[zaloguj się]
[pdf]

POŚCIE (14) sb n

poście (7), poszcie (7), [puście]; poście BielŻyw, RejPs, HistAl, BielKron, RejAp, BiałKaz, Calag; poszcie OpecŻywSandR, FalZioł, PatKaz III, WróbŻołt (2), KromRozm III, SarnStat.

o jasne, e pochylone.

Fleksja
sg pl
N pości(e)
G pościå
A pościé pości(a)
I puścim

sg N pości(e) (4). ◊ G pościå (4); -å (1), -(a) (3). ◊ A pościé (5); -é (1), -(e) (4). ◊ [I puścim.] ◊ pl A pości(a) (1).

Sł stp, Cn, Linde brak.

1. Przejście [czyje] (5):
Szeregi: »poście albo przeście« (1): boty ná nogi wzuycie dzyerżąc kije w ręku/ á kwapiąc ſie będziecie ieść/ bo to ieſt Phaſe/ to ieſt/ poście albo przeście Páńſkie. Abowiem przeydzye nocy oney zyemię Egipſką/ á zábije pirworodſtwo wſzelkie BielKron 30.

»poście i wrocenie« (1): A iſćie mu ſie oſobliwie ná wſſem ſſczeſćić muſi zá opieką iego/ poſćie káżde ywrocenie iego á ták ſnadz iuż áż do oſtátecznego ſkończenia iego. RejPs 190.

Przen (3): WróbŻołt 139/6; A ia potáiemnie wzgłądáiąc ná poſcia twoie [gressus tuos]/ gdy przeſpiecżniey będzieſz mnimał ſzaleńſtwá ſtroić/ ciebie w nieopátrznoſći twey w popędliwoſći połápię HistAl C3v.
Wyrażenie: »poście w drogach [bożych]« (1): Perfice greſſus meos in ſemitis tuis: vt non moueantur veſtigia mea. Vczyń miły panie doskonałe poſzćie moie w drogach twoich aby ſie nieporuſzyły ſlady moię. WróbŻołt 16/5.
2. Chód, sposób chodzenia (1): Nycz nyebylo krzyuego przed oczyma panny maryey [...]/ nycz w uczynku czego by ſyą ſromatz myala poſzczya ſobye nyelamala [tj. prawdopodobnie: nie chodziła w wyzywający sposób], roſpuſthnye nyechodzyla, gloſu fryownego nyemyala PatKaz III 149; [abowiem nyektore acz mayą czialo nyeporuszone, alye vbyor sprziprawamy nyeprawye vczcziwi [...]. oczi lyvbiesnye poglandayą iąszik rospustni, posczye postawne. ModlKobiet 23].
3. Pochodzenie [w tym: czyje (5): pron poss (3), G sb i pron (2)] (8): ani też [Plotinus] imienia ſwiecſkiego ządał, ale powiadał żeby to prawe imienie było, ktorym by rozum okraſzony mogł pocżątek poſcia ſwego poznać BielŻyw 95; Myſmy około vżywánya chlebá kwáſſonego ku ćyáłu bożemu/ poſzćya duchá S. poſtow/ y podobno innych rzeczy wyęcey od vſtaw y zwyczáyow ich y náſſych przodkow/ [...] odſtąmpili. KromRozm III L4v.

poście skąd (1): Też na zimnicze [...] ieſt dobry [kopytnik] [...] w vynie warz á to piy a bowiem twardoſć wątroby y ſledziony roſpądza ſkąd niemocz ta ma poſzcie. FalZioł I 11c.

a. O ludziach: zrodzenie się z kogoś (5): PLato [...] powiedá [...] że Nietylko ſobie narodzeniſmy/ ale poſſciá naſſégo cżeſtz [!] ſobie oytcżyzna przywláſſcżá/ cżęſtz. rodzice/ a cżęſtz przyjáciele OpecŻywSandP ktv.

poście od kogo (2): nie táki przedſię [Chrystus był] iáko ziemſki cżłowiek poſpolitym ſie biegiem rodzący/ ále podobny ku ſynowi cżłowiecżemu/ gdyż iuż wiemy od iákiego Oycá było poſcie iego. RejAp 126; SarnStat 237.

poście z kogo (1): Ktore to iednourodzenie ſwe ſą [lege: ſąm] Pan/ pośćie z Bogá oycá zowie v Ianá S. gdy mowi. Iam (powiáda) z Bogá poſzedł/ y przyſzedł. BiałKaz G4v.

Zwrot: »poście mieć« = pochodzić (1): Vrſprung haben. Pośćie mieć. Pocżątek rodzaiu mieć. Oriri. Calag 552a.
Wyrażenie: »poście z rodzaju« (1): SZlácheckié pokolenié z rodźiców záwżdy ma początek: których potomkowie ſwé poſzćié od nich z rodzáiu ſwégo [nati progressum de genealogia JanStat 554] zwykli dowodźić wiernym świádectwem. SarnStat 237.
b. [O roślinach [z czego]: Tá [macica, tj. pień] iż z wiela źiarn ſwoie pośćie ma á iednym tylko drzewem ma być/ będzie powinowata/ zá ich wiele owoc wielki nośić SienHerb 614b.]
4. [Bieg rzeki: W ten czás Wilkomeriey Swidrigeł dobywał/ Ktorą krzywym puśczim brzeg Swiętey otoczywał StryjKron 583.]
5. [Postępowanie, działanie:
Szereg: »poście i postępek«: Powſciągnićie proſſę was s thego niebeſpiecznego poſcia y poſtępku myſli wáſſe/ á rozumienie ſwoie ták poſtánowćie/ iákoby ſye z rozumienim koſcielnym zgádzáć mogło. ZebrzydOdpow Ffv.]
6. [Powodzenie, szczęście: Datek boży zoſtawa ſpráwiedliwemu á pomnożenie iego będźye miáło poſćie ná wieki [profectus illius successus habebit in aeternum. Eccli 11/17]. KsięgiEklez D3v.

poście w czym: Ieſt poſćie we złoſćiach [Est processio in malis Eccli 20/9]: mężowi nieukaránemu: á ieſt náleźienie ku ſzkodźie. KsięgiEklez F6v.]

Synonimy: 2. chod, chodzenie, stąpanie; 3. narod, pochodzenie, początek, rod; 4. bieg; 5. działanie, postępek.

Cf 1. IŚCIE, POŚĆ, SZCIE

AL