Słownik polszczyzny XVI wieku

« Poprzednie hasło: PONOWIANY

Następne hasło: PONOWIĆ SIĘ »

PONOWIĆ (15) vb pf

Oba o jasne.

Fleksja

inf	ponowić

praet
	sg		pl
1	m		m pers	-smy ponowili
1	f	-m ponowiła	m an
3	m	ponowił	m pers	ponowili
3	f	ponowiła	m an

conditionalis
	sg
3	m	by ponowił

inf ponowić (4). ◊ fut 1 pl ponowi(e)my (1). ◊ praet 1 sg f -m ponowiła (1). ◊ 3 sg m ponowił (4). f ponowiła (1). ◊ 1 pl m pers -smy ponowili (1). ◊ 3 pl m pers ponowili (1). ◊ con 3 sg m by ponowił (2).

Sł stp notuje, Cn brak, Linde XVIII w.

Znaczenia

1. Przywrócić, potwierdzić lub przedłużyć ważność aktu prawnego (8)
- a. O ustawach kościelnych i regułach zakonnych (2)
- b. O granicach (2)
- c. O królestwie (1)
2. Uczynić coś ponownie (4)
- a. Powtórzyć, powiedzieć jeszcze raz (2)
3. Sprawić, aby to, co minęło lub mija, zaistniało od nowa, wznowić (1)
4. Przywrócić do dobrego stanu, naprawić (1)
5. Wprowadzić zmiany (1)

1. Przywrócić, potwierdzić lub przedłużyć ważność aktu prawnego; innovare PolAnt, JanStat [co] (8): ku rozſzérzeniu niezámierzonéy wiecznéy czći [...] y Máiéſtatu ſpólnego wiecznemu rozſzérzeniu one ſtáré ſprzymierzenia [Korony z Litwą; panowie rada i posłowie] ponowili/ y vmiárkowáli w tym wſzyſtkim/ iáko niżéy opiſano SarnStat 1020, 125, 942.

a. O ustawach kościelnych i regułach zakonnych (2): Ian s Káráty Medyoláńtzyk/ Regułę Auguſtynową odmienił/ y ponowił KrowObr 136; Pelágyus Wthory/ Papieſz [...] ponowił vſtáwy/ pierwſzych Antykryſtow/ y ſrodze przykazał/ áby kxiężá [...] żony właſne/ porzucili KrowObr 233.

b. O granicach (2): GDy ieden drugiégo pozywa/ áby z nim ponowił gránice/ y kopce vſypał przez ſtáré znáki grániczné między dobrami ich [...] táki z práwá będźie miał początek wywodu y probáciiéy przez ſtárce SarnStat 472 [idem] 1176.

c. O królestwie (1): Záthym Sámuel rzekł do ludu/ Zeydźćie ſie á poydźiemy do Gálgál/ á tám ponowiemy kroleſtwo. Szedł tedy wſzytek lud do Gálgál/ y poſtanowił tám Saulá krolem przed Pánem BibRadz 1.Reg 11/14.

2. Uczynić coś ponownie (4):

Zwroty: »[czego przed kim] zasię ponowić« (1): Dziewká ktora ſłużyłá onemu ſtárcowi/ Teyże rzecży przed pánią záſię ponowiłá HistLan C2v.

»[co] znowu ponowić« (1): Bo wſzytko co w on cżás broił przed przyſciem Pánſkim tho z nowu ponowił/ iuż záſię drwá/ kámienie/ y ine mártwe rzecży wyſtháwił RejAp 166v.

a. Powtórzyć, powiedzieć jeszcze raz [co] (2): O tych hándlách wtey cżęśći chcemy krotko mowić/ Potym ſzyrzey káżdą rzecż zoſobná ponowić. KlonWor 9.

Zvsrot: »[komu] ponowić obietnicę« (1): obrzezánie nie zárazći było/ gdy Abráhám vwierzył iż go BOG w potomſtwie rozmnożyć miał [...] ále potym nie rychło/ [...] gdy mu záś Bog ponowił obietnicę y gdy z nim przymierze o Kánáneyſkiey źiemi cżynił CzechRozm 76.

3. Sprawić, aby to, co minęło lub mija, zaistniało od nowa, wznowić [co] (1):

Zwrot: »znowu ponowić« (1): racżył thák iáko záſlubił w oſtátecżnych cżáſiech z nowu ponowić to miłoſierdzie ſwoie/ á nowe poſły poſłáć RejPos 160.

4. Przywrócić do dobrego stanu, naprawić; instaurare PolAnt [co] (1): A Ieſus odpowiedaiąc rzekł ięm Heljáſzći Przyidźie piérwyi/ i wſzyſtki rzeczy ku ſwyi mierze przywróci (marg) naprawic abo vpadłe znowu poſtawić i ponowić (–) MurzNT Matth 17/11.

5. Wprowadzić zmiany [co] (1):

Zwrot: »nic nie ponowić nowego« (1): Iakom ya nicz nyeponovyla novego pomązv swem nyegdy slyachathnem pawlye alie syedza wpokoyv yako myą mąsh moy odvmarl ZapWar 1519 nr 2185.

Synonimy: 2. powtorzyć; 4. naprawić; 5. począć, zacząć.

Formacje współrdzenne cf OBNOWIĆ.

Cf PONOWIENIE, PONOWIONY