Słownik polszczyzny XVI wieku

« Poprzednie hasło: POSIĘDZIENIE

Następne hasło: POSIĘDZONY »

POSIĘDZIONY (12) part praet pass pf

posiędziony (6), posiedziony (2), posiedzony (2), posiędzony (2), [posiądziony]; posiędziony ModrzBaz; posiedzony MycPrz (2); posiędziony : posiedziony : posiędzony Mącz (3:–:2), SarnStat (1:1), PowodPr (1:1).

Oba o jasne; w posiedziony e jasne.

Fleksja

sg
m	N	posiędzony	f	N	posiędzionå	n	N	posiędzion(e)
	G			G			G	posiędzion(e)go
	A			A	posiędzioną		A

pl
N	m pers	posiędzeni
N	subst	posiędzioné
G		posiędzionych

sg m N posiędzony (1). ◊ f N posiędzionå (2). ◊ A posiędzioną (1). ◊ n N posiędzion(e) (2). ◊ G posiędzion(e)go (1). ◊ pl N m pers posiędzeni (1). ◊ subst posiędzioné (3); -é (1), -(e) (2). ◊ G posiędzionych (1).

Skladnia dopełnienia sprawcy: posiędziony od kogo (4), przez kogo (3); od kogo Mącz, PowodPr (2); przez kogo MycPrz (2); od kogo : przez kogo SarnStat (1:1).

Sł stp: posiedzon, posiędziony s.v. posiąść, Cn brak, Linde XVII w.: posiedziony s.v. posiąść, posieść.

Znaczenia

1. Wzięty w posiadanie (11)
- α. O własności prywatnej (2)
- a. Zabrany przemocą, zagarnięty (9)
  - α. [O własności prywatnej]
  - β. O terytoriach (8)
  - γ. O narodach: zwyciężony, pokonany (1)
2. Zajęty czymś (1)

1. Wzięty w posiadanie (11):

α. O własności prywatnej (2): Quo aliter ager possideatur, Aby ynáczey rola byłá poſiędziona. Mącz 314b.

W połączeniu szeregowym (1): Dla tego rozrządzamy/ [...] áby wſzyſtki Zamki/ twiérdze/ miáſtá/ miáſteczká/ Zameczki/ obrony/ Kośćioły/ y wśi [...] iákokolwiek od nas y od náſzych poddánych/ y przerzeczonégo Naiáſnieyſzégo Królá y iego poddánych pośiedźioné/ opánowáné/ inkáſztelowáné [quomodolibet a nobis et nostris ac prefato Sereniss⟨imo⟩ Kazimiro Rege et suis possessa, occupata, cf incastellata JanStat 876]/ którymkolwiek imięniem byłyby zwáné/ [...] á byłyby záśię wróconé. SarnStat 1097.

a. Zabrany przemocą, zagarnięty, occupatus Mącz, Modrz, JanStat (9):

α. [O własności prywatnej: aby do niedziel dwu od dania jemu pisania takowego ono starostwo, dzierżawę, majętność tak [tj. przez wjechanie i nielegalne zajęcie] przeń posiądzioną z nadgrodzeniem wszystkich szkód wrócieł i spokojnie oddał AktaSejmikPozn 1572/5.]

β. O terytoriach (8): Rhodos, Známienity wyſep álbo wyſpá Licie/ támże miáſto Rhodis zwáne nie dawno od Turka poſiędźione. Mącz 355c, 360c; Zaſz nie zacne Páńſtwo było Greckie/ ktore przes Amuráthá było poſiedzone. MycPrz BII [3]v, II B[3]v; Słyſzałem o tem/ że ná ſámy tylko okrzyk Turkow przyćiągáiących/ niektore obozy były odbieżáne/ bitwy nieſzcżęśliwie ſtocżone/ zamki y miáſtá pośiędźione. ModrzBaz 116; Vrbanus ſecundus Papież/ przywiodł był Fráncuzy do tego/ iż podniowſzy nową chorągiew żołnierzow zakonu Krzyżá świętego/ wálnym woyſkiem wypráwili ſie/ chcąc Azyą od Sárácenow pośiędźioną rátowáć. PowodPr 57, 26.

posiędziony od czego [= od poprzedniej przynależności] (1): GDY KROL WŁADYSŁAW Iágełło/ y potym ſyn iego Káźimierz Ziem Pruſkich przez Krzyżaki od Kroleſtwá pośiędźionych doſtáli/ y záśię przyłączyli do kroleſtwá/ ktore były rozłączone przez Zakon SarnStat 1117.

W charakterystycznych połączeniach: posiędziona(-e) dzierżawa, kościoły, kraina, krolestwo, majętność, miasto(-a) (miasteczka) (4), obrony, państwo(-a) (2), starostwo, twierdze, zamki (zameczki) (3), ziemie.

γ. O narodach: zwyciężony, pokonany (1):

W połączeniu szeregowym (1): Mącz 227d cf Wyrażenie.

Wyrażenie: »zwycięstwem posiędzony« (1): Modo a nostris imperatoribus subacti, modo bello domiti, modo triumphis notati, modo a senatu agris multati sunt, Iuż od náſzich Hetmánów woyennym obyczáyem podbići/ Iuſz woyną uśmierzeni/ teras zwyćięſtwem poſiędzeni/ teraz ná máyętnościách od ſenatu skaráni. Mącz 227d.

2. Zajęty czymś (1): Occupatus, Zátrudniony/ poſiędzony/ vprzedzony/ prácowity. Mącz 258c.

Synonimy: 1. dostany, nabyty, odzierżany, otrzymany, wzięty; a. opanowany, zabrany; γ. pokonany, zwyciężony; 2. zabawiony, zatrudniony.

Cf POSIEŚĆ