[zaloguj się]
[pdf]

POPRZYSIĘŻONY (28) part praet pass pf

poprzysiężony (27), poprzysiężon (1).

Pierwsze o jasne; -on- (11), -ón- (1); -on- : -ón- OrzQuin (1:1); -ón.

Fleksja
sg
mNpoprzysiężony, poprzysiężón fNpoprzysiężonå nNpoprzysiężon(e)
Gpoprzysiężonégo Gpoprzysiężon(e)j Gpoprzysiężon(e)go
Dpoprzysiężon(e)mu D D
Apoprzysiężon(e)go Apoprzysiężoną Apoprzysiężon(e)
Ipoprzysiężonym Ipoprzysiężoną Ipoprzysiężonym
pl
N subst poprzysiężoné
G poprzysiężonych
A subst poprzysiężon(e)
I f poprzysiężonémi
n poprzysiężonymi

sg m N poprzysiężony (4), poprzysiężón (1); ~ (attrib) -ony (3); ~ (praed) -ony (1), -ón (1) Mącz (1:1). ◊ G poprzysiężonégo (2); -égo (1), -(e)go (1). ◊ D poprzysiężon(e)mu (1). ◊ A poprzysiężon(e)go (1). ◊ I poprzysiężonym (2). ◊ f N poprzysiężonå (1). ◊ G poprzysiężon(e)j (1). ◊ A poprzysiężoną (1). ◊ I poprzysiężoną (2). ◊ n [N poprzysiężon(e).] ◊ G poprzysiężon(e)go (1). ◊ [A poprzysiężon(e).] ◊ I poprzysiężonym (1). ◊ pl N subst poprzysiężoné (3). ◊ G poprzysiężonych (3). ◊ A subst poprzysiężon(e) (2). ◊ I f poprzysiężonémi (1). n poprzysiężonymi (1).

Składnia dopełnienia sprawcy: poprzysiężony przez kogo (8), od kogo (3); przez kogo OrzRozm, OrzQuin (2), ActReg (2); od kogo VotSzl; przez kogo : od kogo SarnStat (3:2).

Sł stp s.v. poprzysiąc, Cn notuje, Linde bez cytatu s.v. poprzysiądz.

1. Potwierdzony przysięgą; iuratus JanStat; iureiurando (interposito) iustitutus a. obstrictus Cn (19): CzechEp 13; Thenze poprziſiezonich condicei Krolowi pelnic niekazal. PaprUp I3v; ActReg 31, 42; Y tákże wáruiąc/ y wcále záchowuiąc/ kaucią nam o dodźierżeniu wiáry/ y poddáńſtwá od wſzech ſtanów vczynioną: która/ iáko ſie wysſzéy nápiſáło/ ma bydź od nich poprzyśiężona. SarnStat 437, 152, 1027, 1062, 1077, 1191; Ieśli tedy zá Zakonu Moyzeſzowego przeſtępſtwo Pan Bog był ták mśćiwy/ iż dwiemá świádkámi przeświadcżeni/ byli ná gárdlech winni karáni: coż tu Pan Bog vcżyni o gwałcenie poprzyśiężonego przymierza z iedynym ſynem ſwoim? PowodPr 28; VotSzl B3v; [Ták tedy Krol náſz Pomázániec Boży przyśiędze ſwey doſyć vcżyni/ gdy według Dekretu Krolá niebieſkiego/ [...] á według Confederátiey od ſiebie poprzyſiężoney/ wſzyſtkim iákiegokolwiek nabożeńſtwá ludźiom/ [...] Pokoy [...] záchowa Respons D4v, O3v; Przypátrz ſie iáko w domu Rákuſkim przyſięgá Cżechom vczynioná długo trwáłá: iáko im poprzyſiężone práwá ich długo trzymali: [...] zapomniawſzy [...] poprzyſiężoney powinnośći ſwey/ wnet práwá im łęmáć [!]/ przywileie palić Sentencja B3v; CorfusDocum 1563 nr 118, 1566 nr 141; AktaSejmikPozn 1590/125, 1592/158, 1600/220].

poprzysiężony komu (3): Ale to ieſt Exekucya/ która náchylóné ku vpadku Króleſtwo/ w iego klóbę wſtáwia/ y gruntów iego ſtrzeże/ Práwy itéż Prywileymi przez Królá Polſkiégo nam poprzyśiężonymi. OrzQuin E4v, Aa2v; Oto obietnice nieomylnych pociech wáſzych mocno ſobie poprzyſiężone ſłyſzycie. RejAp 87.

W charakterystycznych połączeniach: poprzysiężone(-a, -y) artykuły, depozycyje, kaucyja, kondycyje, konfederacyja, listy, obietnice, pakta, pokoj wieczny, postanowienie, powinność, prawa (4), przymierze, przywileje (4), Statut Litewski (2), unija, wolności (2), zwyczaje polskie; poprzysiężony mądrze, mocno, porządnie.

Wyrażenie: »na świętą ewanjeliją poprzysiężony« (1): OrzRozm Gv cf W przen.
Szereg: »poprzysiężony i konfirmowany« (2): A przy Koronáciiéy nowégo Królá máią bydź przez Królá Koronowánégo poprzyśiężoné/ y záraz Confirmowáné [...]/ ná wieczné czáſy Práwá/ Przywileie/ y wolnośći poddánych wſzyſtkich SarnStat 1021, 1012.
W przen (1): nieboiąc ſye Krolá/ áni Práwá Polſkiego/ nábudowáli nam w Polſzce nowych y rozlicznych Ołtharzow/ przećiwnych Ołtarzowi onemu ſtárodawnemu/ od początku przez wſzytkie Polſkie Krole áż do dźiśieyſzego Krolá ná Swiętą Ewánielią poprzyśiężonemu OrzRozm Gv.
a. Zeznany pod przysięgą (1): przes co vbogie śieroty częſtho wiele ſzkoduią/ iż rzadko ku ſwemu przychodzą/ zwłaſzczá gdy ktemu Páni Wienna nieſpráwiedliwym á wiele kroć poprzyſyężonym Wiánem/ oſtáthek zágárnie. GroicPorz ee4.
2. Oskarżony pod przysięgą (4): [chłop podstawiony zamiast wierzyciela] kwitował ze wſzyſtkiego dłużniká nie winnie poprżyśiężonego [...]: á choćia zádawał fáłſz kwitowi/ prżećię prżysięgę prży kwićie ſkazáno. GórnRozm F2, F2 [2 r.]; tákowy mężobóycá [...] będąc pozwány do ſądu Królá Iego M. ábo Stároſty onégo mieyſcá/ y z świádkámi zupełnémi ſzláchćicámi dobréy ſławy/ y ośiádłémi pokonány y poprzyśiężony/ [...] ma bydź karan SarnStat 1172.
3. Zobowiązany przysięgą; adiuratus Mącz (3): Adigi sacramento, Być poprziſiężón. Id quod militibus fiebat. Mącz 363b, 178d.
Wyrażenie: »kaptur poprzysiężony« = sąd kapturowy (1): [Ksiądz Kanonik nie jest wolny miecza krwawego] ták iádowićie piſząc/ [...] y poſpolſtwo vſtáwicżnie podżegáiąc: y cżęſto iż kápturá poprzyśiężonego nie vżywáią lámentuiąc CzechEp 173.
4. Zaczarowany (2):
Szereg: »poprzysiężony albo uczarowany« (2): Poprzyſięgam ćię ſtworzenie Soli przes Bogá żywego/ [...] áby ſię ſtáłá ſolą poprzyſiężoną álbo vtzárowáną/ ná zbáwienie wiernym KrowObr 73v, 71v.

Synonimy: 1. konfirmowany, potwierdzony; 2. obwiniony, obżałowany, oskarżony, pozwany; 3. obowiązany, zaprzysiężony; 4. uczarowany, zaklęty.

Cf POPRZYSIĄC, POPRZYSIĘGŁY, POPRZYSIĘŻNY

MC