[zaloguj się]
[pdf]

POWOLNIE (12) av

Oba o jasne; e prawdopodobnie jasne (tak zwykle w -e av).

comp i [sup] (nå)powolni(e)j (1).

Sł stp brak, Cn notuje, Linde także XVIII w.

1. Zgodnie z czyjąś wolą, posłusznie, pokornie; obsequenter Mącz; remisse Calep (11): LibLeg 11/164v; Ták ná wſiach iáko y w mieſcie/Powolnie ſie [książki] im [ludowi na Rusi] roznieſcie Ku wſzytkiemu wam pomogą BielKom A4; [Gdyby król w sprawiedliwości] Rządził tho ſtádo Páńſkye/ ktożby dobrowolnie/ Nie dał mu ſie ze wſzytkim ná wſzytko powolnie. RejWiz 71v; Pothym zánim ſámi Fránkforćiány poſłáli/ co im każe cżynić powolnie ſie dawáią BielKron 228; Mącz 385d; Deservire – Powoſnie [lege: powolnie] słuzę. Calep 311a, 910a; [ListyPol 1547/365; pochlebnicy/ ktorzy miedzy wſſemi ludźmi ſą nazłoſliwſſemi/ nigdy nie ſą gorſſemi/ áni ſye ich nigdy więcey trzebá oſtrzegáć iedno w ten cżás gdy ſye y poſtáwą y mową napowolniey ſtáwią LorichKosz 49v (Linde)].

powolnie komu (2): Woł który ſye przećiwi ma dwá rázy bit być/ iż by wyárzmie powolniey oraczowi mógł idź. March1 A3v; [ListyPol 1530/12]. Cf »sobie powolnie«.

[powolnie ku komu: atho coz krol gego myloſcz thvey myloſczy. dacz rozkazacz raczyl, aby tho vydal [...] athak ſzye vthym povolnye okazal kv ozobye thvey myloſczy. ListyPol 1533/46.]

W przeciwstawieniu: »jako chce ... powolnie« (1): nie mowi Pan Iezus: wierz we mnie/ chcę ábyś moim vcżniem był/ mocą to y śiłą ná tobie wymoc y wyſtráſzyć chcę. ábyś rozumiał/ iſz y w onym powołániu tákim/ miał wolną wolą/ á władnął ią iáko chćiał/ á nie powolnie/ [...] w Chryſtuſa vwierzył. SkarŻyw 81.

W charakterystycznych połączeniach: powolnie czołem bić, da(wa)ć się [komu] (2), iść w jarzmie, okazać się, służyć, stawić się, uwierzyć.

Zwrot: »powolnie zacho(wy)wać się« [w tym: komu (1), przeciw komu (1), [w czym]] (2): RejPs 136v; Czego yego Kro. m. nadzyewacz ſzye po panv Voyewodzye nyeraczi. ponyewaſch thak powolnye na poczathkv panyſthwa ſſwego przeczyw yego Kro. mczi zachowiwacz ſzye. [...] nyemoze LibLeg 11/170v; [ListyPol 1530/12, 1534/82].
Wyrażenie: »sobie powolnie« (1): Abowiem pan bog ták o takim [który go umiłował] powiáda káżdem/ iż [...] wielką go poczćiwoſćią ogárnę/ y przełożę wroſkoſſach dni iego/ ták iż pozna/ iako ſie wniem ſobie powolnie záchowam. RejPs 136v.
[Szeregi: »dobrze a powolnie«: áyá to w.mti oddzyalawacz [tj. odwdzięczać się] bende yako then ktory ſye chcze w.mti ſąſzyádom ſwem dobrze a powolnye zachowacz. ListyPol 1530/12.

»powolnie i posłusznie«: My xyanſze myły Biſkupye nywczym ſyą nyeprzecziwymy, [...] owſchem wewſchitkym ſyą chczemy powolnye y paſluſchnye [!] zachowacz ListyPol 1534/82.]

2. Powoli, stopniowo (1): Niektorzi po wypiecżeniu chleba w ciepły piecz [naczynie] wſtawiaią/ átak ſobie Wodka powolnie s ſtępuie na doł. FalZioł II 1d.

Synonimy: 1. pokornie, posłusznie, uniżenie; 2. nierychło, niesporo, nieśpieszno, »po mału«.

Cf POWOLI, 1. WOLNO

LW