Słownik polszczyzny XVI wieku

« Poprzednie hasło: ROZSYPANIE

Następne hasło: [ROZSYPAWAĆ] »

ROZSYPANY (17) part praet pass pf

rozsypany (9), rosypany (8); rozsypany RejZwierc, SkarŻyw, CzechEp, LatHar, SarnStat (2), GosłCast; rosypany RejPs, KromRozm I, KrowObr; rozsypany : rosypany Mącz (1:2), RejAp (1:3).

rozsypany (16), rozsypan (1).

rozſ- (6), rozs- (2), roſſ- (1).

o jasne; w formach złożonych -an- (14), -ån- (1) KrowObr; forma niezłożona z tekstu oznaczającego a jasne niekonsekwentnie.

Fleksja

sg
m	N	rozsypany	f	N	rosypanå	n	N	rozsypané, rosyp(a)no
	G	rozsypan(e)go		G			G	rozsypan(e)go
	A	rozsypany		A	rosypaną		A

pl
N	m pers	rosypani
N	subst	rozsypané
A	m pers	rozsypan(e)
L		rozsypanych

sg m N rozsypany (2). ◊ G rozsypan(e)go (1). ◊ A rozsypany (1). ◊ f N rosypanå (1). ◊ A rosypaną (1). ◊ n N rozsypané (3), rosyp(a)no (1); ~(attrib) -é (1); ~(praed) -é SarnStat (2), -o (1) RejPs; ~-é (1), -(e) (2). ◊ G rozsypan(e)go (1). ◊ pl N m pers rosypani (2). subst rozsypané (3); -é (1), -(e) (2). ◊ [A m pers rozsypan(e).] ◊ L rozsypanych (1).

Sł stp s.v. rozsypać, Cn brak, Linde XVIII w. s.v. rozsypać.

Znaczenia

1. Zniszczony przez rozbicie się na kawałki (3)
2. Rozrzucony na jakiejś przestrzeni; przen (1)
3. Rozmieszczony w różnych miejscach, rozproszony (o wielu) (8)
- a. O miejscu w tekście (2)
4. Który się rozpadł (5)

1. Zniszczony przez rozbicie się na kawałki; dissolutus, divulsus Mącz (3): GDyſz to wiemy naſz miły panie iſz mocą twą wſſytko ieſt ſtworzono a iednem ſrogyem ſlowem twem wſſytko moze byc roſypano RejPs 79.

rozsypany czym (1): SkarŻyw 58 cf »rozsypany i zburzony«.

Szeregi: »rosypany a rozstargniony« (1): Dissolutam et divulsam rem conglutinare, Roſipáną á rozſtárgnioną rzecz ſpoyić/ zbić. Mącz 478d.

»rozsypany i zburzony« (1): Widziałem ołtarz Boży woyſkiem beſtyi oblężony/ y kopytámi ich roſſypány y zburzony SkarŻyw 58.

2. Rozrzucony na jakiejś przestrzeni; przen (1):

Wyrażenie: »rozsypany piasek« (1): A więcże to nie ieſt [...] ná mocney opoce/ [...] iáko X⟨iądz⟩ K⟨anonik⟩ piſze budowáć dom ſwoy/ ále ná niepewną rozſypánego piáſku iáko to X⟨iądz⟩ K⟨anonik⟩ twierdzi zktorego łácne przychodźi podwrocenie tákiego budowánia. CzechEp 130.

3. Rozmieszczony w różnych miejscach, rozproszony (o wielu) (8): [tatarzyn i z rozsypki zlepiwszy się może poprawić się i nas zaś rozsypane, strzeż Boże, gromić. UstWojsk 1593 351.]

rozsypany po czym (5): gdyż wierni Páńſcy ſą roſypáni po wſzytkiey ſzyrokośći źiemie RejAp 65, Ff3. Cf »po światu rozsypany«.

W porównaniu (1): á gmerzemy około niey [ziemi] nie inácżey iedno iáko mrowki rozſypáne około iákiey gory RejZwierc 3.

Wyrażenia: »rozno [= daleko od siebie] rozsypany« (1): Ty gwiazdj [...] ſwieciły ſwiátu wiernemi náukámi á ſpráwámi ſwoimi ná ſtolicach ſwoich/ y po Koſcielech Páńſkich rozno po ſwiáthu rozſypánych. RejAp 76v.

»po światu (a. po świecie) rozsypany« (3): ieden kośćioł ſwięty/ po wſzyſtkim ſwiećie roſypany/ iednę wiárę krześćijáńſką wyznawam KrowObr A4; RejAp 76v, 92v.

W przen (1): Zbior záſię niewiernych/ oto ſłyſzyſz iż Pan zowie miáſtem Sodomy á Egiptu. A wielkie to miáſto/ bo po wſzytkim ſwiátu roſypáne ieſt/ gdyż thu Pan wſpomináć racży rozmáithe ludzi/ narody/ ięzyki/ y pogány. RejAp 92v.

a. O miejscu w tekście [po czym] (2): Bych nie miał nic więcéy zálécenia v ſtanu Duchownégo, ieno żem Práwo Duchowné, któré było po wſzyſtkim Státućie rozsypáné, w kupę zebrał, [...] tedy [...] SarnStat 168.

W przeciwstawieniu: »rozsypany ... zebrany« (1): DRVGIE KSIĘGI PRAW KORONNYCH. W KTORYCH PRAWO DVCHOWNE, PRZEDTYM PO WSZYSTKICH KARTACH STATVTV ROZSYPANE, A TERAZ W KVPĘ IEST ZEBRANE SarnStat 167.

4. Który się rozpadł; dissolutus Mącz (5): Diffluens ac Solutum, vas, Fáſá rozechła [!] y roſypána. Mącz 132a, 401a.

Fraza: »aż kości będą rozsypane« = po śmierci (1): Dźiś ták/ potym áż kośći będą rozſypáné/ Imię dobré v dobrych będźie wſpomináné. GosłCast 12.

Wyrażenie: »w proch rozsypany« (1): Możeſz też/ y dla tego ſámego vżywánia Ciáłá Páná twego/ pewnieyſzy być wſkrzeſzenia y ożywienia obumárłego/ á w proch rozſypánego ćiáłá twego. LatHar 202.

W przen (1): Obáczże yeſli nye ći ſą ſtudnye bez wody/ álbo ſkrzynye roſypáne/ o ktorych mowi Bog przez Hyeremiaſſá proroká [Ier 2/13] KromRozm I E2.

Synonimy: 1. rozrzucony; 2. rozsiany; 3. rozproszony, rozsiany.

Cf ROZSYPAĆ, ROZSYPAĆ SIĘ