[zaloguj się]
[pdf]

ROZSYPAĆ SIĘ (29) vb pf

rozsypać się (18), rosypać się (11); rozsypać się Leop, BibRadz, GrzegRóżn, RejAp, BudBib (2), SkarJedn, Oczko (3), SkarŻyw (4), GrabowSet, LatHar, SkarKaz; rosypać się BierEz, RejPs (2), LubPs, RejWiz, BielKron (2), SarnUzn (2), RejZwierc; rozsypać się : rosypać się Mącz (1:1).

sie (15), się (14).

rozſ- (15), roſſ- (2), rosſ- (1).

o oraz a jasne.

Fleksja
inf rozsypać się
praet
sg pl
3 m rozsypåł się m pers rosypali się
f rozsypała się m an
n subst rozsypały się
conditionalis
sg pl
1 m bych się rozsypåł m pers
3 m m pers by się rosypali
f by się rozsypała m an

inf rozsypać się (3). ◊ fut 1 sg rozsypę się (1). ◊ 2 sg rozsypiesz się (1). ◊ 3 sg rozsypie się (7). ◊ 2 pl rozsypiecie się (1). ◊ 3 pl rozsypą się (5) LubPs, BielKron (2), SarnUzn, BudBib, rozsypią się (1) SkarŻyw. ◊ praet 3 sg m rozsypåł się (2). f rozsypała się (2). ◊ 3 pl m pers rosypali się (1). subst rozsypały się (2). ◊ con 1 sg m bych się rozsypåł (1). ◊ 3 sg f by się rozsypała (1). ◊ 3 pl m pers by się rosypali (1).

Sł stp s.v. rozsypać, Cn w innym znaczeniu s.v. rosypuje się co, Linde XVI (jeden z niżej notowanych przykładów) – XVII w. s.v. rozsypać.

1. Rozpaść się na drobne kawałki lub zamienić się w substancję sypką, ulec zniszczeniu (22): Zruſſyłá ſie y zádrzáłá źiemiá: fundámenty gor rozſypáły ſie [fundamenta montium conturbata sunt] y zátrzęſly Leop Ps 17/8; BielKron 82v, 456v; Solutilis, Roſipuyąci rozwieyący ſie/ co trudno może być ſpoyono/ á łatwie ſie roſypie. Mącz 400d; ſprobuy ie [pisma kacerskie] iáko złoto w ogniu/ á wſzytki czo ich iedno przywodzą tu ſpłonieią y roſypą ſie. SarnUzn F7v; Oczko 3, 5; LatHar 638; Wiemy iż gdy ſię ten dom náſz tego mieſzkánia rozſypie [si terrestris domus nostra ... dissolvatur Vulg 2.Cor 5/1]/ iż budowánie z Bogá mamy/ dom nie ręką czyniony/ ále wieczny w niebie. SkarKaz 3b.

rozsypać się w co (4): áby myślił [człowiek]/ ogień/ wiátr/ wodę/ y źiémię: z których/ y iego/ y wſzyſtkich inſzych rzeczy żywiących/ iſtność ieſt złożóná: iż w nię ſye záś/ kiedy kreſu ſwégo dóydźie/ rozſypáć muśi. Oczko 3v. Cf Zwrot.

Zwrot: »w proch się rozsypać« (3): cżęść ſię kośćiołá obáliłá/ á báłwan on wproch ſię rozſypał SkarŻyw 20, 2, 51.
Przen (2): wyruſzy ſię gwozdz vtkniony wmieyſcu pewnem/ y złamie ſię á vpádnie/ y rozſypie ſię [excidetur] brzemię ktore ná niem (było) BudBib Is 22/25; znácżćie ſię/ y domy wáſze krzyżem/ á wnet ſię cżárt rozſypie SkarŻyw 393.
a. O ludziach (4):
Zwrot: »w proch się rozsypać« (4): Ci co ná puſſcżach żywą przed yego [Pana] możnoſcyą/ Vpadną/ á ſnadź ſie w proch roſypą z lekkoſcyą. LubPs Q4; A przeto teraz zemną pocżynay iákoć ſię nalepiey podoba/ á roſkáż ábych był wniwecż obrocon y w proch ſię rozſypał [ut peream et fiam terra] BibRadz Tob 3/6; GrzegŚm 44; W proch ſię rozſypę/ ieſli [łzy] nie przyidźiećie/ A mych wyſtępkow zſobą nie weźmiećie. GrabowSet A4.
b. O abstraktach (3): Consensus ordinum est divulsus, Rozſipáłá ſie zgodá miedzy ſtany. Mącz 478d; SarnUzn F7; Miedzy ktoremi [posłańcami Chrystusa] gdyby ieden nawyżſzy nie był/ wſzytkáby ſię iedność rozſypáłá y wnierząd obroćiłá. SkarJedn 58.
2. Rozproszyć się, rozbiec się w różne strony (o wielu); dispergi PolAnt (8): [ojciec poucza synów:] Ieślibyśćie zgodni byli. Pokoy záwżdy będzie z wámi/ [...] Bo kiedy śię roſypiećie/ Po iednemu poginiećie. BierEz I4; powſtań Iehowo á rosſypą ſię nieprzyiaćiele twoi BudBib Num 10/35; [BudArt E6v].

[rozsypać się do kogo: Oto przyidzie godziná/ y teraz przyſzłá/ że ſię rozſypiećie káżdy do ſwoich BudBib Ioann 16/32 (Linde s.v. rozsypać).]

rosypać się po czym (1): ziemiá wypuſćiłá z ſiebie niezliczoną wielkoſć żab/ [...] á táką wielkoſć iádowitych much/ że ſie roſypáłá po wſſytkiey oney ziemi. RejPs 155.

W porównaniu (1): vczynię wſſelyáką pomſtę nád niemi [narodami]. Aby ſie też roſpalili iáko ogień á roſypali ſie iáko pczoły ná ſkáżenie moie RejPs 173v.

Zwrot: »rosypać się wszędzie« (1): To vźrzyſz oná rotá [diabelska]/ roſypie ſie wſzędzye RejWiz 139.
Przen: Rozprzestrzenić się (2):

rosypać się miedzy kogo (1): Pátrzayże záſię iáko to ieſt nieulecżony wrzod [tj. gniew]/ á iáko ſie wſzędy roſypał miedzy wſzytki narody ludzkie. RejZwierc 79.

rozsypać się na co [= w jakim celu] (1): Tego też Gogá y Magogá wſpomina y Ezechiel Prorok [...] iż ſie miał rozſypáć w wielkim okrucieńſtwie ná ziemi ná przeſládowánie wiernych Páńſkich RejAp [169]v.

rozsypać się na czym (1): RejAp [169]v cf rozsypać się na co.

Zwrot: »wszędy się rosypać« (1): RejZwierc 79 cf rosypać się miedzy kogo.

Synonimy: 1. rozpaść się; 2. rozproszyć się, rozsiać się.

Formacje współrdzenne cf SUĆ.

Cf ROZSYPANIE, ROZSYPANY

MN