cv].

pokarać kogo (G) (1): ieſtli iey [żony] pokarzeſz iaduć przyprawi. BielŻyw 109.

pokarać z czego (1): KAZIMIERZ PIERWSY [...] Máſłáwá ſkroćił: wielu pokárał z vporu. KlonKr wstęp A3.

pokarać o co (1): A ták gdziebychmy kogo [...] káráć chcieli/ weźrzymy pirwey w ſwe affekty iáko we źwierciádło/ ieſlibychmy też thám cżego tákiego nie náſzli o coby nas też ſłuſznie pokaráć miano. RejZwierc 77.

pokarać w co [= bijąc w co] (1): Gdyż Plato [...] przeciw ſłużebnikowi ſwemu ſie pognał, á zwlec ſie iemu kazał chcząc go w pleci pokarać BielŻyw 81.

pokarać kim (1): Lecż ſię one ſpráwowáły/ mowiąc: zákazał nam ſrodże [!]/ y iednę ktora go byłá wydawáć pocżęłá/ złym Cżártem pokarał. SkarŻyw 108.

W przeciwstawieniu: »pokarać ... miłować« (1): Tego ſobie za krola wybierzecie/ [...] ktoryżby pyſzne pokarał á dobre miłował. BielŻyw 148.

Przen (1): Więc mię to zewſząd ſczęśćié pokaráło/ Wſzytko mi záraz com miáłá/ pobráło. KochFrag 24.
a. W stosunkach między Bogiem (a. bogami pogańskimi) a człowiekiem: wymierzyć sprawiedliwość za grzechy, doświadczyć (104): Abowiem kto może porownáć dobroćią ſtobą ktory máło ſie zágniewawſſy krotko pokáráć raczyſz RejPs 104, 101, 173v, 180v, 207, 216; yako pan bog pokarał wiele panow chrzesczyanskich ktorzi obietnycze zapyſſow a przisiiegy swey niepelnyli LibLeg 10/150v; Ach moy Boże tocies mię/ pokarał nędznego Ze ſnadz w płaczu dokonam/ żywota ſwoiego RejJóz B5v; LubPs H, ee2v, ee3v; RejWiz 155v; BibRadz Iob 13/10, Is 19 arg, I 363c marg, Ez 39/2, 4.Esdr 12/33, Sap 11/9; SarnUzn F5v; RejAp 52; RejPos 50 [2 r.], 188, 215v; RejZwierc 201; BudBib 4.Esdr 2/9; MycPrz I A3; Pokarz iáwnie przewrotné złé ludźi/ żadnému Nie ćiérṕ/ áni okázuy łáſki niezbożnému. KochPs 85; SkarŻyw 504; Lácno ſie wdárli Turcy do moiey komory. Bog iáſnie ie pokarał/ bo źli bárzo byli BielSen 17; Im ćie wysſzéy bogowie wznieśli y nádáli/ Tym lżéy depc ludźi/ któré oni pokaráli. GórnTroas 48; WujNT 420 marg, Apoc 7 arg; PowodPr 30; Ci nas oſzukáli/ [...] ći wiárę nam złąmáli: pokarz ie ſędźia dobry/ á miłośierdźia im nie czyń SkarKaz 387a, 243a, 275b, 387a; KlonWor 11.

pokarać czego (1): ácz czáſem ábyś pokarał ſſálenſtwá mego od wroćiłeś ſie ná chwilę odemnie RejPs 43.

pokarać co [= za co] (1): Prorok ſwięty prośi ná końcu/ áby Kriſtus był poſłan/ ktoryby tę złość ich/ przez opowiádánie Ewányeliey/ w nich pokarał. LubPs Dv; RejPos 164; Gdyż Bog náſzę niewdzyęcżność iáwnie chce pokáráć HistLan Dv; RejZwierc 78; SkarJedn 20; SkarŻyw 492, 493.

pokarać dla czego [= z jakiej przyczyny], dla kogo [= przez czyje złe czyny] (8): Leop Num 11 arg; Pan Bog ná zyemi mocarze/ Dla ich hárdośći pokarze. BielKron 134; Dla iednego kápłaná złego/ pokarał pan Bóg wſzyſtki BiałKat 138v; CzechRozm 84v; Inflanty dla czego Bog poknrał [!]. GórnRozm Dv marg; SarnStat 600; PowodPr 52. Cf pokarać dla czego na czym.

pokarać dla czego na czym (1): Rodźice náſze pierwſze [...] dla iednegoż niepoſłuſzeńſtwá/ Pan Bog ná duſzy y ćiele we wſzem pokarał/ y to karánie ná ich wſzyſtko potomſtwo wylał. PowodPr 11.

pokarać przez kogo (4): práwie mi ſie dziećinny [...] widzi ten ich dowod gdy ták twierdzą/ iż dla tego Bog pokarał Iezuſá przez Papieżá Rzymſkiego ktory Iezuſowe vſtáwy odłożył CzechRozm 81, 81, 246; Pierwſzą tedy plagą pokarał Pan Bog przez Moyżeſza/ nie tylko Pháraoná/ ále wſzytko kroleſtwo iego. SkarŻyw 480.

pokarać za co (5): RejPs 161; RejWiz 95v; RejPos 253; Onić to Gogowie y Magogowie/ kthorym tu Pan obiecał dáć moc nád ludem ſwoim/ áby ie pokarał zá złośći á zá wyſtępki ich. RejZwierc 263v; WerGośc 230.

pokarać kim, czym (33): ys pan bog nas samich y naſze zyemye pokarał wſzitkymy zlimy obiczaymy yako glodem thak thes woyną y podatkamy Tvreczkiego Czeſſarza LibLeg 10/62v; A ták ty miły pánie obaczywſſy niewinnoſć moię pokarz ſrogim nieprzyiáćielem tákiego/ a niechay ſtánie w káżdem ſądzie zelżona káżda ſpráwá iego. RejPs 163, 117v; LubPs Sv marg; Leop Num 11 arg; RejAp 31, 31v; RejPos 32, 42, 42v, 50v, 195v; RejZwierc 35; CzechRozm 81 marg, 84v, **3; SkarJedn 20; cżemuś moy Pánie pokarał ſługę twego tym vrzędem SkarŻyw 482, 480, 500; CzechEp 73; Piotr S. [...] pierwey záklął Anániaſzá y Sáphirę/ á potym ná znák mocy ſwey/ y ná ſtrách ſentencyey/ nagłą ie śmierćią pokarał. WujNT 588; PowodPr 11, 13, 32, 66; Słuſznie mię P. Bog tym pokarał/ iż ſię Turczynowi ábo Tátárzynowi temu/ ktory mi y gárdło bierze/ kłániam: bom ſwoich ſpráwiedliwych y świętych krolow czćić niechćiał. SkarKazSej 693a, 666a. Cf W przen.

pokarać na kim (1): Który [Bóg] Aegypt pokarał ná piérworodzonych KochPs 199.

pokarać na czym [= odebrać komu co] (1): Zá co ia/ przeklęctwo [...] Odnoſzę: y pewne do ćiebie wołánie/ Abyś ná ſwey łáſce mnie pokarał Pánie. GrabowSet C3v.

W porównaniu (1): Ty/ nic tákowego nie każeſz/ łáſkáwy/ Nie iák ſędźia/ ále iáko Oćiec práwy/ Máiąc ná tym doſyć/ mnie pokáráć máło/ Iák mátká/ gdy dźiećię/ v wod ſie záſtáło. GrabowSet S.

Zwroty: »docześnie pokarać« (1): gdy Pan Bog iego niedowiárſtwo ono [...] docżeśnie pokáráć miał SkarŻyw 493.

»pokarać grzech« (1): áni ſam zrozumieſz cżym on iednák muśi pokarác grzech twoy RejAp 31v.

»srodze (a. srogo) pokarać« [szyk zmienny] (7): BielKom D; LubPs T5 marg, Z4; RejPos 200; ReszPrz 62; będźiemyli chcieli ták beſpiecżnie iáko ſzaleni żyć/ á o kazánie/ [...] niedbáć/ P. Bog nam tego łatwie nie przepuśći/ y owſzem zá ty ſpráwy náſze ſrodze nas pokarze WerGośc 230; SkarKaz 707a.

Szeregi: »pokarać i pogubić« (1): Iuż wſzytko dobrze co P. Bog vcżyni/ choć nas ták ſrogo pokarze y pogubi SkarKaz 707a.

»zgromić i pokarać« (1): Bądź pozdrowiony P. Iezu Chryſte/ ktoryś znieważyćiele Kośćiołá twego zgromił/ y pokarał. LatHar 534.

W przen [w tym: czym (5)] (6):
Zwroty: »mieczem, przez miecz pokarać« (1:1): Abowiem ieſli Pan będźie chćiał przez miecż woienny pokáráć/ kogo/ tedy [...] iáko much y pſzcżoł/ wielkie mnoſtwo żołnierzow cżerſtwych y mężnych názbiera. CzechRozm 254v; PowodPr 52.

»[czyją] ręką [= za czyim pośrednictwem] pokarać« (1): Pan Bog [...] odſtąpienia y rozerwánia kośćielnego dłużey ćierpieć niechćiał/ ále odſzcżepieńce pagáńſką [!] ręką pokarał. SkarJedn 353.

»pokarać rozgą(-ami)« = flagellare PolAnt [szyk zmienny] (3): Opowieda iż nie miáłá być żadna tákowa moc ná świećie doſtáteczna ktoreyby Pan rozgą ſwoią pokáráć nie miał. BibRadz I 363c marg, Tob 11/11; BudBib Tob 11/11.

Przen (1): Bo niewiernych wiecżna śmierc y pomſtá pokarze. KołakSzczęśl B2v.
2. Pohamować, powściągnąć (4): O Iáko by każdemu przyſtało wmłodoſći ſwoiey pokáráć á ſtrzedz żywotá ſwego [...] áby nie wyſtępował z roſkázánia páńſkiego RejPs 175v.
Zwrot: »w sobie [co] pokarać« [w tym: czym (1)] (3): Nádewſzytko przyſtoynie áby ſie tym parał/ Cżymby w ſobie ſwowolne ſam myſli pokarał. RejWiz 8; káżdyby ſnádnie to w ſobie y ná gońcżym wędzidłku wſzyſtko pokaráć y poſtánowić mogł. RejZwierc [782], 88v.
3. Skarcić słownie, zganić [kogo] (4):

pokarać z czego (3): Y kto mnie pokáráć może z grzechu/ kiedy ia ſzcżyrą prawdę powiádam wam? RejPos 84v, 84, 86.

pokarać czym (1): Ale roſtropny cżłowiek może ták vważnemi ſłowy proſthacżká pokaráć/ że mu to dłużey pámiętno będzie niżby go vderził/ ábo iáką iną ſrogość nád nim vcżynił. RejZwierc 77.

Synonimy: 1. skazać, zgromić; 2. pohamować, pomiarkować, powściągnąć, uskromić; 3. poganić, połajać, zganić.

Formacje współrdzenne cf KARAĆ.

Cf POKARANIE, POKARANY

MZ