![[zaloguj się]](/static/img/icons/lock.png "Zaloguj się"){kind=icon}
![[SŁOWNIK POLSZCZYZNY XVI WIEKU]](/static/img/spxvi-logo.jpg){kind=logo}
| « Poprzednie hasło: (PNIOWY) | Następne hasło: PO CICHU » |
![[pdf]](/static/img/icons/document-pdf-text.png "Pobierz artykuł hasłowy w formacie PDF"){kind=icon}
PO (18540) praep
o jasne; w poń: -o- (2) OpecŻyw, GosłCast, -ó- (2) KochWz, WysKaz; w pocz o jasne.
Sł stp, Cn notuje, Linde XVI – XVIII w.
- I. Cum L
(13135)
- 1. Określa stosunki przestrzenne
(3890)
- A. Oznacza, że przestrzeń jest miejscem ruchu jakiegoś obiektu (zarówno w odpowiedzi na pytanie: gdzie, w jakim miejscu?, jak: którędy, (po)przez co?)
(1444)
- a. Wskazuje płaszczyznę lub powierzchnię (zwykle górną) czegoś, na czym odbywa się ruch (np. ziemia, stół, albo też rodzaj podłoża ruchu (błoto, woda, żarzący się węgiel itp.)
(552)
- α) Obiektem lokalizującym jest powierzchnia ciała ludzkiego (też okrywająca je odzież) albo zwierzęcego (113)
- β) Obiektem lokalizującym jest woda lub inna ciecz (236)
- α. O malowaniu, stawianiu znaków graficznych i wykonywaniu gestów (często symbolicznych) na powierzchni czegoś; gdy nazwa obiektu lokalizującego występuje w pl, pojawia się dodatkowy odcień znaczeniowy: w wielu miejscach, por. I.1.B.b. (19)
- β. O patrzeniu (11)
- aa. Powierzchnia jest miejscem docelowym ruchu (często z odcieniem chaotyczności rozmieszczenia) (43)
- bb. W ujęciach osobliwych (2)
- b. Wskazuje charakterystyczny pod jakimś względem obszar lub terytorium wyodrębnione geograficznie, administracyjnie, architektonicznie itp., w obrębie którego odbywa się ruch, albo pomieszczenie (wyjątkowo – przedmiot, też koronę drzewa), we wnętrzu którego (zwykle na dolnej ścianie) odbywa się ruch (zazwyczaj w połączeniu z nazwami ruchu o kierunku zmiennym, często chaotycznego)
(613)
- α) Obiektem lokalizującym jest zbiornik wodny (15)
- β) Obiektem lokalizującym jest niebo (sklepienie niebieskie lub obłoki) (16)
- γ) Obiekt lokalizujący ma charakter sytuacyjno–przestrzenny (7)
- δ) Obiektem lokalizującym jest grupa ludzka (6)
- α. O dźwiękach (1)
- β. O patrzeniu (1)
- aa. Z odcieniem: wśród, między (4)
- bb. Z odcieniem: nisko nad (9)
- cc. Z odcieniem: do (3)
- c. Wskazuje (zwykle wytyczoną) trasę ruchu
(128)
- α. O patrzeniu (1)
- d. Wskazuje przedmiot, który umożliwia lub ułatwia poruszanie się w przestrzeni (najczęściej przemieszczanie się z jednego obszaru na inny, nie przylegający do niego, zwłaszcza gdy między nimi jest różnica poziomów) (też przen) (100)
- e. Wskazuje przestrzeń trójwymiarową, w której odbywa się ruch (51)
- a. Wskazuje płaszczyznę lub powierzchnię (zwykle górną) czegoś, na czym odbywa się ruch (np. ziemia, stół, albo też rodzaj podłoża ruchu (błoto, woda, żarzący się węgiel itp.)
(552)
- B. Informuje o (relatywnie) dużej rozległości przestrzeni objętej działaniem lub zajętej przez jakiś obiekt
(2144)
- a. Oznacza, że coś się znajduje lub dzieje na zwartym wycinku płaszczyzny lub powierzchni czegoś (lokalizowany przedmiot materialny jest dwuwymiarowy, plaski lub ułożony poziomo względem podłoża albo też pokrywa powierzchnię równomierną (zwykle cienką) warstwą (ciecze, substancje sypkie itp.)) (69)
- b. Oznacza, że coś się znajduje lub dzieje w różnych (izolowanych) punktach przestrzeni (z odcieniem chaotyczności rozmieszczenia)
(2072)
- α. Człon nadrzędny nie jest nazwą ruchu
(1222)
- αα. O jednym obiekcie
(511)
- ααα. Obiekt lokalizowany jest niematerialny (czynność, cecha abstrakcyjna, pojęcie, organizacja o określonym zasięgu terytorialnym itp., także nieantropomorfizowany Bóg jako istota wszechobecna) (297)
- βββ. Obiekt lokalizowany jest materialny
(214)
- 1) Substancja pozbawiona stałego wyraźnego kształtu (zwykle sypka lub ciekła) albo coś, czego kształt jest nieistotny i co występuje w dużej liczbie (np. popiół, woda, trawa) (23)
- 2) Przedmiot o wyrazistym stałym kształcie (np. dom) lub istota żywa (zwierzę, człowiek, także Bóg i inne istoty nadprzyrodzone ujęte antropomorficznie)
(189)
- a) W konstrukcjach z orzeczeniem zaprzeczonym (zwłaszcza: nie było itp., nie masz), gdy wskazuje się obszar, na którym brak danego obiektu (8)
- b) W konstrukcjach twierdzących (181)
- ββ. O wielu obiektach lokalizowanych (tu dołączono też nazwy zbiorowe i gatunkowe: Turczy n królik, koń etc.)
(701)
- α) Obiektem lokalizującym jest zbiornik wodny (10)
- β) Obiektem lokalizującym jest przestrzeń między niebem a ziemią (2)
- γ) Obiektem lokalizującym jest ciało ludzkie lub zwierzęce (27)
- δ) Obiektem lokalizującym jest grupa ludzka (23)
- ε) Obiekt lokalizujący ma charakter sytuacyjno-przestrzenny (3)
- ζ) Obiektem lokalizującym jest tekst (1)
- ααα. Z odcieniem: do (2)
- αα. O jednym obiekcie
(511)
- β. Człon nadrzędny wobec PO oznacza ekspansję przestrzenną (obiekt lokalizowany dzieli się (jest podzielony) na części, które się rozpraszają (są rozproszone), wskutek czego zajmują obszar większy niż poprzednio)
(698)
- αα. O jednym obiekcie
(471)
- ααα. Obiekt lokalizowany jest niematerialny (215)
- βββ. Obiekt lokalizowany jest materialny
(256)
- 1) Substancja pozbawiona stałego wyraźnego kształtu (sypka lub ciekła) albo coś, co występuje w dużej masie i czego, kształt jest z punktu widzenia nadawcy tekstu nieistotny (50)
- 2) Obiekt lokalizowany jest istotą żywą lub przedmiotem martwym o wyrazistym (czasem zmiennym) kształcie
(6)
- a) Gdy oddziaływanie obiektu rozciąga się daleko poza miejsce jego lokalizacji (np. sława) (4)
- b) Gdy kontekst sugeruje przemieszczenie się obiektu (1)
- c) Gdy obiekt ma kształt zmienny i powiększa jeden ze swych wymiarów kosztem innych (2)
- d) Gdy obiekt składa się z wielu części znajdujących się w różnych miejscach (1)
- ** Przy braku odniesienia do obiektu lokalizowanego (2)
- ββ. O wielu obiektach
(218)
- a) Obiektem lokalizującym jest woda (3)
- β) Obiektem lokalizującym jest sklepienie niebieskie (1)
- γ) Obiektem lokalizującym jest przestrzeń między ziemią a niebem (5)
- δ) Obiektem lokalizującym jest ciało ludzkie (7)
- ε) Obiektem lokalizującym jest grupa ludzka (8)
- ζ) Obiektem lokalizującym jest urząd lub godność (2)
- ααα. O tekście (jego treści lub wersji pisanej) (5)
- αα. O jednym obiekcie
(471)
- γ. Człon nadrzędny jest nazwą ruchu; PO oznacza, że obiekt lokalizowany przenosi się z jednego miejsca na inne tego samego typu; nazwa przestrzenna występuje zawsze w pl
(152)
- α) Obiektem lokalizującym jest tekst (1)
- β) Obiektem lokalizującym są ludzie (11)
- γ) Obiekt lokalizujący ma charakter sytuacyjno-przestrzenny (26)
- αα. O patrzeniu (26)
- α. Człon nadrzędny nie jest nazwą ruchu
(1222)
- C. Wskazuje na przestrzenne usytuowanie czynności lub obiektu wobec jakiegoś punktu odniesienia
(516)
- a. Względem innego obiektu
(515)
- aa. Względem jakiejś części obiektu lokalizującego
(308)
- α. Względem którejś ze stron obiektu (307)
- β. Względem punktu centralnego lub znacznie oddalonego od krańców (brzegów) obiektu lokalizującego (7)
- bb. Blisko, obok, w pobliżu kogoś lub czegoś, tuż przy kimś, lub czymś (4)
- cc. Wzdłuż, na znacznej (niekiedy całej) długości czegoś albo równolegle do czegoś (ale w niedużym odstępie) (42)
- dd. Dookoła, ze wszystkich stron czegoś (3)
- ee. Oznacza, że kierunek ruchu lub położenie jakiegoś obiektu jest zgodne z kierunkiem ruchu innego obiektu
(60)
- α. Obiekt lokalizowany znajduje się z tyłu, z tylnej strony kogoś lub czegoś, za kimś lub za czymś i przemieszcza się w tym samym kierunku, co obiekt lokalizujący (podąża jego śladem); niekiedy z dodatkowym odcieniem celowym: ‘aby dogonić i schwytać lub zabić’ (38)
- β. O zjawiskach przyrody, w których naturze tkwi ruch i które umożliwiają lub ułatwiają przemieszczanie się innych obiektów (wiatr, płynąca woda) (19)
- ff. Wskazuje na uporządkowanie obiektów w przestrzeni; oznacza, że ktoś lub coś znajduje się – z pewnego punktu widzenia – dalej niż obiekt nazwany przez człon podrzędny (87)
- gg. Z uwzględnieniem momentu czasowego (9)
- hh. Gra słów oparta na dwuznaczności czasownika „iśc” [‘zostać czyjąś żoną’ oraz poruszać się za pomocą nóg, podążać gdzieś’] nadaje wyrażeniu przyimkowemu „po macierzy” [‘o spadku: ze strony matki’ oraz ‘do matki’ (domyślnie: opuściwszy męża)] (1)
- aa. Względem jakiejś części obiektu lokalizującego
(308)
- b. Względem stron świata (1)
- a. Względem innego obiektu
(515)
- A. Oznacza, że przestrzeń jest miejscem ruchu jakiegoś obiektu (zarówno w odpowiedzi na pytanie: gdzie, w jakim miejscu?, jak: którędy, (po)przez co?)
(1444)
- 2. Określa stosunki czasowe
(6564)
- A. Oznacza następstwo w czasie
(6539)
- a. Wskazuje, że coś się dzieje później niż dana czynność lub fakt
(5733)
- α. Członem podrzędnym jest nazwa faktu lub czynności, często rzeczownik odczasownikowy utworzony za pomocą formantów: -(a)nie, -enie, -cie (3604)
- β. Członem podrzędnym jest nazwa nieczynnościowa (tj. nazwa istoty żywej, przedmiotu martwego, pojęcia itp.)
(1178)
- αα. Wskazuje na następstwo obiektów uczestniczących w tej samej lub takiej samej czynności oznacza, że jakiś obiekt uczestniczy w danej czynności później niż - należący zwykle do tej samej klasy - obiekt nazwany przez człon podrzędny
(617)
- ααα. O przejmowaniu lub przekazywaniu funkcji publicznych i o następstwie tronu (350)
- βββ. O tekstach mówionych i pisanych (17)
- γγγ. Z odcieniem: oprócz (1)
- δδδ. Prawdopodobnie z odcieniem: według kogoś, zgodnie z czyjąś opinią; na wzór; tak jak ktoś żyjący wcześniej (7)
- εεε. Z odcieniem celu: aby poprawić (uzupełnić) to, co (z)robiła określona osoba (4)
- ββ. Gdy mowa o różnych czynnościach lub faktach oznacza, że jakaś czynność odbywa się później od tego, co się działo z obiektem nazwanym przez człon podrzędny
(561)
- ααα. Gdy członem podrzędnym jest nazwa osoby, oznacza, że ktoś lub coś istnieje albo że coś się dzieje w czasie późniejszym niż okres życia lub (długotrwałej) działalności tej osoby
(448)
- αααα. O efektach niematerialnych działalności osoby nieżyjącej i o dobrach materialnych, wytworzonych, zgromadzonych lub użytkowanych przez kogoś, kto już nie żyje, przestał działać lub przestał być właścicielem czegoś (czasem: przejętych przez kogoś innego), oraz o regulowaniu zobowiązań podjętych przez osobę, która już nie żyje lub przestała pełnić swoją funkcję (153)
- ββββ. O innych osobach [zwłaszcza wtedy, gdy pozostawały z kimś, kto już nie żyje, w relacjach rodzinnych lub innego rodzaju bliskich związkach] (też w przen) (129)
- γγγγ. O sytuacji społecznej lub uczuciach, wywołanych czyjąś śmiercią (6)
- βββ. Z odcieniem celu: aby przywrócić stan sprzed czyjejś działalności (1)
- γγγ. Z odcieniem: na podstawie czegoś (2)
- ααα. Gdy członem podrzędnym jest nazwa osoby, oznacza, że ktoś lub coś istnieje albo że coś się dzieje w czasie późniejszym niż okres życia lub (długotrwałej) działalności tej osoby
(448)
- αα. Wskazuje na następstwo obiektów uczestniczących w tej samej lub takiej samej czynności oznacza, że jakiś obiekt uczestniczy w danej czynności później niż - należący zwykle do tej samej klasy - obiekt nazwany przez człon podrzędny
(617)
- γ. Członem podrzędnym jest wyraz oznaczający czas (tu zaliczono też połączenia z nazwami pór roku i faz księżyca)
(667)
- Z nadrzędnym przymiotnikiem lub liczebnikiem porządkowym
- α) W formułach służących zwykle datowaniu (wskazujących określony dzień roku) (292)
- β) W stałej formule kościelnej, określającej kolejność niedziel roku liturgicznego względem najważniejszych świąt katolickich (222)
- ααα. Z odcieniem wskazującym na dolną granicę czasową, na moment początkowy: od (2)
- βββ. Z odcieniem: o jakiej porze, na jaką porę (2)
- aa. Między dwiema formami tego samego rzeczownika wskazuje na wielką ilość elementów ciągu i szybkie ich następowanie lub ciągłość, nieprzerwane trwanie (15)
- bb. W wyrażeniach przyimkowych o znacz. ‘za późno’ (16)
- cc. Z uwypukleniem kolejności (gdy mowa o takich samych czynnościach lub faktach, albo obiektach tej samej klasy zaangażowanych w taką samą czynność) (116)
- dd. Z odcieniem przyczyny lub warunku (103)
- ee. Z odcieniem przyzwolenia (3)
- ff. Z odcieniem: na podstawie czego (3)
- gg. W użyciach zleksykalizowanych
(28)
- α. Oznacza, że coś się skończyło, minęło; ktoś umarł, zginął; nie ma go już na świecie; coś zostało zniszczone, unicestwione, przepadło (16)
- β. Oznacza, że kogoś spotkało wielkie nieszczęście, poniósł klęskę, znalazł się w sytuacji bez wyjścia, bez możliwości odwrócenia lub naprawienia tego, co się stało (12)
- b. Wskazuje na odstęp czasowy między dwoma czynnościami lub faktami, oznacza, że jakaś czynność odbywa się wtedy, gdy od innej czynności upłynął określony odcinek czasu
(660)
- α. O wieku istot żywych (29)
- AA. W konwencjonalnych formułach określających czas względem ważnego wydarzenia, zwykle stanowiącego dla jakiejś społeczności początek nowej epoki (zwłaszcza przy datowaniu) (146)
- a. Wskazuje, że coś się dzieje później niż dana czynność lub fakt
(5733)
- B. Oznacza, że czynność odbywa się w obrębie odcinka czasowego nazwanego przez człon podrzędny: podczas, w ciągu czego; przez jaki czas (25)
- A. Oznacza następstwo w czasie
(6539)
- 3. Wyraża relację przejmowania dóbr materialnych należących wcześniej do kogoś innego, też prawa do tronu oraz spraw i wartości niematerialnych; post JanStat (152)
- 4. Wskazuje na linię pokrewieństwa i powinowactwa (170)
- 5. W konstrukcjach wyrażających kolejność oznacza, że jakiś element znajduje się dalej od początku ciągu niż element wyrażony członem podrzędnym (28)
- 6. Oznacza, że jakiś obiekt znajduje się hierarchicznie niżej lub jest pod jakimś względem gorszy niż obiekt nazwany przez człon podrzędny
(159)
- a. Z odcieniem przestrzennym (1)
- b. Z odcieniem czasowym (1)
- 7. Oznacza, że do wyróżnionego na jakiejś podstawie zbioru należy nie tylko określony element: ‘oprócz [czego]’, ‘poza [czym]’ (21)
- 8. Oznacza, że coś jest zgodne lub że coś się dzieje zgodnie z określonym punktem odniesienia; zgodnie z czymś (z normą, czyimiś oczekiwaniami itp.); w połączeniu z negacją: wbrew czemuś, niezgodnie z czymś, nie tak, jak ktoś by chciał lub się spodziewał (398)
- 9. Wskazuje na element oceniany z punktu widzenia przydatności (402)
- 10. Oznacza, że coś lub ktoś sprzyja określonemu obiektowi albo że czyjeś działanie jest dla niego korzystne (93)
- 11. Na podstawie czegoś, według czegoś, kierując się czymś, uwzględniając coś (609)
- 12. Wskazuje na cel czynności: w tym celu, aby ... (50)
- 13. Wskazuje na przyczynę: z powodu czegoś (9)
- 14. Wskazuje na narzędzie, które umożliwia ruch w górę lub w dół – sznur lub coś, czego częścią składową jest sznur, nić itp.: za pomocą czegoś (9)
- 15. Współtworzy okolicznik względu (11)
- 16. Wskazuje na źródło lub pochodzenie czegoś: z, od kogoś a. czegoś (także w odniesieniu do czynności lub abstraktu) (13)
- 17. Według kogoś, czyimś wzorem; tak jak ktoś, identycznie; naśladując kogoś (6)
- 18. Poprzez coś, za pośrednictwem czegoś; za pomocą czegoś (4)
- 19. W funkcji formalnej; współtworzy dopełnienie dalsze (z rzadka – przydawkę dopełnieniową)
(348)
- a. Z czasownikami oznaczającymi nadzieję, oczekiwanie, spodziewanie się, żądanie czegoś od kogoś: od (190)
- b. Z czasownikami oznaczającymi doznawanie uczuć i wrażeń w kontaktach z kimś, a także korzyści z czyjejś strony [rzeczownik podrzędny jest zawsze nazwą istoty żywej (w tym: człowieka (43), zwierzęcia (3), Boga (8)) lub stanowi personifikację (3)]: od (57)
- c. Z czasownikami (lub innymi słowotwórczo z nimi związanymi częściami mowy) oznaczającymi tęsknotę, smutek, żal i inne zachowania wywołane czyjąś śmiercią lub (długo)trwalą nieobecnością (często z odcieniem przyczyny) (70)
- d. W powiązaniu z szeroko rozumianymi verba dicendi et sentiendi (też z mającymi takie znaczenie rzeczownikami) (31)
- e. W powiązaniu z różnymi semantycznie czasownikami nie tworzącymi większych grup (4)
- f. Wprowadza dopełnienie powiązane z przymiotnikiem lub z liczebnikiem porządkowym: od (2)
- 20. Użycia nie mieszczące się w wyróżnionych znaczeniach
(4)
- a. Współtworzy przydawkę (2)
- 21. W zleksykalizowanych wyrażeniach przyimkowych (32)
- ** Bez wystarczającego kontekstu (10)
- ** Dubium (1)
- 1. Określa stosunki przestrzenne
(3890)
- II. Cum D
(1828)
- 1. Określa stosunki przestrzenne
(46)
- A. Oznacza, że przestrzeń jest miejscem ruchu jakiegoś obiektu (11)
- B. Informuje o (relatywnie) dużej rozległości przestrzeni objętej działaniem lub zajętej przez jakiś obiekt
(33)
- a. Oznacza, że czynność odbywa się na zwartym wycinku płaszczyzny lub powierzchni czegoś (lokalizowany przedmiot materialny jest dwuwymiarowy, płaski lub ułożony poziomo względem podłoża albo też pokrywa powierzchnię równomierną (zwykle cienką) warstwą) (2)
- b. Oznacza, że coś się znajduje lub dzieje w wielu różnych (izolowanych) punktach przestrzeni (z odcieniem chaotyczności rozmieszczenia)
(31)
- α. Człon nadrzędny nie jest nazwą ruchu (29)
- β. Człon nadrzędny oznacza ekspansję przestrzenną (lokalizowany obiekt jest podzielony na części, które są rozproszone, wskutek czego zajmują obszar większy niż poprzednio); obiekt lokalizujący ma charakter sytuacyjno-przestrzenny (1)
- γ. Człon nadrzędny jest nazwą ruchu; PO oznacza, że obiekt lokalizowany przenosi się z jednego miejsca na inne tego samego typu; nazwa przestrzenna występuje w pl (1)
- C. Wskazuje na przestrzenne usytuowanie jednego obiektu wobec innego (3)
- 2. Określa stosunki czasowe (247)
- 3. Wskazuje na cel lub przydatność czegoś (97)
- 4. Wskazuje na podstawę rozpoznania czegoś (1)
- 5. W określeniach sposobu: oznacza, że coś się dzieje tak, jak na to wskazuje wyraz podrzędny
(1417)
- a. Z podrzędnym przymiotnikiem
(1175)
- α. Parafrazę stanowi wyrażenie porównawcze: jak ktoś, na czyjś sposób (133)
- β. Parafrazę stanowi wyrażenie przyimkowe: w jakimś języku (603)
- γ. Parafraza w postaci przysłówka wywodzącego się od przymiotnika podrzędnego (w wypadku silnej leksykalizacji związanej z daleko posuniętymi zmianami znaczeniowymi wyrażeniu PO + przymiotnik w celowniku odpowiada inny przysłówek lub wyrażenie o charakterze przysłówkowym) (441)
- b. Z podrzędnym zaimkiem (47)
- c. Z podrzędnym rzeczownikiem (195)
- a. Z podrzędnym przymiotnikiem
(1175)
- 6. W funkcji formalnej; współtworzy dopełnienie dalsze [w poązaniu z czasownikiem oznaczającym oczekiwanie, spodziewanie się czegoś od kogoś]: od (3)
- 7. W zleksykalizowanych wyrażeniach przyimkowych (17)
- 1. Określa stosunki przestrzenne
(46)
- III. Cum A
(1800)
- 1. Określa stosunki przestrzenne
(115)
- A. Oznacza, że desygnat rzeczownika podrzędnego stanowi kres przestrzenny czynności lub stanu (niekiedy z odcieniem miary): do i nie dalej (111)
- B. Oznacza, że czynność odbywa się w różnych punktach przestrzeni (1)
- C. Wskazuje na przestrzenne usytuowanie czynności lub obiektu wobec innego obiektu (względem jakiejś części obiektu lokalizującego) (3)
- 2. Określa stosunki czasowe
(461)
- A. Oznacza, że coś się dzieje w obrębie określonego odcinka czasu: w ciągu czegoś; przez jakiś czas, w czasie czegoś [oprócz wyrażeń utartych zwykle w połączeniu z liczebnikiem] (344)
- B. Oznacza, że określony moment czasowy stanowi górną granicę czasową: do (jakiegoś czasu, momentu jakiejś chwili) (103)
- C. Między formami tego samego rzeczownika wskazuje na częste i zwykle regularne powtarzanie się czynności w krótkich odstępach czasu (15)
- 3. Wskazuje na cel czynności, niekiedy (w »po co«) na przyczynę (576)
- 4. Służy do tworzenia wyrażeń oznaczających krotność
(571)
- a. W odpowiedzi na pytanie: ile razy? (179)
- b. W odpowiedzi na pytanie: który raz? (370)
- c. W odpowiedzi na pytanie: za ktorym razem? (6)
- d. W funkcji ekspresyjnej (16)
- 5. W wyrażeniach przyimkowych wprowadzających kolejne punkty wypowiedzi, zwłaszcza argumenty polemiczne (74)
- ** Dubium (1)
- 1. Określa stosunki przestrzenne
(115)
- IV. Cum D, A i L
(1777)
- 1. W funkcji dystrybutywnej wskazuje na sposób podziału; oznacza, że na każdy ze składników danego zbioru przypada jednakowa – wskazana przez człon podrzędny – ilość składników innego zbioru [podrzędnikiem jest sb w sg lub nm + sb w pl, w połączeniu z liczebnikami ułamkowymi – w sg]
(1461)
- a. W funkcji właściwej
(1460)
- α. Gdy mowa o czynnościach powtarzających się, oznacza, że za każdym razem w działaniu uczestniczy taka sama ilość obiektów (300)
- β. Wskazuje na identyczność rozmiarów (ciężaru, objętości, długości itp., też czasu) poszczególnych elementów zbioru lub wydzielanych z niego części (porcji) (zwłaszcza przy dawkowaniu leków) (306)
- γ. Wskazuje na jednakową cenę lub wartość obiektów tej samej klasy lub na jednakową opłatę lub zapłatę za czynności tego samego typu (485)
- δ. Przy określaniu wartości jednostek monetarnych lub wielkości jednostek miary i wagi oznacza, że w każdej jednostce wyższego rzędu mieści się taka sama liczba jednostek niższego rzędu (77)
- b. W funkcji ekspresywnej (z zatarciem funkcji dystrybutywnej) (1)
- a. W funkcji właściwej
(1460)
- 2. W zleksykalizowanych wyrażeniach przyimkowych wywodzących się ze znacz. 1. (bez samodzielnej funkcji semantycznej)
(316)
- a. W wyrażeniach przyimkowych oznaczających niecałą, bliżej nieokreśloną (zwykle niewielką) ilość kogoś lub czegoś (60)
- b. W wyrażeniach przyimkowych oznaczających stopień nasilenia czynności albo cechy lub zakres wykonania, zasięg czynności (248)
- c. W wyrażeniach przyimkowych mówiących o częstości występowania danego stanu rzeczy (2)
- d. W wyrażeniu przyimkowym o znacz.: głupstwa, niedorzeczności; rzeczy zmyślone: »trzy, [dwie] po trzy« (3)
- 1. W funkcji dystrybutywnej wskazuje na sposób podziału; oznacza, że na każdy ze składników danego zbioru przypada jednakowa – wskazana przez człon podrzędny – ilość składników innego zbioru [podrzędnikiem jest sb w sg lub nm + sb w pl, w połączeniu z liczebnikami ułamkowymi – w sg]
(1461)
W strukturze dewiacyjnej, powstałej wskutek sąsiedztwa czasownika ruchu (winąć się), zamiast przyimka „na” (2): Po oney pochyloney ná vkoś dębinie/ Nie oſtoi ſie kula/ ſzlozem ſie precż winie. BielSat N3v [idem] BielSjem 40.
W przeciwstawieniu: »po ... pod« (1): grad gdi kołáce po dáchu/ tedy przedſię nie owemu nie ſzkodzi czo pod dáchem ſiedzi. RejZwierc 92.
W charakterystycznych połączeniach: brodzić po [czym] (3), chodzić (29), czołgać się (4), deptać (15), gonić się, krążyć, łazić (6), płazać (płazający) (9), płozać, przejść (przechodzić się) (10), przewracać się, szawiać, ślizać się, walać się (4), włóczyć się (włoczony) (6), wozić się (3); [z czasownikami oznaczającymi ruch cieczy:] bieżący po [czym] (2), ciec, iść (5), lać (wylewać) się (5), (s)płynąć (3); po błocie (6), cierzniu (3), grudzie (4), gruncie, (ostrym) kamieniu (ostrych kamieniach) (2), krzyżu, ledzie (lodu) (5), łożu, murze, ognisku, ołtarzach (2), opoce, piasku (2), rzeżawiu, stole (4), suszy (9), ścianach, trawkach (trawie) (2).
Połączenia: »po ... po« (1): Drugi [tj. kto inny] okręt po morzu po ſzalonym puśćił RejWiz 12.
»poprzek po« (1): ktori lyft yasnie znaczi yz to [tj. te ziemie] v k m. zawsche bilo a to poczawſchi od Horodzyſcza czarnego grodv po przek poyallikv az do poi Telygolſkiego yezyora [ruch jest tu domyślny, bo chodzi o przebieg granicy] LibLeg 11/78v.
»i tam, i sam po« (3): Ut multum ille et terris iactatus et alto, Bárzo długo błądźył y tám y ſám po źiemi y po morzu. Mącz 161c (3).
»po ziemi, wysokościach ziemie« = per terram HistAl, Vulg, JanStat; super terram Vulg, PolAnt; humi terris Mącz; super excelsa terrae PolAnt; in terra Modrz (75:1): OpecŻyw 54; Murm 44 (2); BartBydg 131 (2); FalZioł V 50; RejPs 113v; HistAl M5v; Daycye ſłuſſną chwałę Pánu nędzne nyebożątká/ Wſlytki chrobáctwá po zyemi tu ſie cżołgáyące LubPs ff3v; RejWiz 82v; Leop Gen 7/21 (4); BibRadz Lev 11/41 (11); Ceſárzowa Teodorá [...] kazałá mu [Antymowi] ná ſię powroz wdzyać á po zyemi włocżyć áż vmárł. BielKron 163v (3); Mącz 161c (9); thák go [konia młodego] ochełznawſzy po rownéy głádkiéy źiemi ná nim ieżdżay SienLek 191; RejAp 63 (2); GrzepGeom B (3); Thu cie záſię Pan Twoy racży vcżyć/ áby ſie tho po zyemi ábo po błocie nie waláło/ co on dał ſzáfowáć tobie RejPos 185v; BielSat D3v; gdy okręth gdzie nábłądziwſzy ſie przybije ſie do brzegu iákiego/ tedy oni co z niego wyſiadáią z rádoſcią po ziemi biegáią RejZwierc 176v (6); BielSpr 41 (2); Bo oto Iehowá [...] znidzie y deptáć będzie po wyſokościach ziemie. BudBib Mich 1/3 (2); płaſzcżem Heliaſz/ ná wodę vderzył/ Ktora ſie rozſtąpiłá/ [...] Ták iż po ſuchey ziemi/ [...] Przeſzli ſobye obádwá HistHel D3v; ModrzBaz 42v; SkarŻyw A3 (10); NiemObr 15; KochFr 37; BielRozm 29; [źwierzęta] ktore po twárdſzey źiemi/ y pod więtſzem ćiężąrem [!] chodźić miáły/ tym [Epimeteusz] dał do nog rog twárdſzy/ á kopytá nie rozdźielone. GórnRozm Nv; GrabowSet I2; WujNT Hebr 11/29; SarnStat 1077 (3); KlonWor 51.
W połączeniach z zaimkami uogólniającymi: *wszen, wszystek (6): y vpádną zemdlawſſy wſzytkie ręce/ y ſchorzeie kozdi duch á po wſzech kolánach poćieką wody Leop Ez 21/7; pomoż mu onym ćiáſtem po wſzyſtkiey plecy SienLek 170v. Cf »po wszytkim ciele«.
W charakterystycznych połączeniach: chodzić po [kim, czym] (14), deptać (21), dłubać, (za)drapać się (3), (po)głaskać (pogładzać) (5), lizać, rzezać, skubać się, zadrapać się (2); [z czasownikami oznaącymi ruch cieczy:] ciec po [czym] (7), płynąć (6); po brodzie (4), cielech, gardle, głowie (13), grzbiecie (9), jagodach (policzkach), języku (2), kościach, licu, łbie (łbu) (3), łonku, nodze, obliczu (2), oczoch, odzieniu, szuprynie, twarzy (2), trupiech, uszoch (3).
»po wierzchu ([czego])« (2): Potym ma iey [brzemiennej paniej] żywot po wierzchu pępka ſtatecżnie á lekko ſciſkać FalZioł V 20c; Oczko 14v.
»po wszytkim ciele« (4): Gelidus toto corpore manabat sudor, Zymny pot po wſzyſtkim ciele płynął. Mącz 208b; Oczko 16 (2); zrozumiawſzy ſtátecżność Mártiny S. kazał ią nágą po wſzytkim ćiele rzezáć SkarŻyw 21.
W charakterystycznych połączeniach: jeździć (jeżdżać, jeżdżący) po [czym] (9), krążyć, mykać się, (po-, przy-)płynąć (pływać) (87), przeście (2), przyść (4), przywieźć, puścić się (2), sztyrować, wieźć się (wozić [co]) (14), wyprawić się, żeglować (9); po jezierze (jeziorach) (3), morskich srogościach, okrutnościach głębokich, przekopie, rzece (rzekach) (10), sadzawkach, serwatce, srogich nawałnościach, stawu.
»po wi(e)rzehu (wier(s)chu) ([czego])« (21): FalZioł V 94 (2); Bowiem [wino] roztworzone iż ieſt ſubtilnieyſze przeto pływaiąc po wierzchu żołądka cżyni [...] cnienie GlabGad G8v; Cżemu żółtek na wodę wpuſzcżony thonie gdyż białek pływa po wirzchu. GlabGad H6 (7); BielKron 96 (2); Mącz 248c; RejPos 244v; Na bogacżu glánc co ſławy nie miewa/ By pleśń ná winie co po wirzchu pływa. RejZwierc 227; BielSpr 48; A ty Tęczynſki [...] Szedłeś łodźią po wiérzchu morſkiéy głębokośći. KochPam 83; KochPieś 32; Delfinowie gęśći Po wiérzchu wody gráią/ połyſkuiąc złotem KochProp 11; Calep 1032b; gdy Iordan wpada w martwe morze/ Oſobny ſobie nurt po wierzchu porze KlonFlis F4 (2).
»po wodzie (wodach)« = per mare, super faciem aquarum PolAnt; aqua, in aquosis locis Mącz; super aquam (aquas) Vulg (76): OpecŻyw 54v; FalZioł IV 31d (2); BielŻyw 22; GlabGad H6; RejPs 113v; RejJóz [I3]v; LubPs Y5; RejWiz 37v (3); Leop Mar 6 arg; Pomni żeć ten nędzny ſwiát/ krotko pomoc może. Bo ſie ták ná nim woźiſz/ by w cżelnie po wodzye RejZwierz 143 (2); Archá pływáłá po wodách. BibRadz Gen 7/18 (2); BielKron 48v (3); Tipula, Nawodny páyąk ktori ſie po wodzie myka á nie zágrążi ſie. Mącz 456b (8); OrzQuin R; SienLek 92v; Archimedes [...] ćiągnął po źiemi Okręt [...] ták łácno/ ták śpieſzno/ iáko kiedyby miał po wodźie bieżéć. GrzepGeom B; RejPos 10 (3); BiałKat 301 (2); A [...] trzebá mu [człowiekowi] ſtrzedz káżdey godzinki [...] áby mu ten ſláchetny klenot cżás żywotá iego iáko po wodzie liſt nikcżemnie dármo nie vpłynął. RejZwierc 62v (6); WujJud 71; Idźiſz ná dół po wodźie ważąc/ obrácáiąc ſye z Synwagą y tám y ſám Strum B3v; Schiffen. Zeglowáć. Po wodzie iecháć. Navigare. Calag 414a; gdy święći po wodzie iáko po ziemi/ w ogniu iáko po łące rośiſtey chodzą. SkarŻyw A3 (8); KochFr 66; KochSz C3v; Lody zeſzly/ á po czyſtéy wodźie Idą ſtátki/ y ćioſáné łodźie. KochPieś 3; PudłFr 22; WujNT Matth 14 arg (6); We chrzćie/ Pháráoná ſmoká piekielnego vtapiamý: y po tey wodźie do inney wieczney kráiny przewoz ſzczęśliwy mamy. SkarKaz 516b (4); GosłCast 22; My głodne Niemce po wodźie goniemy Z ſwym właſnym zbożem KlonFlis D3v (6); Niechby ten był zdradny Bog/ indziey twoie łodzie/ Wiátrem pognał po morſkiey tey głębokiey wodzie. PudłDydo B4 (3).
W charakterystycznych połączeniach: czynić po [czym], kreślić (kryślić) (5), malować (3), pisać (5); po domu, popiele, ścianach (6).
W charakterystycznych połączeniach: kryślać po [czym] (8); po czele, łbie, nogach, ręku.
W charakterystycznych połączeniach: ogarnąć po [czym], (o)patrzyć (2), poglądać, pojźrzeć (7); po niebie (2), sklepie, wodzie, ziemi.
Połączenie: »wokół po« (1): Horizon, Krés álbo cyrkiel ná niebie yákogo któ może wokoł po ziemi oczyma ogárnąć. Mącz 158b.
»po sobie« = na siebie nawzajem (2): A przetoż poyzreli zwolennicy po ſobie/ wątpiąc o kimby powiedał. BibRadz Ioann 13/22; WujNT Ioann 13/22.
W połączeniu z zaimkiem uogólniającym: wszystek (1): á Krol nákładł pokármow przed Belem [...] y przynieſli popiołu/ y potrząſl po wſſyſtkim kośćiele [tj. po posadzce kościoła, per totum templum] Leop Dan 14/14.
W charakterystycznych połączeniach: biczować się po [czym], bić [kogo] (4), dać sobie, kołatać, obłożyć pięścią, okładać, plaskać (2), uderzyć, wziąć [czym] (3), zająć [kogo]; po brzuchu, czeluści, gębie (4), głowie (9), grzbiecie (5), krcicy, łbu (3), plecach, ramionach, szyi, uzicy, zawoj(k)u (2).
W połączeniach z zaimkami uogólniającymi: każdy, *wszen, wszy(s)tek (45): puściła śię onim [Jezusie] ſłáwa/ po wſzyſtkim okolicznem kraiu MurzNT Luc 4/14; Leop 2.Mach 4/38; BibRadz Mach 4/38; Báiázeth od Támerlaná ná głowę poráżon y żywo poiman/ [...] w klatce po wſzytkiey Azyey wożon BielKron 240v (4); Insulam tutam praeteruectus est, Po wſziſtkiey ſie wyſpie wiosł. Mącz 477d (2); Błądziły droby moie po wſzytkich gorách/ y po káżdem págorku wyſokiem BudBib Ez 34/6; chodząc po wſzech kráinach [...] opowiedáć miał moc Bożą. BudBib 2.Mach 9/17 (4); SkarJedn 137; SkarŻyw 231 (2); WujNT Matth 14/35 (4); będźie mu [kupcowi] wolno po wſzyſtkim króleſtwie náſzym iácháć. SarnStat 984; Idźćie po wſzytkim mieśćie/ ſzukayćié onégo Po wſzytkiéy prowinciiéy GosłCast 66. Cf Wyrażenia przyimkowe.
W charakterystycznych połączeniach: biegać (bieganie) po [czym] (51), błądzić (błądzenie) (19), błąkać się (11), broić się, brykać, bujać (13), chodzić (chodzenie) (113), ciekać, czołgać się, gon, gonić (się) (20), harcować (3), iść (3), jechać (jeździć, jeżdżąc) (18), kołatać (się) (3), krężyć (się) (5), latać (latający, lecieć) (30), mieszać się (3), miotać (mietać) się (4), nabłądzić się (2), nabłąkać się, nabujać się, nachodzić się (2), najeździć się, naskakać się, natułać się (2), nieść (nosić) (10), obrocić się, pędzić, pielgrzymowanie, plątać się, pochadzać, pójść, posłać, powłaczać (powłaczanie) się (2), przechadzać się (przechadzka, przechodzenie, przechodzić się) (24), przejeżdżać się (2), przywieść [kogo], puścić [kogo, co] (się) (6), roić się (2), skakać (9), snuć (snować) się (2), stąpać (stąpić) (2), szawiać, (za)taczać (się) (4), tańcować, tłuc się (9), tułać (tułanie) się (58), uciekać (2), uganiać się, wartać się, wędrować (wędrowanie) (4), wiać (2), wić się, wiercić się, wieźć się (2), wlec, włoczyć (włoczenie) (się) (18), wodzić [kogo] (12), wozić (się) (wożony) (11), wyjść; [z czasownikiem oznaczającym ruch cieczy:] ciec po [czym], lać się, płynąć (pływać); po (z)boisku (2), borze (borach) (2), brogach, brzegu (4), ciemnościach, dąbrowie (gęstych dąbrowach) (2), domu (8), drzewinie, (wysokich) drzew(k)ach (2), gaju (dębowym) (2), gmachu, (wszystkich) gorach (27), (wszytkich) granicach [czyich] (2), izbie (4), komnatach (2), (pustej) komorze (komorach) (3), kościele (5), (wszech, wszytkich, rozmaitych) krainach (świata) (19), tym (wszytkim okolicznym) kraju (krajoch) (3), krzewinie, lasu (lesie(ch)) (31), łące (2), wszytkich (wszech [jakich]) miejscach (mieścach) (22), wszytkim mieście (miastach, miasteczkach) (29), ogrodzie (ogrodkach) (8), osiewkach, pagorkach (3), (wszytkim, onym) państwie (państwiech) (3), pastwiskach, placu (3), podworzu, Polszcze (2), polu (polach) (28), powiecie, przedsionku, pudle, pustyniej (pustyniach) (6), puszczy (puszczach) (26), raju (6), (wszytkim) rynku (rynkach) (13), Rzymie (7), sadzie (sad(ecz)kach) (11), sali (2), sieni (sieniach) (3), skałach (5), smyntarzu, stajni (2), stawku, szczyciech, (gęstej) szelinie (6), szyrokości, śmieciach, wsi (wsiach) (3), wyspie (2), ziemi (ziemiach) [jakiej(-ich)] (8).
Połączenia: »gdziekolwiek ... po« (1): gdźiekolwiek ſie iedno obroćim po ſzerokośći świátá/ ze wſząd pełno żywych rzecży od Bogá ſtworzonych przed ocży náſze przypada WujJudConf 49v.
»i tam, i sam (...) po« (3): Per hortum circuit clam, Krążi ſie y tam y ſám po ogrodzie. Mącz 104d (3).
»tu i owdzie ... po« (2): OrzList ev; Ale co nośimy tu y owdźie oczy y vſzy ſwoie po świećie OrzQuin Y4.
»wokoł po« (1): Orbem volvere, Wokół po świecie látáć y tám y ſám ſie po świecie tłuć. Mącz 506c.
»wszędzie ... po« [szyk zmienny] (2): Rysiom Zdbiom á Wiewiorkam/ to tym nie nie będzie/ Bowiem ći po ſzelinie/ ſkacżą ſobie wſzędzie. RejFig Bb7; Mącz 200b.
»po granicy« = na pograniczu (2): LibLeg 11/168; Słyſzą że ſie Tátárzy po gránicy wiją BielSen 19.
»po kąciech« = w ukryciu (1): Cżemuśćie ſie wy do tych cżáſow po kąćiech tułáli/ á ná świátło miedzy ludźie vcżone [...] vkázáć ſie nie śmieli? WujJud 220.
»po kąciech [jakich]« = w jakiej stronie świata (1): Wáſz záśię Kośćioł od Lutrá pocżął/ á w Niemcách powſtawſzy/ tłucże ſie tu po náſzych pułnocnych kąćiech/ ktorych gránic da P. Bog nie przeſtąpi. WujJud 135.
»po kożdym kącie« = wszędzie (1): Coż zá cnotá iż ty lataſz/ Po kożdym śię kąćie plątaſz BierEz N3v.
»po stronach« = tu i ówdzie, w różnych miejscach; tu przen: tam, gdzie nie trzeba (1): Tákże vmyſł náſz tylko ſie po ſtronach z rozmyſłem ſwym wierći/ á nigdy przyſtátecżney ſtałośći nie zoſthánie RejZwierc 19v.
»po [jakich] stronach« = w jakimś kraju, na jakimś terytorium (2): proſche [...] abismye pomylowal a darowal dzieſyaczią thiſyaczi ſlothich czerwonich, bom na then czas barſo vpadl. pothich ſſye czvdzich ſtronach wloczącz. LibLeg 10/62v; Tedy [Paweł] chodząc po onych ſtronách [Perambulans autem partem illas]/ nápominał ie [mieszkańców Macedonii] długiemi powieśćiámi BibRadz Act 20/2.
»po wszytkich stronach« = wszędzie (1): noc wilgotne ćienie/ Po wſzytkich stronách źiemie [lege: żenie, tj. gna] GrabowSet C4v.
»po (wszy(s)tkim o. wciomastkim, a. szerokim) świecie (światu) (a. szerokości(ach) (wszego) świata)« = per orbem Mącz (139): OpecŻyw 171 (2); BielŻyw 164; Wiele ta łodzia po światu pływała RejŁas w. 28; RejPs 159; RejRozpr F2v; SeklWyzn 3v; RejJóz I7 (3); SeklKat C2 (3); kyedi myli pan bog wſchechmogaczi yeſzdzyel po ſzwyathu na ſzwoym oſſyelku LibMal 1549/148v; Pyſno po ſwiecze yeſdzili Nigdy pieſky niechodzili. RejKup v5v (8); KromRozm II c (2); Gdym tedy po ſſerokośći ſwyátá tego chodził/ [...] Beſpyecżenem záwżdy bywał od wſſytkyego złego LubPs bb; KrowObr 10 (10); RejWiz 20v (20); Leop *B2; OrzList ev; A boday tákie wody/ po ſwiátu pływáły. Ktoreby nigdy ludziom/ ſzkody nie dzyáłáły. RejZwierz 66v (6); OrzRozm P4; BielKron 24v (2); BielKronCies Mmmm3; Mącz 473c (2); OrzQuin Y4; Prot D3; SienLek Ttt4v; ſłyſzymy iż Ewányelia Páńſka ieſt wiecżna/ á záwżdy látáć muśi po ſzyrokośći wſzego ſwiátá RejAp 119v; RejPos A5 (23); potym tułáiącz ſie po ſwieczie/ [...] Leukonią miáſto wzięli GórnDworz Z4; BiałKat 256 (2); RejZwierc 23v (11); WujJudConf 49v; RejPosRozpr c2; Strum A4v; CzechRozm 226v; KarnNap A4v; SkarŻyw 244 (8); CzechEp 58 (3); NiemObr 35; [książki] Spieſzćież ſie/ bo dáleka drogá ieſt po świećie WisznTr 5 (2); Bałám ſye záwżdy póki woyná trwáłá/ Alem wżdy o nim [o mężu] niebogá ſłyſzáłá: Teraz niewiedźieć gdźie po świećie blądźi KochPieś 19; Idąc po wćiornaſtkim świećie/ káżćie wſzemu ſtworzeniu/ To naweſelſze poſelſtwo ArtKanc G12v (3); GórnRozm I3v; GórnTroas 32; SkarKazSej 679b; Bo y ták iuż ſiodmy rok tłucżeſz ſie po ſwiecie PudłDydo B3; KlonWor 48.
»po (wszej a. okrągłej, a. szyrokiej) ziemi (a. wszytkich stronach ziemie, a. wszytkiej szyrokości ziemie)« = in terra Vulg; in a. per a. super terram PolAnt (19): yuſch od dawnych czaſſow nyebill wpinſku thelko ſzyą pozyemy thula a do Thurek Cząſtho yeſzdza. LibMal 1548/142v (2); Płánety/ [...] Kiedy moc ſwą do zyemie twárdey przyćiſkáią. Tedy pędzą powietrze po ſzyrokiey zyemi RejWiz 149; Ráno gdy piękne ſłońce promienie po zyemi/ Pocżęło iáſne puſzcżáć RejWiz 177 (3); Leop Deut 12/1; BibRadz Gen 13/17; niech ſie [złoczyńce] vſtráſzą dekretu Páńſkiego/ [...] gdyż to ieſt ſwięta wola iego/ áby tá ſwięta prawdá iego wiecżnie latáłá y po niebie y po zyemi. RejAp 120 (2); Iż idźcie po wſzytkiey ſzyrokośći zyemie/ á roznoſcie ſlowá moie RejPos 318v; BudBib 3.Reg 18/5 (3); Tego Acháb wezwawſzy/ rzecże/ miły brácie/ Wſzytkomći w moc porucżył/ [...] A ták ná wizytki ſtrony/ iedźmy po wſzey zyemi HistHel B3; Do ćiebie/ [...] przydą wſzyſcy/ co po źiemi Okrągłéy chodzą KochPs 92 (2); SkarŻyw 81 (2); SkarKaz 314b; SzavzRyt A.
»po ziemi [czyjey] (ziemiach [czyich])« = in terra Vulg, PolAnt (7): gdi bi nyemyely wolno yezdzycz pozyemy w. m. obrazylo bi ſzye them przemyerze LibLeg 11/153v (2); Leop Gen 41/44; Chodząc tedy po Murzyńſkiey zyemi/ wiele ludu náwroćił BielKron 144 (2); BudBib Lev 25/9; SkarJedn 254.
»po wodzie« (2): Persequi aliquem terra, et mari, Ziemią y po wodzie przećiwko komu woynę wieść Mącz 385d; SarnUzn H6v.
W połączeniu z zaimkiem uogólniającym: wszytek (1): [Jowisz] Krążyłci też po wszytkim niebie, Nie lutował nie sam siebie. BierRozm 25.
W charakterystycznych połączeniach: biegać po [czym], chodzić, krążyć, latać; po (wszytkim) niebie (niebu) (2), obłocech, niebieskim okręgu.
»po ziemi, obliczu ziemie« (5:1): Humivolae aves, Vogel die nur auff der erden fligen Ptacy ktorzy pożyemy látáią. Murm 81; BartBydg 70; czały dźień na niebie było iaſno/ ále iednak mgły po ziemi ſie włocżyły LudWieś B3; RejZwierc 41v (2); CzechRozm 128.
W charakterystycznych połączeniach: biegać po [czym] (9), błądzić (2), błąkać się (2), chodzić (50), iść (13), jeździć (4), nosić (noszenie) (3), pojść, (po)prowadzić (3), przebiegać, tłuc się (2), tułać się (5), walać się, włoczyć się, wodzić [kogo] (8), wozić, zjeżdżać; po drodze (drogach) (60), grobli, kresu (2), okręgach, (błędnych) ścieżkach (7), ulicy (ulicach) (42), wale.
W połączeniach: »i tam, i sam po« (1): Boċ błędna do Nieba droga [...] Muſſy ſię wiecz drugy tułać Itam y ſſam potey ſczeſcze RejKup t2.
»po ... wszędzie« (1): tákże po drogách/ iedź ſpilnośćią wſzędźie/ Pytay wſzelkiego Gośćiá/ co zacż/ do kąd iedźie. PaxLiz C3v.
W charakterystycznych połączeniach: biegać (biegający) po [czym] (2), chadzać (chodzić, chodzenie, chodzący) (13), dostąpić, iść (wzgorę) (5), latać (latanie, latający) (4), (w)leźć (łazić) (11), mknąć się, prowadzić, przyść, (s)puszczać (spuścić) się (4), (w)schodzić (u- chodzić) (4), wejść (wniść) (2), wemknąć się, wstąpić (zstąpić, (w)stępować, zstępować) (12), wyskoczyć (2), zejść; [z czasownikami oznaczającymi ruch cieczy:] chodzić po [czym], iść (3), spadować, spuścić, spływać, ściekać, po drabinie (drabin(k)ach) (15), drzew(in)ie (2), górach (3), krajce (3), moście (mostku) (8), murach, pieniądzach, powrozie (powrozach, powroziech) (14), promieniu, stopniach (13), ścianach, upuście, wieży, wschodzie ((z)schodzie) (11).
W charakterystycznych połączeniach: mknący się po [czym] (2), piąć się (wzgorę) (2), puszczać (puszczający) się (3), wić (wijący) się (4); po drzewie (7), grobiech, murach (2), płociech (3), tyce (tyczach) (2), zielu.
Połączenie: »tam i sam po« (1): Bowiem one [ptaki] ſą w vſtawicżnim ruchaniu, tam y ſam po powietrzu ſie mieſzaiąc. GlabGad D5v.
W charakterystycznych połączeniach: broić się po [czym], bujać (2), grać, latać (11), nieść (nosić) [co] (2), mieszać się (2), motać się, pląsać, przyniesion, snować się, spuszczać się; po obłokach, podniebiu.
»po wietrze (wiatru)« (3): A długoż tey ſławy będzie/ Póki dzwonik we dzwon gędzie/ Potym iáko po wiátru dym/ Gdzie poleći áni ſam wzwiem. RejZwierc [233]; Cżynią też Puſzkarze Smoki ogniſte [...] ktorzy látáią po wietrze/ dzierżąc zá powroz BielSpr 74; Po wiátru látáć byś ſobie nie tuſzył KlonFlis C2.
W charakterystycznych połączeniach: biegać po [czym], brzmieć, chodzić (4), kołatać się, plątać się, wędrować; po człowieku, gębie, głowie.
Połączenie: »po ... (i) tam i sam« (2): Ale gdi takowy flux to ieſt, zciecżenie flegmy chodzi po cżłonkach tam y ſam, [...] to ieſt cżęſć niemoci ktorą [...] lud poſpoliti franczą zowie GlabGad I2; FalZioł V 31v.
»po członkach« (1): GlabGad 12 cf Połączenie.
»po wodzie« (3): małżowie, [...] gdy ſie trą, tedy wodę ſwoiemi ſlinami po ſlinią, iż ſie po wodzie włocży FalZioł IV 38c; mięſo drobne [...] nie zſtępuie na doł do żołądka, ale pływa albo po wirzchu albo w poſrzodku iego iakoby po wodzie proch GlabGad H3v; RejWiz 176v.
W połączeniach z zaimkami ugólniającymi: *wszen, wszytek (2): á po wſzytkich ſtopniach [majestatu, tj. tronu] było koſztowne bárzo kámienie wſzelkiego rodzaiu położono HistAl M7v; Abowiem ieſzcze wody po wſzey źiemi [super faciem terrae] były BibRadz Gen 8/9.
W charakterystycznych połączeniach: by(wa)ć po [czym] (5), kłaść (kładący) się (6), nakrywać, namazować, piąć się, posiać (2), przyklepać, rozkorzenić, słać się, ścielić się (3), zaślepić, zawinąć [co]; posłany po [czym], powleczony, rozpięty.
»po ziemi (a. obliczu ziemie)« = na powierzchni (całej) ziemi; super faciem terrae PolAnt (14): to ziele [gruszczyczka] [...] latoroſl ma długą barzo/ po ziemi ſię pnie FalZioł I 114a (8); Chamaecissus [...] Złota náć która ſie po ziemi kładzie nie roście w zgórę. Mącz 50d (2); HistRzym 8; gnoiem po oblicżu ziemie będą BudBib Ier 16/4; Przed tym po źiemi ſláć ſie nie ſromotá/ Co pánem ieſt twéy śmierći y żywotá. GórnTroas 49 (2).
»po ziemi« = na podłodze (2): Też dobrze odnowić ſtare położenie po ziemi w gmachu/ to ieſt ſtare położenie wyrzucić á nowem położyć FalZioł V 62 (2).
Z nadrzędnym rzeczownikiem (1): Po ciele ſinoſć od ſtłucżenia rozpądza. FalZioł ‡‡b.
Z nadrzędnym przymiotnikiem (3): [kuśnierz] Natrze krętą Wiewiorkę/ rzecże Popielicá/ Kupi iáka niewiáſtá [...] Nie trzebá iey bleywáyſu/ doſyć go w kożuchu/ Biáła będźie ná Licu/ biáła y po brzuchu. BielSat C2; Daymy tedy tych wod owym nabárźiéy/ co máią ſkórę po wiérzchu plugáwą Oczko 14v; Cnoty pełno w poſtáwie/ po wiérzchu wſtydliwéy GosłCast 30.
W połączeniach z zaimkiem uogólniającym: wszy(s)tek (5): Ieſtli na liczu ſkora rozpiętha barwa po wſzythkim żołtha albo zielona/ albo cżarna FalZioł V 13v. Cf »po (wszy(s)tkim) ciele«.
W charakterystycznych połączeniach: być po [czym] (3), dotykanie, mieć (2), obwinąć, pomazać, przepasany, zmoczyć, po brzuchu, po ramionach, po twarzy (2).
»po sobie« = na tułowiu (1): [Struś] Pierze ma w ogonie wielkie y cudne/ ále po ſobie miękkie. BielKron 271.
»po (z)wierzchu« = desuper Vulg (10): Leop 4.Reg 3/21; rozmáż ią [maść] ná chuſtkę/ á thym nogę z ráną obwiń/ pothym vwoſzczywſzy dobrze płotná obwiń po wierzchu by wodá niedoſzłá. SienLek 179 (2); WujJud 167; Abowiem we wnątrz odrodza y odnawia y omywa nas Pan Bog przez Duchá ś. á pozwierzchu tego wſzyſtkiego piecżęć y vpewnienie bierzemy w wodźie Krztu świętego. WujJudConf 167; [Cieplice pomóc mogą] nietylko wewnątrz vſtá płócząc/ [...] ále y po wiérzchu twarz/ [...] z króſt/ [...] z grubośći płći/ cudnie ochędożą. Oczko 14v (4); GosłCast 30.
Z nadrzędnym rzeczownikiem – nazwą obiektu lokalizowanego (13): W Tym Pſalmie ieſt zacne proroctwo/ o Kroleſtwie Páná Kryſtuſowym po wſzythkim ſwiecie. LubPs V2v (2); KrowObr 19v; Te Trádycye ktore wſzyſtek po świećie Kośćioł záchowuie WujJud 41 (2); vcżynił go Arcybiſkupem Mogunckim/ y dozorcą wſzytkiego kośćiołá po rzeſzy Niemieckiey. SkarŻyw 518 (3); żaden nikiego kośćioł po świećie/ iáko ten Rzymſki ták cáły nie był záchowány/ od wſzelákiego plugáſtwá kácerſkiego. ReszList 191; Znowu miáſto zbuduieſz y zamek poſtáwiſz/ A ze ſławą po świećie wſzytko to odpráwiſz. GórnTroas 35; WujNT 608 (2); nápiſałem dwie kſiążecżce [...]/ ktore to W.M. memv Mćiwemv Pánu iáko cżłowiekowi po wſzem świećie ſłáwy wielkiey y godney przypiſuię y dedikuię CzahTr A3v.
Z nadrzędnym przymiotnikiem lub przysłówkiem (23): BierEz G3v; RejJóz K8v (2); BibRadz I 451a marg; OrzRozm A2; BielKron 410; zacność wáſzá/ zacna będzie po wſzey ziemi. BudBib 1.Mach 15/9; CzechRozm 104; Kośćioł ieſli Boży ieſt/ ieden ieſt/ nie w Koryńćie tylko/ ále po wſzytkim świećie muśi być kośćioł ieden. SkarJedn 37; SkarŻyw 92; Nie trzebá twému oycu o nagrodę prośić. Sławá głośna po świećie doſyć to nagrody GórnTroas 25; Pánie [...] o iáko ieſt dziwne imię twoie po wſzyſtkim świećie. LatHar 53 (2); okowy moię w Chriſtuśie znáczne ſię sſtáły po wſzytkim pałacu WujNT Philipp 1/13 (4); A ná Séymikach [...] ma ſie Rycérztwo rozmówić/ ieſliżeby iednáki po wſzéy Koronie korzec/ y iákowyby bydź miał. SarnStat 280 (4); Bo lud gdy ćię obacży ſercá mu przybędźie/ Zácżym ſławá twa wielka po wſzem świećie będźie. CzahTr F (2).
W połączeniach z zaimkami uogólniającymi: *wszen, wszy(s)tek itp. (205): KromRozm I D4; Diar 57; Yakob ſyná [lege: z syna] ſwego Iozeffá myał won głod á vćiſk który był po wſſytkim Egipcye/ wielką pomoc GliczKsiąż C5v; Leop 2.Par 31/20; UstPraw A2; á ſtrách będźie po wſzey Egiptſkiey źiemi. BibRadz Ez 30/13 (2); roſkazał bym po wſzytkiey Prowincyey Polſkiey/ poſt y Letánie OrzRozm F2v; [Grekowie w Trojej] krzyk huk po wſzytkim mieſcie vcżynili BielKron 59v; ſtey przycżyny był wielki ſtrách po wſzytkich kráinách Tureckich BielKron 254v (10); HistRzym 77v; Coż rozumieſz gdy thák máłego ſthworzenia Páńſkyego ſwiát pełen/ [...] ieſliże ſam ſtworzyciel [...] nie ieſt pełnieyſzy po wſzemu ſwiátu y po wſzytkich ſkrytoſciach niebá y ziemie. RejPos 78v; WujJud 38 (2); Y będzie krzyk wielki po wſzey ziemi Micráimſkiey BudBib Ex 11/6; A toć ſię zámykáło w onych liśćiech/ áby po wſzytkich kráinach był obwołány ten wyrok BudBib Esth 3/14 (5); BiałKaz H3v; BudNT Act 10/38[37]; Záwżdy twoiá cżeść/ ſławá/ niech trwa/ imię ſłynie Po wſzytkiey Sármácij poki świát nie zginie. ModrzBazBud π6v; SkarJedn 197; Tedy Krol obwołał ná lud on Boży ſrogi bárzo á nieſłychany wyrok/ po wſzytkim kroleſtwie SkarŻyw 478 (5); Tegoż roku ſzoſtegonaſtego dniá Auguſtá ſtráfzliwe drżęnie zięmie po wſzyſtkiey Pruſkiey zięmi było StryjKron 309 (2); WujNT Act 9/31 (3); ná tym Séymie roſkazáliſmy iuż po wſzyſtkiéy koronie poſtánowić iednoſtáyną wagę SarnStat 279 (6); GrabPospR N3; SkarKaz 40a. Cf Wyrażenia przyimkowe.
W przeciwstawieniach: »w (5), na ... po« [cf uwaga przy objaśnieniu B.] (6): WróbŻołt mm3v; ſlyſąc tę [...] ſlawę ktora nieiedno v iego miłoſci mego laſkawego pana [...] na dworze y w Collegium ſlinie/ ale te⟨ż⟩ po wſziſtkich okolicznich zięmiach SeklKat A3; [kościół] yeſt nye w yednym myeſcye [...]: ále po wſſech zyemyach/ narodźyech/ yęzykoch/ ſtanyech wſſech wyekow zgromádzony KromRozm III D8v; SkarJedn 37; SkarŻyw 92; PowodPr 73.
W charakterystycznych połączeniach: być po [czym] (40), dziać się (4), mieć [co] (6), słynąć (12), stać się (12); będący po [czym], (o-, prze)powiadany (14), przyjęty (3), sławiony (2), słyszan (2), zachowany, zalecany; po drogach (3), wszytkiej dzierżawie, wszytkim Eipcie [w tekstach biblijnych] (2), inych (wszytkich) krainach [jakich] (7), inych (wszytkich) miejscach (3), wszytkich mieściech, wszytkim państwie, wszytkiej Polszce (3), ulicach (5), wszej (wszytkiej) ziemi (eiptskiej, ruskiej, pruskiej itp.) (15), wszytkich (okolicznych) ziemiach (2); Kościół po [czym] (6), krolestwo (2), sława (10); chwalebny po [czym], głośny, jeden (5), jednaki (4), przytomny, sławetny, sławny (5), straszny, znaczny, znamienity.
Połączenia: »gdzie po« (1): pytamy/ co ſie gdzie po świećie dźieie PowodPr 73.
»indziej po« (1): Indźiey po wſzyſtkiem świećie/ niechay idźie głowá zá głowę GórnRozm E3v.
»tu i owdzie po« (1): Wiárá Kátholicka nie tu y owdzie po kąćiech/ iáko haeretycka: ále wſzędy po świećie/ [...] ieſt rozſzerzona. WujNT 525.
»wszędy (a. wszędzie) (...) po« [szyk zmienny] (7): RejJóz K8v (2); LubPs T3; iż ſie to działo ſzyroko y długo wſzędy po ſzyrokośći tey nędzney á ſzyrokiey ziemie. RejAp 127; gdyby byłá wſzędy ſpráwiedliwość po ſwiecie/ nigdyby mocy nie było potrzebá RejZwierc 43v; Táki chrzęſt kłoſow po górách wſzędźie/ Y po niźinách obfitych będźie. KochPs 106 (2); Ták po świećie niechay wſzędźie Twoiá władza wieczna będźie. KochFr 98.
»po kąciech« = w miejscach ukrytych, mniej widocznych, trudniej dostępnych (1): Złoto ſrebro y w nocy po kąciech ſie błyſzcży RejWiz 11v.
»po miejscach« = w różnych miejscach, miejscami (1): y będą trzęſienia (ziemie) pomieyſcách [per loca] BudNT Mar 13/8.
»po stronach« = w różnych (okolicznych) krajach (2): RejJóz L6; Cżytayże [...] ku iákiemu końcowi [skaźce Pospolitejrzeczy] przychodzili/ wſzák ſie tho iuż y zá náſzey pámięći y po ſtronach y v nas potroſze działo. RejZwierc 38.
»po wszytkich stronach« = w całym państwie, kraju (1): bo mniemąm zeHetmanem będąc wie po wſzytkich ſtronach gdzie się codzieie ActReg 27.
»po (wszem a. wszy(s)tkim, a. wściornastkim) świecie (światu) (a. po wszej (a. wszytkiej) szyrokości, a. po wszystkich stronach świata); po wszej (a. wszy(s)tkiej) ziemi (a. po wszelkiej okrągłości a. wszytkich granicach, a. wszystkiemu okręgu, a. szyrokości ziemie); po wszech stronach, wszej szyrokości« = in universa terra, in universo orbe terrarum PolAnt, Vulg; per universum orbem HistAl,; in omni terra, in toto a. universo mundo, in toto a. universo orbe, in universa habitata, in universam terram, per totam terram, super universam terram Vulg; super omnem terram PolAnt (139;28;1:1): BierEz G3v; ciemnoſci ſtaly ſie po wſſytkiem ſwiecie OpecŻyw 148v; HistJóz E2v; WróbŻołt 25/7 (3); BOze [...] ktorego łaska a rozliczne dobrodzieyſtwo: znami po wſſelkiey okrągłoſci ziemie RejPs 124v (2); RejJóz K8v (2); HistAl C7; będźie przepowiedána Euangeljá kroleſtwa po wſzyſtkiem okrągu źięmie MurzNT Matth 24/14; KromRozm II c2v (3); KromRozm III Ev (2); BielKom E; POcieſzliwe proroctwo/ iáko ſzyroce prawdá Ewányeliey ſwiętey miáłá być po wſzytkich gránicach zyemie ſławnie opowiádaná y roznieſioná LubPs E2v; Po wſzey ſſyrokośći głos Páńſki był ſłyſſan LubPs G4v (11); KrowObr 19v (4); A gdzyeżby on mogł wiedzyeć po wſciornaſtkim ſwiecie/ Co ſie w tey zyemi dzyeie/ á co w tym powiecie. RejWiz 111v; Iż kto ſwowolnie żywie/ też ſwowolnie ginie/ A dawno tá przypowieść iuż po ſwiecie ſłynie. RejWiz 175v (3); Leop Gen 41/54 (4); BibRadz Gen 11/1 (4); OrzRozm A2; Był płácż po wſzytkim ſwiecie żáłuiąc wſzyſcy tákiego Monárchy BielKron 126v; [Chłopstwo ciągnęło] męcząc Biſkupy kápłany powiádáiąc/ ma być wolność krześćiáńſka powſzem ſwiećie BielKron 202 (8); RejAp 127; sławá twa słynęłá po wſzech ſtronách. HistRzym 77; RejPos 6 (2); Máláchiaſz [...] dawno przepowiedźiał: Ze po wſzyſtkim świećie y ná káżdym mieścu miáłá być ofiarowána tá ofiárá BiałKat 351 (3); á zwłaſzcżá w ty cżáſy zámieſzáne/ ktore ſie máło nie po wſzem ſwiecie y w náſzey też Polſzcże pocżęśći poiawiáią RejZwierc [283] (2); Rzymiánie [...] ſtrácą ſławę ſwoię kthorą mieli po wſzem świećie záwżdy BielSpr 39 (2); Ze to nie ieſt Kośćioł [...] Powſzechny/ to ieſt/ nie ieſt po wſzyſtkim świećie rozſzerzony/ ále pokątny/ to ieſt/ który ſie w kąćie gdźie zácżął/ y niedawno powſtał/ á nie záwſze/ áni po wſzyſtkich ſtronách świátá był. WujJud 132 (14); WujJudConf 49v (2); RejPosRozpr cv; BudBib Ex 11/6 (5); Bo ten ięzyk [grecki] ná on cżás máło nie po wſzey ziemi pánował BudNT przedm c3v; CzechRozm 104; Acż ſławá o twym męſtwie po wſzem ſwiátu ſłynie/ Ale cie o rozumie táka druga minie. PaprPan Ff2v (2); Po wſzytkim świećie iáko iednę wiárę/ ták teſz y ieden ięzyk mamy. SkarJedn 362 (9); Niech po świećie pełno wſzędźie Iego [Boga] zacnéy chwały będźie. KochPs 94 (3); SkarŻyw 270 marg (7); NiemObr 90; KochFr 98; to ieſt powſzechna/ Apoſtolſka náuká. Bo z Apoſtolſkich vſt wyſzłá: przez vſtá y piſánie ich namieſtnikow ieſt nam do rąk podána po świećie ReszPrz 33 (7); ReszList 191; WisznTr 9; Rácż dáć wolność prawdźie wſzędy po wſzem świećie ArtKanc K14 (4); GórnRozm E3v (2); GórnTroas 25 (2); LatHar 53 (7); Wierſz y po źiemi płatny/ wierſz y w niebie w wadze RybGęśli D3v; gdy był wielki głod po wſzytkiey źiemi WujNT Luc 4/25 (24); PowodPr 73; SkarKaz 41 a (7); CzahTr C2v (4); á po wielkim Swiećie ieſt ſłyſzny głos/ y vſzom wſzelkim. SzarzRyt A3.
Połączenie: »gdziekolwiek po« (1): NIekthorym ludźiom pierzchnie ſkorá ná płći: á wſzákże gdy ſye ná twarzy/ álbo gdźie kolwiek po nágich członkoch dźieie/ tedy ſámo opierzchnie SienLek 48v.
W połączeniu z zaimkiem uogólniającym: *wszen (1): PaxLiz C3v cf Wyrażenie.
W połączeniach z zaimkiem uogólniającym: wszytek (2): Troycey ś. nieodmienny był káznodzieiá: co po wſzytkich kxięgach ſwych świadcży SkarŻyw 320 (2).
Z nadrzędnym przysłówkiem (1): Iſz kośćioł Rzymſki ieſt głową wſzytkich kośćiołow [...]: tego pełno po wſzytkich liſtách iego. SkarŻyw 321.
Połączenie: »wszędzie po« (1): á wſzędzie po innych kxięgách y modlitwách ich/ niechay ſię to iáko prawdá wyznawa iſz Duch S. pochodzi y od ſyná. SkarJedn 297.
Z nadrzędnym przymiotnikiem (1): A byłá tho rzecż iáſna y ſławna po wſzytkim żydoſtwie RejPos 287v.
W połączeniach z zaimkami uogólniającymi: *wszen, wszy(s)tek (33): BierRaj 18v; KromRozm I F3; Origenes Adámántius [...] tákyey powagi y zacnoſci był po wſſem krzeſciyáńſtwye/ iż ſye wyelcy á mądrzy ludźye [...] knyemu gárnęli KromRozm II q (3); KromRozm III E4 (3); Leop Num 1/46; Przeto po wſſech narodzyech cyebye [Boga] wyznawamy LubPs S3 (5); á tám krzyk y ſpiewánie po wſzytkim woyſku wſzcżęło ſie BielKron 307v (4); Euſtáchiuſz [...] poznał że to iego ſynowie byli [...]. A dla tego tho poznánia y zwyćięſtwá było weſele wielkie po wſzytkim zaſtępie iego. HistRzym 132; RejPos 287v; Azaſz nie ſłuſzniey wierzyć wykłádom onych ludźi świętych Duchá ś. pełnych/ ktorych y żywot świętobliwy y známienita náuká po wſzytkim Kośćiele Powſzechnym ſłynie WujJud 33; Co [prześladowanie heretyków] ſię nawięcey po inſzych zácżęło od ſrogiego ſzkodniká Papieżá Innocencyuſá trzećiego CzechEp 42; Bo to przykazánie ieſt wiecżne po narodźiech wáſzych WerGośc 258; ArtKanc P17; LatHar 688; Wy wiećie ktore ſię sſtáło ſłowo po wſzytkim Zydowſtwie [per universam Iudaeam] WujNT Act 10/37; Poſłáliſmy też z nim brátá ktorego chwałá ieſt w Ewángeliey po wſzytkich kośćiołách WujNT 2.Cor 8/18 (4); SkarKaz 382b (2); Tákie ieſt po wſzyſtkim Chrześćiáńſtwie práwo. SkarKazSej 681a (2).
W przeciwstawieniu: »w ... po« [cf uwaga przy objaśnieniu B.] (1): Aryuſowá ſektá [...] wźyęłá byłá moc nye tylko w Egipćye/ Syryi/ Grecyi/ Lombárdyey/ Fráncyey/ we Włoſſech/ Hiſpániey/ ále po wſſyſtkim yákmyarz krzeſciyáńſtwye KromRozm III E3.
W charakterystycznych połączeniach: po wszy(s)tkich (wszech) familijach, językoch, (wszytkiego świata) kościołach (2), krześcijaństwie (10), narodziech (narodoch) (10), wojsku, zastępie, żydostwie; być po [czym] (5), czytać [co], dziać się, postawić [= ustanowić] [co], przepowiadany, przyjęty, słychać [o czym], słynąć (2), trwać, ufundowany, wszcząć się (zacząć się) (2), wyznawać [kogo].
Połączenie: »po ... wszędzie« (1): Myſi ſercá yego po wſſytkich narodzyech trwa wſſędzye. LubPs I.
W połączeniach z zaimkami uogólniającymi: *wszen, wszy(s)tek (11): á byłá tam ziemiá [= podłoga] położona po wſzytkim páłacu z rozmáitego kámienia koſztownego á bárzo iáſnego. HistAl F8v; Wſſyſtek proch źiemie/ obroćił ſie we wſſy po wſſyſtkiey źiemi Egyptlkiey. Leop Ex 8/17 (2); Totis aedibus tenebrae, Po wſziſtkim domu ciemnośći. Mącz [460]a; y była krew po wſzytkiey ziemi Micráimſkiey BudBib Ex 7/21 (2); SkarJedn 248. Cf Wyrażenie przyimkowe.
W charakterystycznych połączeniach: bielić się po [czym], świecić się; po drogach, gorach (5), wszytkich granicach [jakich].
Z nadrzędnym rzeczownikiem – nazwą osoby (też Boga), której oddziaływanie rozciąga się na duży obszar (4): KrowObr 16v; Przetoż nie pochwalamy náuki Księżey Rzymſkiey/ ktorzy ſwego Papieżá vcżynili y poſtánowili głową Kośćiołá Powſzechnego/ y Biſkupem Powſzechnym po wſzyſtkim świećie WujJudConf 123; Bo Iehowá przewyſoki (y) ſtráſzny/ krol wielki po wſzey ziemi. BudBib Ps 46/2[3]; Po zmartwywſtániu Syná Bożego Philip święty z innemi Apoſtoły [...] przyiął Duchá S. y zoſtał świádkiem wielkim prawdy iego po wſzytkim świećie. SkarŻyw 385.
Z nadrzędnym przymiotnikiem (lub zleksykalizowanym imiesłowem przymiotnikowym biernym) (18): Támćiem młodzi ludzie bywáią Ktorzy ſie ku náuce zieżdżáią: Do Xántá mędrcá ważnego/ Po wſzey Grecyey ſławnego. BierEz Bv (2); KlerPow 2; KVoń ieſt zwierzę poſpolite po wſzem ſwiecie znaiome FalZioł IV 10a; GAllenus lekarz po wſzitkim ſwiecie znamienity. BielŻyw 139; Gdyżeś ty ieſt nawyzſzy Pan/ po wſzytkiey zyemi ſrogi LubPs V6; Papieżá [...] ná tym Koncylium Florenckim poſthánowiono być po wſzyſtkim ſwiećie przełożonym Biſkupem KrowObr 18v; Iulinum Miáſtecżko/ niegdy po wſzytkiey Europie ſławęthne ſkłády kupieckiemi BielKron 291; Bo ieſli ſłońce choćia oddalone ieſt od nas/ ná niebie ieſt/ iednák po wſzyſtkim świećie ieſt ſkutkiem y zupełnośćią ſwoią przytomne. WujJudConf 177; BudBib 1.Par 22/5; SkarŻyw 29; StryjKron 135; ArtKanc E20; Pan niepoſpolity: Pan po wſzem świećie ſławą znákomity. GrochKal 19; GórnTroas 14 (2); KochCzJan A2; kłádę tu Orthográphią onégo po wſzytkiéy Europie záwołánègo Ianá Kochánowſkiégo JanNKar D3v.
~ W charakterystycznych połączeniach: przełożony po [czym], sławny (10), sławetny (2), srogi, zawołany, znajomy, znakomity, znamienity; po wszech ziemiach. ~
W połączeniach z zaimkami uogólniającymi: *wszen, wszy(s)tek (53): Konſtántyn Ceſarz krzeſćiyáńſki ſrogo roſkazał/ po wſſyſtkim páńſtwye ſwoim/ áby kácerſkye kſyęgi popalono KromRozm I N2v; KromRozm III O6; BibRadz 1.Mach 1/54; rozgniewawſzy ſie ná Papieżá/ zá powiedział powſzytkiem Kroleſthwie/ áby żadnych pieniędzy álbo ſkárbow do Rzymá nienoſzono. BielKron 236 (2); RejPos 20v; A panował [Hoga król] ná gorze Chermonie/ y w Salchy/ y po wſzem Báſzánie BudBib Ios 12/5 (3); SkarŻyw 518; JanNKar D3v. Cf »po wszem świecie«.
W charakterystycznych połączeniach: panować po [czym] (3), rozkaz(ow)ać (rozkazujący) (7), rządzić (3), władać (2), wziąć opanowanie; (o-, w)sławić (się) (wsławiony) po [czym] (9), zapowiedzieć, zaświecić; po wszytkim królestwie, państwie (3).
»po rożnych miejscach świata tego« (1): [biblijny Józef] po róznych mieyſcách świátá tego, [...] od ludźi wielkich vmiłowány, vgłaſkány był y ieſt áż dotąd. GosłCast 3.
»po (wszem a. wszy(s)tkim, a. szerokim) świecie (a. wszystkich granicach świata); po wszej ziemi (a. wszytkich granicach ziemie)« (32;5): BierEz F2; KlerPow 2; FalZioł IV 10a; BielŻyw 139 (2); WróbŻołt 58/14; W ten cżás wzwyedzą iż tu Bog Iákobow pánuye/ A po wſſytkich gránicach zyemye roſkázuye. LubPs O4v (4); Poſtánawiamy [...] Rzymſkiego nawyſſſzego Biſkupá/ po wſzyſtkim ſwiećie mieć przełożeńſtwo KrowObr 16v (7); WujJudConf 123; BudBib Ps 46/2[3]; będę ſławił po wſzéy źiemi Spráwy páńſkié rymy ſwemi. KochPs 178 (2); SkarŻyw 29 (5); MWilkHist B2v; StryjKron 135 (2); ArtKanc B12 (2); GrochKal 19; GórnTroas 14 (2); KochCz A2; LatHar 550; Ztądże gwiazdę [Pan] vkazał ná niebie wyſokim/ Aby tu záświéćiłá po świećie ſzérokim SiebRozmyśl F4v.
W połączeniu z zaimkiem uogólniającym: wszytek (2): Biſkup Rzymſki [...] ktory táki rząd cżynił po wſzytkim Chrześiáńſtwie [!] do zgody kupiąc/ a nie poſłuſzne y niezgodne/ karząc. SkarJedn 125; KochEpit A3v.
Z nadrzędnym przymiotnikiem (1): Przybył dźiádowi twému dźiad po matce drugi [...]/ iáko w Krzesćiiáńſtwie/ Ták y po wſzytkim ſławny Tarnowſki poháńſtwie. KochEpit A3v.
Z nadrzędnym rzeczownikiem (1): vczynił go káznodzieią Chryſtuſowym po wſzytkiey ziemi Niemieckiey. SkarŻyw 517.
W przeciwstawieniu: »w ... po« [cſ uwaga przy objaśnieniu B.]: muśiſz go [oka] w Rzymie/ w Athenach/ w Hierozolymie/ y indźie po świećie myślą buiáiąc/ ſzukáć OrzQuin F.
W połączeniach z zaimkami uogólniającymi: *wszen, wszy(s)tek, wszelki (21): a thom roſkazal themv sluzebnikowi memv po wſitkich thich zamkoch [...] thego sye wſithkiego dobrze dowiadowacz LibLeg 10/61; Leop Os 9/8; Tullius żáłował ſie tey lekkośći po wſzytkich mieſciech Wolſkich BielKron 109; BudBib Os 9/8; BudNT Act 26/11; że ieden zákupuie iáki towar po wſzytkiem Páńſtwie/ áby ſam przedawał ModrzBaz 34; SkarŻyw 391 (2); [Bog] Dałći zá przyſtáwá y ſtrożá Anyołá S. ktory ćię po wſzelkich drogách ſtrzeże y broni LatHar 673 (4); ſłyſzyćie/ że nie tylko w Epheźie/ ále máło nie po wſzytkiey Azyey [paene totius Asiae]/ ten Páweł námawiáiąc odwroćił [tj. nawrócił] wielką rzeſzą WujNT Act 19/26; idę do Ieruzálem: niewiedząc co ſię tám zemną dźiać będźie: iedno że Duch święty po wſzytkich mieśćiech świádczy mi WujNT Act 20/23 (5). Cſ »po wszytkich kąciech«, »po (wszytkim) świecie«.
W charakterystycznych połączeniach: być po [czym] (2), bywać (2), chronić się, kazać [= głosić kazania], kryć się (7), opowiedać (2), paść (się) (3), szukać (31), (na)uczyć (nauczać) (7), zbierać (4); po bagniech, borze (2), domiech (2), gorach (10), karczmach, lesie (5), polu (4), pustkach, sadziech, szelinie (2), wsiach (6), (wszytkiej) ziemi ([jakiej]) (5).
Połączenie: »to tam, to sam po« (1): otho go ſzukay to tám to ſám po ſwiátu RejPos 261.
»po kąciech« = w sektach (1): iż prawdy Chriſtuſowey żaden ſzukáć nie ma po kąćiech y zborách kácerſkich WujNT 842.
»po wszytkich kąciech (kątoch) [czego a. jakich]« = wszędzie (2): Byś świeczką po wſzythkich kątoch Polſkich czwartey rzeczy w tym rzędźie ſzukał/ tedy iey nie naydźieſz OrzRozm D4; [szatan] ma wyniść z oney iáſkiniey ſwoiey/ áby zwodził ludzi po wſzytkich kąciech ſwiátá tego RejAp 169v.
»po ([jakich]) krainach ([jakiej] krainie), [jakich] miejscach, stronach« (3:3:1): RejPos 132v (4); bo poſzedł ſzukáć [...] Páwłá/ ktory ſię po inych ſtronách ztymże kazánim S. Ewánieliey báwił SkarŻyw 536; tym ktorzy ſą w Dámáſzku y w Ieruzálem/ y po wſzytkiey krainie Iudſkiey [in omnem regionem Iudeae]/ y Pogánom opowiedałem áby pokutowáli WujNT Act 26/20 (2).
»po cudzych stronach« = w obcych krajach (1): tak wiſzedlem bil sswoyey zyemie atakem bil po czudzich ſtronach LibLeg 11/47.
»po (wszytkim) świecie (światu)« (14): áby [...] złego piwá po ſwiátu nie wárzył. RejWiz 79v (2); [Ewangelię] też y Bárnábás po ſwiecie kazał y náucżał BielKron 144 (2); OrzQuin F; RejPos 180v (3); Ták ſye vmykam ták ſye kriję po świećie/ Iáko konik/ czuiąc chrzęſt bliſkich nóg lećie. KochPs 169; SkarŻyw 309 marg; [szatan] chce ſobie drzwi otworzyć/ iákoby krew chrześćiiáńſką przelewał/ y morderſtwá po świećie cżynił. ReszPrz 63; WujNT 323; SkarKaz 122b; Anibych go [męża] iuż dáley po ſwiecie ſzukáła. PudłDydo A3v.
»po ziemi« = na powierzchni ziemi (2): Po źiemi ſkorupy zbierał BierEz Q3; SiebRozmyśl C4.
W połączeniach z zaimkiem uogólniającym: wszystek (2): Leop Luc 23/5; liſt [...]/ Ktory po wſzyſtkim woyſce głośno obwieſzcżono. CzahTr Gv.
Z nadrzędnym rzeczownikiem (lub rzeczownikowo użytym przymiotnikiem a. zaimkiem) – nazwą obiektu lokalizowanego [struktura transformacyjnie wywiedziona z konstrukcji czasownikowych lub imiesłowowych, np. ludzie po wszystkim świecie ⟨– ludzie, którzy żyją(-li)/ żyjący po wszystkim świecie] (60): Goſzczincze rozliczne po Wolynyv Zmyaſtha do myaſtha MetrKor 57/119v (2); SeklKat Q; Tu nic nye zámyerzáyąc wſſyſtki wobec owce y báránki ſwoie po wſſyſtkim ſwyećye Pyotrowi porucza. KromRozm III M5v; oſobliwe kazánye nabłogoſláwyenſſego Pyotrá [...]/ wſſech oſwyecenyu po wſſyſtkim ſwyećye porádźiło KromRozm III P3v (5); Diar 80; KrowObr 19 (3); Bo był [...] porządek miedzy śpiewaki ná káżdy dzień/ [...] podług wſſelkiego ſlowá ludu/ y w domiech po wſſyſthkich kráinách ich. Leop 2.Esdr 11/21; y świadki będą ſtáwiáć w źiemi Beniámin/ [...] y w mieśćiech po gorach/ y w mieśćiech po polu/ y w miáſthach ktore ſą ná południe Leop Ier 32/44 (5); A wſzákoż kaplice po gorách niebyły popſowáne BibRadz 4.Reg 15/4 (2); [Saraceni] vćiekli do Hiſzpániey z krolem ſwoim imieniem Syngerikus/ od tegoż idą wſzytcy krolowie po wſzytkim kroleſtwie Hiſzpáńſkim BielKron 279 (3); GrzegRóżn H; Taeniae etiam, Białe á podługowáte ſtrefy á promienie po kámieniu. Mącz 438d (3); RejPos 58; Widźiſz iáko ten Kośćioł Auguſtyn ś. opiſuie: z iednoſtáynego zezwolenia y zgodney wiáry ták wiele narodow po wſzyſtkiem świećie WujJud 136v; RejPosWstaw [1432]v; Bo dni godne pámięći/ y chwálebne miedzy wſzem potomſtwem y národem/ po wſzytkich ziemiach y miáſtach BudBib Esth 9/28 (4); MycPrz II B[3]; iż wſzytki po wſzem świećie ſekty y kroleſtwá Chrzesćiáńſkie w Papieſtwie [...] były SkarJedn A3v (9); máiąc nád kápłany pomiáſtecżkách zwierzchność/ wiele kośćiołów doglądał SkarŻyw 29 (4); MWilkHist A3v; Náleźliſmy tego człowieká záráźliwego/ y wſzczynáiącego rozruch miedzy wſzytkimi Zydy po wſzytkim świećie WujNT Act 24/5 (4); RZĄD PO WOIEWODZTWIECH. SarnStat 269; Doſtátku y okwitośći wſzelákich rzeczy w powiećiéch po Woiewództwách áby doſtawáło SarnStat 278 (5); Y zátym wielki ſię płácz vda zá vyźrzenim krzyżá/ po wſzytkim świećie ludźiom/ złym/ niewiernym/ y dobrym á wiernym. SkarKaz 5b (3).
Z nadrzędnym przymiotnikiem, zaimkiem przymiotnym lub przysłówkiem (23): Są ludzie walecżni po wſzytkiey Azijey y też Egipcie dobrze ſlawni y przijemni MiechGlab 27; MurzHist B3; RejWiz 16v (2); Leop 4.Reg 7/15; á ołtarzow ich pełno po zagoniech polnych iáko kop kámienia. BibRadz Os 12/12 (2); BielKron [3322]; RejAp 147v; RejPos C4v (3); A nie ieſt też potrzebá tego/ áby modlitwy [...] miáły być iednákie po wſzytkich mieyſcách WujJudConf 185; Ale gdybyś wſzytki wieki przebieżał [...]/ naydzyeſz námędrſze/ naſpráwiedliwſze y nalepſze po wſzytkim ſwiecie ludzye RejPosRozpr cv; SkarJedn 249; StryjKron 140; Gdzie tedy náukę táką vyźrzyćie/ o ktorey wſzędźie zgodnie káżda nácya po wſzyſtkim świećie rozumiáłá y rozumie ReszPrz 28; BielSjem 3; ćiężſzy [żal] Pyrrhá miáłá/ Gdy ſámá z mężem ná świećie zoſtáłá/ W oné po wſzytkim świećie znáczné ſzkody GórnTroas 67; OrzJan 99 (2); WujNT 382; CzahTr F2v.
W połączeniach z zaimkami uogólniającymi: każdy, wszelki, *wszen, wszy(s)tek (203): Niewieſz iż to źwierzę [kota] [...] Po wſzytkim Egypćie trzymáią/ Iako Bogu chwałę dáią. BierEz G2v; OpecŻyw 120v; MiechGlab 27 (2); SeklKat Q; HistAl G4 (3); KromRozm III P (2); LubPs gg6; Po wſzyſtkich vlicach obrázy ſtoią KrowObr 113v (8); Y popſował po wſſyſtkiey źiemi Iudſkiey ołtarze/ y bużnice Leop 2.Par 14/5; po wſſech rowniach páſtwiſká ich. Leop Is 49/9; po tym poſlę im [synom Izraela] wiele myſliwcow/ y będą ie łowić po wſſelkiey gorze/ y po wſſelkim pagorku/ y ze wſſech iáſkiń ſkálnych. Leop Ier 16/16 (16); BibRadz 2.Reg 10/21 (9); Tego ſláchetnego mężá [Kwintyliana] kſięgi [...] dziś ſą w ręku v ludzi vcżonyeh po wſzyſthkiey Europie. BielKron 280; poſłał Papież Kárdynałá iednego do Cżech/ áby [...] mſzą po wſzythkich kośćielech zápowiedział. BielKron 324v (16); GrzegRóżn H; Nulla pars Galiae ab exercitibus vacua, Po wſzyſtkiey francuskiey ziemi ſą woyská. Mącz 472c (3); RejAp 131; Y były gody po wſzem mieśćie HistRzym 27 (4); RejPos 58; BielSat L4v; BielSpr 1; WujJud 136v; WujJudConf 185; BudBib 1.Reg 30/31 (5); BudNT Act 9/31; SkarJedn A8 (9); Oczko 12; KochPs 157 (2); SkarŻyw A5v (7); MWilkHist A3v; StryjKron 140; ReszList 163; BielSjem 24 (2); GórnRozm F2v; Phil P4; OrzJan 99; [czart] Záſtáwił śidłá w ſłowie/ w vcżynku/ y po káżdey drodze náſzey. LatHar 591; Wroćiwſzy ſię náwiedzmy bráćią po wſzytkich mieśćiech WujNT Act 15/36 (4); w oné czásy náſtawáły woyny chłopſkié [...] po wſzyſtkiéy Rzeſzy Niemieckiéy SarnStat 296; pozwoliliſmy iemu moc wſzytki Woźnégo vrzędy po wſzytkim Woiewództwie náſzym Krákowſkim ſłuſznie exequowáć. SarnStat 574; áby [...] káżdy z oſobná y wſzyſcy wobec iednym práwem/ obyczaymi/ zwyczáiem/ po wſzyſtkim Kroleſtwie náſzym byli ſądzeni SarnStat 887 (11); SkarKaz 5b; PowodPr 21; VotSzl D2v; ſzukayćié onégo Po wſzytkiéy prowinciiéy GosłCast 66; SkarKazSej 705b. Cf Wyrażenia przyimkowe.
W przeciwstawieniu: »w ... po« [cf uwaga przy objaśnieniu B.] (14): Aby nie tilko w Krakowie przebywali, ale też y po inſzych mieſthczach w Polſzcże MiechGlab *2; LibMal 1549/150; W mieśćie tylko Suſan/ zábili żydowie pięć ſet mężow/ [...] iáko ich wiele pobili po wſzyſtkich Powiećiech? Leop Esth 9/12 (2); BibRadz Act 19/26; BielKron 206; S tąd ſye wźięli ći Bábilóńczykowie/ którzy rozmáité wieże [...] po świećie/ á zwłaſzczá tu v nas w Polſzce y w Litwie [...] świebodnie buduią OrzQuin L4; GórnDworz Bb2; Oczko 3; StryjKron 41; Więc łatwie we Wloſzech wiedźieć/ iáko kto żyie/ [...] bo poſpołu w iednem mieśćie mieſzkáćie/ ále v nas ktorży po rożnych mieyſcách mieſzkamy/ trudnoby w to potrafić Sędźiemu. GórnRozm H2v; [Apostołowie] nie przeſtawáli káżdy dźień w kośćiele y po domiech náuczáć WujNT Act 5/42; SarnStat 527; SkarKaz 419a.
W charakterystycznych połączeniach: błyskać się po [czym], budować, burzyć, być (39), (u)czynić (18), dziać się (2), działać, igrać (4), kazać [= głosić kazanie] (3), kłaść [kogo, co] (2), kradać (kraść, czynić kradzież) (3), kryć się (7), leżeć (16), łotrować, mieć [kogo] (11), mieszkać (mieszkający, mieszkanie (obierać)) (39), nadziałać [czego], najdować (się) (3), nastawiać [czego] (3), naszczepić, obwołać (3), opowiedać, osieść, panować (2), paść (się) (pasący) (12), pobić (7), pobrać, pogromić (pogromiony) (2), pokryć (się) (4), poprzewracać, poświęcać (2), potonąć, powieszać, przebywać, pytać [czego], robić [co], rostący (3), siedzieć (5), sławić, słynąć (2), (u)słyszeć (2), sta(wa)ć (się) (7), (po)stanowić [kogo] (2), stawi(a)ć (13), szukać (11), śpiewać (3), widać (4), widzieć (5), wieszać (2), wojować, wołać (13), zawieszać [co] (2); po wszystkiej Afryce, błotach (2), wszem (wszystkim) cesarstwie (2), wszech częściach świata, domu (domiech) (25), drodze (drogach) (25), wszystkiej dzierżawie, wszy(s)tkiej Europie (3), gajach, gorze (gorach) (25), grodziech, jaskiniach (3), jezierzyskach, karczmach, komorkach, (wszytkiej) Koronie (5), wszy(s)tkim krolestwie (krolestwach) [jakim] (21), krzewinie, lesie (lasach, lesiech) (13), libraryjach, (wszystkich) miastach (mieściech, miasteczkach) (43), wielu miejsc(ach) (mieścach) (6), okolicy, piwnicach, wszystkim państwie, (szerokim) polu (polach) (28), Polszce (3), wszytkiej prowincyjej, pustyniach, puszczach (2), skałach (3), stogach, trawie (3), ulicy (ulicach) (26), warsztatach rzemieśniczych, wszytkim wojewodztwie (8), wsiach (31), wszej (wszy(s)tkiej) ziemi [jakiej] ((wszystkich) ziemiach) (21).
Połączenia: »indzie po« (1): Itez pan nasch proſſy v.m.k. o ti przibyegy ktorzi [...] y teras ſą yedny v pana Pretwycza [...] y yndzie po zyemy v. Iaſnoſczy LibLeg 11/61.
»i tam, i sam po« (1): Záſię ſáme żydowki będą chodźić po gorach [...] płácżąc y tám y ſám po gorach iáko błędne BielKron 465.
»tu i owdzie po« (3): OrzList d2v; Solum scaturit fontibus, Ziemiá pełna yeſt zrzódł/ y tu y owdzie ſą zrzódłá po polách. Mącz 371a; WujNT 104.
»wszędy (a. wszędzie) (...) po« [szyk zmienny] (17): tamże gdy burzili wſzędy po okoliczy [omnem oram transitui propinquam caede et incendio pervastans]/ Potkał ſie ſnimi [...] Climunt Kaſtelan Krakowſki MiechGlab 7; trawá by Hátłas [...]. Kwiatecżki po niey wſzędy/ by drogie kámycżki RejWiz 179v; Leop 4.Reg 7/15; BibRadz 1.Reg 31/9; Sennácheryb/ rozſyłał Zydy ná wſzytki cżęśći świáthá/ [...] przetho ich wſzędy dziś po świećie doyſyć. BielKron 335v (3); Wſzedźie po polu yábłonek y kruſzek rozmáyitych náſzczepić. Mącz 387a; OrzQuin Y4v; RejPos C4; ſthoł cżámletowy/ bo wſzędy wzory po nim kędy ſie piwo lało RejZwierc 61v (3); Ieſli miáſtá ſam pan ſtrzédz nie będźie/ Prózno czuie ſtraż po blánkách wſzędźie. KochPs 191; puśćił Moyżeſz powietrze zárázliwe ná bydło/ iſz wſzędzie po Egipćie zdycháło SkarŻyw 480; WerGośc 235; BielSjem 28 (2).
»wzdłuż po« (2): Szata Opadła. [...] tkaniczami zlotemi s blekitnem Iadwabiem, wſdluz po faldziech bramowana WyprKr 64 (2).
»zewsząd po« (1): Sam ſtolec onegp máieſtatu był s Smáragdu/ [...] á po wſzitkim máieſtacie były obrázy ze wſząd ſpráwione [in ipso throno erant imagines undique constitutaeJ HistAl M7v.
»po czterzech krajach świata« = na całym świecie (1): wſſákże iedno cżterzey [ewangeliści] máią ſwiádectwo poważne: że po cżterzech kráiach ſwiátá/ opowiádáią Wiárę o ſwięthey Troycy Leop *2v.
»po gorach« = górski; in montibus Vulg; super montes PolAnt (4): oblicża ich ſrogie iáko Lwi/ á pręthcy iáko dzikie kozy po gorach Leop 1.Par 12/8; Znam wſzytki ptáki po gorách [volatile montium]/ y wſzytki zwierzętá polne ſą moie. BibRadz Ps 49/11; BielKron 48; BudBib 1.Par 12/8.
»po granicach (granicy)« = na pograniczu (3): od tich cżaſow Wuhrowie Pannonią [...] poſiedli. Gdyż Słowianie telko po granicach [in finibus] Pannoniey zoſtali. MiechGlab 60; wiele miaſt y wśi popalono/ zwłaſzcżá w Sáſkiey źiemi/ y po gránicách. BielKron 218v (2).
»po (wszytkich) granicach ([czego])« = w (całej) okolicy (2): [Herod] pobił wſzytkie dźieći/ ktore były w Betlehemie/ y po wſzytkich gránicách iego [in omnibus finibus eius] WujNT Matth 2/16; Ktorzy [wilki] nie zmierne ſzkody po gránicách dźiáláli CzahTr D4v.
»po wszytkich granicach [czego]« = w obrębie terytorium otoczonego granicami, w całym państwie (1): Thę [zmarłą żonę] ia wźiąwſſy zrąbałem ná ſzthuki/ y poſláłem ie po wſſyſtkich gránicách dzierżáwy wáſſey [in omnes terminos possessionis vestrae] Leop Iudic 20/6.
»po kąciech« = potajemnie, w ukryciu, nieoficjalnie (7): OrzList d2v; RejZwierc 262v; To mowią haeretycy ná części rozerwáni/ ktorzy Chriſtuſá po kąćiech vkázuią. Lecz náuká Páná Chriſtuſowá/ iáko błyſkáwicá/ iáwna y iáſna ieſt po wſzytkim świećie. WujNT 267 (5).
»po (wszytkich a. zamknionych) kąciech (kątach)« = w miejscach ukrytych, oddalonych, nie na widoku; in omni angulo PolAnt (12): RejJóz E2; SeklKat Z2v; RejWiz 15v; ZLodzieie w nocy weſzli w komorę błaznowi/ Y mácáli po kąciech/ gdzie kto co vłowi. RejFig Dd4v; BibRadz 2.Par 28/24; przyiaciele po kąciech zákrywáiąc ocży płácżą RejPos 342v (2); Iuż wſzyſcy ledá zá liſtkiem bieżą/ á zá niewolą nos zwieśiwſzy po kąciech ſie kryią. RejZwierc 46 (2); Niezlicżony pocżet Chrześćián/ w ten cżas pogubili Magowie: ktorzy ich ná to po wſzytkich kątach y táiemnych mieyſcach ſzukali SkarŻyw 306 (2); PowodPr 53.
»po wszytkich kąciech« = po wszystkich krainach (1): Wſzytko/ po wſzytkich kąćiéch króleſtwá iego/ Stworzenié/ y ty duſzo/ chwal páná tego. KochPs 157.
»po krainach« = w okolicy, we wsiach okolicznych (1): Tedy ći [...] ktorzy ſą w pośrzod iey [Jerozolimy]/ niech wychodzą: á ći co ſą po kráinách [qui in regionibus]/ niechay nie wchodzą do niey. WujNT Luc 21/21.
»po (wszystkich a. rozlicznych, a. inych, a. [czyich]) krainach« = in universis civitatibus Vulg; regionatim Calep (8): wſſyſcy národowie mieſzkáiący po rozlicznych kráinach. RejPs 124; Leop 2.Esdr 11/21; BielKron 198v (2); HistRzym 8v; By po wſzyſtkich kráinách wołano ták wſzędzie. BielSjem 24; Dowiedział ſie kto płácże/ kto ſie z cżego śmieie/ Po tych náſzych kráinach co ſie kędy dzieie. BielRozm 9; Calep 907a.
»po mieścach (miejscach)« = w różnych miejscach, gdzieniegdzie; per loca PolAnt, Vulg (3): i będą mory i głody i drżęniáźięmie mieścami (marg) pomieścach (–) MurzNT Matth 24/7; Ile ſie ludzkiey krwie po mieyſcách linęło? WisznTr 33; WujNT Matth 24/7.
»po wszy(s)tkich (a. wszech, a. inszych, a. rożnych, a. rozmaitych, a. niektorych, a. [jakich]) miejscach« = in omnibus locis HistAl, PolAnt; in ceteris locis Vulg; in aliis quibuslibet locis JanStat (14): MiechGlab *2; Ałexander [...] wſzytkę onę ziemię v pokoiu vſtáwiwſzy/ po wſzyſthkich mieſtcach rząńce y przełożone zrządził. HistAl G5; Leop 3.Esdr 2/16; RejPos 262v; wierni Boży po táiemych/ y pokątnych mieśćcách z ſwym zgromádzeniem ku chwale Páńſkiey zebránym kryć ſie muśieli. WujJudConf 181 (2); BudBib 1.Reg 30/31; Tákże w Rzymie/ w Witerbie/ w Senie/ w Luce/ w BOnonijéy/ w Padwie/ we Fráncijéy/ w Szwáycárach/ w Niemcéch/ w Węgrzéch/ y po inſzych mieyſcách óné wody [...] ázaż niewieczné być wiémy? Oczko 3; SkarŻyw 402; GórnRozm Ev (2); o wielką ſzkodę y vtrátę przyſzli/ ktemu że mury miáſtá tego po niektórych mieyſcách per abuſum popſowáné. SarnStat 964 (2); SkarKaz 454a.
»po sobie« = na sobie, w wielu (różnych) miejscach (2): PRzęſłka [...] Ieſth ziele oſtre á cżłonki [tj. obrączkowate zgrubienia, kolanka] ma poſobie FalZioł I 35c; [o bluszczu] A gdy dorośćieſz/ gdy będźieſz ná dobie/ Nie ſtoy iáłowo/ záwieſzay po ſobie Wdźięcżne bluſzcżowki/ á niechay gron wſzędźie Obfitość będźie. KlonŻal Dv.
»po stronach« = tu i owdzie, gdzieniegdzie, w różnych miejscach, w okolicy (5): RejRozpr B2; Iuż po ſtronách wielkie głody RejJóz L7v (2); Poſłał tedy Othoman Sebáliáſá z ſzeſnaśćią tyſięcy ludu ſzukáć á ſzpiegowáć Skánderbegá po ſtronách BielKron 250; rzecż to nie podobna/ ábyś tę dawną wolność [...] chćiał [...] wydzierać: (iáko ſię niektorzy domnimawáiąc/ po ſtronách/ mowią) CzechEpPOrz **v.
»po stronach« = na obrzeżach, w swoim najbliższym otoczeniu (1): ieſli ſie z woyſká [nieprzyjacielskiego] ktory wychyli: poimáć go/ á ták ſie dowieſz [...]/ co zá ſtráż po ſtronách máią. BielSpr 25v.
»po stronach« = na uboczu, z dala od głównych dróg (1): iedné miáſtá/ miáſteczká/ [...] będąc ná gościńcách/ którémi nam częſto poſyłáć Komorniki przychodźi/ częſté á gęſté podwody dawáiąc/ iuż dáléy wytrwáć nie mogli. A drugie miáſtá/ miáſteczká po ſtronách leżącé/ od tych podwód vlégáły/ á do drugich ſie nie przykładáły. SarnStat 971.
»po stronach« = na pograniczu, na terenach przygranicznych; foras, foris Modrz (6): naſzy ſie polękli/ gdy ie Wáłáſzy/ Caklowie/ Węgrzy/ Thurcy/ Multani/ po ſtronach w picowaniu ſiekli/ byli/ mordowali okrutnie. Sláchta wołáła ná krolá áby ie do domu obroćił BielKron 398v (2); káżda Rzecżpoſpolita w źiemi ſwey ſpráwiedliwośćią bywa rządzoná/ á po ſtronách od nieprzyiaćioł poſtronnych miecżem bronioná ModrzBaz 137v (4).
»po rozlicznych (a. rozmaitych, a. niektórych, a. [jakich]) stronach« = w licznych (itd. krajach, regionach (5): potym byli niektorzy ſludzy kośćielni/ po niektorych ſtronach/ w Rzeſzy Niemieckiey/ W[ło]ſkiey/ y Fráncuſkiey/ ktorzy [...] właſne żony mieli KrowObr 234; BielKron 299v; Iákoż ſie iáwnie náſłuchawamy od tych co tám bywáią [...] rozlicżnych poſmieſzkow/ kthore po ſtronach rozlicżnych poháńcy iáwnie o nas miedzy ſobą miewáią RejZwierc 185v; SkarJedn 40; SkarŻyw 373.
»po wszytkich stronach (stronie wszelkiej)« = wszędzie (3): HistJóz B2; Tu iuż zrozumiey ieſliżeć dziś tákowych ná ſwiecie páſterzow po wſzythkich ſtronach nie pełno/ ktorzy ſie iedno tucżą á paſtwią nád trzodą Páńſką RejPos 261v; GDy vzdy ná ſłonecżne konie/ Godźiny: noc ſkraca Switánie: á po ſtronie Wſzelkiey/ świátłem pozłaca Niebo/ y łąkom/ hoyność ozdob wraca. GrabowSet K4v.
»po (wszem a. wszy(s)tkim) świecie (światu) (a. wszej szyrokości świata, a. wszech (a. wszytkich, a. wszelakich) granicach, a. kończynach, a. stronach świata); po wszej (a. wszy(s)tkiej) ziemi (a. szyrokości, a. obliczu, a. okręgu ziemie)« = super faciem omnis terrae PolAnt, Vulg; per universum orbem HistAl; super universam faciem terrae Vulg; in omni a. universa terra, per totam terram, super faciem orbis in terra PolAnt (69;24): Na pamiątkę tego dzijs proceſyią koſciol ſwięty cżyni po wſſytkim ſwiecie. OpecŻyw 26v (3); FalZioł +2v; BielŻyw 93; To była figura iż apoſtołowie kazaniem ſwoim mieli po ſwiecie zwięk cżynić. WróbŻołt aa5; RejRozpr K2v; RejJóz L6; RejKup g8v; HistAl A6v; MurzHist B3; KromRozm III E2 (3); Po wſſech gránicach ſwyátá będą chwalić yego [Boga]. LubPs F2v (3); KrowObr 239 marg (2); RejWiz 78; Leop Zach 1/11 (2); BibRadz I 313d marg (3); [apostołowie] ludzi náwracáli [...] po wſzytkich końcżynach ſwiátá BielKron 139 (7); OrzQuin L4; drapią á kąſáią niewinny národ ludzki po wſzytkiey ſzyrokośći ziemie. RejAp 82v (4); To ſie we Włoſzech w iedney ziemi/ á niedawno sſtáło/ pátrzmyſz co tego może być po wſzytkim ſwiecie GórnDworz Bb2; Iż ſie iuż ziáwiłá tá obiecána á ſwięta ſwiátłość wſzytkim narodom po wſzytkiey ſzyrokośći zyemie. RejPos 58; ná powietrzu [...] Anyeli ſpiewáli [...]. Po zyęmi/ iedni go [Jezusa] krolowie z vpominki ſzukáli/ dawáiącz ſie w poſłuſzeńſtwo iemu RejPos 81 (9); GrzegŚm 3 (2); RejZwierc 147v; BielSpr 1; WujJud 154v (2); ktory [lud chrześcijański] po wſzyſtkiey ſzyrokośći świátá w rozlicżnych narodźiech y ięzykách Páná Kryſtuſá chwali WujJudConf 118 (2); RejPosRozpr cv; Tenże [Bóg] też obraca okręgi ſpráwą ſwą/ áby cżyniły co im roſkázuie po oblicżu okręgu ziemie. BudBib Iob 37/12 (4); CzechRozm 253v; SkarJedn 18 (5); Y máło niekáżdé [wody] po wſzech świátá ſtronách/ w pożytek ták obrócono Oczko 12; SkarŻyw 396; Ale wiele Thomkow takich Po ſtronách świátá wſzelákich. Ktorzy záraz vwierzyli Choć mię nigdy niewidźieli. MWilkHist L3; StryjKron 26; ReszPrz 27 (3); GórnRozm D4 (2); ActReg 93; GórnTroas 67; GrabowSet P3; po rozmáitych ſtronách świátá/ miłośnicy Boży gorący/ tákie nabożeńſtwo inſzym pożytecżnie przekłádáli/ y rozgłaſzáli LatHar 511 (3); Tu maſz głos który ſłyſząc z ſtráchu vmieráli [Żydowie]. Y teraz go ſłyſzemy ſnadź po wſzyſtkiey źiemi/ W IEZuśie zbáwićielu KołakSzczęśl Bv; WujNT Luc 21/35 (5); Lecz z onych ziarnek [...] iákie kośćioły y fundácye ich po wſzytkim świećie ſtoią SkarKaz 83a (5); Chwyta ludźi po świećie Tátárzyn łákomy/ Iak źwierzętá po leśie KlonWor 29.
»po wierzchu gor« = na szczytach gór (1): I záſádzili nań [na Abimelecha] załogi po wierzchu gor [in summitate montium] Leop Iudic 9/25.
»po ziemi« = na powierzchni ziemi; in terra (terris) Miech, Vulg (9): Roie też pcżoł nie tilko w hulach [...]/ drugdzie też na bregach [!] rzecżnych y po ziemi dobrowolno plaſthry miodowe cżynią MiechGlab 77; dzieći krześćiáńſkich/ ktore vmieráią bezekrztu/ [...] ná tey ziemi po kthorey Pśi chodzą/ y po niey tzynią co chcą/ chowáć nie dopuſztzacie. KrowObr 104; A tarcż leży ná zyemi/ ptacy po niey gráią RejZwierz 117v; BielKron 452; Rapunculus, Pączki álbo ſoſzyki/ które ſie naprzód puſzczayą po ziemi Mącz 345d; trupi leżeli po ziemi BudBib 2.Par 20/24; KochPs 119 (2); gdy iarząbki ktore do nich Pan Bog przypędził/ zbierali [...] po ziemi ie chwytáiąc SkarŻyw 484; KmitaSpit C5; KlonFlis C2.
»po wszech ziemicach« (1): á niech będą rozeſláni ktorzyby pátrzyli po wſſech źiemicách [per universas provincias] dziewecżek ſlicżnych/ á pánien Leop Esth 2/3.
W połączeniach z zaimkiem uogólniającym: wszytek (2): BibRadz 4.Esdr 15/40; woyny ſrogie w Aziey/ w Africe/ w Europie/ iáko w Greciey/ we Włoſzech/ w Hiſpaniey/ w Egipcie y po wſzytkich Morzach długo trwáły StryjKron 41.
Z nadrzędnym rzeczownikiem (4): [wężowy trunk] bołoſci [!] po koſciach lecży FalZioł I 154d; GlabGad P3; á ſiodmego dniá ogoli głowę ſwoię/ y brodę/ y brwi y po wſſyſtkim ćiele włofy [ac totius corporis pilos] Leop Lev 14/9; Calep 381b.
Z nadrzędnym przysłówkiem (1): Mátheuſz/ Márek/ Lukaſz/ y Ian/ woz o cżterzech koniach Páńſki/ y práwy kor Cherubinow/ co ſie wykłáda/ pełność vmieiętnośći/ po wſſyſtkim ćiele pełno ocży máią Leop *B4v.
Połączenia: »i tędy, i owędy po« (1): O rozmáitych niedoſtátkoch/ ktoré ſye przydawáią y thędy y owędy po ćiele SienLek 124.
»po (...) wszędy« [szyk zmienny] (2): Koń ſkacże/ [...] A ná pierſiach/ ná głowie/ wſzędy po nim bryże. RejZwierz 120; Po pálcách wſzędy nowé piórká ſye puſczáią KochPieś 54.
»po wierzchu« (2): [choroba ta] po wierzchu/ wrzódy/ guzy/ kroſty/ liſzáie/ dźiury/ pryſzczelé/ świérzby/ z wielkim vłomkiem zdrowia czyni. Oczko 39v (2).
Z nadrzędnym rzeczownikiem (1): A wżdy ty ieſztze będzieſz mowił/ iż Pan Kryſtus [...] Piotrowi Swiętemu porutzył áby on ſam wſzyſtki kościoły po wſzyſtkim krześćijáńſtwie rządził? KrowObr 30v.
W połączeniach z zaimkami uogólniającymi: *wszen, wszy(s)tek (13): KromRozm I E4v; KromRozm II h2; KromRozm III F2 (3); KrowObr 30v (2); BielKron 198v; poſtánowił wedle ich domow hetmány/ y ſetniki po wſzytkim ludzie y Beniáminie BudBib 2.Par 25/5; Y żáłowáli Iozyaſzá po wſzytkiey Iudſkiey (ziemi/) [...] ktora rzecż weſzłá w obycżay wiecżny po wſzytkim narodzie Izráelſkim. BudBib 3.Esdr 1/31; ModrzBaz 78; LatHar 682; KmitaSpit B4v.
W przeciwstawieniu: »w ... po« [cf uwaga przy objaśnieniu B.] (2): KromRozm I E4v; I będziećie mi ſwiádtzyć nie tylko w Ieruzálem/ ále teſz po wſtyſtkim [!] Zydoſtwie KrowObr 45.
W charakterystycznych połączeniach: po (wszytkich) kościelech (2), wszy(s)tkim (wszem) krześcijaństwie (11), rozlicznych (rozmaitych, wszech) narodach (narodziech (rożnych), wszytkim narodzie) (4), wszem (wszystkim) żydostwie (2).
W połączeniach z zaimkami uogólniającymi: *wszen, wszytek (2): yz yeſt w Conſtantinopoliv y pyſche lyſti po wſym swym zyemiam y po zamorzv y do mvltan y do Tatrow y do naſchego pana abi bily pogotowyv na woyne LibLeg 11/61v; á zgromádziwſzý Macedony y Perli przykazał piſáć po wſzytkich kráinach thym obycżáiem. HistAl G4.
Z nadrzędnym rzeczownikiem (2): kthorzy iego naukę y popiſali y ludziem po wſzem ſwiecie ią roſławiali. BielŻywGlab nlb 9; y wielgim wiary ś. obrońcą y po wſzytkim święćie [!] rozmnożyćie[l]em zoſtał SkarJedn 172.
W połączeniach z zaimkami uogólniającymi: *wszen, wszy(s)tek (115): głod ſye mnożył y po wſſytkyey zýemi Eipſkyey HistJóz Cv; MurzHist B3; LubPs Y6v marg; Leop Esth 1/20 (2); BielKron 31v (2); Emanavit ſama per totam urbem, Rozeſzłá ſie sławá po wſziſtkim mieście. Mącz 208b (6); HistRzym 64; RejPos 221 (2); SkarJedn 206; SkarŻyw 299 (3); rozeſzłá ſię o nim tá powieść po wſzyſtkiey Iudſkiey źiemi/ y po wſzyſtkim pográniczu. WujNT Luc 7/17 (9). Cf »po wszytkich miejscach«, »po wszem świecie«.
W przeciwstawieniu: »w ... po« [cf uwaga przy objaśnieniu B.] (1): mocą ie [kacerstwo] w Grecyey y po wſzytkich páńſtwách przez lat ſześćdzieśiąt rozmnażáli SkarJedn 169.
W charakterystycznych połączeniach: mnożyć się po [czym] (2), opowiedać, rozdwojać (rozdwoić) głos [o echu] (2), rozejść się (rozchodzić się) (18), rozesłać, rozgłaszać (rozgłosić (się), rozgłoszenie, rozgłoszony) (7), rozkorzenić się, rozlany (2), rozleczyć, rozlegać się (7), rozlewać się, rozmnożyć się (rozmnażać, rozmnożon) (7), roznieść (się) (roznosić, roznaszać się, rozniesion) (17), rozpisać, rozpłodzić się, rozpowiedzieć, rozproszyć, rozroszczenie, rozsi(ew)ać (się) (rozsiewanie, rozsiany) (11), rozsławić (się) (rozsławiony) (18), rozsypany, rozwołać, (roz)szerzyć się (rozszyrzyć się, rozszerzenie, rozszyrzenie, rozszerzony, rozszyrzony) (39); po domiech, gorach, kościelech, wszytkiej krainie ((dalszych, okolicznych, rozmaitych, wielu, wszech, wszytkich) krainach (świata)) (12), wszytkim kraju, innych (rozmaitych) królestwach (3), (wszytkim) mieście (miastach) (8), wszytkim państwie ((wszech) państwiech (państwach)) [czyich] (6), wszystkim pograniczu, polach, Polszce, puszczy, rynku (3), wszech rzeczach (2), soli, (wszytkiej) ziemi [jakiej] (10).
Połączenia: »gdziekolwiek ... po« (1): gdźiekolwiek rozgłaſzáć będą Ewángelią tę po wſzyſtkim świećie LatHar 704.
»wszędy (a. wszędzie) (...) po« [szyk zmienny] (4): LubPs G4v; BibRadz 1.Mach 1/53; A ieſliby ktory nie vcżynił wedle wyroku krolewſkiego/ aby był gardłem karan. Wedle tych wſzytkich słow roſpiſał wſzędy po kroleſtwie ſwoim BudBib 1.Mach 1/53; WujNT 525.
»wdłuż i wszerz po« (1): Ryk ſie rozlega w dłuż/ y w ſzerz po puſzcży. KochSz Bv.
»po (wszem (a. wszy(s)tkim)) świecie (światu) (a. wszytkich kończynach, a. stronach, a. wszem (a. wszytkim) okręgu, a. wszej szyrokości świata); po wszytkiej ziemi (a. wszej (a. wszy(s)tkiej) szerokości a. wszytkich kończynach ziemi(e), a. wszem okręgu ziemnym, a. wszytkiego świata ziemi)« = per universam terram HistAl; in omnem a. universam terram, in omni terra Vulg (75;17): OpecŻyw 45; HistJóz Cv; BielŻywGlab nlb 9; WróbŻołt mm3; Abowiem po wſſytkiem ſwiećie roſſerzyłá ſie wiádomoſć otem RejPs 27v (2); SeklWyzn Bv (2); HistAl N2v; KromRozm I D3v (3); KromRozm II d3; w Koſcyele wiernych ſwoich po wſzytkim okręgu ſwiátá prawdá ſłow ſwiętych iego miáłá być ſzyroko rozſławiona. LubPs F3v; koſcioł ſwięty iego miał ſie rozſzyrzyć po wſzytkich końcżynach ziemie. LubPs S3v marg (10); KrowObr A4 (3); Szyrzył ſie tedy vſtáwicżnie głod po wſſyſtkiey ziemi. Leop Gen 41/56 (4); BielKron 54 (3); LeovPrzep C4v; RejAp AA7v (2); HistRzym [39]; RejPos 64 (8); RejZwierc 22v; WujJud 131v; WujJudConf 116; RejPosWstaw 42; Kośćioł Chryſtuſow po wſzytkiego świátá ziemi rozſzerzony ieſt. SkarJedn 26 (6); miał go zá towárzyſzá [...] chodzenia ſwego y rozśiewánia Ewánieliey po świećie. SkarŻyw 362 (9); ReszPrz 27 (2); ReszHoz 138; ReszList 155; ArtKanc K19v; GórnRozm A3; KochFrag 30; Tyś ieſt wybrány ſtátek ś. Páwle Apoſtole. Káznodźieiá/ rozgłaſzáiący prawdę po wſzyſtkim ſwiećie. LatHar 432 (4); ták po rozgłoſzeniu/ y roznieśieniu Ewángeliey po świećie vſtáło báłwochwálſtwo WujNT 479 (10); JanNKarGórn G4; SkarKaz 83a (4); [Fortuna] Po wſzem okrągu źiemnym roſzerzełá władzą CzahTr L4v; SkarKazSej 690a.
W połączeniach z zaimkiem uogólniającym: wszy(s)tek (4): tedy więc kolera rozchadząc [!] ſie po wſzitkich cżłonkach cżyni ie żółte. GlabGad E6v (2); RejWiz 120; Mącz 473c.
W charakterystycznych połączeniach: rozchodzić się (rozejść (się)) (7), rozpływać się, rozszyrzyć się; po (inszych, rozmaitych, wszytkich) członkach (6).
»po wodzie« (1): Albo ieſli wiátr [...] twoy ſlub z łodziami roznieſie/ Po morzu/ y po wodzie PudłDydo A4v.
Z nadrzędnym przysłówkiem (1): Iſz kośćioł Rzymſki ieſt głową wſzytkich kośćiołow po wſzęm świećie: tego pełno po wſzytkich liſtách iego. SkarŻyw 321.
W połączeniach z zaimkiem uogólniającym: wszy(s)tek (4): Doktor ten Kátholicką náukę [...] po wſzytkich piſmách ſwoich rozśiał. SkarŻyw 119 (2); Práwo Duchowné, któré było po wſzyſtkim Státućie rozsypáné SarnStat 168 (2).
W połączeniach z zaimkami uogólniającymi: *wszen, wszy(s)tek (11): Viktor papyeż y męczennik S. roſpiſał po wſſem krzeſciyańſtwye/ przykázuyąc biſkupom/ áby fye [...] we wſſech páńſtwách zebráli KromRozm III P6v (2); A roznioſłá ſie oná powieść o nim po wſzytkim żydoſthwie RejPos 221; BielSpr 76; WujJudConf 16; iſz nie tylko powſzyckie cżáſy iáko ſię rzekło/ ále po wſzytkich ięzykach y narodach świátá wſzytkiego [Kościół Chrystusowy] rozieſt. SkarJedn 25; KochWr 18; WujNT 103 (4).
W charakterystycznych połączeniach: rozciągać się po [kim, czym], rozgłoszony, roznieść (się) (roznosić się) (5), rozproszony, rozsiać, (roz)szerzyć (się) (rozszyrzyć się, rozszerzony) (5); po wszem (wszystkim) krześcijaństwie (2), ludziach, wszech (wszy(s)tkich) narodziech (ludzkich) (7), pogaństwie, wielkiej zgrai, wszytkim żydostwie.
W połączeniach z zaimkiem uogólniającym: wszy(s)tek (3): á z tamtąd wynidźie ogień po wſzytkim domu Izráelſkim. BibRadz Ez 5/4; StryjKron 160; WujNT 514.
W charakterystycznych połączeniach: rozciekać się po [czym], rozl(ew)ać (się) (4), rozniesion, rozsi(ew)ać (3), rozsyp(ow)ać (3), rozścielać; po gumnie, mieście, ziemi [jakiej].
Połączenie: »wszędzie po« (1): Gdyby nád kupą pierza ten Kocżpergał Owák ſzturmował y tą mową ſzmergał: Rozpierzchłoby ſię od owego gromu/ Wfzędźie po domu. KlonFlis H3v.
»po stronach« = w różne strony, na różne miejsca (1): Abowiem ty wſzytki ine mocy [...] ſą tho iáko proch á iáko perzyny co ſnádnie od wiátru po ſtronach mogą być roznieſiony. RejZwierc 263.
»po świecie« (2): Y ty ieſteś on niebieſki ogień/ ktory po świećie rozſypować miał Zbáwićiel náſz LatHar 33 (2).
»po wszystkiej ziemi« = wszędzie (1): Boże [...] raczyſz źiołá/ kwiatki y trawę po wſzyſtkiey ziemi rozmnażáć StryjKron 160.
»po ziemi« = na powierzchni ziemi; super terram Vulg; per humum Mącz (7): A gdy minęło ſiedḿ dni/ wody potopu rozlały ſie po ziemi. Leop Gen 7/10 (2); Mącz [388]b; RejAp 193; RejPos 54; [Bóg] śrzéż po źiemi/ iáko popiół/ rozśiéwa. KochPs 213; LatHar 383.
»po (wszytkiej) ziemi (ziemiach)« = na świecie, w różnych częściach świata (3): RejPos 53; A (ták) [Jehowa] podniośł rękę ſwoię ná nie/ [...] áby położył náſienie ich miedzy pogány/ y áby ie rozśiał poziemiach [in terras]. BudBib Ps 105/27; WujNT 514.
W połączeniu z zaimkiem uogólniającym: wszytek (1): Też vrina rumiana: maiącza obłocżek rozerwany po wſzytkiey vrinie. Taka znamionuie panowanie wiatrow w żywocie FalZioł V 5.
Połączenie: »i tam, i sam po« (1): Zażę ktora [ipostasis] ieſt roztargniona y tam y ſam po vrinie. Tam wiatry w żywocie y w żyłach: panuią. FalZioł V 10.
W połączeniach z zaimkiem uogólniającym: wszy(s)tek (5): GlabGad E6; Psora, Suchy ſwiérzb/ Strupiáſty/ po wſzitkiey skórże ſie roſchodzący. Mącz 328d (2); SienLek Vuu3; Oczko 12v.
W charakterystycznych połączeniach: iść (pójść) [= rozchodzić się] po [czym] (2), mknąć się [= rozszerzać się], rozchodzić (rozchodzący) się (rozeszły [part praet act]) (4), rozetrzeć, rozlewać (się) (rozlany) (5), rozmazać, rozpłynąć się, rozsypować się, rozszerzać (rozszyrzający się) (2), szerzyć się (2); po kościach, licu, oczu, sercu, wszytkim mięsie, wszytkiej skorze, twarzy, ustach.
»po (wszytkich) członkoch« (3): FalZioł I 151c; Krew żyłámi od ſercá po wſzytkich członkoch idźie SienLek Vuu3; melánkolia ieſth iákaś lipkość á klijowátość po ciele á po cżłonkoch cżłowiecżych rozlana RejZwierc 3v.
Połączenie: »po ... tam i sam« (1): ſzcżęśćie będźie [...] iáko proch ktory wicher z źiemie wzbudźi/ po powietrzu tám y ſám prędko ſię rozwieie ArtKanc P20v.
»po wodzie« = w głębi wody (1): ći co rozćiągáią ſieć po wodzie [super faciem aquarum]/ powiędną. Leop Is 19/8.
W połączeniach z zaimkami uogólniającymi: *wszen, wszystek (2): Versat circa res omnes Rhetorice, Obiera ſie/ należy ku káżdey rzeczy/ rościąga á rozchodźy ſie po wſzech rzecżách. Mącz 486b.
W połączeniach z zaimkami uogólniającymi: *wszen, wszy(s)tek (80): otworzyżywſſy ſie [!] ziemia wypuſćiłá z ſiebie [...] táką wielkoſć iádowitych much/ że ſie roſypáłá po wſſytkiey oney ziemi. RejPs 155; Leop 1.Reg 11/3 (3); BibRadz Deut 28/25 (4); iż Longobárdowie będąc cudzozyemcy/ ſzerzyli ſie á rozmagáli bárzo po wſzey Włoſkiey zyemi BielKron 162v; Greki [...] zową [Ruś] [...] ſpory/ tho ieſt rozproſzeni/ bo ſie po wſzytkiey Europie rosſiali. BielKron 427 (6); Sparserant se toto passim campo, Po wſziſtkim ſie polu roſpoſtárli/ y tu y owdźie leżeli. Mącz 403d (2); BudBib Iudic 19/29 (2); ModrzBaz 109v; SkarŻyw 460; StryjKron 712 (2); WujNT Luc 1/65; SarnStat 101. Cf Wyrażenia przyimkowe.
W charakterystycznych połączeniach: (roz)mnożyć się po [czym] (2), rozbiec się (rozbieżeć się) (4), rozchodzić się, rozciągnąć (rozciągający) (2), rozdawać, rozebrać, rozegnany, rozejść się (rozchodzić się) (7), rozesłać (rozsyłać, rozesłany) (42), rozkłaść (się) (rozkładać) (2), rozlecieć się (2), rozłożyć (się) (rozłożony) (19), rozmagać się, rozmiotać (2), roznieść (roznaszać, roznosić) (7), rozpędzić, rozpierzchnąć się (7), rozpis(ow)ać (listy) (3), rozpostrzeć się, rozproszyć (się) (rozproszony, rozproszenie) (41), rozprowadzić, rozpuszczać (rozpuścić (się)) (6), rozrodzić się, rozsadzić (rozsadzać, rozsadzony) (6), rozsiać (się) (3), rozsławić się, rozstawić, rozstrzelać (się) (rozstrzelany) (6), rozsypać (się) (rozsypany) (5), rozwiesić [co], (roz)szerzyć się (rozszerzony) (5); po domu (domach szlacheckich) (2), drogach (2), Europie (2), gorach (3), gościńcach, wszystkich granicach [czyich a. jakich] (wszej granicy [czyjej]) (4), okolicznych (rozlicznych, rożnych) krainach [czyich] (szyrokości rozmaitych krain) (7), wszytkim krolestwie (rozmaitych, wszytkich krolestwach) (9), lesie ((gęstych) lesiech) (8), leżach, miasteczkach (mieściech) (8), murzech, rozmaitych państwach [czyich] (2), (wszystkich) powieciech (5), pustyniach, puszczy, sali, ulicach, ścianach, wale, wieżach, wojewodztwach (2), wsiach (4), wszej (wszytkiej) ziemi [czyjej a. jakiej] (niektorych (swych) ziemi(c)ach) (7), rozlicznych ziołach [zwracają uwagę użycia z przydawkami: rozliczny, rozmaity, rożny, wiele, wszystek].
Połączenia: »i tam, i sam (...) po« [szyk zmienny] (3): Tátárowie [...] y tám y ſám po láſſach/ po błotach y ſtárzynach ſię roſpierzchnęli StryjKron 270; WerGośc 231.
»i tu, i owdzie po« (1): Iezdni tákże rozbiegſzy ſię/ y tu y owdzie po polu [dispersi sunt per campum]/ vćiekli do Azotu BudBib 1.Mach 10/83.
»po ... wszędzie« (2): Teraz ſię [...] po świećie zwolennikow Páńſkich wſzędźie námnożyło ReszPrz 6; Gdźie obycżáie y cnot ſtek głęboki/ Co ſię po świećie wſzędy roźlewáły GrabowSet H2.
»po stronach« = w okolicy (1): Poſłał tedy Othoman Sebáliáſá [...] ſzpiegowáć Skánderbegá po ſtronách áby go przywiodł ná hak iákokolwiek rozłożywſzy ludu więcey poſtronách BielKron 250v.
»po wszytkich (a. rozmaitych, a. [jakich]) stronach [czego]« (2): ieſlić ſie podoba/ rozeſli po wſzyſtkich ſtronách kroleſtwa twego [per cunctos fines regni tui] HistAl Ev; Ormiáńſki lud/ ktory ſie po pułnocnych y wſchodnich ſtronách ſzeroko roſpuśćił SkarJedn 313; NiemObr 52.
»po (wszem a. wszy(s)tkim) świecie (światu) (a. wszech (a. wszytkich) krainach świata (a. na świecie), a. wszem okręgu (a. wszytkich okręgach) świata, a. po rozmaitych (a. rożnych) kąciech a. krainach, a. stronach, a. po roznościach) świata); po (wszej, a. wszy(s)tkiej) ziemi (a. po wszem obliczu ziemie (hebr.) a. po wszej (a. wszytkiej) szyrokości ziemie)« = in superficie omnis terrae, in terra, super facies omnis terrae, super omnem superficiem terrae PolAnt (59;15): WróbŻołt L6 (5); Acz nie on krzyw iedno ta nieſlachetna pani Lecz ſie y ta nakarze [...] Gdy ſie oniey ty głoſi rozlecżą po ſwiátu RejJóz L5 (2); KromRozm II b4v; KromRozm III C5v; yam [...] ich tłumy roſpraſſał/ Práwyem ye yáko wicher proch po zyemi roznaſſał LubPs E2 (3); Izaſz kiedy Kryſtus zwolennikom ſwoim roſkazał/ áby [...] Báranki woſkowe lepili/ Swięćili/ y przedawáli/ y poſwiećie roſsyłáli? KrowObr 68 (9); Bo vźrzał s piekłá rotę kiedy ſie ruſzyłá/ A po ſwiátu ſzyroko wnet ſie roſproſzyłá. RejWiz 82v (3); BibRadz Gen 11/4 (5); rozeſzli ſie Apoſtołowie á zwolennicy po wſzytkich krainach ſwiátá BielKron 141v; ANterus Papież [...] rozeſłał piſárze po ſwiecie ſzukáć á wywiádowáć ſie o ciáłach ſwiętych męcżennikow BielKron 152 (4); OrzQuin I3v; RejAp 34v (10); iáko ſlowá iego ſwięte/ ktore on tu rozſiał po wſzey ſzyrokośći zyemie/ w ſercá ſwe przyymowáć mamy RejPos 63 (11); Iáko on niegdy Iakob ſynom błogoſłáwił/ Gdy ie po wſzech kráinach ná świećie rozſtawił. BielSat H2v; RejZwierc 2v (3); RejPosWstaw [1432]v; WujJudConf 69v; BudBib Ez 34/6 (2); CzechRozm 79v (3); SkarJedn 224 (3); A ich naród/ miedzy nieżyczliwe pogány/ Po róznych kąćiéch świátá miał być rozſtrzélány. KochPs 161 (2); Gdy ſię iuſz ludzie byli rozmnożyli y rozſzerzyli po ziemi: ná [...] dwá narody rozdzieleni ſą. SkarŻyw 268 (3); [Jezus] po wſzytkich okręgach Swiátá Apoſtoły/ Káznodzieie ſwoie rozeſłał StryjKron 145 (2); NiemObr 153; ReszPrz 6; GórnTroas 64; GrabowSet A3; LatHar 366; Piotr z Rzymu vcznie ſwe ná ſzczepienie wiáry rozſyła po rozmáitych ſtronách y kráinách świátá. WujNT 511; Y tak ſię [apostołowie] po wſzytkim świećie rozdzielili WujNT 515 (4); PowodPr 11; SkarKaz 275b; oſtátki tego narodu ták ſtárego/ y po świećie ſzeroko roſkwitnionego/ potráćićie SkarKazSej 673b (2).
»po (wszystkiej) ziemi« = na powierzchni ziemi (4): Kwiatecżki ſie roſtrząſły po ſzyrokiey zyemi/ A káżdy w roznych fárbach dziwnie piękność mieni. RejWiz 3; á oni roſkłádli ſie po wſſyſtkiey źiemi [super faciem universae terrae]/ iedząc y pijąc Leop 1.Reg 30/16; Proiectae humi vineae, Roſciągnione/ Roſzerzone po źiemi winne máćice. Mącz 162d; RejPos 52v.
»po (cudzych) ziemiach« = po (w) różnych (obcych) krajach, do różnych krajów; in terras PolAnt (3): w niey [ziemi alańskiej] nikth nieprzebywa abowiem wſzytci iey obywace wypędzeni y rozproſzeni po cudzich ziemiach poginęli. MiechGlab 41; Y rozrzucę Egipthcyány miedzy narody/ á roſproſzę ie po ziemiách. BibRadz Ez 30/23 (2).
»po członkach człowieczych« (1): Dymy z grubych wilgotnoſci cżłowiecżych gdi ſie rozchodzą po cżłonkach cżłowiecżych GlabGad D4.
W połączeniach z zaimkami uogólniającymi: *wszen, wszystek (2): zrąbał [ciało żony]/ ná dwanaśćie ſſthuk á częśći/ y rozeſlał ie po wſſyſthkich pokoleniach Iſráelſkich. Leop Iudic 19/29; CzechRozm 82.
W charakterystycznych połączeniach: rozesłać po [kim] (2), rozmiatać, rozproszony (3); po ludziech, rozlicznych (rozmaitych, wszech) narodziech (narodach) (4), wszystkich pokoleniach, żydostwie.
Przy emfatycznie użytej pl (3): Odnioſł mi poty[m] Pan Otwinowſki/ iż X.K. ná rozmowę przyzwolił [...]/ mieyſce w goſpodźie [...]. Názáiutrz tedy/ przyſzedłem [...] do goſpody Páná Chyckiego [...]. A Pan Chycki nam potym to odnioſł: iż X.P. bez dozwolenia/ ſtárſzego ſwego Xiędzá Biſkupá/ nie może tego vcżynić/ áby miał dla rozmowy/ po goſpodách chodźić NiemObr 25; Onę poſługę/ którą Złyduch ſynowi Bożemu wyrządzał/ noſząc go po powietrzu/ po gankách/ po gorách [w nawiązaniu do Matth 4/8, gdzie mowa o jednej górze i jednym ganku] PowodPr 52.
W połączeniach z zaimkiem uogólniającym: wszytek (6): Tedy chodźił po wſzythkich mieiſćiech y po wśiách BibRadz Luc 13/22; A Filip [...] chodząc po wſzytkich mieśćiech opowiedał Ewánielią BibRadz Act 8/40 (5); BudNT Act 9/32; niechayby wſzytkie tych kráin Powiáty/ ná śiedm ábo ná ośm cżęśći podźielono/ [...] áby káżda cżęść/ rok ná woynę wypráwowáłá: á po wyśćiu roku/ áby drudzy ná ich mieyſce náſtępowáli: á tym ſpoſobem/ [...] obeſzłáby ſię powinność służenia woyny po wſzytkich cżęśćiách wſzego páńſtwá. ModrzBaz 120.
W charakterystycznych połączeniach: chodzić po [czym] (28), jeździć (6), poniewierać się, (na)tłuc się (7), tułać się (8), włoczyć się (2), wodzić; po aptekach, domiech (4), dworzech, gospodach (6), kantoryjach, kościelech, kramikoch, majętnościach, miast(eczk)ach (mieściech) (16), rozlicznych (rozmaitych, niepewnych) mieścach (miejscach) (4), szkołach, wioskach, wsiach (8), zamkach, zamtuziech.
Połączenie: »po ... wszędzie« (1): po wśiách y zamkach chodził/ od kośćiołá do kośćiołá/ y po domách wſzędzie SkarŻyw 212.
W charakterystycznych połączeniach: biegać po [czym], chodzić (5), tułać się (3); po ludziech (4), po paniech (2), po powinowatych, po przyjaciołach, po smardoch (2).
Z nadrzędnym rzeczownikiem (1): Circunforani – Tułacze po iarmarkach, mętlarze. Calep 198a.
W charakterystycznych połączeniach: biegać (bieganie) po [czym] (5), chodzić (6), jeździć (jeżdżący) (5), włoczyć się (włoczący się) (6); po arendach, po biesiadach (3), po jarmarkach (4), po kiermaszach, po odpuściech (8), po rokach, po sejmiech (sejmikach) (3), po targach (2), po terminach, po wiecach.
W połączeniach z zaimkiem uogólniającym: wszy(s)tek (11): HistAl K4v; okrutnym poirzęnim począł po wſzyſtkim poglądáć MurzHist T4; BOwiem Pan rad záwżdy wielce to po wſſytkich widźi/ Kiedy kto trwa w ſtanie tákim gdźie nie ták grzech rządzi MrowPieś A4v [idem ArtKanc ]; RejWiz 106v; Słońce oſwiecáiące po wſſyſtkich rzecżách poyźrzáło Leop Eccli 42/16; RejPos 247v; RejZwierc 40; ArtKanc N12; A [Jezus] poyźrzawſzy po wſzytkich rzekł człowiekowi [z uschłą ręką]: Wyćiągni rękę twoię. WujNT Luc 6/10. Cf »po wszytkim świecie«.
W charakterystycznych połączeniach: patrzać po [czym] (5), poglądać (5), po(j)źrzeć (pozierać) (7), przepatrzać, upatrować (2), widzieć (2), wejrzyć, wynosić oczy; po garach, po krzewinie, po ludziech (ludzioch) (2), po polach, po ścianach.
Połączenie: »wszędy po« (1): Stráſzno go/ vpátruie wſzędy po krzewinie. RejWiz 158.
»po sobie« = o wielu: kolejno jeden na drugiego (2): Poglądáli thedy po ſobie zwolennicy [Adspiciebant ergo ad invicem]/ niewiedząc okim by tho mowił. Leop Ioann 13/22; Magnifice se circumspicere, Poglądáć po ſobie Mącz 405d.
»po stronach« = na (w) rożne strony (2): Pomyka rohátyny á gránatá máca/ A iáko łbem ſzalony po ſtronách obráca. RejWiz 13; Weyźrzyſz po ſtronách/ iákby lunął wodą/ Nie máſz nikogo/ by chciał być ochłodą GrabowSet Q2.
»po (wszytkim) świecie (światu)« (3): A wſzákoż gdy poźrzemy tu po wſzytkim ſwiecie/ Pátrz ná káżdego ſpráwy [...]/ Iż żaden nic nie myſli cożkolwiek ſpráwuie RejWiz 84; RejPos 115; Pátrzę z pilnośćią po świećie ſzerokiem: Co godno chwały/ á co ſie nie godźi GrochKal 3.
»po zadu« = z tylu; pone Calep (3): Opisthophylaces — Pozadu broniąci byaczich ſie. Calep [733]b (2); A ſtyr pozadu tudźież płynie w pogoń/ Iáko zá rybą wodowładny ogon KlonFlis E4.
Połączenie: »wszędy po« (3): Oto leżą vpádli wſzędy po káżdey ſtronie/ Możni nieprzyiaciele z nimi ich buyne konie. LubPs hhv; NAmiot [...] s frandzią ze zlota, a brunatnego Iadwabiu v wierſchu, v dołu, i wszedi po brzegach. WyprKr 99v (2).
»po boku [w tym: prawym (3)]; po bokach, obudwu boku« [w tym: kogo, czyim(-ich) (5)] = tuż przy prawej lub lewej stronie, blisko, obok, kolo (4;2:1): Oni ktorym Straż krolewſka byłá porucżoná/ po práwym boku Krolá/ tuż zá Biſkupy ſtály. BielKron 307v (2); Záś ći (ſą) krolowie (tey) ziemie [...]. Krol Ierychá ieden/ krol Háiá ktory [leży] po boku [ex latere] Bethelá/ ieden. BudBib Ios 12/9; KochPs 170; á po obudwu byoku iego dwá ſtráſzliwi y Anielſey mężowie [...] z gołymi miecżmi ſtoiąc/ do ſzyie tyránnowi przymierzáli SkarŻyw 318; teyże nocy puśćił Pan Bog wiátry bárzo wielkie ná morze/ y vcżynił drogę wpuł morzá/ á po bokách poſtáwił mury zwody wyſokie SkarŻyw 481 (3).
»po brzegach« (6): LAnczuſek po brzegach perli Oriańſkie, A weiſrzodku iabluſka złote WyprKr 22v (6).
»po krajoch (krajach), końcoch, obu końcoch; po kraju« [w tym: czego (4)] = in ora Vulg, PolAnt; ad latus, super (duabus) extremitatibus; per circuitum PolAnt (7:2:1;1): Leop Ex 36/11; Przytem vczynili drugie dwie obrączce złote/ ktore po obu końcoch Napierſniká ná doł przypráwili po kráioch ku Efodowi. BibRadz Ex 39/19 (4); BielKron 34 (3); BielSpr 30; BudBib Deut 22/8; Strum B2.
»po lewicy (a. lewej, a. lewie)« [w tym: kogo, czyjej (5)] = z lewej strony; ad sinistram, a sinistris Vulg, PolAnt; ex sinistris PolAnt (24): we wſzyſtkich rzecżach zálecaymy ſie ták iáko ſludzy Boży [...] w łágodnośći/ [...] w mocy Bożey/ przez horęża ſprawiedliwośći po práwey y po lewey Leop 2.Cor 6/7; BibRadz Matth 25/41; A gdy ſię vkazał Cypr/ oſtáwiwſzy y po lewie płynęliſmy do Syryey y przyſtąpiliſmy do Tyra. BudNT Act 21/3 (4); StryjWjaz Cv; CzechRozm 20; to dáią znáć/ iż Bog ieſt gniewliwy [...] á iż ten gniew iego/ ſyn iego y Pánná w koronie po lewicy ſtoiąca/ błága CzechEp 187; Siedli też w ſwych Infułach Kśięża po práwicy/ Ziemſká rádá śiedziáłá Krolá po lewicy. BielSen 8; oświeć ocży moię/ áby ná ćię poglądáły/ y to widźiały/ co ieſt po práwicy/ nie to co po lewicy/ dáleko od ćiebie. LatHar 588 (4); WujNT Matth 20/21 (9).
»po prawicy (a. prawej)« [w tym: kogo, czego, czyjej (58), komu, czemu (2)] = z prawej strony; a dextere (dexteris), ad dexteram Vulg, PolAnt; ex dextris, in dextera (dextris) PolAnt (78): Iż Pan będzye po práwicy twey/ á zetrze możnośći złych á okrutnych krolow. LubPs Z3v (2); Leop 2.Cor 6/7; BibRadz Matth 25/34; BielKron 330v; GrzegRóżn C3v; GrzegŚm 25; [król Salomon] vſiadł ná ſtolcu ſwym/ y kazał poſtáwić ſtolec matce krolewſkiey/ y ſiádłá po práwicy iego. BudBib 3.Reg 2/19; A (ták) Iehoiádá ofiárownik wziął ſkrzynię iednę/ [...] y poſtáwił ią przy ołtarzu po práwicy káżdego gdy wchodzi do domu Iehowinego. BudBib 4.Reg 12/9 (7); BudNT Matth 27/38 (6); StryjWjaz Cv (2); CzechRozm 36v (18); CzechEp 125 (11); NiemObr 120 (2); BielSen 8; LatHar 588 (7); WujNT 5 (17).
»po [której; w tym: prawej (22), lewej (7), drugiej (2)] ręce« [w tym: kogo, czego, czyjej (12), komu (2)] = z którejś strony; ad dexteram, a dexteris PolAnt, Vulg; a sinistra (sinistris) PolAnt, Mącz; dextra; sinistrorsum Mącz; super dexteram partem Vulg (30): a od tąd [granica] ydzie po prawey recze do Byaley wodj. LibLeg 11/83v; śiedź po prawyi ręce moiéi (marg) naprawicy (–) MurzNT Matth 22/44; ktorzy po lewyi ręce będą Pódźcie odęmnie przeklęci wogień wieczny MurzNT Matth 25/41; LubPs M3 (2); RejWiz 26 (3); á Cherubinowie ſtali po práwey ręce domu gdy wchodził mąż Leop Ez 10/3 (4); A poſtháwi owce po práwey ręce ſwoiey/ á kozły po lewey. BibRadz Matth 25/33 (4); OrzRozm Ev; Assedit dextra Adherbalem, Siadł po práwey ręce Adherbaluſowi. Mącz 379a; A sinistra, Z lewey ręki/ po lewey ręce. Mącz 395b (3); RejPos 231v (2); BudBib 4.Esdr 4/45; Siedźiał też [...] Mnich wedle niego/ á po drugiéy ręce Páni co ſtárſza KochFr 24; KochPhaen 2 (2); Calep 317a; Te zamki ſą od Egru tu po lewey ręce/ Ku Koſzicom CzahTr Hv (2); KlonFlis B3v (2).
»po ręce« = obok, w pobliżu, przy sobie, do pomocy (2): Quantum est adhibere hominem amicum, ubi quid geras, Iáko wiele ná tym należi mieć po ręce prziyacielá gdy kto chce nieco ſpráwowáć. Mącz 338b; Sżuka Saul oćiec moy (iákoby) ćię zábić. [...] ſchoway ſię. A ia wyidę y ſtánę po ręce [ad manum] oycu memu ná polu/ gdzie ty będzieſz BudBib 1.Reg 19/3.
»po stronie (stronach); po [której; w tym: prawej (54), lewej (44), jednej (16), drugiej (7), trzeciej (1), tej(że) (7), onej (3)] stronie; po obu (dwu) stron(ach); po [ilu; w tym: dwu (2)] stron(ach) (stronu)« [w tym: kogo, czego, czyjej(-ich) (42), komu, czemu (11), od czego (1), ku czemu (1)] = na (z) boku (bokach), na ścianach bocznych, nie w miejscu centralnym; a sinistra (sinistro, sinistris) Vulg, PolAnt, JanStat; a dext(e)ra (dextro, dextris); a laeva; ad dexteram; ad sinistram Vulg, PolAnt; per dexterum HistAl; a parte dextera; in dexteram; in dextris; eodem latera; ultra Vulg; in dextera parte; ad duas extremitates; super duabus extermitatibus, hinc et inde, in oris; trans PolAnt; dextra; laeva Modrz; sinistra parte JanStat (152;32;3): Matriſilua. [...] IEſt ziele ktorego liſt po iedney ſtronie blady á z drugiey zielony FalZioł I 87d (4); LibLeg 6/160 (8); HistAl F2; MurzNT Luc 1/11; KrowObr 15v (2); a wſſyſtek lud/ y wſſyſtko rycerſtwo ſſli wedle Krolá po práwey y po lewey ſtronie. Leop 2.Reg 16/6 (15); NAmiot Adamaſku czerwonego Tureczkiego zlotim wzorim po obu stron. WyprKr 99; gonił ie áż do Hobá/ ktore leży po lewey ſtronie Dámáſzku. BibRadz Gen 14/15 (20); vcżyniłá ſie przed nią [tj. przed Arką] ſucha drogá áż do dná/ á po ſtronie ſie wodá wynioſłá ku gorze BielKron 47; [Ezechiel] Napirwey widzyał cżworo źwirząt/ [...] po cżterzech ſtronach były przy nich kołá BielKron 95v; miecż goły nioſł Cżeſki Márſzáłek/ wedle kthorego ſzło dwoie Kſiążąt Rzeſkich/ po iedney ſtronie Olbrycht Kſiążę Báwarſkie/ po drugiey Erckſiążę Ferdynand. BielKron 329 (37); Mącz 87d (7); powáliwſzy koniá/ gębę mu roźdźieẃ/ á śięgni mu oną laſką spácześiámi w gárdło/ poćiéray po ſtronách iż mu ſye pryſzcze sprzepukáią SienLek 169v (11); GrzepGeom C4v (13); BielSat L3v; GrzegŚm 25; Byli konie z drzewá przypráwione [...] ná ktore vcżyli ſie wſiádáć po obu ſtron/ z lewey y s práwey ſtrony BielSpr 5 (31); Weśćie do niego [miasta] ieſt ćiáſne/ w mieyſcu niebeſpiecżnym y przykrym/ ták iſz po práwey ſtronie ogień/ á po lewey wodá głęboka. BudBib 4.Esdr 7/7 (7); Strum L3; ModrzBaz 104 (2); Oczko 16v; SkarŻyw 570; StryjKron 71 (2); CzechEp 187; KochPhaen 7; BielSjem 26; KochProp 12; Calep 578b (2); Niech obeydą dźiedźinę mytne láſy po dwu ſtron/ ſpuſtne ſtáwy po trzećiey/ á łąki z iednę. GostGospPon 170; WujNT Mar 10/1 (8); SarnStat 1090 (2); CzahTr Hv (2); KlonFlis Dv; [Cresc 1571 421].
»po stronie« = na uboczu, niejawnie, poza oczami (2): ALcibiádes idąc wnet w nowey koronie/ Widząc iż mu ſie ludzye/ dziwuią poſtronie. Vciął idąc pſu ogon RejZwierz 6v; RAdzęć byś nie ſzácował/ nikogo po ſtronie [...] Ale lepiey moẃ w oczy RejZwierz 123.
»po stronie« = ze strony innych ludzi (1): iż nie tylko po ſtronie radby tákiemu káżdy pomogł/ ále y ſwego właſnego radby tákiemu káżdy vdzielił RejZwierc 268.
»po jednej, drugiej stronie« = z jednej, drugiej strony, z jednego, drugiego (innego) punktu widzenia (1:4): Po iedney ſtronie mowią oni/ że nie mamy trzech bogow. A kiedy ich zá ſię ſpytamy/ ieſliże máią iednego/ powiedáią że nie máią/ iedno Ociec ieden. SarnUzn G7 (4); Prawdá iżeś ſię wezdrgnął ſłyſząc tákie Práwo [...]. Iákoż to y ſam bacżę. Lecż/ po drugiey ſtronie Mowiąc: [...] Azaż owo nie ćięſzka/ Gdyć vboſtwo bierze Lotr y oſzuſt KlonWor 74.
»po każdej stronie« = ze wszystkich stron, dookoła, wszędzie (2): Vbitem po kożdey ſtronie BierEz Ev; Gdy ſie iey twarz ze wſtydu nadobnie zápłonie/ To ná tę pięknie pátrzyć/ iuż po káżdey ſtronie. RejZwierz 45v.
»po każdej stronie« = w każdym miejscu, wszędzie (3): A tak iuż obacz potroſſe Czos pomogą one groſſe. Czos ie tu ſbieral Lakomie Sukaiąċ po każdey ſtronie. RejKup c5v (2); LubPs hhv.
»po stronach« = okoliczny, sąsiedni, otaczający inny kraj (1): Hannibal gdy wiodł walkę s Scipionem [...] Stáwił też pomocniki/ ktore miał z rozmáitych kráin po ſtronách BielKron 40v.
»po wszystkich stronach« = ze wszystkich stron, wokół (2): hakownice w łożách ná dwu kołkách [...] kiedy po wſzyſtkich ſtronách woyſká tákowe poſtánowi/ może iść kędy chce s nimi/ żáden nieprzyjaćiel iezdny ná tho nie przytrze BielSpr 69v (2).
W charakterystycznych połączeniach: objaśniony po [czym] (3), znaczyć (4).
»po śrzodku morza« = w głębi morza (1): ktoby zaś zgorſzył iedno ſtych maluczkich [...] raczyiby mu vwiązano podſpodni kamień młyńſki [...] i zatopiono i [lege: ji] precz na głębokości morſkiey (marg) w abo pośrzodku morza (–). MurzNT Matth 18/6.
»po sobie« = o człowieku: blisko ciała, prawdopodobnie: nad sobą (2): [w czasie szturmu] Idź chyłkiem położywſzy páwezy po ſobie/ Zákrywſzy głowę/ pierśi/ s przodku ręce obie. BielSat Nv [idem] BielSjem 37.
»po sobie« = o wielu obiektach: jeden przy drugim, jeden blisko drugiego: Ku ſkále ſię z pilnośćią [smokowie, jeden o siedmiu głowach, drugi o siedmiu ogonach] obádwá vdáli. A gdy przyſzło ku temu on o iedney głowie/ Wemknął ſię ſnádnie máiąc ogony po ſobie. CzahTr E2v.
Połączenie: »po ... wszędy w (o)koło« = in ... per circuitum PolAnt (2): wſzytki drzewá co były ná polu/ y po wſzech gránicách iego wſzędy w około. Puſzczono Abráhámowi w dźiedźictwo BibRadz Gen 23/17 (2).
W połączeniu pleonastycznym: »wzdłuż po« (1): A co będzie zbywać [łokci] wzdłuż po pirworodztwách Swiąthnice/ [...] będą iáko y pierworodztwá Swiątnice Leop Ez 48/18.
»po oku« = wzdłuż linii oczu, bokiem, z ukosa; nieżyczliwie; limis oculis Mącz, Cn; torve Mącz; in obliquum, limis, limulis, obliquato aspectu, torvis oculis Cn (5): RejZwierz 124 (2); Torve aliquem inspectare, Srogo po oku ná kogo poglądáć. Mącz [460]a (2); Limus – Obłudni, pooku patrząci. Calep 605a.
»po sobie« (1): Striatus – Kazda rzecz maiaca poſobie kanaliki. Calep 1010a.
»(nie) po szwu« = [tylko w przen] (nie) tak, jak powinno, (nie) tak, jak by się chciało (7): Niektorym [...] na tem świecie/ wſzyſtko śię poſzſu porze/ wſzyſtko wedle myſli idźie MurzHist Q4v; RejWiz 12v (4); Duras fratris partes praedicas, Przicieſzſzym to ná brátá/ álbo/ táko bacżę że ſie bratu nie po ſzwu porze. Mącz 98a; SarnStat *6.
»jako(by) (a. prawie by) po sznurze (a. sznur(k)u), po śladu« = łatwo, bez trudu, bez wysiłku (9:1): GlabGad Mv; ták iż káżdy nye omylnye yáko po ſſnurze prawdy doiść może. KromRozm II a2v; á gdźye ſye wſſyſtki [te znaki] zeydą/ tám bez wſſelákyego wątpyenya práwy koſćyoł boży á Kryſtuſow/ nye inácey yedno yáko po ſládu álbo po ſſnurze/ naydźyemy KromRozm III C6; RejZwierz 80v; HistHel [A2]; CzechEp 302; NiemObr 95; Bo iednák wedle methodum, iáko po ſznurku/ káżdéy rzeczy można dóśdź SarnStat *4; RybWit A3.
»po snurze« = znakomicie, świetnie, wybornie, bez zarzutu (1): Emussatum, W miárę á po ſnurze vcziniono. Mącz 103c.
W charakterystycznych połączeniach: biec (bieżeć) (4) po [kim], ciągnąć (3), gonić, iść (5), jachać, puścić się (11), ruszyć się (3), udać się.
Z elipsą czasownika (7): Pánny [...] vkazawſzy ſie z boku młodzieńcom ięły vćiekáć zá gory/ á oni po nich BielKron 319v (5); PaprPan Hh4; A gdy ſię kto poſtrzeże/ á pozna złodźieyſki Nieporządek [...]: złodźiey/ złodźiey krzyknie; Wnet on iſty roztrucharz miedzy ludźmi zniknie/ Towáru odbieżawſzy: á co żywo po nim: A ieſli go dogonią/ iuż źle bywa o nim. KlonWor 19.
»po wodzie« = w kierunku zgodnym z prądem rzeki; secundo flumine Mącz (12): Tákimżeć poſpolicie/ zewſzech ſtron przybywa/ Co to idzye po wodzye [tj. postępuje uczciwie, zgodnie z zasadami moralnymi]/ á wſpák nie rad pływa. RejZwierz 62; Tą rzeką [Wołgą] wielkie towáry chodzą wzwodę y po wodźie BielKron 432; Puśćiłem ſie záſie po wodźie Niluſem do Alexándryey BielKron 455v; Mącz 378a; BielSpr 48 (3); KochPs 125; SkarŻyw 260; Litwá przecięła powroz/ ná ktorym Gálerá byłá vwiązána z kotwicą/ iż po wodzie ná doł płynęłá StryjKron 315; KlonFlis H4.
~ W przeciwstawieniu: »po wodzie ... przeciw wodzie« (1): ſnádniey Krześćijánom po wodzie iść do nich bes pracey/ niżli onym [Turkom] do nas przećiw wodźie cżyniąc s pracą wielką/ á ziecháć ſie z náſzemi v przewozu BielSpr 59. ~
Połączenia w postaci ciągów wieloczłonowych:
~ Trójczłonowe (1): Z drugiéy ſtrony [proporca] záś/ tenże miſtrz początki dawné/ Y dźieie był wyraźił [...]: naprzód iáko mężné Amázony [...] przybił wiátr w Scythiyſkie ſtrony. Potym iáko mieſzkáńce támtych źiem trapiły/ A ná koniec od oyców ſyny rozmówiły: Y ſzły z nimi [...] Ku pułnocy [...]. Po tym wſzytkim/ Boreas Orythią nieśie KochProp 13.
Czteroczłonowe (1): [Turcy] napierwey Wielbłądy/ co noſzą wſzelkie żywności zá woyſkiem [...] ſtawiáią/ [...] zátym ludźi ſtáwią co ná podłe poſługi obieráią/ [...] ponich záſie Iáńcżárowie y Scholacy. BielSpr 54v.
Sześcioczłonowe (1): To Bulgári/ co naprzód płyną po Dunáiu/ Po nich dźiélni Słowacy [...] Więc Serby/ więc Antowie/ Boſnacy zá nimi/ Y Kárwaći KochProp 13. ~
»po sobie« = jeden za drugim (1):
~ Połączenie: »po sobie blisko« (1): lepiey ſie wſzytkim [nam] ruſzyć/ po ſobie bliſko woyſká rozłożywſzy/ áby iedni drugich rátowáli gdzieby thego potrzebá byłá. BielKron 247. ~
»po tym wszytkim« (1): KochProp 13 cf Połączenie trójczłonowe.
Połączenie: »po jednym ... a po drugim« (1): Kiedidyſmy tedi właſną roznicę między b/ a obacżili/ [...] niechαy po iednym b [tj. miękkim b]/ iedno i/ chodźi/ a po drugim y JanNKarKoch G2.
W przeciwstawieniu »przed ... po« (1): á nie telko thego [gdzie Plato mówi o dziecięcych zębach]/ ále y przed tym/ y po tym co tám ſtoi/ czo Káſtiglio [...] ex Phaedro, ábo y z inych mieyſc wyciągnął/ opuśćiłem GórnDworz B5v.
Połączenie w postaci ciągu trojczłonowego (1): WujNT 369 cf »pierwej ... po«.
Połączenia: »dopiro po« (1): że w Słowieńſkich kśięgách po dzieiach Apoſtolſkich drzewiey liſty obecne ſtoią/ toż dopiro po nich Páwłowe liſty y liſt do Ebreow. BudNT d3.
»pierwej ... po« (1): [Budny] porządek czterech Ewángeliy pomieſzał/ kłádąc pierwey Ewángelią Ianá S. á po nieý Ewángelią Lukaſzá S. Więc dzieie Apoſtolſkie. WujNT 396.
»wnet, skoro (...) po« (4:1): KromRozm I H; Yeſſcze wam wyele mam powyádáć/ Ale nye możećye znośić teraz [Vulg Ioann 16/12]. [...] Abowyem wnet po tym ſtoi támże v Yaná S. Ale kyedy przyydźye on duch prawdy/ ten was náuczy wſſyſtkyey prawdy. KromRozm II f3; KromRozm III F5; piſze Ewányeliſtá s. ſkoro po tey hiſtoriey/ iż Pan ſzedł ſpráwuiąc náuki zbáwieniá náſzego RejPos [308]v; Támże tego wnet Pan po tey przypowieśći dołożyć racżył/ iż tákżeć też z wámi vcżyni ociec wáſz niebieſki RejZwierc 178v.
Połączenie w postaci ciągu sześcioczłonowego (1): Zodiákiem to koło Grékowie miánuią: Bo wnim rózné źwiérzętá porządkiem nayduią. [...] Wnim Rák/ y Lew/ y Pánná/ w nim Wagá/ y ſrogi Niedźwiadek/ po nim Strzelec/ y źwiérz kozorogi/ Po Kozorożcu Wodnik/ potym Ryby wodne/ Więc Skop/ więc Wół vklękły/ więc Bliźniętá zgodné. KochPhaen 20.
Połączenie: »po ... a po« = w regularnych odstępach, co ile, za każdym razem w tej samej odległości (1): Ut quintanus semitari, Po piątim á po piątim obłąku/ álbo roſztowániu/ ścziſzkę pod winnicą czynić. Mącz 343a.
W konstrukcjach z konieczną przydawką typu: »po [uczynionym czym]« = po uczynieniu czegoś (17): BielŻyw 61; LibLeg 7/9; HistAl B6v; BielKron 338; GórnDworz Q6v; O iákowym ia tho młodzieniec/ że po ſtráconym pierśćieniu/ dałem y ſponki niewieśćie. HistRzym 62v; tá Swiątość y przed Zakonem/ y po Zakonie dánym/ rozmáitymi Ofiárámi przepowiedźiána byłá. KuczbKat 190 (2); ModrzBaz 96v; iſz grzech ieſt po poſtánowionym dziewictwie/ do małżeńſtwá ſię obracáć. SkarŻyw 457 (5); KlonKr D4v; Náſzá Polſka Monárchia [...] po wźiętey wierze Chrześćijáńſkiey/ ſtoi iuż bliſko lat 700. SkarKazSej 691a (2).
Z nadrzędnym rzeczownikiem (56): Po przepiciu lekarſtwo FalZioł ‡‡3v (4); GroicPorz q4 (5); Po ſzkodzye rozmyſł. RejZwierz 39v marg; SienLek 4v; [dzieweczka] thym ieſt więtſzey ſławy po ſmierći godná/ im tu w podleyſzym ciele było iey mieſzkánie. GórnDworz Bb2v (2); Wdzięcżna rzecż pokoy po pracy. RejZwierc 176v marg (2); WujJud 202v marg (2); SkarŻyw 107 marg (3); PaprUp D2; Ovatio – Triumf po zwicziestwie. Calep [743]b (5); Modlitwá po dokońcżeniu ſpráwy iákiey. LatHar 635 (25); Kazánie iego po wieczerzy. WujNT przedm 40 (2); SarnStat 433 (3).
Z nadrzędnym przymiotnikiem, liczebnikiem porządkowym lub przysłówkiem (28): GlabGad I3v; RejPs 23v; LibLeg 11/98; KrowObr 234v; BielKron 9; Collustrum vel colustrum, Siárá Pirwe mleko po porodzeniu. Mącz 59d (2); OrzQuin C2; Szczepan święty piérwſzy po Wniebowſtąpieniu Páńſkim męczennik BiałKat 213v; ktory [tj. biskup Anicetus] był dziewiąty po śmierći Piotrá y páwłá Apoſtolow. SkarŻyw 457 (2); Calep 217b; LatHar 233 (2); ma mu bydź dána dilácia ná piérwſzé Roki Ziemſkié/ któré po téy ſpráwie nabliżſzé będą [actionem introductam immediate consequentes JanStat 508]. SarnStat 766; ieſliże ná tym Séymie przyſzłym po koronáciiéy práwá ſwégo nie pokaże ſłuſznégo/ tedy [...] SarnStat 977 (8). Cf »po szkodzie«.
Połączenia w postaci ciągów trójczłonowych wyrażających kolejność (5): Wtóré Roki Ziemſkié w Dobrzyniu we Wtorek blizſzy przed świętym Ianem: po nich záśię w Poniedźiáłek blizſzy w Lipnie tákowéż Roki: á záśię w Rypnie w Poniedźiáłek blizſzy po Rocéch Lipińſkich. SarnStat 728; Poſtánawiamy/ żeby Roki piérwſzé Ziemſkié Wiſkié záwſze były w piérwſzy Wtorek po Przewodnéy Niedźieli: á po nich w Wąſoſzu we dwie niedźieli: á po tych záś w Rádźiłowie we dwie niedźieli SarnStat 736 (8).
W przeciwstawieniach: »za [czego] (67), przed [kim, czym] (52), przy [kim, czym] (19), w [czym] (10), do czasu (7), czasu [czego] (3), na [czym] (3), teraz (3), (aż) do (2), za czasu [czego] (2), w czas ... po« [w tym: po śmierci itp. (92)] (170): FalZioł I 13c (9); BielŻyw 85; GlabGad D3v (2); SeklWyzn e3v (2); RejJóz F3v; SeklKat R; HistAl N2; KromRozm I D3v (2); KromRozm II d; KromRozm III B4v; LibMal 1554/194; Iſcye Thezeus nye thylko zá żywotá Konnideſowi cżynił dobrze/ [...] ále y po ſámey ſmyerći to po ſobye oſtáwił że mu ná kożdy rok báráná ofiárowáno. GliczKsiąż N8; GroicPorz v v (3); obiecuię [...] być thobie oycem łáſkáwym/ aż do ſmierći twoiey/ á po ſmierći aż náwieki. KrowObr 46v (2); UstPraw B2; RejZwierz 133v; BielKron 53 (6); OrzQuin Y4; Zołta niemoc ieſli po ograżce przyydźie/ [...] nie nieſzkodźi: ále ieſli przed ograżką przydźie/ niedobrze bywa. SienLek 89v (3); RejAp 95 (4); GórnDworz Ii3; A lepiey áby [...] ſie w iákie ine nieme źwirzę obroćił/ ktoreby thu iedno do cżáſu vcirpiáło ná nikcżemnym ćiele ſwoim/ á po śmierći iuż ná wiecżne męki nigdy zgotowano nie było. RejPos 106 (26); BiałKat 13v (2); Ná Krzćie śie omywamy/ po Krzćie śie zmocniamy KuczbKat 150 (3); RejZwierc 23 (15); WujJud 174v (2); WujJudConf 48v; BiałKaz M2v (2); CzechRozm 80v (6); DO tąd przekłádáliſmy wſzytko/ co ſię zda być ku cżynieniu potrzebnego y przed woyną/ y cżáſu woyny/ y po woynie. ModrzBaz 127 (2); SkarJedn 178; Oczko 24; SkarŻyw 168 (4); CzechEp 78 (3); NiemObr 80; ZapKościer 1583/38; KochMuza 25; KochPieś 39; ArtKanc M16; ActReg 79 (2); GostGosp 144; Phil M2 (2); KochCzJan A2v; KochFrag 50; ktorzy pokutę cżynili/ y przed zakonem/ y w zakonie/ y po zakonie LatHar 108; Przez przycżynę teyże naświętſzey mátki twoiey/ y Pánny przed porodzeniem/ przy porodzeniu/ y po porodzeniu cżyſtey. LatHar 233 (25); Swięći z rodzáiu náſzego/ teraz w duſzách/ á po zmartwychwſtániu też y w ćielech będą ániołom rowni. WujNT 278 (6); ktobykolwiek [...] zá czáſu pánowánia náſzégo/ bądź po ſkończeniu/ [...] ná pánowánie téy korony náſtępował/ ten ma bydź poczytan zá hostem patriae SarnStat 15; Ktoby v ſądu, y przed ſądem, y po ſądzie woyny iákié wſczynał, niech będzie winien, iákoby gléyt królewſki zgwałćił. SarnStat 783 (9); SiebRozmyśl G4; PowodPr 53; SkarKaz Oooo2b; SkarKazSej 686b.
Połączenia: »aż [= dopiero] (...) po« [w tym: po śmierci (11)] (23): SeklKat Q4v; KromRozm II n4v; KromRozm III B3v; Diar 22; KrowObr 117v; BielKron 177; RejPos 304v; GrzegŚm 35; Aſz po piątym Zborze Ian Cárogrocki Biſkup/ [...] piſać ſię pocżął Oecumenicus Pátryárchá SkarJedn 192 (3); SkarŻyw 35 (4); CzechEp 409 (2); ZapKościer 1588/77v; LatHar 121 (2); WujNT 342; JanNKar D3v; Przeto ludźie extráktów y controwerſiy do Trybunału miéć nie mogą/ áż po odſądzeniu Trybunału. SarnStat 862.
»[którego(-ej)] dnia, roku, miesiąca (a. księżyca), lata, nocy (...) po« [w tym: po śmierci (4)] = in [aliqua] die mensis [alicuius] ab PolAnt; [aliquo] anno post JanPrzyw [szyk zmienny] (30:14:2:1:1): Iezuſa milégo dnia piętzdzieſiątégo po zwártwych [!] witaniu ducha ſwiętégo zeſlanijé. OpecŻyw 175 (3); OpecŻywSandR nlb 6; Gdyby kto Iaſkolę rozdarł na zchodzie pirwſzego kxiężycza po wylężeniu/ thedy w nim naydzie dwa kamyki FalZioł IV 24d (4); I pogiman yeſth ſznimy [...] trzeczyego dnya po przyączyu thowarziſthwa thego LibMal 1547/135v; Trzeciey nocy po modlitwach ſpicie/ Błogoſłáwieńſtwá ták doſtąpicie BielKom G6v; GroicPorz ee3v; Leop 3.Reg 3/18 (2); BibRadz Gen 17/12 (5); BielKron 72 (5); Mącz 251b (2); LeovPrzep E3; RejPos 141v; BudBib Ex 16/1; ponieważ mu to imię Ieſus/ áż oſmego dniá po narodzeniu dano BudNT przedm c2v; ácżkolwiek [...] Dámáſzek/ Syryą/ iákoby roku trzećiego/ po proroctwie Ezáiáſzowym zwoiowan był CzechRozm 141v (6); SkarŻyw 102 (2); StryjKron 552; ReszPrz 85; LatHar 273 (6); WujNT 394; SarnStat 12.
»do [ilu] niedziel, do [którego] dnia (...) po« [szyk zmienny] (3:1): CHłopi tułáiący ſie/ którzy do trzećiégo dniá po przyſzćiu ſwym do miaſt y miáſteczek w ſłużbę y w rzemiefło ſie nie oddádzą/ [...] áby [...] byli imáni SarnStat 520 (4).
»dopiero (...) po« = ad diem [aliquem] post JanStat [szyk zmienny] (9): iż o Cárogrockiey ſtolicy ná pierwſzym zborze Nicenſkim nie było nie ſłycháć: [...] á dopiero po Nicenſkim zborze wynośić ſię y prożney cżći ſzukáć pocżęłá. SkarJedn 178 (3); StryjKron 782; ReszList 157; ActReg 41; WujNT przedm 14 (3).
»inych dni po« = w ciągu innych dni, w inne dni po (1): A ieſliby piérwſzégo dnia Roków do południá wſzyſcy práwuiący ſie nie mogli bydź odprawieni: chcemy/ áby [...] inych dni po nich bliſkich [diebus proxime sequentibus JanStat 490] tylko do godźiny przerzeczonéy [byli odprawieni] SarnStat 785.
»[ktory] dzień, rok po« = diem [aliquam] post JanStat (1:1): Annus climactericus, Podeyźrzány á niefortunny rok. Astrologi liczą ſiodmy á ſiodmy rok po národzeniu Mącz 57b; SarnStat 145.
»i po« [w tym: po śmierci (42)] = nunc post HistAl (43): RejKup i8v; HistAl N4v; MurzHistSekl ktv; Náuká záſię y po ſámey ſmyerći trwa GliczKsiąż H3v (2); KrowObr 190v; RejWiz 22 (2); BielKron 113; RejPos 128v (2); RejZwierc 82v (3); CzechRozm 73; SkarJedn 132; SkarŻyw 90 (11); Acż ſię y po wydániu Diálogow/ w Rozſądku/ w Reſponśie y w Zwierśćiadlku [!] o tym doſyć z ſłowá Bożego mowiło CzechEp 56; KochJez A4; KochFr 116; KlonŻal C4; KochDz 108; że o twéy vrodźie/ Będźie wiek pozny wiedźiał/ y po náſzym ſchodźie. KochFr 21 (2); LatHar 420; WujNT 435 marg (5); SkarKaz Oooo2d; Bądź bráćie łáſkaw/ á iá záwſze z tobą Snadź y po śmierći/ ieſli nie oſobą Popłynę/ tedy ná pápierze KlonFlis [H5]; KlonWor 62.
»jeszcze i po« (1): iáko Pan Chriſtus [...] ieſzcze y po w niebo wſtąpieniu ſwoim znowu ſię ofiárował niewdzięcznemu ludowi Zydowſkiemu. WujNT 392.
»już (i) (...) po« [w tym: po śmierci (6)] [szyk zmienny] (32): Ale iuż y po pogrzebie/ Siedziáłá [żona opłakująca męża] záwżdy przy grobie BierEz Q4v; FalZioł V 29 (2); LibMal 1546/110; KrowObr 215v; BielKron 323; Sub finem coenae venit, Ná kóńcu wieczerzey álbo yuż málem po wieczerzy było. Mącz 425a (2); RejAp 48 (4); RejPos 117v (8); Boża miłość przećiw pierwſzym náſzym rodźicom/ iuż po grzechu. KuczbKat 375 marg; BudBib I 386d marg; Ktoremu iuſz po koronáciey. dan był zá Márſzałká/ zacny koronny ſláchćic. BiałKaz I4; SkarJedn 133 (3); SkarŻyw 120; CzechEp 269; Iuż po wieczerzy: pódźmy do Hiſzpaná KochFr 33; GórnRozm C4v; ten [...] iuż po pewnym roku [post certum terminum Iudicis JanStat 632] przez ſędźiégo náznáczonym będźie wolen oné rzeczy záſtáwné rozſzáfowáć SarnStat 692; SkarKaz 634a.
»[ile] lat, niedziel, dni, (pierwej niż) rok (...) po« [w tym: po śmierci itp. (13)] = [aliquid dies post Modrz; anno post, [aliquot] septimanis post, post decursum [aliquot] septimanarum, post ... [aliquot] diebus JanStat [szyk zmienny] (19:6:4:4): BielŻyw 87; LibMal 1545/104; vczyniłby ktoremu [posłowi] gwałt/ [...] cztery niedzyele przed Seymem/ á cztery po Seymie: Tedy tákowy ma być ſądzon UstPraw B2; BielKron A6v (13); Iż ieſzcże były práwie nie doſzły tyſiąc lath po w niebo wſtąpieniu Páńſkim kiedy ſie iuż pocżęło mieſzáć około práwdy Páńſkiey? RejAp 166v; GórnDworz Aa5v; Plato w ſwoich Práwách roſkázuie/ żeby ták Przedawcá iáko y Kupiec/ dźieśięć dni po przedániu ábo kupieniu rzecży w Mieśćie zmieſzkał ModrzBaz 34; SkarŻyw 278 (2); PudłFr 14; DZiś wypełniło ſię pięćdźieśiąt dni (po zmartwychwſtániu Syná Bożego) LatHar 365 (3); tákowy/ gdy rok po ſtráceniu liſtów wynidźie/ iuż nie otrzyma odnowienia SarnStat 326 (7); SkarKaz 242a.
»[ile] lat po śmierci« = przez ileś lat po (2): Saul był krolem zá żywotá Sámuelowego 18. lat/ á po ſmierći iego 20. lat krolował. CzechRozm 138v (2).
»nadalej do roku, do [którego] dnia po« (4:1): CzechRozm 141; A táki poſag/ nadáléy do roku po ſzćiu zá mąż ma iéy bydź przez bráćią oddány SarnStat 635 (4).
»na każdy rok po« (1): będzie powinien [...] od nich [tj. pieniędzy] ná káżdy rok po zápłáceniu [quotannis post solutionem JanStat 445] kwit wźiąć. SarnStat 1251.
»na potym po« (1): tedy ná potym po wyrównániu liczby téy Stároſtów z obu narodów/ Stároſtwo káżdé po zeſzćiu Polaká Litwinowi/ á po zeſzćiu Litwiná Polakowi ma bydź dawáné. SarnStat 1201.
»na [który] rok, dźień (...) po« [w tym: po śmierci (1)] (2:1): UstPraw H3v; Ná drugi rok zgorzáło Wilno/ [...] po wyiechániu krolewſkim BielKron 420 (2).
»napierwej ... po« (1): Napiérwéy Roki Ziemſkié [mają być odprawowane] w Dobrzyniu we Wtorek blizſzy po świętym Máćieiu: po nich tákowéż Roki w Lipnie w Poniedźiáłek blizſzy: potym záśię w tydźień ná drugi Poniedźiáłek w Rypnie tákowéż Roki Ziemſkié. SarnStat 728.
»natychmiast (...) po« [w tym: po śmierci (1)] = statim post Vulg [szyk zmienny] (9): TarDuch C6v; [piana] ieſth dwoiaka/ iedna kthora nie trwa długo/ ale natychmiaſt po vmokrzeniu: ginie. FalZioł V 8; SienLek 11; GrzegŚm 15; WujJud 264; CzechEp 178; NiemObr 144; WujNT Matth 14/29 (2).
»nawet i po« (1): Sledzie potym vwiiano w iátkách; Náwet y po odieździe Henrykowym CiekPotr 50.
»nazajutrz (...) po« [szyk zmienny] (10): FalZioł I 26b (3); LibMal 1546/122; GroicPorz hh2v; BielKron 445; Repotia, Bieśiadká/ á Koláciya názáyutrz po weſelu v młodego páná. Mącz 352d (2); SienLek 55; GórnDworz Ee.
»(nie)dawno po« (2): FalZioł V 36; Abowyem nyedawno po odyachanyv posła V.C.M Kyerdeya Thvrczy Byalogroczsczi s Thatary były w szyemyach pana mego LibLeg 7/32v.
»nierychło (a. nie tak rychło), nie wnet (a. hnet) (...) po« [w tym: po śmierci (4)] [szyk zmienny] (9:3): PatKaz II 50; FalZioł V 63v; Cżemu nie hnet po obiedzie przychodzi takowa zgaga. GlabGad K5v; KromRozm II c3v; CzechRozm 6 (3); ModrzBaz 11; wieczerzą niechay trochę więtſzą ié/ bylé w czás/ áby po niéy nierychło ſpáć chodźił Oczko 24v; CzechEp 78; NiemObr 53 (2).
»od lata [którego] po« (1): A od látá dwunaſtego po proffeſyey: dał iey ſpowiednik táiemnie/ bárzo grubą włośienicę SkarŻyw 160.
»odtychmiast po« (1): ktory [biskup Rusi] odtychmiaſt po zburzeniu [iam post destructionem] w Kijowie nie mieſzka MiechGlab 5.
»po [ilu] dnioch, leciech po« (1:1): Ale to on mowił o koſciele ciala ſwégo ktoré on z mártwych po trzech dnioch po ſkażeniu ſwégo ciała zbudzil OpecŻyw 73; RejPos 301.
»potym (i) (...) po« [w tym: po śmierci (15)] [szyk zmienny] (48): FalZioł I [26]d; RejJóz N4v; GroicPorz d3v (4); RejZwierz 24; BibRadz Ez 44/26; Po Przyśiędze pothym/ Koronę [...] z rąk Papieſkich wźiął. OrzRozm F4 (2); BielKron 88 (6); RejAp CC2 (2); Potym po żáłośći/ á narzekániu krol ſie vćieſzył HistRzym 7 (6); RejPos 19v (7); RejZwierc 133 (2); CzechRozm 138v (4); ModrzBaz 139; StryjKron 315; ZapKościer 1582/27v; PaprUp B3v; WujNT przedm 32; Tęż [ortografię] potym po ſwym do domu odieźdźie ná piſmie poſłał JanNKar D3v; SarnStat 463 (4); PowodPr 31.
»przez [ile] lat, niedziel (...) po; przez ty lata po« [w tym: po śmierci (2)] [szyk zmienny] (2:1;1): OpecŻyw 176; BielKron 415v; RejAp 76v; byli powinni Piſárze ſolni przywieźieńié ſoli téy [...] obwołáć [...] y po obwołániu przez cztérzy cáłé niedźiele/ żeby iéy nikomu inému nie przedawáli SarnStat 391.
»skoro, wnet (a. hnet) (skoro), (choć, i) zaraz, (barzo) rychło, prędko, niedługo, świeżo (...) (i) po« [w tym: wnet skoro (4); po śmierci (46)] = iam inde ab, non longe post Mącz; mox a, post Modrz; statim post JanStat [szyk zmienny] (61:50:36:23:5:3:1): BierEz P2v (2); PatKaz II 30 (2); FalZioł I 155d (7); GlabGad H5 (4); MiechGlab 48; LibLeg 10/150; Thamze po yego richlo wyachanyu przyachal knyemu wlodarczik LibMal 1548/146 (4); RejKup bb6v; MurzHist S4; KromRozm II dv (2); KromRozm III B4; Diar 82; BielKom F2v; Leop Iob 38/12; LeszczRzecz A2; RejZwierz 53v; OrzRozm D3 (2); BielKron 1v (18); KwiatKsiąż B2; Non longe post haec aderit, Nie długo po tym Mącz 250a (5); OrzQuin C2v (3); SarnUzn C3; mleko ćiepłe krowie/ ſkoro po wydoieniu piy SienLek 80v (2); po ktorym záćmieniu bárzo rychło morowe powietrze w wielu Kráinach pánowało LeovPrzep A3 (10); RejAp 2v; GórnDworz O7v (4); HistRzym 109; Acżkolwiek on tę ſwiętą owcżarnią ſwoię záłożyć wnet racżył po ſtworzeniu ſwiátá/ ále wżdy nawięcey á iuż naiáwniey po ſwiętey męce ſwoiey RejPos 124v (7); BiałKat 103v (3); GrzegŚm A4 (6); nie wnet po śmierći ále trzećiego dniá ożył KuczbKat 50; Abowiem my wierzymy y wyznawámy że duſze wiernych zaraz po śmierći przechodzą do Páná Kryſtuſá. WujJudConf 202; RejPosRozpr c3v; RejPosWstaw [1433]; MycPrz II C3v; CzechRozm 26v (7); KarnNap F2; á wnet ſkoro po potopie/ onym co byli żywi zoſtáli/ [...] poſtánowił práwo ModrzBaz 102 (2); SkarJedn 356 (2); SkarŻyw 102 (6); StryjKron 66 (2); CzechEp 85 (7); NiemObr 37 (5); KochSz Cv; ReszPrz 17 (2); ReszList 182; KochPam 84; PudłFr 31 (2); GórnRozm Cv; PaprUp F3; Pretko powyiachaniu w zKurzolowa Kapłani przysli do mnie ActReg 70 (6); GostGosp 162; LatHar 100 (10); WujNT 263 (7); A woiewodowie ſkoro po tym Séymie máią vczynić Conuokácią Dignitarzów SarnStat 280 (6); PowodPr 46; SkarKaz 2a (7); VotSzl D3v; CzahTr A2v; KlonWor 56.
»tegodniem jednym po« (1): á ták Roki Ziemſkié Przemyſłkié będą niżéy przełożoné tegodniem iednym po ſądzeniu Roków w innych źiemiách [una septimana post tempus celebrationis Terminorum in aliis terris JanStat 467] SarnStat 730.
»teraz dopiero po« (1): ále teraz dopiero po poſtánowieniu y dokończeniu téy Exequuciiéy [obywatele Wołynia] z Koroną Polſką złączęni y przywróceni ſą SarnStat 1190.
»trochę (poźniej) po« (2): gdy go pożywaſz trochę po obiedzie broni dimow wſtępować w głowę. FalZioł I 28a; W godzinie po thym/ ábo trochę pozniey/ po obiedzie [...] przyiechał [pan Wapowski] GórnDworz Ee.
»w ([ilu]) lat (a. leciech), niedzielach, godzinach (a. godzinie), dni, miesięcy, roku po« [w tym: po śmierci (1)] = post annos [aliquot] Vulg; [aliquot] annis post PolAnt; infra spatium [aliquot] anno post JanPrzyw [szyk zmienny] (7:3:3:1:1:1): abowiem po wzięciu tego trunku w godzinie albo we dwu á nadaley we trzech pociecże. FalZioł V 111v (2); ConPiotr 32v; GroicPorz k2; KrowObr 234v; wźięłá Agár Egyptſką ſlużebnicę ſwoię/ wdzieſiąći lath po onym gdy mieſſkáć pocżęli wźiemi Chánáneyſkiey/ y dáłá ią mężowi ſwemu zá żonę. Leop Gen 16/3; BibRadz Gen 11/10; LeovPrzep C4v (2); RejAp 167; SkarŻyw 414 (2); A wſzyſcy Królowie [...] w roku po Koronáciiéy ſwéy [infra annum Coronationis suae JanStat 858] [...] tákowy pokóy wieczny przyśięgámi vtwierdźić [...] będą powinni. SarnStat 1080 (5).
»wnet natychmiast po« (1): Bo wnet nátychmiaſt po zgrzeſzeniu przodka náſzego/ [...] tám wneth widomy znák był przydan RejPos 32.
»w [ile] niedziel, lat, godzin, dni (...) po; w rok, tydzień (a. w [którym] tegodniu) (...) po« [w tym: po śmierci (5)] = post anno [aliquo] dies; post dies [aliquot] Vulg; post [aliquot] annis JanStat; infra [aliquot] dies JanPrzyw [szyk zmienny] (33:11:10:8;6:11): drugy szeym ma bywacz [...] po przerzeczonym szeymie wedwye nyedzyely MetrKor 34/134; OpecŻyw 172v; PatKaz II 83v (2); á potakowym naparzeniu w cżwierć godziny [...] mazać zawſze przerzecżonemi oleyki [...] Dymiona FalZioł V 19c (7); MiechGlab 58; powyedzial yſz wetrzi nyedziele po pobranyv thego Srebra [...] ſchedl do pana Richwalskiego LibMal 1544/79v (2); KrowObr 16v; BielKron 308v (2); LeovPrzep C2v; Owa raz/ w rok podobno po tym/ obacżył [Skotnicki] Pukárzewſkiego podpitego GórnDworz S8 (2); BiałKat 298v; We dwie záś lećie po tym zgwałceniu Támáry/ Abſalom Amoná zábił CzechRozm 138v (2); SkarJedn 181 (2); Oczko 20v (3); SkarŻyw 179; CzechEp 418; GórnRozm Cv; LatHar 326; WujNT Luc 9/28; WysKaz 43; Roki Ziemſkié Wſchowſkié máią bydź dwá kroć do roku ſądzoné/ po Kośćieńſkich w tydźień. SarnStat 723 (45).
»w one to dni po« = in illis diebus post PolAnt, Vulg (2): A wonyto dni po vćiſku onem/ ſłońce będźie zaćmiono MurzNT Mar 13/24; WujNT Mar 13/24.
»po ... za [ile] dni, niedziel« = post ... dies [aliquot] PolAnt (1:1): A placza ma bicz przed vrzandem poſzeymye dokonczenya za dwye nyedziely LibLeg 6/118; MurzNT Luc 9/28.
»zarazem, w tejże godzinie, tudzież (...) po« [w tym: po śmierci (1)] [szyk zmienny] (6:1:1): MurzHist D3; GroicPorz ee4; BielKron 392v; Bo Krol nowy Ludwik [...] k temu co miał kráiny oderwáne do Polſki przybáwić/ to ieſzcze zárázem po koronáciey kilko powiátow od Polſki oddał StryjKron 452; NiemObr 33; ActReg 21 (2); SarnStat 344.
»zawsze (a. zawżdy) po« [szyk zmienny] (6): FalZioł V 35v; RejZwierz 3; SienLek 126v; RejPos [279]v; bo záwżdy po krotofilach dobrey bieſiády trzebá RejZwierc 165; SarnStat 731.
~ Z elipsą czasownika (1): Y ptaſzek kiedy po dzdzu káżdy głośniey ſpiewa. RejWiz 35. ~
»po obiedzie« = po zjedzeniu obiadu; post prandium Mącz, JanStat; a prandio, post secundas mensas Mącz (58) BierEz C3v; HistJóz C; Po obiedzie zaſię nie ieſć ażby ſzeſć godzin wyſzło. FalZioł V 65v (12); przeto po obiedzie mierne ſera poziwanie lekarſtwo ieſt GlabGad K7v (17); SeklKat D2; RejZwierz 3v; BielKron 26v (4); Mącz 314c (3); SienLek 4v (3); kſiądz Biſkup po obiedzie v ſthołu ſiedząc/ [...] powiedział [...] GórnDworz B8v (7); BiałKat 133v; Ná cżcżo gorzałecżkę pić/ wodę po obiedzie BielSjem 31; PudłFr 8; ArtKanc T11v żp; ActReg 84; LatHar 229; zkąd wiele ich ináczéy do ſpraw odpráwowánia nie przychodźili/ iedno po obiedźie nápełnieni y vpići SarnStat 785; ZbylPrzyg A4v.
»po obiedzie« = w porze poobiedniej, po południu; post prandium JanStat (23): ktorego [dnia św. Jana] po ranu był wielki mroz/ a trochę chmurno do połdnia z wietrzykiem/ á po obiedzie iaſno y cicho do wiecżora. LudWieś Bv (2); RejRozm 394; LibMal 1554/186v; RejWiz 132; Prot B4v; GórnDworz I2v; RejZwierc 111 (2); StryjWjaz A4; SkarJedn 346; Oczko 20v (3); SkarŻyw 76 (3); WerGośc 253; ActReg 71; LatHar 243; WujNT Ioann 21 arg; SarnStat 324 (2).
»po tych rzeczach (tej rzeczy)« = później, potem, następnie (7): Lecż po tych rzecżach (marg) wł: po tey rzecży. (–) [post verbum hoc] nie zwroćił Iárowehám ze złey drogi ſwey BudBib 3.Reg 13/33. Cf Fraza.
»po szkodzie, stradzy« [w tym: z nadrzędnym przymiotnikiem (6)] (15:1): Nie słuchay nigdy pochlebce: Acż ći cudnie rzecż prowádzi/ Ale ćię nákoniec zdrádzi. Kożdy mędrſzy poſzkodzie. BierEz K3 (3); RejRozm 407; RejZwierz 39v marg (2); iż ták wiele ludzi z obu ſtron ſtráćili/ iáko dwádzyeściá tyſięcy. Po ſzkodzye Iulius prośił Ceſárzá o zgodę BielKron 190 (3); Strum E4; StryjKron 752; KochPieś 39 (2); PaprUp K2v; PowodPr 84; By záś ſynowcá pan Striy [tj. wiatr] nie kołyſał [na szubienicy]: Iużby mi ſię tu po ſtradzy popiſał. KlonFlis H4v.
»po śmierci (śmierciach), ześciu (a. odeściu, a. wyściu), skonaniu, schodzie, uśnieniu ([czyim a. czyjej])« = post mortem HistAl, Vulg, PolAnt, JanStat; post obitum HistAl, Vulg, JanStat; a morte Mącz, Modrz; post exitum HistAl; post discessionem Vulg; post decessum JanStat (1003:68:8:1:1): ZapWar 1513 nr 2063 (5); PowUrb + (2); BierEz H2 (4); OpecŻyw 47 (2); PatKaz II 33; PatKaz III 104 (2); HistJóz E4v; TarDuch Bv; BielŻyw 23 (7); GlabGad A3; MiechGlab 28 (7); LibLeg 7/41 (5); WróbŻołt G2v; WróbŻołtGlab A3 (2); RejPs 73; RejRozpr K4; SeklWyzn b2 (3); RejJóz Q2v; ze tu pokiſmy żywy mamy odpuſczenie grzechow á nie poſmiercy SeklKat R (16); RejKup i8v (4); HistAl A6 (15); HistAlHUng A4; KromRozm I F2v; LibMal 1551/160 (2); MurzHistSekl ktv; KromRozm II v3v; áliż po vſnyenyu/ to yeſt po ſmyerći/ ſſalone [dziewice] od mądrych/ [...] odłączone ſą. KromRozm III C8 (4); GliczKsiąż A3v (2); LubPs F (3); GroicPorz 12v (8); SeklPieś 16; KrowObr 22 (15); RejWiz 21v (13); Leop Gen 26/18 (5); OrzList f; UstPraw B2v (7); RejFig Ee2v; RejZwierz 7v (8); Wiedząc iż rychło złożę then moy przybythek [tj. swoje ciało]/ [...]. Ale też poſtáram ſię ábyſćie po wyśćiu moim tych rzecży wzmienkę cżynić mogli. BibRadz 2.Petr 1/15 (14); OrzRozm G2v; [Stoicy] pokładáli [...] duſze w niwecż obrocone być po śmierći cżłowiecżey BielKron 156; Pochowan po śmierći w káplicy v ſwiętego Piotrá w Rzymie. BielKron 164v; Plaſt Kruſzwicki po mizernym zeſzćiu Popielá wtorego/ iedno ſtáynie od wſzech był na Monárchią wybran BielKron 342v (229); Elysium, Poetis campus Beatorum apud inferos, Błónie álbo pole odpocziwánia roſzkoſzne zmarłych ludźy po śmierćy. Mącz 102a (10); OrzQuin C2 (4); Bo żeby co po śmierći gdźie indźiey być miáło/ Widźiáłem że Rzymiánie o tym dźierżą máło. Prot Bv; SarnUzn D8; iáką ći zapłátę wzięli/ y thu ieſzcże ná ziemi/ y wiecżnie po márnych ſmierciach ſwoich RejAp 92v (7); GórnDworz B8 (5); HistRzym 29v (10); gdyż go ieſzcże y przed tym Piotr pytał/ kthoby miał być przełożeńſzy miedzy nimi po odeſciu ſwiętym iego. RejPos 300v (41); BiałKat 103v (4); HistLan C (5); KuczbKat 50 (2); ázaſz nie lepiey iż po ſmierći ty ſlowá wdzięcżne zoſtáwimy po ſobie/ iż wżdy rzeką iż to był dobry [...] cżłowiek RejZwierc 81v; Y mnima by iuż ták w tym wiecżnie roſkoſzowáć miał/ [...] á po ſmierći niech ſie niebo chociay obáli á ſkowronki potłucże. RejZwierc 188v (11); BielSpr 51 (3); WujJud 201 (12); Gdyż oni ſtárzy święći ludźie/ doſyć doſtátecżną vcżćiwość w tym pokłádáli/ kiedy przyſtoynie/ á poććiwie ćiáłá święte do źiemię pochowáne były po śmierći. WujJudConf 61 (2); RejPosRozpr c (2); RejPosWstaw [1433]; BudBib Ruth 7/11 (2); BudBibKaw A2v; BiałKaz I4v; BudNT przedm b8v; CzechRozm 81 (11); PaprPan Ffv (2); KarnNap D3; ModrzBaz 42 (6); SkarJedn 47 (9); KochPs 9; SkarŻyw A3v (70); KochTr 10; ZapKościer 1580/10 (16); StryjKron A3v (22); CzechEp 80 (9); NiemObr 4 (6); KochEpit A3v; KochFr 125; KlonŻal B3 (3); KochMRot kt; WerGośc 225; WerKaz 288 (2); KochPieś 6 (2); PudłFr 14 (4); ArtKanc D13v (8); GórnRozm Ev (2); KmitaPsal A5; KochWr 23; PaprUp A4 (8); ZawJeft 42 (2); ActReg 8 (6); Calep 826b; GórnTroas 31 (3); KochAp 5; KochFrag 48; OrzJan 6 (3); Korporał prześćierádłá/ w ktore Iezus miły po ſkonániu był vwiniony LatHar 81 (43); KołakCath B4 (3); KołakCathOkuń A2; KołakSzczęśl A3 (3); RybGęśli B2v (2); WujNT 51 (26); WysKaz 3 (7); PO káżdégo Stároſty [...] śmierći/ pan Podſkárbi Koronny [...] poſłáć ma dla vczyniénia Inwentarzá SarnStat 342 (62); SiebRozmyśl L4v (2); KlonKr wstęp A2 (4); z pracey ſię żadney nie wymowię/ ábych kroleſtwo twoie y ćiebie krolá wiecznego po zeſzćiu z tey źiemie oglądał. SkarKaz 123b (28); GosłCast 26; PaxLiz B2 (2); SkarKazSej 658b (8); KlonWor 63 (4); PudłDydo [B5]v; SzarzRyt kt; Lecz mi to ná wielkiey przeſzkodźie było/ że po ześćiu z tego świátá brátá mego [.,.] Iego M. Pan Stániſław Stárzechowſki [...] piſmá y kśięgi iego ná ſwoy dozor y opiekę wźiął SzarzRytJSzarz nlb 2.
»po wczorajszym (przepiciu)« (3): [gorzałka] Na nocz tedy zagrzeie A poranu ſlodnieie Tak cżłowiek wyſzumieie Po wcżorayſzym. LudWieś B4v; Quasi reficiatur potatio dicta, Gdy ſie zwłaſzczá ráno Muskátellą/ Miáłmaſtą álbo gorzałką po wczoráyſzym przepiciu trzeźwią. Mącz 352d; PaxLiz E3v.
»po (ostatecznej a. ostatniej, a. Pańskiej) wieczerzy« [w tym: o Ostatniej Wieczerzy (26)] = po zjedzeniu wieczerzy,; a coena Mącz (46): OpecŻyw 78v; FalZioł V 36v (2); GlabGad K8v (2); Mowią doktorowie ſwięci iż then Pſalm mowił pan Ieſus po oſtatecżney wiecżerzy. WróbŻołt mm3v; SeklKat C2v (2); KromRozm III E8; KrowObr 205v; Poięli go potym do Albánuſá Hetmaná Ceſarſkiego/ ná wiecżerżą/ po wiecżerzy powiedziano mu/ ábyś tu nocował BielKron 230 (3); Mącz 1a (2); Po wieczerzy/ nie nátychmiaſt ſpi/ ále przy namniey iednę godźinę potrway SienLek 11; bo iednák po przeſzłey wiecżerzy/ rychło ſie był s Pradniká pokwápił. GórnDworz Ee (2); HistRzym 28v (2); RejPos 316 (2); WujJud 169; CzechRozm 266; SkarJedn 294; Oczko 24v; SkarŻyw [237] (2); CzechEp 163; KochFr 33; ReszHoz 127; PudłFr 31; We Cżwartek po Wiecżerzy w ogrodźie z ſwymi był/ Bogu Oycu ſię modlił ArtKanc D12; LatHar 191 (7); RybGęśli B4v; WujNT przedm 39 (6).
»po (tym) żywocie, ześciu żywota, dokończeniu (a. skonaniu) żywota, wyściu z żywota; wyrażenia przenośne [cf niżej]« (35:4:2:1;20): A przetoż iednácżko naſſa/ [...] Iezuſa [...] nám po ſkonaniu żywota tego vkaż. OpecŻyw 190v (6); OpecŻywPrzedm C4v; A po wyſzciu ſtego żywota do ciebie Boga żywego y prawdziwego mnie przywieſć racż TarDuch D5; SeklKat R3v; KromRozm III B2 (2); RejZwierz 125; BibRadz I 351b marg (2); HistRzym 30 (4); ktorzj nam pewnie opowiedáli [...] nowe záſię roſkoſzy náſze po tych nędznych żywociech náſzych RejPos 221 (5); GrzegŚm 14; WujJud 202v; CzechRozm 124v; SkarŻyw 13 (3); day náświećie zbożny pobyt/ po żywoćie Rayſki przebyt SkarŻywBog 357; ZapKościer 1583/38; ArtKanc E19v (7); LatHar 40 (2); WujNT 22 (2).
~ Z przenośnymi określeniami życia (32): Aczkolwyek też wtem żywoćye wyele zapłáty bywa ſwyętym oddawano/ á wſſákoż/ [...] przednyeyſſe zapłáty bywáyą oddáne potym ſwyećye. KromRozm I H2v; LubPs E3v (3); RejWiz 67 (2); Iuż nádzyeiá pewna/ iż záwżdy pewien á iſt/ po tym omylnym á mizernym kroleſtwie nędznego tego pielgrzymowánia ſwego/ onego ſwiętego/ wiecżnego/ á wdzyęcżnego kroleſthwá RejPos 115 (9); BiałKat 103v (2); A gdy porzućiwſzy tłomok ten ćieleſny/ duſzá ſię do ſwego tworce wróciłá/ á po długiey gośćinie do ſtárey weſzłá dzierżáwy SkarŻyw 195 (2); KochTarn 78; Przeto gdy podługym afortunnym mięszkaniu Jey Kr. M. z tego swiata zeydzie. tedy [...] ActReg 45; A po tym kłopoćie/ day w wiecżnym żywoćie/ z tobą królowánie ArtKanc F17v (5); mogliby my tego Morzá chytrégo zdrady Przebydź/ [...] A odpoczynąć po tym żeglowániu KochFrag 15; LatHar 459 (3); KlonKr D; SkarKaz 489b.
W charakterystycznych połączeniach: po biegu krótkim żywota tego, cześnej żałości, długiej gościnie, długim mięszkaniu, doczesnym (tym) pielgrzymowaniu (pielgrzymstwie) (4), doczesnej nędzy, tym znacznym (naszym) kłopocie (tych kłopociech) (3), (tych wszytkich) niebezpieczeństwiech(-ach) świata tego (2), pracach mizernego żywota tego, omylnym a mizernym królestwie pielgrzymowania swego, prześladowaniu tego nędznego świata, rozwiązaniu (węzła) dusze z ciałem (2), tej nędzy, tym kłopocie, (tych smutkoch, tej tu śmiertelności, tym (nędznym) świecie (2), tym wygnaniu (2), tym żeglowaniu, wszystkich pracach świata tego (ziemskiej pracy) (3), wyściu z ciała, ześciu nędznego pielgrzymowania, złożeniu włodarstwa. ~
»po onym« [jako wskaźnik zespolenia] (1): Gdy do niego przyſzedł Náthan prorok po onym iáko [quando] ſię był zſzedł z Betſábee. BibRadz Ps 50/2.
»po tym« [jako wskaźnik zespolenia] (1): A co mię iuſz od ćiebie/ odkupićielu moy odſtráſzyć y oddzielić może/ potym gdym poznał wielkie y ſłodkie imię twoie? SkarŻyw 82.
»po (tym a. onym) wszy(s)tkim« [jako wskaźnik nawiązania; w tym: w funkcji anaforycznej (3)] (4): Potym wfzytkim gdy [Post totum hoc quod] doprawił Iozyaſz koſćiołá/ ruſzył woyſko Necho Krol Egipthſki BibRadz 2.Par 35/20; A to záś coś ná oſtátku po wſzyſtkim przydał/ máią ſobie zá wielką zelżywość á namniey Bogu nie przyſtoyną/ żeby ſie on o tych ták poważnych rzecżách z Anioły vmawiáć miał. CzechRozm 17v (2); KlonWor 74.
Z nadrzędnym rzeczownikiem (2): Świátłość po ćiemnośćiách znáczy wybáwienie. BibRadz I 8c marg; Ten kośćioł Sálámonow [spalono]/ Po ześćiu ſtárego zakonu á wypełnieniu od Kryſthuſá vcżynionemu/ kośćioł z nowotku miał być dziáłan/ ćień po świátłośći. BielKron 266.
Z nadrzędnym zaimkiem przymiotnym (26): bo cżo ieden vſtawi to drvgi po niem ſkazi SeklWyzn a2; KromRozm II qv; KrowObr 135v (2); BibRadz 4.Reg 18/5; Cżáſu krolá Sálomoná krolował Smerdes/ drudzy po nim áż do Amázym drugiego BielKron 8v (5); BiałKat 93v; Mądrość y vmieiętność dam tobie [...]/ ták iż żaden krol nie był podobien tobie/ áni żaden po tobie tákowy będzie. BudBib 2.Par 1/12 (2); CzechRozm 104v (3); A iż ſie Grzegorz S. y inni po nim vniuerſalnym abo powſzechnym Biſkupem piſać niechćiał SkarJedn 193 (2); CzechEp 68 (3); NiemObr 3 (2); WujNT Act 3/24; SkarKaz 456b; SkarKazSej 680a.
W połączeniach z zaimkiem uogólniającym: wszystek, o ogólnym znaczeniu ‘na samym końcu’ (2): Bellaria, Oſtatnia potrawa/ yáko ſą wſzelákie owoce/ y inſze potrawy/ ktore s ſerem dawayą na ſtół/ po wſziſtkich potráwach. Wet v dworu zową. Mącz 24a; KochMon 31.
W przeciwstawieniach: »przed [kim] (9), przy [kim], z [kim] ... po [kim]« (11): SEcundina/ to ieſt Lożyſko, Ieſt rzecż ſwiadoma wſzytkiem babam y paniam rodzączym/ poſpolicie z dzieciątkiem wychodzi/ albo po dziecięciu richło FalZioł V 25; A ponim żadny niebył podobien iemu miedzy wſzytkimi krolmi Iudſkimi/ áni miedzy tymi ktorzy przed nim byli. BibRadz 4.Reg 18/5; tenći ieſt ktory po mnie ma przyść/ á przedemną dawno ſpráwion ieſt RejPos 12 (4); CzechEp 76 (3); Pierworodnym lepak tego zową/ przed ktorym ſię żaden nie vrodził; choćia by ſię y po nim nikt nie národził. WujNT 5 (2).
W charakterystycznych połączeniach: [o istotach żywych (głównie o ludziach)]: być [kim, gdzie, jakim] po [kim] (6), czynić [co], dawać [co], mieć inego [= męża], mowić (2), narodzić (urodzić) się (porodzić, narodzony) (5), nastać (3), nastąpić (następować) (na [czyje] miejsce) (4), obaczyć [co], objawić [komu co], opowiedać (powiedzieć) (3), powstać [= nastać], przyjechać (ujechać, wyjechać) (4), przynieść [co], przypłynąć, przystąpić, przyść (przychodzić, wyść, vychodzić, iść) (22), rzec (2), skonać, umrzeć (pomrzeć, oddać duszę Panu Bogu) (18), wtargnąć, wzbudzić [kogo], wziąć [co] (10), ześć (ze świata) (2), zjawić się (2); drugi [= następny, inny] po [kim] (10), in(n)i (inszy [kto])) (9), inszych wielu, żadny (żaden) (6), żądny inszy (2); po apostolech (2), Bekwarku, Bolesławiech, bracie, Chrystusie (Panu Krystusié) (3), Długoszu, doktorach kościoła, Grekach (Greckich) (2), Janie Husie (2), Konstantynie Wielkim (3) krolewicu, krolowej (2), krowach (wołach) [jakich] (2), Magiellanie, Maryjej, Mojżeszu (2), muchach, ojcu, papieżu [którym] (2), pierwszych tłumaczoch, Piotrze [św.] (3), pośle (posłach) (3), św. Janie (10), św. Matuszu, Tatarach (2), Turkach, Wandalach, żonie; [o przedmiotach martwych, pojęciach itp.]: czarować po [czym], dawać na stoł, iść (przyść) [= pojawić się] (3), (z)jeść (jedzon(y), jadać) (11), pić, pomocny, nastać (2), nastąpić (2), ukazać się (2), wschodzić, wziąć (9); po bdłach, cyrkule [jakim] (3), Francyjej, Hiszpanijej, [jakim] języku, [których] księgach, liście(ch) (2), miesiącu, ogniu, pierwszej przyczynie, piłuł(k)ach (9), pioruniu, plugastwach, pokarmach (inszych karmiach) (2), potrawach [jakich] (2), rybach (2), starym kapłaństwie, Starym Testamencie, stawie [ = po spuszczeniu stawu], syrupie(ch) (syropie) (6), urynie [jakiej] (2), winie [= po wypiciu wina], wodzie, wygładzonej ofierze.
Połączenia w postaci ciągów wieloczłonowych (15):
~ Trójczłonowych (6): Swyęty Máthuſz [...] nápirwey nápiſał żydom ich yęzykyem Ewányelią [...]. Ponim S. Márek w Rzymye krotko zebrał to co od S. Pyotrá weſpołek z innemi ſłyſſal. Potym S. Lukaſz KromRozm II cv; Ceſarz [...] Napierwey był przywitan od Ludwigá krolewicá [...]/ po nim ſioſtrá iego Anná/ thrzeći Włodźiſław Krol Węgierſki BielKron 414 (4); Atánázyus napirwey [...] ważył ſię wyznánia Niceńſkiego poćioſywáć/ [...] Cżego pocżęli mu zárázem drudzy poświádcżáć/ á oſobliwie po nich Bázylius wielki/ ze wſzytkiey mocy tego popierał NiemObr 133.
Czteroczłonowych (4): BielKron 335v (2); który Staw ieſt naniżſzy/ thedy go powinien ſpuśćić o świętym Michále. Po nim zaśię drugi: áże trzeći/ áż do kóńcá. Strum N2; dniá piérwſzégo lenitiuum/ názáiutrz krwie [...] puſzczenié/ [...] potym Syrupy/ a po nich purgátią albo piłłuły. Oczko 38.
Pięcioczłonowych (2): [Wierzynek wyzwolił] to ſobie/ áby według ſwey woley gośćie ſadzał zá ſtoł. A ták poſádził napierwey páná ſwego Krolá Káźimierzá/ [...] potym Ceſárzá/ po nim krolá Węgierſkiego Lodwigá/ po nim krolá Cypryiſkiego/ po nim Duńſkiego BielKron 375; pánie Wapowſki/ W.M. roſkázuię/ ábyś wnet po Koſtce grę ſwoię powiedział: á po W.M. pan Myſzkowſki/ potym pan Derſniak: więc pan Boiánowſki [...]/ á pan Kriſki zoſtánie ná oſtátek. GórnDworz C3.
Sześcioczłonowych (1): Edwiga naſthárſza [...]. Zoſia wtora [...]. Po niey vrodziły ſie były dwie corze obie Elżbiećie [...]. Anna piąta [...]. Bárbárá [...]. Oſtátnia Elżbietá BielKron 397v.
Siedmioczłonowych (2): Napierwſzy byli do wiáry S. Bulgárowie/ [...] po nich Ráſzcżánie/ Serbowie/ Boſnacy/ po nich Cżechowie y Moráwcy [...]. Po nich Polacy [...] po nich Ruſkie páńſtwá SkarJedn 225; Bo po zámieſzániu ięzykow v Babel Wieże/ napierſzy był ięzyk Chaldeyſki y Hebreyſki albo Zydowſki/ potym Scytiyſki/ [...] potym Grecki y Láćinſki náſz też Sławieńſki/ ſzoſty od Moſochá [...]/ ponim Niemiecki [...]/ to ſą ięzyki ná wſzyſtkim Swiećie przednieyſze StryjKron 94. ~
Połączenia: »[którego z kolei] dnia (...) po [kim, czym]« [szyk zmienny] (5): a potych piłułach nazaiutrz/ albo trzeciego dnia/ wezmi metridatum dragmę iednę FalZioł I 7b (2); Czwartego dniá oddał ſwe dáry Elizur ſyn Sedeurow [...]. Piątego dniá po niem przynioſł dáry ſwe Sálámiel ſyn Suryſádáiego BibRadz Num 7/36; Mieſzkáłázwá ſámá (krolu miły) w iednym domu obie ſpołu/ y trafiło mi ſie porodzić ſyná/ oney tákież drugiego trzeciego dniá po mnie BielKron 76v (2); SkarŻyw 227.
»dopiero po [kim]« (1): [Bóg] Mogł też y cżłowieká napierwey [...] z niſzcżego vcżynić: á wżdy go nie wprzod vcżynił/ ále áż dopiero po inſzym ſtworzeniu CzechRozm 122v.
»na(j)pierwej po [kim]« (2): WujNT 123; [Rzymianie] ći naipiérwéy po Gréckich [= po Grekach] w Láćińſkim ięzyku płużyć poczęli JanNKar C.
»(na)pi(e)rwej, naprzod, pirwy (a. (na)pierwszy) ... (potym) ... po [kim, czym]« (18:6:4): MetrKor 37/3v; CIrcul cżarny. [...] ktori gdi ſie vkaże po zielonym Circule/ tak iż zielony pierwey będzie/ á ponim przydzie cżarny, Tedy taki doſkonale ſpalenie znamionuie. FalZioł V 8; Pokarmy ſubtilniejſze naprzod maią być iedzone [...]. Ponich grubſze iako mięso wołowe, piecżenie iakież kolwiek etc. GlabGad G4v; KromRozm II cv; kto tákowe hárde y pyſzne przezwiſko /PAPA/ dał Biſkupowi Rzymſkiemu? [...] Naprzod on chytry wąż duch nietzyſty Dyabeł [...]. A ponim záſię/ Ten Tytuł álbo przezwiſko dał/ on Fokáſz Ceſárz Mężoboycá KrowObr 7; RejFig Bb6v; Azápi [...]/ ći napierwey idą k ſzturmu/ ponich Iáncżárowie z ſtrzelbą ręcżną BielKron 316 (8); Octavius, Rzimski Ceſars był Auguſtem pirwy nazywany/ á po nim ini wſziſzcy Ceſarze. Mącz 20d; SkarJedn 225; StryjKron 94; CzechEp 259; OrzJan 133; WujNT 38 (2); iż kto piérwéy ſpráwę począł/ piérwéy niech będźie miánowan y odpráwion: á ták iny potym/ to ieſt/ kto po nim [qui secundo loco JanStat 450] ſpráwę począł ná drugim mieyſcu: y ták áż do oſtátecznych niech będźie poſtępowano. SarnStat 784.
»napośledzey teraz ... a po [czym]« (1): to przypomnię/ że ſie iuż máło nie wſzyſtki króleſtwá obeſzly tą niezgodą o wiárę [...]. Napoſzledzéy teraz Fráncia/ á po niéy Niderlánd/ boię ſie áby nas też ten pożar nie doſzedł KochWr 39.
»nazajutrz po [czym]« [szyk zmienny] (7): á potym nazaiutrz po piłułach wezmi kołacżkow dla poſilenia FalZioł I 41a (7).
»po [kim, czym] ... nierychło« [szyk zmienny] (2): Thá Gálliá po Hiſzpániey nie rychło ſie Rzymſkiey mocy poddałá. BielKron 280v (2).
»po [kim] (...) potym« [szyk zmienny] (4): RejFig Bb6v; Tákżeć też chłop łákomy/ [...] iedno Pokrzywy/ á z Lopyanem wárzy/ Aż ſie potym kto iny/ po nim w gębę ſpárzy. RejZwierz 116; BibRadz Iudic 2/10; iż gdy żóná po mężu przed nią vmárłym ſámá potym vmárłá [muliere post maritum antea sibi praemortuum moriente JanStat 570] [...] SarnStat 633.
»rychło (też), wnet, skoro, zaraz po [kim, czym]« [szyk zmienny] (5:3:1:1): Látá 1399. Krolowa Edwigá Włádźisłáwowa [...] vmárłá/ po porodzeniu rychło/ bowiem byłá vrodźiłá dzyewkę [...]/ ktora trzećiego dniá vmárłá/ y ſámá też rychło po niey BielKron 382 (6); Sub eas literas statim recitatae sunt tuae, Skoro po tych liściech twoye záś ſą czitáne. Mącz 425a; GórnDworz C3; Oczko 29v; ſkoro Krol Albricht odpráwił poſły Tureckie z przymierzem/ [...] záraz po nich przyiecháli też Poſłowie Cárzá Zawolſkiego Sachmatkiereiá StryjKron 682.
»w rok (a. w [ile] lat), w [ile] godzin po [kim, czym]« [szyk zmienny] (5:1): vcżyniwſzy [...] trzy piłułki [...] dać ie połknąć poramu/ á nie ieſć po nich w pięć godzin. FalZioł III 33d; Tám też ná tym ſynodzye Ianá Huſá Cżeſkiego káznodzyeię ſpalono/ á Ieronimá iego vcżniá po nim w rok BielKron 188 (3); iſz rychley niſzli we ſto lath po Bulgárzech/ wſzytkie narodj Słowieńſkie Chrjſtuſowi ſię pokłoniły. SkarJedn 225; SkarŻyw 238.
»za [ile] miesięcy po [kim]« (1): Hiſzpani [...] ćiągnęli proſtho do wyſpow Moluckich y im przyległych/ do ktorych przypłynęli zá oſḿ mieſięcy po zábithym Mágiellanie. BielKron 446.
»po [kim] zasię« (2): Attilá potym Krol Węgierſki/ zwoiowawſzy wiele Europy/ áż do gor ktore zową Pirenei. Po nim záſię Heruli w ty ſtopy przyſzedſzy przez gory Alpes/ borzyli á woiowáli BielKron 338; KrowObr 194v.
»po wszech (a. wszy(s)tkich), po tym wszytkim« = na końcu, jako ostatni(ego) (16:1): [Menelaus] miecz przypasał srebrem obleczony A tarcz wielką; na głowę wdział szyszak złocony, Koniowłosy na wierzchu trząsł się czub ogromny; Potym wszytkim wziął w rękę oszczep nieułomny. KochMon 31; Vrzędnik y Włodarz ma tego doyźrzeć: ktory pośledzey przyiedźie/ ſkaráć/ y do domu po wſzyſtkich puśćić. GostGosp 44; Trzey pierwſzy Ewángeliſtowie doſyć ſzeroce opiſuią/ co Pan Chriſtus czynił w Gálileiey [...]. Dla czego Ian S. Ewángeliſtá/ ktory po wſzytkich piſał/ opuśćił ſpráwy iego w Gálileiey WujNT przedm 32 (3).
~ Połączenia: »na ostatek, na ostatku, na pośledź, na końcu, ostatni po wszy(s)tkich (a. wszech)« = novissime omnium Vulg, PolAnt; postremum omnium PolAnt [szyk 10:1] (4:3:2:1:1): Było tedy śiedḿ braciéi/ i poiął pierwſzy żonę a vmieraiąc plemięnia niezoſtawił/ I poiął ią drugi i vmarł [...] i trzeći także/ [...] A na oſtatek po wſzyſtkich vmarła [Novissima omnium] i niewiaſta MurzNT Mar 12/22; niemáiąc potomká/ zoſtáwił żonę ſwą brátu ſwemv. Tymże ſpoſobem y wtory y trzeći áż do fiodmego. A nápoſledz po wſſyſtkich oná też niewiáſtá vmárłá. Leop Matth 22/27 (2); BibRadz 1.Cor 15/8; BielKron 309v; BudNT Matth 22/27 (2); Ian práwi/ Apoſtoł/ [...] ná oſtátku po wſzytkich piſał Ewángelią WujNT 299; A potym [Chrystus] był widźian od Iákubá/ potym od wſzytkich Apoſtołow. A ná końcu po wſzytkich był widzian y ode mnie WujNT 1.Cor 15/8 (4).
»nierychło po wszytkich« (1): Zydowie napierwey náwykli piſáć y cżyść od Moizeſzá/ [...] potym Grekowie [...]/ á my nie rychło po wſzytkich náwykli/ iedni od Grekow [...]: drudzy od Láćinnikow BielKron 335v. ~
Z nadrzędnym rzeczownikiem lub zaimkiem rzeczownym (10): Poſwyadſſáyą tego Klimunt S. vczeń/ y Anákletus po Klimunćye namyáſtek S. Pyotrá KromRozm III I3 (2); KrowObr 7; Leop 4.Ezdr 7/60; Thegoż cżáſu Andrzey Kośćielecki vmárł [...]/cżęśćią od żáłośći ſyná ktory vmárł/ cżęśćią theż iż go nie doſły vrzędy po Kámienieckim/ ktore dano Szydłowieckiemu. BielKron 415 (2); cżyniąc go po ſobie pánem/ polećił mu/ [...] áby Ruperta Biſkupá w wſzyſtkim ſłuchał SkarŻyw 231 (2); ReszList 150; WujNT 423 marg.
W przeciwstawieniach: »za (3), przed (2) ... po« (5): niebyło mu [Ezechiaszowi] rownego Krolá/ kthorzy przed nim/ y ponim byli. KrowObr 112v; Leop 2.Par 1/12; BielKron 189v; [Jozue] nie po Moyżeſzu ále ieſzcże zá niego i przy nim vrząd ſwoy ſpráwował CzechRozm 105v; CzechEp 410.
W charakterystycznych połączeniach: brać (wziąć) (dostojeństwo, królestwo, starostwo, urząd) po [kim] (6), być (biskupem, cesarzem, głową kościoła, hospodarem, krolem, papieżem, sprawcą, wielkim księciem, wodzem, na stolcu cesarskim, papieskim) (68), dojść godności papieskiej, dostać [czego], dostać się [komu], dostąpić księstwa, jechać na krolestwo, koronowany, krolować (47), mieć [co] (2), nastać (26), nastąpić (następować, następujący) (6), obiecać [kogo], obrać (obran(y)) krolem (4), opanować [co] (4), osieść [co] (2), otrzymać państwo (starostwo, sukcesyją, wojewodstwo) (4), podniesiony, panować (23), poruczać, postanowiony, postąpić na krolestwo, pos(y)lać [kogo] (2), przełożon [nad kim], przyjęty [na co] (3), rozkazować (2), rządzić (lud) (4), rzeczony, sądzić, siedzieć (4), spadać [na kogo], sprawować krolestwo (lud, państwo, stolec, urząd) (7), spodziewać się, sukcedować, trzymać miasto, usieść (usiąść) (na stolicy, na tronie) (3), ustawić [kogo] (3), wchodzić na papiestwo, wezwany, wstąpić (wstępować, wstępujący) (na krolestwo, urzędy) (17), wyb(ie)rać [kogo] (wybran(y)) (15), wziąć (wzięt) [kogo] (na krolestwo, państwo, starostwo) (3), zostać (biskupem, kapłanem, krolem, książęciem, monarchą) (16), zostawić (namiastka, namiestnika) (12); krol(owie) po [kim] (2), namiastek (namiestnik) [czyj] (3), prorocy, urzędy, wodz; po innych apostołach, bracie (rodzonym) (braciej swojej) (10), Chrystusie (4), matce, ojcu (15), rodzicach zmarłych, stryju swym, zeszłych krolach; mieć [kogo] po sobie, naznaczyć (naznaczenie)(potomka, sukcesora (na Krolestwo Polskie, na swoje miejsce)) (4), posta(no)wić namiestnika (potomka) (4), uczynić [kogo] (potomkiem w Krolestwie Polskim, fundamentem i głową Kościoła) (4), ustanowić [kogo], wybierać na swe miejsce potomkow, zostawić dziedzicem, zostawić [co komu].
Połączenia w postaci ciągów wieloczłonowych (11):
~ Trójczłonowych (2): Tegoż imienia drugi Iwan Iwanowic/ tám Stolicę trzymał/ po nim Dimitr/ po Dimitrze Baſili StryjKron 90 (4).
Czteroczłonowych (2): Brutus wtory [...] ná iego [Embracyjusa] mieyſce wſtąpił [...]. Po nim pánował w Brytánniey Leil [...]. Po nim Bladud. Po nim Leir ſyn iego BielKron 61v (5).
Pięcioczłonowych (4): I krolował tam Genſirik po polſku Gąſiorek cżderdzieſci [!] y oſm lat. Po nim naſtał [eo mortuo successit] Honorik ſin iego [...]. Ponim panował Guntamąd dziewieć lat, Ponim Trzenſomą [...]. Pothim krolował Hilderik ſin iego MiechGlab 48; ieſzcże przed Witenem/ był Mendygier [...]: Potym Olgierd/ Kieyſtut/ Witułt/ byli wielkimi Kſiążęty w Litwie/ po nich Iágiełło Witułtow brát. BielKron 436v (7).
Ośmioczłonowych (1): tego cżáſu tám krolował Kunedágius. Po nim Kinellus/ potym ſyn Gárganus/ po nim Sylwius/ po nim Lago/ Káminrus/ Godoburcho/ Porrex BielKron 61v.
Dwunastoczłonowych (2): Leop 2.Par 31/12 (2); Piſze Miechowitá [...]/ iż Chinchis napierwey [...] Zawołcką hordę záłożył. Po nim był iego ſyn Iocukan/ po nim Zámchan [...]/ ponim Azbek [...]: Po nim Zánabeck/ po nim Berdebek [...]: Po nim Akulpa/ ktorego rychło zábił Narus [...]: ponim Chidyr [...]/ potym Themnik Mámái [...]. Po nim náſtał Táchtámis walecżny [...]: ponim był Schatybek ponim Temiráſchaák BielKron 439v. ~
Połączenia: »i po« (1): Ná tobie [Rzymska stolico] y po Sylweſtrze wiele S. ludzi/ ktorych po wſzytkim świećie żywota świątobliwość ſłynie/ śiedzieli SkarJedn 395.
»już też po« (1): [Chrystus kazał Piotrowi zapłacić podatek] nye zá wſſyſtkye/ [...] ále zá myę (powyeda) y záſyę: dawáyąc znáć drugim/ áby go yuż też po nim myeli zá miſtrzá y goſpodarzá ſwego. KromRozm III M6.
»[ile] lat po [kim]« = przez ileś lat po kimś; annis [aliquot] post Miech (9): MiechGlab 49; NIceforus Ceſárzem Konſtántynopolſkim był dzyewięć lat po Irenie Ceſárzowey BielKron 168v (8).
»po [kim] przez [ile] lat« (2): iż po ſwiętym Páwle przes trzy ſthá lath było niemáło dobrych y wiernych páſterzow KrowObr 21v; BielKron 285v.
»mało więcej roku po [kim]« (1): ſzcżedł ták nie zoſtáwiwſzy po ſobie dzyedzicá/ ábowiem máło więcey roku po oycu był. BielKron 114.
»napi(e)rwej, na przodku ... po [kim]« (3:1): Drudzy piſzą iż Chámezys trzeći [...] thám napirwey pánował/ po nim Menán BielKron 8v (3); [Bóg króla] náznáczył bárzo dobrego ná pizodku Saulá [...] y po nim Dawidá/ y inne potomki iego SkarKazSej 689b.
»po [kim] ... po [kim] (zaś a. zasie)« = post PolAnt (3): Po Abimelechu náſtał Tolá. 3. A po nim záſie Iáir. BibRadz Iudic 10 arg; SkarJedn 196 (2); Ale Pan Bog [...] iako po Moyżeſzu wzbudził Ezdraſzá/ [...] y po nim zaś Proroki y Kápłany/ [...] tak y [...] SkarŻyw 463.
»potym (...) po [kim]« = post PolAnt [szyk zmienny] (8): BibRadz Iudic 10/1; ktorego [Artaksersa] ociec Cyrus ieſzcże zá żywotá przełożył nád Niniwen y kroleſtwem Aſſyriyſkim. Po oycu potym zoſtał Monárchą BielKron 113 (4); RejPos 50v; CzechRozm 105; CzechEp 410.
»(nie)rychło, blisko, skoro, wnet (...) po [kim]« [szyk zmienny] (6:1:1:1): KrowObr 37v (3); BudNT Ii3v (2); Po nim bliſko/ trzey ieden po drugim ſprośni Heretykowie [...] ná teyże Cárogrockiey Stolicy śiedzieli SkarJedn 392 (3); SarnStat 323.
»po sobie« = z odcieniem: zamiast siebie (3): thedy szam yecz w drogą [...]. A czyeladnyka po sobye zoſthaw w Andrnopolyv żeby [...] poſla czekał. LibLeg 7/36; KromRozm III M2; [papież rozkazał biskupom] áby ſwe kápłany vpomináli/ [...] ſámi áby w Biſkubſtwach [!] mieſzkáli/ ábo godne po ſobie mieli BielKron 219.
W charakterystycznych połączeniach: po Alleluja, dekrecie (4), epistole (liście) (3), Ewanjelijej (3), gradale, każdym Pozdrowieniu Anjelskim, Kredzie (2), psalmiech, tym słowie ([jakich] słowach) (2), wywodziech [jakich].
Z nadrzędnym rzeczownikiem (1): O ſpráwie po Dekrećie. SarnStat 716.
W charakterystycznych połączeniach: po (takowym, tym, przerzeczonym) dekrecie (10), dzieweczce (synaczku) [= urodzeniu córki (syna)] (2), epistole, Ewanjelijej, konstytucyjej, krwi [= upuszczeniu krwi człowiekowi lub zwierzęciu (dla celów leczniczych)] (4), krzyżu Pańskim, kwiecie (kwieciu) (2), liście, łaźni (9), łożnicy [= stosunku płciowym (w łożnicy)], słowie (tych słowach) (3), stole (3), tym (to) ([czyim]) statucie (2), więzieniu, wszytkim świecie, zakonie (ciemności zakonu) (2), zimnie; [z nazwą potrawy albo leku = po zjedzeniu (wypiciu, zażyciu) czegoś]: po gruszce (gruszkach) (3), grzybach (bedłkach) (2), jabłku (upieczonym) (jabłkach) (3), jedle, karmi (potrawie [jakiej], potrawach [jakich]) (4), konfekcie, konfortatywie, [jakim] lekarstwie (lektwarzu) (2), owocu [jakim] (owocach [jakich]) (2), piłułach (4), rybach (2), serze [jakim], syrupiech (syropach) (2), sztu(cz)ce [= kęsie chleba] (2), takim piciu (tym trunku) (2), winie.
Połączenia: »[którego] dnia po« [szyk zmienny] (2): A trzeciego dnia po tych piłułach namaży ſobie pierſi maſcią dialteą FalZioł I 84c (2).
»po ... potym« (1): Látá 71/ Gálbá Sergius zacnego domu ſtárego Senáckiego z Rzymá/ [...] po ſtolcu był wybran ná Rádzyectwo Hiſzpánſkie/ potym ná Ceſárſtwo. BielKron 145v.
»potym po« (1): potym po łazni gdy ſie biała głowa ma k temu aby wſtąpiła w brzemie/ tedy richley k temu przychodzi vżywaiącz tych rzecży wypiſanych. FalZioł V 86.
»skoro po« (1): Skoro potym dekrećie po poſły poſłano. KochOdpr C2v.
»w [ilu] niedzielach po« (1): puł roká śiedzenia w wieży ná dnie ćierpieć ma [...] zá ſkaźnią ſądową we cztérzech niedźielách po dekréćie. SarnStat 1192.
»po ... za [ile] godzin« (1): Reubarbarum piecżone [...] ſtarłſzy na proch: day wypić z babcżaną á mlecżową wodką po ranu/ á nie ieſć po nim za pięć godzin FalZioł V 86.
Z nadrzędnym rzeczownikiem lub użytym rzeczownikowo zaimkiem (8): CzechRozm 103v; SkarJedn 50; StryjKron 607; Tchu y dowćipu po tobie żaden dźiś nie ma ſto [lege: z to, tj. wystarczająco]/ Coby ſię twych pieśni podiął KlonŻal B2v; [Patrzcie] iako ono obiecowal wſzitkie duſze pobrane wniewola powikupowac/ ktore w Interregnum po Henriku Tatarowie pobrali beli PaprUp G3; WujNT 430; SarnStat 6 (2).
Z nadrzędnym liczebnikiem głównym (2): BielKron 10v; Rzymſka Stolicá we krwi Piotrá y Páwłá/ y trzydzieśći y trzech po Pietrze S. Papieżow męcżennikow áż do Sylweſtrá ſzcżepiona. SkarJedn [d9].
W przeciwstawieniach: »przed [kim] (16), za [kogo] (a. za czasow [czyich], a. rządzenia [czyjego], a. wieku [czyjego]) (4) ... po [kim]« (20): PatKaz II 82v; KromRozm I F3; BielKron 46 (3); SarnUzn E3v; BiałKat 108v; RejPosRozpr cv; MycPrz II B; On to miły Boleſław zwány Krzywouſtym/ Żaden przed nim y po nim nie był ták waletznym WierKróc A3; BudNT przedm d3v; CzechRozm 103v (4); SkarJedn 400; CzechEp 162 (3); NiemObr 57.
W charakterystycznych połączeniach: (wz-, po)budzić proroka (6), być [= żyć] po [kim] (13), być [= zdarzyć się] (2), być z potomstwa [czyjego], (nie) czynić [co, czego] (4), dobyć Rzymu (wziąć Rzym) (2), dokazać [czego], dostać Eiptu, krolować [gdzie], marnie lecieć, naleźć się, napisać [co] (2), nast(aw)ać (10), nastąpić, pozostać w majętności, rozdzielić się krolestwy, rozlecieć się, trapić [co], trwać (na świecie) (2), ustawiać (i stanowić) [co], wakować, wziąć upadek, założyć [co = miasto], zejść ze świata, zginąć, zrodzić się (urodzony) (2), żyć ((nie) być (zostać) żyw (w żywocie)) (10); było interregnum po [kim] (5), była niezgoda; po apostolech (3), ewanjelistach, Grekach, Krystusie, macierzy, mężu (2), Mojżeszu (2), ojcu, świętych ojcach, zbawicielu (2).
Połączenia: »po [kim] ... aż do« (4): BielKron 10v; SkarJedn [d9]; ktorzy [pisarze] zá cżáſow Cyprianowych/ y po nim áż do Niceńſkiego Synodu żyli NiemObr 57; SkarKazSej 689b.
»już po [kim]« (2): Teraz też krotko náznácżę Rzymſkie s Kártáginy przygody/ ktore ſie dzyały iuż po wielkim Alexándrze BielKron 129; SarnStat *6v.
»po [kim] (...) [ile] lat« (2): Hezyodus po Homerusie był ſto lat BielKron 98v (2).
»naprzod ...po [kim]« (2): thego odzienia náśmiewánego y máſſkárnego/ áni od Kryſtuſá/ áni od iego Apoſtołow nie maćie. Ale to wam naprzod wymyſlił dla pychy ſſtzepan Papieſz: A ponim záſię Sylweſter Papieſz drugi potwierdził KrowObr 107 (2).
»po [kim] (...) niedawnych czasow, tego czasu« [szyk zmienny] (1:1): á to było tego cżáſu po Alexándrze kiedy Ptolomeus Ewergetes krolował w Egipcie. BielKron 129 (2).
»(nie)długo po [kim]« (4): Złych nie ćirp w ſwoiey źiemi/ ták vczyniſz ſobie Wieczny pokoy/ co będźie y długo po tobie. Prot D3; BudNT przedm d3v; Alexándryiſki y Antyocheńſki Pátryárchá przy Rzymſkim kośćiele długo po Grekách ſtali. SkarJedn D3; CzechEp 50.
»(nie)rychło, skoro (...) po [kim]« [szyk zmienny] (5:1): BielKron 49v (2); Qui recens ab illorum aetate ſuit, Który skoro po nich żył. Mącz 348b; BudNT Ii3v; CzechEp 44 (2).
»po [kim] po [ilu] lat« (1): iżeś ty teraz po świętych y práwowiernych oycách/ po tyśiącu y dwudzieſtu lat nowym ſię potwarcą ná Láćińſki kośćioł wyrwał SkarJedn 247.
»potym (...) po [kim]« (2): zábacżyli podobno [...] trzećiey rzecży: to iest, Zdrowáś Márya, ále podobno v nich ná tym nie, gdyż ią przedśię potym inſzy mędrſzy po nich przydáli CzechEp 229 (2).
»(aż) w [ile] lat (albo mało dalej) po [kim]« [szyk zmienny] (5): KromRozm III N6v; KrowObr 233; (nagł) Co we trzydzieśći lat po mácierzy nie dał piſkáć. (–) [...] Piſzcżkowie by mu gráli/ przyſzli wnet do niego, ten rzekł/ nie do tegoć mi/ [...] Bo mi mátká vmárłá RejFig Dd7v; CzechRozm 24; StryjKron 36.
»(prawie) w [ilu] lat (...) po [kim]« [szyk zmienny] (4): KromRozm III N7v; KrowObr 230; Solothureńskie miáſtho [...] Powiádáią Chronográphi/ iż by po Abráámie w kilkr ſet lath miáło być záłożone. BielKron 282v; StryjKron 16.
»po [kim] zasie (a. zasię)« (2): iż [Grzegorz papież] do Serenuſá Máſsylinſkiego Biſkupá ſrodze piſał/ iż Obrázy s kośćiołá wymiotał po nim záſie Marćin Papieſz woſkowe Obrázy do kośćiołá ſtáwiáć roſkazał KrowObr 117v (2).
praw. »po umarłej ręce« = po zmarłym, tj. gdy ktoś umrze (1): piękné diſcursy o Inwentarzách, któré po vmárłéy ręce czynią. SarnStat 1280.
Z nadrzędnym rzeczownikiem (22): Theſſ rzeczy po drugyem kvpczv, kthori w Vilnye vmarl kthore były nalezyone thy są wroczone. LibLeg 7/33 (3); LibMal 1548/146v; gdy by zárázem po śmierći zmárłego/ po ktorym Inwentarz ma być czyniony/ rzeczy były vrzędownie zámknione y zápieczętowáne áż do popiſowánia GroicPorz ee4; (nagł) Obrona Rękoymiego po zmárłym dłużniku. (–) Rekoymiemu ná kthorego brzemioná dłużnikowe ſpádáią/ godźiſye vżywáć wſzytkich obron Práwá GroicPorz r4v (3); kápłani Rzymſcy znowu poświącáli kośćioły/ ołtarze po luteryaniech BielKron 230; záklął wſzytki interdyktem ktorzy wżyęli ſkárby po Przecſłáwie biſkupie/ mowiąc iż tho nań przypada. BielKron 378v (5); GórnDworz Sv; kto nie ma żony/ iákoby ná świećie nie był. Pámiątki po ſobie mieć nie może/ gdy ſynow właſnych/ áni pokolenia á potomſtwá poſtánowić nie może WerKaz 288; PaprUp L; niechcę nic ex rebelium bonis vkrola prosie okrom iedney wsi poPronskim. ActReg 81; KołakCath A3v; ſzpitálné/ kollegiáckié/ klaſztorné/ y inſzé nádánia po Alexándrze/ w ſpokoynym vżywániu oſtáć ſie máią SarnStat 92 (4); ktore [pisma] ią/ áby świat widźiáły/ [...] zá vpominek po bráćie mym oddáię. SzarzRytJSzarz nlb 2v.
W charakterystycznych połączeniach: dostać się w ręce [komu] po [kim], (z)ostać (pozostać) (10), rozgarnąć się, zostawi(a)ć, zostawować, (poz)ostały po [kim] (2), zostawiony; beneficyjum po [kim], darowizny, dożywocia (2), frymarki (2), fundacyje, fundusze (2), kościoły, lenna, kupie, nadania, pamiątka [czego] (2), pamięć, rzeczy (2), skarb (3), wieś, zastawy; po dziadu, innym kimkolwiek, krolu, mężu, nieboszczyku, ojcu (ojcach) (8), rodzicach, zabitym księdzu [= księciu], zamordowanym heretyku, żadnym człowieku, żenie.
Połączenia: »po... po« (1): yako dziath moy [...] zadzierzal hymyenye tho czosnowo [...] hy ocziecz moy slachathny mykolay zadzierzal po oycu poswem a dziadu mogem ZapWar 1528 nr 2459.
»potym po [kim]« (1): [księża] domá ná ſkárbiech ſwych iáko Smokowie leżą/ ktore pothym po nich Pan primus bierze. OrzRozm H2.
~ W charakterystycznych połączeniach: mieć [co] po sobie (2), (z)ostawić (zostawować) (46), sprawić. ~
Z nadrzędnym rzeczownikiem (32): OpecŻyw 174 (2); PatKaz II 63v; Tedy rzekł Bog do Noego/ [...] Oto ia ſtánowię z wámi przymierze ſwe/ y z potomſtwem wáſzem po was. BibRadz Gen 9/9; niewiáſthá oná zoſtháłá ſierotą po dwu ſyniech y po mężu ſwoim BibRadz Ruth 1/5 (11); O Grekowie ieſzcżecie nie ſyći krwie Troiáńkiey/ Oycá mego/ bráciey/ y inych przyrodzonych moich/ [...] iedno wam moiey nie doſtawáło/ ktoram po nich wam w śiroctwie zoſtáłá. BielKron 60 (2); oto ćię roſpłodzę y rozmnożę ćię/ [...] y dam ziemię tę naſieniu twemu po tobie w oſiádłość wiecżną. BudBib Gen 48/4 (4); CzechRozm 74 (7); SkarŻyw 346 (2); GostGosp 30; WujNT Act 7/5; SiebRozmyśl K4; SkarKaz 421b.
W charakterystycznych połączeniach: osierocieć (osierociały) po [kim] (7), (z)ostałe (pozostałe)(-a, -y, -li) dziatki (dzieci) (bracia, potomkowie, syn, wdowa) (8), (z)ostanie (zostawa) [kto] (dziatki, dziewczę, potomkowie, synowie) (12), owdowieć (owdowiały) (3), wzbudzić potomka (nasienie, plemię, syna) (5), zostawić [kogo]; dziatki po [kim], nasienie (6), plemię, potomstwo (potomkowie) (13), sirota (siroctwo) (3), syn (synawie) (3); po pierwszy małżonce, mężu (małżonku) (3), nieboszce, ojcu (4), rodzicach, zmarłym.
Połączenie: »po ... po« (1): iż prze żadną przycżynę iną nie zoſtáłám ná tym nędznym ſwiecie po mężu po ſwym ták długo/ iedno iżbym ſie krwie niewinney iego pomśćiłá GórnDworz Y6v.
~ W charakterystycznych połączeniach: zostawić (zostawować) po sobie bękarty, corę (cory) (3), pokolenie, potomka (-i, potomstwo) (9), syna(-y, [ile] synow) (34), ucznie, żonę (3). ~
Z nadrzędnym rzeczownikiem (1): Pamyᾳtka vmarlich [tj. modlitwa za zmarłych] po bożim cyelye BierRaj 20v.
W przeciwstawieniach: »przed [czym] (5), do [czego] (2), na [co] (2), około [czego] (2), pod [co] (2) ... po« (12): Podrzemać przed południem albo po południu trochę: nie ſzkodzi z poł godziny FalZioł V 65 (3); KromRozm II x3; Leop 4.Reg 11/9; Goski *2; ZapKościer 1581/23v; ActReg 170; [Gospodarz dobry] ma záśiać do ś. Micháłá: Albo/ zá iáką przycżyną/ nadáley po ś. Michále w tydźień. GostGosp 64; w puł látá odbierać [nabiały] raz/ á drugi przed ś. Marćinem: á po ś. Marćinie pocżąć przedáwáć. GostGosp 74; Ná duſzy do dniá ſądnego/ kazni zá grzechy odnieśienie: á po dniu ſądnym wiecżnego dręcżenia ná ćiele y duſzy pewne ſpodziewánie. LatHar 669; TRZECIA CZESC o ſpráwách Pańskich w Iudskiey ziemi y w Gálileiey, około trzećiey Páſchy y po niey. WujNT 325 marg (2); [TRzebulá [...] rośćie dobrze ták ná źimę iáko y po źimie śiana Cresc 1571 246].
W charakterystycznych połączeniach: po Bożym, Ciele, Dniach Przaśnikow, Godziech (4), [której] godzinie, jesieni, Jowelu, lecie, Miłościwym Lecie, nastaniu księżyca (3), niedzieli adwentowej, nocy, nowie, Nowym Lecie (4), pełni(ej) (9), pokoju, sobocie (sabacie) (5), Świątkach (4), świętym (świętej) [+ imię] (30), (Świętej) Trojcy (2), Trzech Królach (2), [którym] wieku, Wielkiej Nocy (19), wilijej Bożego Narodzenia, Wniebowzięciu (2), zimie (4); [który] dzień po [czym], Ewanjelija, liczba lat, noc (tej nocy) (3), [który] rok (6), sobota, wiek, wiosna (2), zima.
Połączenia: »aż [= jeszcze] po« (1): Ale go czy vtuczyly Czo aż poſoboczie pyly. RejKup g8.
»aż [= dopiero] po« (3): BibRadz 2.Esdr 13/19; iż duſze ktore teraz mrą/ Bożego oblicża nie vźrzą áż po ſądnym dniu. BielKron 186; GostGosp 110.
»po ... aż do« (3): Też lecie po ſwiętey Margorzęcie/ aż do panny Marijey w niebo wziecia: niemaſz puſzczać krwie FalZioł V 57; LudWieś B2; Goski *.
»bliższy po« (1): tę przyśięgę vczynić będą powinni ná Rokách Grodzkich blisſzych po S. Woyćieſze bliſko przyſzłym SarnStat 346.
»dnia (onego) jednego po« = pierwszego dnia po... (2): iednego dniá po Soboćie/ przyſzli do grobu/ gdy iuż Słońce weſzło. MWilkHist G3v (2).
»[którego] dnia, roku po« (3:1): LibLeg 10/124; BielKron 207; Luna vicesima pro vicesimo die post novam lunam, Dwádzieſtego dnia po náſániu xiężycá. Mącz 199e; SienLek 139.
»[który] dzień po« (2): FalZioł V 93v; A gdy náſthał wthory dzień po nowie/ záś zoſtáło prożne mieſce Dawidowo. Leop 1.Reg 20/27.
»aż [ile] lat po« (1): Im wiecey będzie lat po Miłośćiwym lećie [Quanto plures anni remanserint post iubileum]/ tym więtſſa będzie zapłátá Leop Lev 25/16.
»latoś po« (6): yſch przyſtawką ſrebrna liathoſch po wyelkyey Noczi yego Mczi panu poznanſkiemu vkradl LibMal 1549/149v (6).
»po (...) nazajutrz« = postridie [alicuius] Mącz [szyk zmienny] (3): Mącz 88c; Tey nocy po ktorey názáiutrz wiácháć miał w miáſto/ widział S. Theodorus przez ſen/ iſz [...] SkarŻyw 187 (2).
»[ile] niedziel, tydzień po« (4:1): RejZwierc 159; ostatek Summy [...] obiecuie pewnie dać Sliachetny Grzegorz Smogorziński na Swiątki a nadaliey Tydzięn po Swiątkach ZapKościer 1581/23v; ActReg 44 (3).
»skoro, wnet(ki), rychło, zaraz (...) po« (6:2:1:1): Też bańki nie maią być ſtawiane wnetki po naſtaniu [tj. nowiu], ani na z chodzie kxiężycza FalZioł V 61 (2); LibMal 1544/80; BielKron 1v; Prima vesperi, Skoro po záchodu słóńcá. Mącz [489]d; ModrzBaz 83v; StryjKron 762; GostGosp 104; (nagł) Kiedy Kośćioł ślubow zákázuie. (–) Od Adwentu ślub vſtawa/ Po trzech Krolách wnet náſtawa. LatHar ++7; SarnStat 444.
»teraz po« (1): zeznała yſch panyey Zuchowſkiey [...] 20 groſſi vkradla [...] the dala Ianovi Rzepeczkyemu theraſz po Wyelkyey noczi LibMal 1546/116.
»w [ile] niedziel, tydzień po« [szyk zmienny] (7:4): LibMal 1548/138; ZapWar 1549 nr 2657; ktora [Barbara Radziwiłłówna] tegoż Roku w tydzień po S. Barbarze byłá koronowána w Krákowie StryjKron 762; GostGosp 64 (2); SarnStat 723 (6).
»w [którą] niedzielę po« (1): A wżdy koſcyoł vſtáwił/ aby nye pod pełnyą/ ále w pirwſſą nyedźyelę po pełni wyelká noc śwyęconá byłá. KromRozm II x3.
»w [ilu] niedziel po« (1): któré [roki] w Iéśieni we dwu niedźiél po świętym Bártłomieiu/ wedle Conſtituciiéy odpráwowáć zwykły SarnStat 727.
»po dniu sądnym« (2): ſluſſnie ijżby ona tę pirwéy cżeſtz miala zmártwych wſtaniá/ ktorą my mietz mámy po dniu ſądnym. OpecŻyw 181v; PowodPr 35.
»po tym dniu« = następnego dnia, nazajutrz (1): Secundum hunc diem, Po tym dniu/ to yeſt yutro/ názáyutrz. Mącz 378a.
»po połnocy« (2): wezmieſz tę purgaciją na ſwithaniu albo po poł noczy FalZioł I 135a (2).
»po południu« (10): FalZioł V 65; Trafiło mu ſie w then cżás wſtáć z łożá po południu BielKron 70v (3); Mącz 412c; ktore [złączenia Planetów] [...] być máią. LAtá od Národzenia Páńſkiego 1563. w Niedźielę bliſką przed S. Ianem Krzćićielem/ o godźinie po południu piątey LeovPrzep A (2); BielSpr 4v; [niektory człowiek] w bieżał w dom niektorego mieſzcżaniná: w ktorem wiele ludźi/ iáko to poſpolićie bywa/ po południu [horis pomeridianis] bieśiádowáli ModrzBaz 31; tákże od trzećiéy do piątéy po południu z Wárſzáwy przez moſt z wozem iecháć SarnStat 17.
»po [którym] roku« = gdy minie rok oznaczony daną datą (1): wſzyſtki té [urzędy wojskich]/ któré ſą po roku [post annum JanStat 125] 1538. vczynioné/ pſuiemy SarnStat 234.
»po zachodzie (zachodu, a. zaściu) słońca; po słońca wschodu« (5:1): Tedy po zachodźie ſłońcá [sole occumbente] nádeſzłá ćiemność BibRadz Gen 15/17; Mącz [489]d; HistRzym 85; á ieſli go w nocy zábijeſz [...]/ woleneś: ieſli po ſłońcu [!] wſchodu to vczyniſz/ mężobóycáś BiałKat 61; Ognie od pirwſzego dniá Máiá/ áż do pirwfzego dniá Wrześniá/ ſkoro po zachodźie słońcá [post solis occasum]/ áby w żadnem domu niebyły cżynione. ModrzBaz 83v; SkarŻyw 346.
W charakterystycznych połączeniach: po Bożem Narodzeniu, Bożym Ciele (4), Bożym Wstąpieniu (Wniebowstąpieniu) (2), Gromnicach (3), Narodzeniu Panny Maryjej (7), Nawiedzeniu Panny Maryjej, Niedzieli ([jakiej]) (33), [której] niedzieli postu (w post) (35), Nowem lecie (5), Oktawie [jakiej] (5), Pasce (Pesachu) (2), Podwyższeniu Św. Krzyża, Popielcu (2), przygotowaniu (dniu przygotowania) (2), rocech (3), Sobocie (6), Szabacie (6), Świątkach (7), śrzodopościu, święcie [jakim] (13), święcie [którego świętego](14), Świętej Trójcy (14), świętym (świętej) [+ imię] (70), Trzech Krolach (3), Wielkiej Nocy (dniu Wielkanocnym) (22), Wielkim Piątku (2), Wniebowzięciu Panny Maryjej, zapuściech.
Połączenia: »[którego z kolei] dnia po [+ nazwa święta]« (14): OpecŻyw 164v (2); LudWieś Bv; LibMal 1551/60v; GroicPorz iv; KrowObr Vu3; BibRadz Lev 23/15; Tegoż roku Krol Olbracht [...] trzećiego dniá po Świętym Wićie vmárł BielKron 400v; SkarŻyw 328 (2); WujNT Ioann 20/1 (3); Wtóré Iármárki w Wielkiéy Polſcze. [...] Dniá trzećiégo po ś. Alexym w Kobylinie/ w Ponieczu. SarnStat 1231 (2).
»[który z kolei] dzień (a. dzień tygodnia) po [+ nazwa święta]« [szyk zmienny] (11): BibRadz Lev 23/16 (2); Kiedy Suchedni poſzcżą. Po Popielcu/ [...] y po S. Lucyey/ pierwſze Srzody y Soboty. LatHar ++7 (4); A Gdy ſię ſpełniáły dni Pięćdźieśiątnice (marg) To ieſt, dzien pięćdziesiąty po Páſce, iáko v nas Świąteczny. (–) WujNT Act 2/1 (2); SarnStat 730 (2); PowodPr 50.
»[który z kolei] dzień [= którego z kolei dnia] po [+ nazwa święta]« [szyk zmienny] (4): Trzeci dzeń [!] po Nowem lecie wiatr od zachodu Słończa powiewał LudWieś B2v (2); BielKron 222 (2).
»nazajutrz (...) po [+ nazwa święta]« = in crastino [alicuius] PolAnt, JanStat, JanPrzyw; in crastinum [alicuius] PolAnt [szyk 34:1] (35): OpecŻyw 73v; LibLeg 10/151; LibMal 1543/74 (3); RejJóz A2v; GroicPorz k2 (2); BibRadz Lev 23/11 (2); Krol Káźimierz [...] ruſzył ſie do Prus po S. Kátárzynie názáiutrz BielKron 391v (8); RejZwierc 61; BudBib Ios 5/11; MWilkHist Bv; StryjKron 26; Kmieć ktory cżynſzu w wigilią świętego Marćiná nie da/ [...] názáiutrz po ś. Marćinie tyle dwoie ma oddáć GostGosp 42; ZapKościer 1588/15v; LatHar 702; Gdy minęłá Sobotá: to ieſt, názáiutrz po Soboćie, w Niedzielę náſzę wielkonocną. WujNT 122 marg; niech ſie ziádą/ [...] názáiutrz po národzeniu P. Máriiéy bliſko przyſzłym SarnStat 1072 (9).
»w (a. na) [+ dzień tygodnia], pierwszy (bliski, powszedni) dzień (prawny a. sądowny), na dzień poniedziałkowy itp. (bliższy) (...) po [+ nazwa święta lub terminu sądowego]« = [aliqua(-o)] die (feriali) (proxima(-o)) post festum, feria [aliqua] (proxima) post (festum) JanStat [szyk zmienny] (205:7:4): tho yeſth nadzyen pyąthkowy blyſſchy po szwyączye nawyedzenya panny mariey MetrKor 1519/133 (2); OpecŻyw 76v (3); OpecŻywSandR nlb 3v; ZapWar 1532 nr 2414 (3); LibLeg 11/75v (2); ComCrac 15 (4); Stanislaus Wylczigloſz [...] wponyedzialek po Nowym lyeczie theraſz przeſchli prze zlodzieyſthwa poczinyone vchoſtany LibMal 1553/175 (4); pierwſzy wyłożony Sąd/ w pierwſzy Piąthek po trzech Kroloch/ tákże idźie záwżdy przes dwie Niedźieli/ áż do Niedźiele Stárego Mięſopuſtu GroicPorz 1 (6); Leop ZZ (7); BielKron 328 (2); Ewányelia ná dzyeń ponyedzyáłkowy po wielkiey nocy RejPos 110v (2); Datá z Buſká od mniſzek po ſwiętym Gáwle we wtorek. 1567. RejZwierc 210v; a wtore dwyę sczye: ma poloſzycz pán czyeſzycza ſza dwye leczye na ponyedzalek po zapuſzczyech Iako bęndą pyſzacz 1590 ZapKościer 1588/78 (5); Ewán: Niedz: 15. po Swiątkách/ y we czwartek po śrzodopośćiu. WujNT 219 marg; A w pierwſzy dzien po ſzábáćie [Una autem sabbati]/ [...] Páweł przepowiedał im WujNT Act 20/7 (49); Dźiało ſie to ná Séymie Piotrkowſkim/ w Piątek po Oktawie Swiątecznéy [feria quinta infra octavas Pentecostes JanStat 50]/ Roku pánſkiégo Tyśiącnégo/ cztéréchſetnégo/ pięćdźieśiątnégo piérwſzégo. SarnStat 384; roſkázuiemy: ábyś przed námi/ ábo náſzym vrzędem Grodzkim N. w poniedźiáłek po święćie N. [...] oblicznie ſtánął SarnStat 532; Wiécá álbo Roki wielkié po świętym Marćinie w pierwſzy Poniedźiáłek SarnStat 724; Których to Roków ſądzenié piérwſzé będźie w piérwſzy dźién powſzedni po Trzech Królách SarnStat 729; Czwarté [sądzenie] po święćie S. Ianá Krzćićielá w dźéń blizſzy ſądowny pówſzedni. SarnStat 729; Wiécá Woiewództwá Płotckiego wſzytkiégo w Płotcku w Poniedźiáłek po święćie Wſzech Swiętych bliſko przyſzły. SarnStat 734; Sądy naprzód począć ſie máią záwſzé w Piotrkowie w Poniedźiáłek bliſki po świętym Marćinie SarnStat 858 (125).
»([która]) niedziela (a. niedziela [która]) po [+ nazwa odpowiedniego święta]« [w tym: w nagłówkach, na marginesach i w żywej paginie (219)] (220): KrowObr 169 (2); W Pierwſſą Niedzielę po trzech Krolach. Leop YY4v (5); Goski A4v (4); Ewányelia Niedziele piątey po wielkiey nocy z wykłádem ſwym/ [...] nápiſána od Ianá s. w xvj. kápitu. RejPos 131v; MAło nie taką drugą hiſtorią ſłow Páńſkich nápiſał Lukaſz s. ktora bywa cżytaná ná pirwſzą niedzyelę po Troycy s. RejPos 238 (79); RejPosWstaw [412]v (2); LatHar + + 7v; Lekcya w Niedzielę po Bożym Narodzeniu. WujNT 659 marg (110); NA PRZEWODNA NIEDZIELE, PIERWSZA PO WIELKIEYNOCY, EWANGELIA V IANA VV XX. SkarKaz 203 (17).
W charakterystycznych połączeniach: ewanjelija (epistoła) Niedziele [której] po [czym] (75), ewanjelija na (w) [którą] Niedzielę (28), ewanjelija po [której] Niedzieli (2), lekcyja na (w) [którą] Niedzielę (36); po Bożym Narodzeniu (3), Bożym Wstąpieniu (2), Nowym Lecie (18), oktawie Bożego Narodzenia, Świątkach (83), Trójcy Św. (52), Trzech Królach (27), Wielkiej Nocy (6).
Połączenie: »po ... aż do« (1): áż do ſzoſthey godziny roſly [te drzewa] bárzo wyſoko/ záſię po ſzoſtey godzinie áż do zachodu ſlońcá ták sſtępowáły że ich námniey nie było widáć z ziemie HistAl K7.
Połączenie: »po ... a po« (1): Turmatim, Po hufcu á po hufcu/ yeden poczet zá drugim. Mącz 470b.
»po harapie (a. harabie)« = confecta res est, post tempus Cn (2): Wyęc ták piſſe? (–) Piſſe/ ále po hárápye. KromRozm I D2; Wcżás pánowie po hárabie A Kriſtuſa iuż nie w grobie. MWilkHist D.
»po obiedzie« (5): RejRozpr C3v; RejKup h3v; Mącz 24b; SarnStat 1286; Przełotrowawſzy wſzyſtko [...], Dopiro kretę pſuie; po obiedzie łyſzká. CiekPotr 34.
»po śmierci« (1): Bello peracto machinas adferro, Po obiedzie łyſzká. Po ſmierći kádźidło. Mącz 24b.
»po zmyciu« (1): Importune, Nienáczás/ Niewczás/ Po zmyciu bywa też mówiono. Mącz 266c.
Z nadrzędnym liczebnikiem porządkowym lub grupą imienną zawierającą taki liczebnik (27): Piąthy Czarz Zawolſki ſin Temirkitlow, był Temir Car [...]. Szoſty po nim był ſin iego imieniem Machmet Car MiechGlab 30 (2); KrowObr 20; DAwid Kſiąże wſzytkich Prorokow/ pirwſzy krol z narodu Iudá/ á wtory po Sáulu pomázány/ [...] krolował nád Iudą w Hebronie ſiedḿ lat BielKron 68v (3); Mącz 253a; Y krolow ſiedḿ ieſt/ pyęć iuż vpádło [...]. A beſtia ktora byłá/ á nie ieſt/ ten ieſth oſmy po tych ſiedmi RejAp 144 (2); BiałKat 181; WujJud 154v (4); Po nim ſzoſty gdy był wywiedzion/ á miał vmrzeć/ powiedział tak BudBib 2.Mach 7/18 (2); SkarŻyw 248; StryjKron 11 (2); Cżwarty po nim [Alaryku] był Odoácer CzechEp 378; NiemObr 55; Y byłá tá vſtáwá/ trzećiego po S. Piętrzę/ nawyżſzego Biſkupá y Męcżenniká Anákletá LatHar 252; gdy Domicyan wtore po Neronie prześládowánie [tj. drugie od czasów Nerona] wzbudził/ [św. Jan] do Pátmu wyſpu wygnány/ nápiſał Obiáwienie. WujNT 299 (2); SarnStat 964; SkarKaz 314b (2).
~ W charakterystycznych połączeniach: (na)pierwszy po [kim, czym] (3), drugi (wtory) (8), trzeci (7), czwarty (3), piąty, szosty (3), osmy. ~
W przeciwstawieniu: »co po czem ... co przed czem« (1): A ty ſą myſlenye/ mowá/ ktorą człowyek yeden drugyemu myſli ſwe oznaymya/ [...] vmyeyętnoſć rozmáitych kunſtow y náuk/ obaczánye co z czego/ á co po czem ma być/ á co przed czem bywa. KromRozm III B7.
Połączenie: »pierwszy ... po [kim]« (1): iedná ieſt ſtolicá [Rzym]/ [...] na ktorey pierwſzy śiedział Piotr/ ponim Linus/ Clemens/ Anacletus etc. SkarJedn 111.
~ W konstrukcjach zawierających liczebnik główny lub zaimek liczebny (14): Ale piſánie ono ich ktore ſie działo przy ſſácunku/ działo ſie ode dniá piąthego y dwudzieſthego mieſiącá Páchonis/ áż do cżwarthego dniá mieſiącá Epiph/ przez cżterdzieśći dni iednego po drugim. Leop 3.Mach 6/35 (2); UstPraw D2v; BibRadz 4.Esdr 12/16; Trinoctium, Trzy nocy yedna po drugiey. Mącz 465b (2); RejAp 144; tá opłákána Stolicá/ przyięłá ná ſię onych ſproſnych obrázoborcow cżterzech/ iednego po drugim/ to ieſt Anáſtázyuſa/ Konſtántyná Nicetá y Páwłá SkarJedn 392 (5); ktorzy [...] rádźiby go [Fryderyka II] byli práktykámi ſwymi z Ceſárſkiey ſtolice degrádowáli/ y ſtáráło ſię o to kilká Papieżow ieden po drugim NiemObr 168; WujNT 615.
Połączenia: »jeden (...) po drugim« = z odcieniem nasilenia: kolejno bez przerw lub w bardzo małych odstępach czasu; ustawicznie (5): OpecŻyw 94; Leop Iob 20/1; Ale iſz Bog náwiedza ſwe/ y doświadcża ich przygodami rozmáitemi/ nigdy z krzyżá ten święty y doległośći nie wyprzągł: a iedná nędzá po drugiey záwżdy nań biłá. SkarŻyw 347; Identidem – Vſtawnie, iodno [!] po drugim. Calep 500a; A oni poczęli ſię ſmęćić/ y mowić mu ieden po drugim [singulatim]; Izali ia WujNT Mar 14/19.
»jeden po drugim; jedna rzecz po drugiej« = na przemian (2;1): Cogitare aliam rem ex alia, Yednę rzecz po drugiey myſlęć/ y tego y owego ſie obáwać. Mącz 59b (2); Alternus – Iedno po drugim. Calep 56b. ~
»po sobie« = kolejno, bez przerw (8): Thedy on cżuyny wſzytki krzykiem ſwogim przebudza, A tę ſtrażą rzędem po ſobie [żurawie] miewaią FalZioł IV 25a; to nie ieſt Kośćioł Chriſtuſow/ ktory nie ieſt Apoſtolſki: to ieſt/ ktory Originału ſwego od ktorego Apoſtołá Chriſtuſowego/ przez fucceſsią y porządne po ſobie Páſterzow náſtępowánie nieprowádźi WujJud 132 (2); ModrzBaz 76v; to ieſt Sergiuſa/ Pyrrha/ y Páwłá po ſobie wſtępuiących przeklął SkarJedn 141; SarnStat 964; Tylkoś ſię z wielkich poćiech w ſercu ſwym kocháłá/ Ktoreś iednę po drugiey tuſz po ſobie miáłá. SiebRozmyśl G.
»po sobie« [o czasie] = kolejno, bez przerwy; niezmiennie (5): Dźień ieden dawa znáć podobieńſtwo o drugiem á noc takież iedná czyni nam ſprawę o drugiey/ ábowiem iednáką ſpráwą ták poſobie wiecznie náſtawáią. RejPs 27; GroicPorz r; y ón [statut] do cztérzech lat/ któré po ſobie póydą [proxime sequentes JanStat 610]/ chcemy áby był exequowány. SarnStat 607; A ták rok od roku/ iáko látá po ſobie idą [ab anno ad annum JanStat 447]/ áż do zupełnégo y cáłégo przerzeczonéy ſummy M. grzywien zápłácenia/ y przerzeczonych dóbr wykupienia: áby dźierżał C.V. przerzeczoné dobrá SarnStat 1253 (3).
Z nadrzędnym rzeczownikiem (1): Rozmáićie iey przycżynę śmierći wykłádáli/ iedni winili lekárzá/ drudzy powiádáli z vrázu po porodzeniu BielKron 415.
Z nadrzędnym przymiotnikiem (19): Dźiw mnie twemu przyrodzeniu/ Iżeś lepſzy po karániu. BierEz I; Krolowa Anná będąc mdła po porodzeniu iego [syna] vmárłá rychło. BielKron 404 (2); BielSpr 21. Cf »po szkodzie«.
»po szkodzie« [w tym: z nadrzędnym przymiotnikiem (15)] (19): Ná orle gniazdo wlećiáłá/ A iáycá ná doł zmiotáłá. Orzeł po ſzkodzie ktorą wźiął/ Bogá prośić o to pocżął: Aby śię nád nim zmiłował/ Prześpiecżne mu gniazdo z iednał. BierEz H2v; Bo iednak zły ſwar o głodzie A nikt niemądr áſz po ſkodzie RejRozpr Kv (2); RejJóz I2; RejKup g2v (2); RejZwierz 128; Mącz 298c (2); Prot A2; StryjKron 632; WerGośc 220; PudłFr 43; Troſká/ y płácz ſerdeczny iego karmie były/ Po téy ſzkodźie/ iuż nigdy świát mu nie był miły. KochTarn 77; PaprUp K2v; bo po znácżney ſzkodźie Polak obacży/ co to bydź w niezgodźie. GrochKal 14; Co tedy mówią: Po ſzkodźie Polak mądr: tedy po tákiey ſzkodźie zoſtałby wiecżnie głupim. PowodPr 84; VotSzl B2v; CzahTr C3v.
Z nadrzędnym przymiotnikiem (7): A muśić być nie żonáty/ Gdy táko biega przed chárty. [...] Kożdyć po żenie ſkromnieyſzy/ By przedtym był nabuynieyſzy. BierEz S (2); RejJóz N5v; Przekłádał pirwſzy moc winá/ [...] cżłowiek po nim bywa weſoły/ przeſpiecżny/ ſmutku nie bacży BielKron 115v (2); Ieſliby medł po przepuſzczeniu [tj. przeczyszczeniu żołądka] był: poleżeć mu dáć SienLek 37v; Spádnie iáko deſzcz nieprzepłácony [...] Ná łąkę gołą po oſtréy kośie. KochPs 105.
Połączenia: »hnet, prędko, rychlej po« (1:1:1): Zá czáſow Krolow onych tydźień Seym ſtał/ ná koniech śiedząc z Krolem po Tátárſku przodkowie náſzy rádźili/ vrádźiwſzy wálkę álbo woynę/ hnet po Seymie było. OrzRozm T2v; który [mężczyzna] pięknéy [niewieście]/ tylko dla głádkośći/ Dał ſye w niewolą: y tám prędko po miłośći. PudłFr 76; Kto miłuie/ miłość mu wſpomináć ſzkodliwie. Acz źle/ ácz też y dobrze/ lepiéy milczeć o niéy. Vciec precz/ á zábaczyć/ Będźie rychléy po niéy. GosłCast 42.
»już po« (10): Debellato, Yáko yuſz po woynie/ Po bitwie/ albo po poraſce. Mącz 78c (2); Tákći téż Poſłowie náſzy niektórzy/ wrácáią ſye do nas/ nie więcéy áni pomniąc/ áni nam powiádáiąc/ iedno to/ iż iuż po Seymie. OrzQuin C3; Ieden ſie puśći ná okruthne burzku morſkie/ wiedzącz thám o bárzo bliſkiey ſmierći ſwoiej [...]/ ſkoro ſie deſzcżká przetrąći álić iuż ponich. RejZwierc 157; KochMon 34; Widźiałem złego w ſzczęśćiu ták wynioſłym/ Ze był Libáńſkim rowien Cedróm roſłym/ Obeyźrzałem ſye/ iuż było po nim KochPs 54; BielRozm 6 (2); ActReg 139; Twoie dźiedźictwo chce przywłaſzcżyć ſobie/ Kroleſtwo tárga/ y iuż po ozdobie Kośćiołow/ ku twey chwale budowánych/ A ſztuki ſtoią/ murow połamánych. GrabowSet T4v.
»po wszytkim« = wszystko przepadło, stało się wielkie nieszczęście (1): ale mi szło aby dzieci nie baniciowano. boby było powszytkim. ActReg 163.
»po zmyciu« = wszystko się skończyło, przepadło (1): Actum est si quidem haec vera praedicat. Po mnie yáko po zmyciu/ yeſli to prawda/ co tá powieda/ Siadłem yáko ſol. Mącz 85d.
Połączenia: »już po« (6): MurzHist P; Sepultus sum, Iuſz po mnie/ zginąłem yáko pióro opalił. Mącz 383d (4); CiekPotr 41.
»nic po« (2): Nullus sum, Nic po mnie/ zginąłem. Mącz 253a (2).
»wnet po« (1): Actum est, illicet peristi, Wnet po tobie yáko pióro opalił. Mącz 165b.
W strukturze metonimicznej, gdy nazwa części ciała zastępuje nazwę osoby (1):
~ Połączenie: »już po« (1): Bo ieſli ten nikczemnik moy zbędzie tey wioſki, Iuſz po nim y po ſzyiey mey CiekPotr 41. ~
W przeciwstawieniach: »teraz (7), (aż) do [jakiego czasu] (5), przez [jaki czas] (3), przed [jakim czasem] (2), w (ten) czas (2), dopiero, na czas, przed czasem ... po [jakim czasie]« (20): Mogą [brzemienne] przeſpiecżnie krew puſzcżać. Wſzakoſz po cżwartym mieſiączu, á przed ſiodmym FalZioł V 30 (3); twe gody nie tilko w ten cżas, ale y po trzech dnioch weſſołe mi były. BielŻyw 80; przed cżaſemes niebył á pomałym cżaſie nie będzieſz BielŻyw 170; RejJóz M5; BibRadz 3.Reg 12/5; tym pomázuy mieſtce ktoré ſchnie áż do tégodniá: po tégodniu náwarz ſłomy owśiánéy w wodźie/ á vczyniwſzy wiecheć s niéy/ trzy nim ono mieſtce SienLek 172 (2); gdyż zwiedziawſzy ią [nowinę] ludzie ná cżás przemilkną/ ále po ſtu lat gdyż ią kto wſpomni wnet ſie odnowi. HistRzym 8; że obycżay tego kroleſtwá ieſt krolowi iedno przez rok krolowáć/ á po roku odeymą iemu cżeść y bogáctwa HistRzym 91; KochOdpr Cv; SkarŻyw 74 (3); Tę roſkoſz/ którą teráz ták drogo ſzácuieſz/ Puſćiſz tániéy pochwili/ gdy prawdę poczuieſz. KochFr 32 (2); który był dopiéro v niéy [fortuny] pod nogami/ Pátrzayże go pochwili/ á ón gárdźi námi. KochPieś 10; ZapKościer 1589/87v.
Połączenia: »aż(e) (...) po« (7): FalZioł IV 50a; RejZwierz 137; wiele táko záráżonych żywo pogrzebano/ [...] á tákoż niemáią być tácy pogrzebáni áż po ſześćdźieſyąt godźin. SienLek 60v; CzechRozm 87 (3); A P. Alexandrowi Imienia niepusczę, az po trzech lat, gdy mubedzie 18 lat ActReg 165.
»dalej (a)niżli po« (2): Aſz potym tzwarty Honoryus Papieſz daley niſſli po ſtu lat obdárował/ ie białłemi kápicami KrowObr 135(2).
»dopiero po« (2): Obacż iſz dopioro [!] po tyśiącu lat Grekowie o przaſuy [!] chleb niesłuſznie przygániáć Láćinikom pocżęli. SkarJedn 247 marg; ReszPrz 98.
»i po« (2): FalZioł V [1]; kto co dzień nie gotow/ y po roku nie będzie gotow. LatHar 197.
»jakoby po« (4): BibRadz Act 5/7; loſem im podźielił źiemię ich/ iákoby po czterech ſet y piąćidźieſiąt lat [quasi post quadringentos et quinquaginta annos] WujNT Act 13/20 (3).
»już (...) po« (5): RejWiz 16; RejAp 96v; PaprPan Aa4; WujNT 525; ieſliby do tego czáſu nie proſequował go wedle práwá/ tedy iuż po ſześći niedźiél on áreſt mocy mieć niema SarnStat 1161.
»mało po« (1): Non ita multo post. Máło potym czáſie. Mącz 249d.
»po ... nadalej« (2): Wyſzli tedy dwá Hiſzpani [z okrętu] ná brzeg/ [...] á mieli przydz po piąći dni nadáley. BielKron 447v; RejZwierc 31.
»w [ile] niedziel po« (1): nadáléy we trzy niedźiele po wyſzćiu káżdégo kwártału/ [z czopowego] liczbę vczynić będą powinni SarnStat 355.
»niemal po« (1): vyźrzawſzy go drugi/ mowił: Y ty zich licżby ieſteś. Piotr záś rzekł: O cżłowiecże nie ieſtem. Zaś niemal po godźinie/ inſzy niektory twierdźił/ mowiąc: Záprawdę y ten znim [tj. Piotr z Chrystusem] był LatHar 720.
»po ... od [czego]« = post ... a die JanStat (6): [sąd] áż potym w ſwoię klobę po drugich dwu niedźielách wpádnie/ od onego czáſu kiedy miał być Sąd wyłożony GroicPorz l; BielKron 208 (2); SarnStat 346 (3).
»po [jakim czasie] po [czym]« (5): ktory [ziemski kościół] pan Kryſtus [...] krwyą ſwą naſwyętſſą z ludzi budował. Co ácz ſye nye rychło/ áż po kilku tyſyęcy lat po vpádźye ludzkim [...] ſtáło KromRozm III B3v; RejPos 301; CzechRozm 87 (3); SkarJedn 176.
»po ... i... po« [w tym: w liczebniku złożonym (1)] (3): BibRadz 2.Reg 24/8 (2); HistRzym 100 (2); ſoráwowáli ofiarę po dwu lat y po ſześći mieſięcy/ iáko było miáſto wzięte BudBib 2.Mach 10/3.
»po ... po« [przy określaniu przybliżonego odcinka czasu] (3): Długoli [...] w onym Ráiu byli ná to domyſłu ludzkiego niezſtánie. Po długimli po krotkimli cżásie/ przyſzedł on przeklęty [...] Lucyper SkarŻyw 260; ActReg 87 (2); [Ty] Ktora po dwu/ po trzech lat/ zá mąż dźiewkę zráiſz/ [...] ZbylPrzyg B.
»potym (...) po« [szyk zmienny] (47): PowUrb +3; A pomaley potym chwili/ [...] Iezus mily/ [...] iąl mowitz OpecŻyw 86 (2); HistJóz B (2); Zmieſzać ie [wódki] ſpołem á takież przikładać, potim po kielko dnioch/ Chebdową/ Rumienkowa [!] Szafranową/ zmieſzać ie á niemi okładać FalZioł II 14c (3); tamże [w cudzych stronach] mieſzkał aże doroſł. Potim ſie lepak po kilkunaſcie lath do rodziny wrocił BielŻyw 132 (2); HistAl D5; KromRozm II cv (3); GliczKsiąż H8v; GroicPorz 1; KrowObr 37v; RejWiz 53 (2); Piotr rzekł: O cżłowiecże nie ieſtem [Galilejczykiem]. Pothym pochwili iákoby w godzinie [intervallo facto quasi horae unius]/ drugi iákiś twierdził to/ mowiąc: Záprawdę y ten ſnim był Leop Luc 22/59; Przydáło ſię potym po niektorym czáſie/ iż Kain czynił ofiárę Pánu z owocow źiemie. BibRadz Gen 4/3 (4); BielKron 211v (6); HistRzym 109v (4); RejPos 118 (2); HistLan E4v; RejZwierc 10v (2); ModrzBaz 102; SkarŻyw 118; NiemObr 23; BielSen 9; kiedy go [tj. Tatarzyna podarowanego kardynałowi] potym po kilku lat ieden z znáiomych tráfiwſzy ſie do Rzymu pytał/ iáko ſie ma: powiedźiał: Nie dobrze KochAp 9; WujNT Gal 2/1.
»wnet (...) po« [szyk 7:1)] (8): RejJóz O2v; (did) Czart przyſedſzy mowy. (–) A ieſczes ten pan niegotow Proznom ſam latał zoblokow. [...] Lecz go to przetſię nieminie Zawrzaſnieċ wnet po godzynie. RejKup H (5); Chociay z niey Szpikánárdy nádobnie woniáłá/ A pochwili we błocie wnet będzye leżáłá. RejWiz 48 (2).
»nie po chwili« = zaraz, bezpośrednio potem, nie czekając długo (1): Ktorem gdy vrząd zábieżeć chce/ muśi zwiętſzą pilnośćią práwá ſtánowić/ y kaźni niepochwili [subinde]/ cżem dáley więtſze záoſtrzáć. ModrzBaz 69v.
»po czasie [= po jakimś czasie]; po małym (a. maluczkim), długim, niektorym, niemałym(-ych), krotkim(-ich), niedługim, drugim, tym (tych) czasie(ch) (czasu); po wiele czasow« = post modieum tempus, non post multum tempus HistAl; post aliquantulum a. multum a. tantum temporis Vulg; longo intervallo interiecto, non ita multo post, paucis diebus post Mącz; in finem a. revolutione dierum, post dies multos, post tempus multum PolAnt (2;25:9:9:7:3:3:1:1;1): OpecŻyw [57]; potym tho ma być macżano wodkami ſlodkiemi/ [...] po niektorim zaſię cżaſie/ dopiero maſciami ktore miękcżą FalZioł V 103; BielŻyw 60 (3); LibLeg 11/56; HistAl A2 (3); po iego [Aleksandra] ſmierći Hetmani tak na wiele cżęſći rozerwali [jego królestwo]/ iż po małym cżaſye zniſzcżało a w cudze ręce przyſzło. HistAlHUng A4; Diar 26; Leop Ex 2/23 (2); Co gdy vcżyniono [tj. oblano wodą rzeczy ofiarne] thedy po máluczkim czáſie [tempus transiit quando]/ ſłonce kthore przed tym zaſzło było zá obłoki roziáśniło ſię BibRadz 2.Mach 1/22 (8); BielKron 52 (9); Mącz 162d (3); roſkázuie Ianowi ſwiętemu/ áby tho piſał [...] co było y ieſt y być ma po krotkich cżáſiech. RejAp 16v (2); Potym ſpołem ſzli y zbudowáli wielki ſzpytal [...]. Potym po wiele cżáſow gdyż Iulian vrobiwſzy ſie leżał [...]: vſlyſzał głos bárzo żałobny w poł nocy HistRzym 116 (4); RejPos 128v; KuczbKat 410; RejZwierc 10v; BudBib 3.Reg 18/1 (2); CzechRozm 168; SkarŻyw 107 (6); StryjKron 185; NiemObr 23; Siłá gwiazd Pánná wſtáiąc ná morze pomyka: W ten czás Lutnia/ y Delphin/ w ten czás ſtrzałá znika. [...] Hydrá po czáśie wſchodźi/ y Chárt oſtátkiem KochPhaen 21; Calep 555b; GrochKal 22; LatHar 696; Abowiem iáko człowiek precz odiezdżáiąc/ wezwał ſług ſwoich/ y dał im máiętnośći ſwoie. [...] A po niemáłym czáśie wroćił ſię pan onych ſług WujNT Matth 25/19 (2); Iozephus hiſtorik Zydowſki piſze/ [...] iż [...] Hyrcánius otworzył iednę cżęść [...] ſklepow Grobu Dawidowego/ wźiął ſtámtąd trzy tyśiące tálentow [...]. Záś po drugim cżáśie znowu Krol Herod drugą cżęść tám tego ſchowánia [...] otworzył WysKaz 43; SapEpit A2v.
»po czasie(ch) onym, tych, namienionym, przerzeczonym, zamierzonym; po czasie [czego]; po [którym] czasie« = gdy minie lub minął określony okres czasu; nunquam post Mącz (3:2:1:1:1;1;1): KromRozm III P7v; GroicPorz o3; UstPraw G; Nunquam post illam vidi, Po onym czáſie wieci yem yey nie widźiał. Mącz 254d; RejPos 150; StryjKron 512; Ktory też [Chrystus] po ſzoſtym czáśie/ śiódmego wieku Przyidźie z mocą wielką y z máieſtatem WujNT 837 (2); Czás ten poſtánawiamy od Swiątek [...] do cztérzéch niedźiél po obwołániu w miáſteczkách [...]/ á po tych czáśiéch wolno będźie Zupnikóm y ich Piſárzóm przedáwáć [sól] ludźióm kupieckim iáko będą mogli. SarnStat 394; Tá [Lizyda] rodzicow pozbywfzy w młodośći/ Rządźiłá ſie ſamá w ſtátecznośći. [...] Więc po cżáśie lat ſwych doyźrzáłośći/ Pobudzoná z przyrodzoney krewkośći. Iełá myſlić/ [...]: Kogoby mogłá miec [!] ſwą ozdobą. PaxLiz A4v.
»po żadnych czasiech« = nigdy (1): thy [Aleksandrze] zwycięſcá ſwiátá pan y ociec ieſtes/ ále kroleſtwá oycowskiego [tj. Macedonii] po żadnych cżáſiech [per tempora multa] nie vyrzyſz HistAl L3.
»po onych, tych, niektorych dniach« = post dies illos Vulg, PolAnt, post hos a. istos dies Vulg (7:2:1): KromRozm II cv; Potych dniách ktorych śię rozmowy do tego punctu wipiſané dźiały/ trafiło śię święto. MurzHist Iv; iż gdy ſie wypełniły dni vrzędu iego/ ſzedł do domu ſwego. A po tych dniách/ pocżęlá Elżbietá żoná iego Leop Luc 1/24 (2); BibRadz Hebr 8/10; HistRzym 128v; WujNT Luc 1/24 (4).
»po [ilu] dni(ow) (a. dniu, a. dniach(-och)), roku (a. [ilu] lat a. latach (leciech)), godzinie (a. [ilu] godzin, a. godzinach), [ilu] niedziel (a. niedzielach), miesiącu (a. [ilu] miesiącach, a. miesięcy), tegodniu« = post paucos dies HistAl, Mącz; post [aliquot] a. multos dies Vulg, PolAnt; post aliquos dies HistAl; post adhuc [aliquot] a. aliquot a. non multos dies, usque ad [aliquot] dies; in fine [aliquot] annorum, post [aliquot] annus (dierum) PolAnt; post annum ([aliquot] annos) Vulg; diebus aliquot a. [aliquot] interpositis, interiectis a. lapsis paucis diebus Mącz; multis post annis Modrz; infra spatium [aliquot] annorum JanPrzyw; post [aliquot] menses JanStat (127:115:27:12:11:3): PowUrb +3; BierEz Ev; Iá ſkáżę ten koſciol ręką vcżyniony/ a po trzech dnioch poſtawię ijny nowy za trzy dnij OpecŻyw 113v (8); PatKaz II 84; HistJóz A3 (6); Proch barzo dobri ku pozywaniu/ gdy od kthorey rany krew ſie w kim z ſiędzie [!] [...], A ma być bran w winie na każdi dzień: wziąwſzi iakoby teraz: zaſię po dwu godzin FalZioł V 97 (14); BielŻyw 55 (5); Vmrzecz muſyż pogodzinie. RejKup Cv (4); HistAl A5v (5); a on im [ojciec synom] rozdźielił maiętność/ I tamże niepowielu dniow/ młodſzy ſyn zebráwſzy wſzyſtko/ wezbráł śię do dalekiei krajny MurzNT Luc 15/13 (3); KromRozm II cv (3); KromRozm III B3v; Diar 96; ieſliby kupcá ná fant nie było/ iuż Sędźia po onych ſzeſći Niedźielách wierzyćielowi fant ku otrzymániu przyſądźi GroicPorz dd2 (3); KrowObr 37v (3); Leop Gen 8/3 (5); UstPraw F4v; BibRadz Gen 7/4 (14); látá piętnaſtego od ſtworzenia ich [Adama i Ewy] vrodził ſie im pirwſzy ſyn Kain [...]/ po drugich piętnaſcie lat vrodził ſie im drugi ſyn Abel BielKron 2v; poſłał [pojmanych] do Mázoſz ná wiecżne więźienie/ wſzákże po dwu mieſiącu dobyli ſie y vćiekli ſtámtąd. BielKron 361 (45); Mącz 162d (6); SienLek 10v (4); á inſze potym wielkie złączenia będą bywáć w známionách ogniſtich áż práwie do dwu ſtu lat/ po ktorych przez źiemne známioná y powietrzne przydą záś do wodnych známion. LeovPrzep E4; RejAp Cc 4v (6); GórnDworz B2v (2); HistRzym 7v (5); RejPos 118 (2); HistLan E4v; iż więcey niż po cżterzy ſtá lat ſpełnił dopiero Pan Bog obietnicę ſwoię KuczbKat 270; Ieſli ieſt [chleb Chrystusowy] Chlebem Powſzednim/ á cżemuż go bierzeſz po roku? KuczbKat 410; RejZwierc 31 (3); Wiećie iż po dwu dniu páſchá będzie BudNT Matth 26/2 (6); CzechRozm 87 (4); ModrzBaz 80v (2); ktorego potym Leo trzeći Papieſz w Rzymie ná Ceſarſtwo Koronował/ [...] po cżterech ſet lat y dáley/ iáko Konſtántyn wielki Konſtántynopole zbudował. SkarJedn 200 (7); Oczko 11v (4); ſwoie nabożeńſtwo w páłacách Papieſkich prowádził. A po pułroku/ gdy widział iáko to vrząd trudny a wielki/ [...] Papieſtwo ſpuśćił SkarŻyw 473 (40); MWilkHist Bv (4); ZapKościer 1580/10v (3); ReszPrz 98; ReszList 177; ActReg 79 (8); KochAp 9; LatHar 197 (4); Na co im wnet ieden Chrześćijánin [...] odpowiedział: Chriſtus [...] trunę gotuie wáſzemu Ceſárzowi. Co ſię po kilku dni wypełniło. WujNT 57 (32); JanNKar Cv; SarnStat 226 (9); Powiedźiał y to/ że iuż do Oycá ſwoiégo/ Po cztérdźieśći dni wſtąpi SiebRozmyśl K2; SkarKaz )(2 (6); SkarKazSej 701b (2); ZbylPrzyg B (3).
»po [którym] dniu, miesiącu (a. księżycu), roku (a. lecie)« = gdy minie ileś dni, miesięcy, lat; adhuc [aliquot] dies, [aliquot] diebus, in [aliquo] die, in flne [aliquot] annorum a. dierum PolAnt; [aliquibus] mensibus, post diem [aliquam] Mącz (23:4:4): OpecŻyw 32; FalZioł V 29v (3); MiechGlab 39; BibRadz Ios 1/11 (5); BielKron 30v (6); Non nisi Nonis mensibus redeunt, Nie wrácayą ſie richliey yedno po dźiewiątym Xięźicu. Mącz 251c (2); W ták tedy nagłych przygodách/ puſzczáć kreẃ pierwſzego dniá álbo wtorego/ dobrze możeſz: ále po czwartym dniu/ iuż ſye puſzczáć niegodźi SienLek 33; GórnDworz T; RejPos 38; BudBib 2.Par 10/5 (3); áſz po dokońcżeniu wtorego tyſiącá lat/ po ſtworzeniu świátá/ Bog zakon przez Moyżeſzá podał CzechRozm 89; Po pierwſzym dniu y nocy/ ták byłá ochrápiáłá/ iſz iuſz przemówić niemogłá SkarŻyw 583 (5); miły bárwierzu/ namniey mię tá ráná nie boli/ [...] Odpowiedźiał bárwierz: Ták to widźi W.M. zmartwiáło ćiáło od rázu [tj. od ciosu, uderzenia]/ ále po trzećim dniu álbo po cżwartym pocżuieſz W. M. WerGośc 252.
»po kresie« = gdy minie wyznaczony termin (1): gdźyeby [Nestoriusz kacerstwa] nyeprzeſtał/ iż go po kreſye álbo czáſye od Celeſtyná papyeżá zámyerzonym zá odrzuconego myeć chćyeli KromRozm III P7v.
»po wyszciu (a. dokończeniu, a. skończeniu, a. wykonaniu, a. wypełnieniu) roku (a. [ilu] (a. [którego] tysiąca) lat), [ilu] miesięcy, [ilu] niedziel, dni [czego], każdego kwartału, [ilu] tegodniow, czasu [jakiego]« = post finem annorum Vulg; cum completi fuerint dies; in fine annorum PolAnt; anno exeunte Modrz; anno elapso, ante anni decursum unius, infra [aliquot] annos, post annum elapsum JanStat (22:2:1;1:1:1): Leop Dan 11/6; BibRadz I 8c marg (3); BielKron 149v (8); CzechRozm 89 (2); ModrzBaz 120; Ktore obiáwienie po wypełnieniu ſiedmidźieſiąt tegodniow w wiecżor też koniec ſwoy wźiąć miáło. LatHar 12; A ieſliby Roki niebyły do roku/ od Aktu zapiſu Grodzkiégo/ tedy chociaż po wyſzćiu roku/ wſzákoż ná piérwſzych Rokách Ziemſkich SarnStat 1157 (12).
~ Połączenie: »w [który dzień tygodnia] po wyściu [ilu] niedziel« (1): tedy też Roki máią ſie poczynác w Brzéśćiu w piérwſzy Wtorek po wyſzćiu dwu niedźiél od świętego Bártłomieiá. SarnStat 727. ~
W przeciwstawieniu: »przed ... po« (2): ácżkolwiek przęd piętnaśćie lat [dziatki] ku rozumowi wieczey maią być ćwicżeni/ á po pięcznasćie lat ku obyczaiom maią być mocno trzimani. KwiatKsiąż N4v; SienLek 36v.
Połączenia: »aż(e) po« (2): Samicza [pawia] aż po trzecim roku dzieci miewa FalZioł IV 21d (2).
»po ... i po, w« (1:1): Bo po trzydzieſci y w połcżwarta lata [Jezus] vmarł na krzyżu ſromotnie. WróbŻołt ee6; po roku y po dwu mieśiącách/ [...] człowiek iuż krzepko śiedźi LeovPrzep H4v.
»potym po« (1): Potym po trzydzieſtym lecie [...] na mękę ſie ſám [Jezus] wydál OpecŻyw 161.
»po roku (a. [ilu] lat), [ilu] miesiącach, [ilu] niedziel; po wyściu (a. wykonaniu) [ilu] lat (a. miesięcy) (wieku swego); po [którym] roku (a. lecie) (żywota [czyjego])« = gdy ktoś skończy ileś lat, miesięcy (14:4:1;6:3): OpecŻyw 161; FalZioł IV 13b (2); Cżemu po trzinaſtim lecie białym głowam cice roſtą GlabGad D6v (2); WróbŻołt ee6; [Cesarz Antonim] Po wykonániu lat wieku ſwego LXXII/ á pánowania XX [...] vmárł BielKron 149v (4); KwiatKsiąż N4v (2); A po wyśćiu śiedmi mieśięcy/ zęby mu [człowiekowi] ſie z dźiąſł puſzczáią/ á po mieśiącách po trzy kroć śiedmi/ iuż ſłowá niektore wymáwiáć poczyna LeovPrzep H4v; á po wyśćiu lat po trzy kroć śiedmi/ to ieſt/ po dwudźieſtu lath y iednym/ męſzczyzna záraſta LeovPrzep I (10); CzechRozm 148v; wiedz że iſz po trzydzieſtym y wtorym roku żywota twego/ vmrzeſz. SkarŻyw 463.
Osobliwe zestawienia liczebnikowe dla liczby lat rzędu setek i dziesiątek: »roku (a. lata) (Bożego a. od [czego]), a. [którego], a. w [ile]) po [ilu]« (8): Dan w Krakowie w dźien cżwartkowy pirwſzego dnia kxięcza Lipcza. Roku od porodzenia panny Mariey [tj. narodzenia Chrystusa] we trzydzieſci pięć po tiſiączu y piąciſet [ = 1535]. GlabGad A4; Roku cżterdzieſtego pierwſzego po tyſiączu y dwu ſet [= 1247; Anno Domini millesimo ducentessimo quadragesimo primo], wtargnąwſzy Thatarzy w Ruſką ziemię Kijow głowne miaſto Ruſkie [...] zburzyli MiechGlab 5 (2).
Połączenie: »po ... i po« (2): ROku od narodzenia Bożego, Iedennaſtego po tyſiączu y po dwu fet [= 1211; Anno Domini millesimo ducentesimo primo], w Maiu kxiężiczu: naſtała wielka Kometa MiechGlab 2 (4).
~ Z nadrzędnym rzeczownikiem (5): KrowObr 101; Iákoż w onym pierwſzym ſkoro po Apoſtolech kośćiele/ pilnie iey [dyscypliny] przyſtrzegano WujJudConf 156v (2); SarnUzn G5 marg; WujNT 696.
W przeciwstawieniach: »za czasu [kogo] (4), za [kogo] (2) ... po« (6): wnet ieſzcże zá cżáſu Apoſtołow ſwiętych wzburzał ná nie rozlicżne przeſládowniki [...]. Po Apoſtolech záſię wiemy iákie Kácerze/ iákie bluźnirze wzburzał przećiwko tej niewieſcie ſwiętey RejAp 104; Ponieważ przeto ięzyk Grecki ták ſzeroko zá Apoſtołow y po Apoſtolech pánował/ [...] tedy [...] BudNT przedm c4 (3); CzechEp 71; ReszPrz 32.
Połączenia: »po ... aż do« (1): Świádectwo ſtárádawnego Koſciołá po Apoſtolech áż do tego cżáſu. SarnUzn G5 marg.
»długo po« (1): Cżego y Oycowie długo po Apoſtolech w Kośćiele náuczáli GrzegRóżn H.
»do [ilu] lat po« (1): w ktorey [Azji] do kilku ſet lat po Apoſtolech niż Máchomet náſtał/ chrześćiáńſtwo było. NiemObr 59.
»przez długi czas, przez [ile] lat po« (1:1): zá ktorych [tj. apostołów] wieku y potym przez kilká ſet lat po Apoſtolech ſtał Kośćioł Powſzechny w doſtátecżnym porządku WujJudConf 125v; NiemObr 55.
»(nie)rychło, skoro, zaraz, wnet, tudzież (...) po« [szyk zmienny] (10:8:3:2:1): KromRozm II x3; Niemcy kthorzy zá Renem rzeką/ [...] mieſzkáli. Rychło po Apoſtolech wiárę przyięli BielKron 282 (2); Kácerſtwo ktore po tym wzbudził Sabelliuſz/ wnet ſię wſzcżęło po Apoſthołech GrzegRóżn G3; Dobrze tedy Ireneus s. kthory tudzieſz po Apoſtolech był to mieyſce obiáſnia. SarnUzn F2v; Thakżeć dobrzy/ vczeni/ y Swięći Biſkupi/ Którzy byli po Apoſtolech ſkoro/ [...] ná to wzgląd mieli: áby [...] BiałKat 35v; Fábian ś. Papież ktory był rychło po Apoſtolech przed 1300. lat/ ták o Krzyżmie piſze WujJud 169 (3); WujJudConf 140v (2); BudNT przedm b3v (5); tego żaden z onych przednieyſzych Chriſtyánow/ ktorzy byli záraz po cżáſiech Apoſtolſkich/ mowić áni piſáć nie śmiał CzechRozm 14 (2); SkarJedn 87; CzechEp 132 (2); Co záraz po Apoſtolech [...] vcżył y piſał o tey to nayświętſzey ofierze S. on Męcżennik Ignatius, [...] to Wtorego wieku vcżył y piſał Męcżennik ś. Iuſtinus, Clemens ReszPrz 21 (2); WujNT przedm 12.
»w [ile] lat po« [szyk zmienny] (3): Dármo teſz maſz tym Duránduſem tego dowodzić/ boć ten wkielkanaśćie ſeth lat był po Apoſtolech KrowObr 195 (2); V Turkpw ieſzcze mniey wiadomośći o prawym Bogu. bo ich Máchomet w ſześć ſet lat po Apoſtolech náſtał SkarKaz 275b.
»po ... w [ilu] lat« (2): Iákoż też y Kośćioł on pierwſzy po Apoſtolech w wielu ſet lat nie znał tákich Mſzy WujJudConf 226; CzechEp 196. ~
»po Bożym Wstąpieniu, Wniebowstąpieniu Pańskim« = po wstąpieniu Chrystusa do nieba (5:5): zdáło mi ſię zá potrzebną/ Summę ſpraw obudwu [tj. apostołów: Piotra i Pawła]/ ná dwu tabliczkách [...] przydáć/ náznáczywſzy ktorego roku po Národzeniu/ y po W niebo wſtąpieniu Páńſkim/ y zá ktorego Ceſárzá pánowánia co ſię działo WujNT 509.
~ Połączenie: »[ile] lat po« (3): zá czáſow Viktorá papyeżá/ ledwe połtorá ſtá lat po bożym wſtąpyenyu/ kyedy ſye był wczął ſpor w krzeſciyańſtwye o śwyęćye wyelkonocnym [...] KromRozm II x3; RejAp 166v; ReszPrz 18.
»[którego] roku po« (3): Márek [...] nápiſał krotką Ewángelią około dzieśiątego ábo dwunaſtego roku po w niebo wſtąpieniu Páńſkim. WujNT 125 (3).
»w [ilu] leciech po« (1): Ná konyec Yan S. przynamnyey we czterdźyeſci/ álbo według drugich/ wſſeſcidźyeſyąt lećyech po Bożym wſtąpyenyu [napisał Ewangelię] KromRozm II c2.
»rychło, wnet po« (1:1); to co ſye myędzy Apoſtołmi dźyáło wnet po Bożym wſtąpyenyu/ [księgi Spraw Apostolskich] z wirzchu trochę dotykáyą KromRozm II e (2). ~
»po (Panu (Panie)) Chrystusie (Krystusie, a. Jezusie); po narodzeniu Bożym (a. (Pana) Krystusowym, a. Pana naszego Jezu Krysta, a. Chrystusa Pana, a. Krystusa (a. Jezu Krysta) Syna Bożego, a. Pańskim); po [ile a. ilu] lat (od) narodzenia Chrystusowego; po czasiech Pana Chrystusowych« (20;16;2;1): iż [kościół mediolański] ſię poddał Papieżowi Rzymſkiemu/ dziewiątemu Stzepanowi po thyſiącu lat národzenia Paná Iezu Kryſtá/ y dáley KrowObr 30 (3); Drudzy też mowią/ żeby to było po Bożym národzeniu od Krześćian nápiſano BielKron 132 (2); BudNT Hh4; ále [Dionisius Cartusianus] mowi o cżáśie ábo wieku tym/ ktory ſię po národzeniu Chriſtuſá Páná zácżął/ y końcżyć w ludźiách będźie/ áż do dniá ſądnego. CzechEp 157; ktora [powaga] ſię też nie okazáłá ták znácżnie, áz po lat 666. od národzenia Chriſtuſowego. CzechEp 416.
~ Z nadrzędnym rzeczownikiem (1): ponieważ [...] Epiphánius wydał kśięgi [...]/ w ktorych y Zydowſkie y po Chriſtuśie wſzyſtkie błędy Kácerſkie zbił WujJud 51.
Połączenia: »do [ilu] lat po« (2): CzechEp 232; iż do kilku ſet lat po Chriſtuśie pánu/ oni Oycowie pierwſzy/ nigdy o iednym Bogu/ ze trzech perſon/ áni wierzyli/ áni wyznawáli NiemObr 127.
»już po« (1): Co tu możemy rozumieć iż to Anyoł o thym poſlednieyſzym [państwie] powieda/ gdyż ſie iuż po Kriſthuſie zyáwiło RejAp 142.
»[ile] (a. około [ilu]) lat po« (4): Mikołay pirwſſy około ośmi ſet lat po bożym národzenyu/ do Micháłá Ceſárzá tak piſſe KromRozm III N8v; SkarJedn 23; Grzegorz [papież] był ſześćſet lat po pánu Chriſtuśie. NiemObr 61 (2).
»[którego] lata (a. roku) po« (5): Święty Ambroży po Pánie Chryſtuśie żył lathá 380. BiałKat 241 marg; RejZwierc kt; WujNT 509; [ten sejm] dwudźieſtégo trzećiégo dniá Mieśiącá Grudniá przeſzłégo roku/ to ieſt po Národz: Bożym Tyśiącnégo pięćſetnégo ſześćdźieśiątégo oſmégo/ tu w Lublinie złożyliſmy SarnStat 1186 (2).
»nierychło po« (1): To wyznánie choćiaż nie rychło po pánu Chriſtuśie: y ſłowu Bożemu przećiwne/ y z onymi pirwſzymi oycy niezgodne: wſzákże/ y z dźiśieyſzym Kátolickiego [!] wyznániem zgodźić ſię nie może NiemObr 133.
»przez [ile] lat po [kim]« (2): tám pierwſzą Mſzą Láćińſką ſpiewał/ o ktorey żądny tzłowiek przed tym nieſlychał/ więcey á niſſli przes ſſeść ſeth po Pánie Kryſtuſie/ y Apoſtolech iego. KrowObr 198v (2).
»w [ile] lat po« (8): KromRozm III Ov; [czystość kapłańska] od Antykryſtá Rzymſkiego w kielká ſeth lat [...] po Pánu Kryſtuſie/ y Apoſtolech iego do kośćiołá ſwiętego wprowádzoná KrowObr 229v; BielKron 336v; gdyż to pewna że Márkion iákmiarz wpułtora ſtá lat tylko po Pánu Ieſuśie był. BudNT przedm c6v; NiemObr 137 (3).
»w [ile] lat po« = w ciągu iluś lat (1): W tych záſię połtorá tyſiącá lat po národzeniu Páńſkim co ſie działo á co zá náuká byłá kazána w koſciele bożym SarnUzn G5.
»w [ilu] lat po« (6): KromRozm III P6v; KrowObr 137; tho ſie działo we dwudzieſtu lat po Kryſtuſowym národzeniu BielKron 287v; SkarJedn 103; Nayduiemy potym we dwu ſet lat/ po cżáśiech páná Chriſtuſowych/ iż Biſkupowie niektorzy Rzymſcy pocżęli ſię nád inſze wynośić NiemObr 56 (2).
»po potopie« = post diluvium PolAnt (7):
~ Połączenia: »[ile] lat po« (3): BibRadz Gen 9/28; BielKron 6; Zył Noe po potopie lát trzyſtá pięćdzieśiąt SkarŻyw 271.
»(zaraz) po ... roku [którego]« [szyk zmienny] (2): á ták co Iornandes [...] ſwiádczy być ięzyk Sławáński ſtárodawny/ w tym ſie nie myli/ bo ieſt záraz po potopie Roku 131. StryjKron 95 (2).
»w [ile] lat po« (2): Cżwarty ſyn Semow Arfáxát/ ktory ſie vrodził po potopie we trzynaſcie lat/ od tego Pan Kryſtus poſzedł BielKron 7; SkarŻyw [282]. ~
»po stworzeniu świata« (7):
~ Połączenia: »aż po [ilu] lat; po dokończeniu [ilu] lat po« (1;1): Cżemuſz go theż zaraz świát ſtworzywſzy/ onym pierwſzym rodzicom náſzym niepodał/ ale áż po dwu tyſiącu lat po ſtworzeniu świátá? CzechRozm 87 (2).
»aż w [ile] lat po« (1): choćiaſz ſie to [[tj. złożenie ofiary] iſtotnie nie zſtáło/ áż w kielká tyſięcy lat po ſtworzeniu świátá CzechRozm 24v.
»[ile] lat po« (1): iużechmy Hiſtorią o tey znáiomośći Bogá przywiedli do trzech tyſięcy lat po ſtworzeniu ſwiátá SarnUzn D7; SkarŻyw 268.
»po ... (około) [którego] roku« (2): [Mojżesz] Zył po ſtworzeniu świátá około roku 1800. SkarŻyw 477 (2).
»po śmierci Mahometa (a. Mahometowej)« (12): pyſſan then lyſth po Machometowey smierczy 9.4.8. wkonstantinopolyv LibLeg 10/69 (2).
~ Połączenia: »[ile] lat po« (1): Wiambolie. pyąthnaſthego dnya Marcza A poſzmyerczy Machometha dzyewyącz seth trzydzyeſczy y rok MetrKor 38/321.
»po ... roku (a. lata) [którego] (a. [którego] roku (a. lata)), roku (a. lata) po... [którego]« (7:2): piſan myeſziacza Rebiolevel tho yeſth Nowembra. Rokv po ſmyerczy mahometovey D.CCCC.XXX VIIIgo MetrKor 46/118 (3); czy bandancz glowamy ſprawywſzi ſobye trzidzyeſczy y dwye Schaiky. vodą prziſly lyatha po smyerczy Machomethowey 952. LibLeg 11/140v (6). ~
»po umęczeniu Pana Krystusa (a. Pańskim), męce Pańskiej (a. Pana Chrystusowej)« (4:3):
~ Połączenia: »[którego] lata (a. roku) po« (4): LAtá od národzenia Páńſkiego XLV/ á po vmęcżeniu Páná Kryſtuſá XII/ rozeſzli ſie Apoſtołowie á zwolennicy po wſzytkich kráinach ſwiátá BielKron 141v; WujNT 295 (3).
»[ile] lat po« (1): SkarŻyw [407] cf Fraza.
»w [ile] lat po« (2): Mnichow ſie nawięcey námnożyło w tyſiąc lath po męce Páńſkiey. KrowObr Ss3v; BielKron 464v.
»po założeniu albo fundowaniu miasta [= Rzymu]« (1): Post hanc constitutam urbem, Po żałożeniu álbo fundowániu tego miáſtá. Mącz 412d.
W charakterystycznych połączeniach: po chłodu (chłodzie) (3), dniu [= w dzień, za dnia], drodze (2), księżycu, ledzie, niebytności, nocy [= nocą, w nocy] (7), rosie.
Z nadrzędnym rzeczownikiem (54): BierEz F3; zassiewek y Grunt spathkowy po nyeboscze cziothcze ych tho mayą dzyelycz na cztery czesczy ZapWar 1550 nr 2666 (5); bo ti rzeczi [...] Iſkrziczky mv bil odebral y potim vmarl po ktorim gdj wſzethl w dziedzycztwo Ian Iordan krol yego m. z Iordanem sprawyedlywoscz chcze vczinycz LibLeg 11/49v; LibMal 1544/91; KV Spadkowi po vmárłym/ ktory Teſtámentu nie vczynił/ ieſt czworáki ſtopień. GroicPorz ff3 (11); RejWiz 58v; Ten nie będźie dźiedźiczył po tobie/ Ale ten ktory z ćiebie wynidźie będźie dźiedźicem po tobie [haereditabit te]. BibRadz Gen 15/4 (2); Ten miał wielkie ſkárby po oycu/ y ieſzcże ſám więtſzych nabył BielKron 75 (5); Mącz 186d (2); á czoż twoy ſyn gdy ſtráći dożywocie po tobie á nie będzie nie miał RejZwierc 194v; ZapKościer 1580/13v (7); StryjKron 165 (2); CzechEp 370; Nuſz dźieleniem bráćiey/ máiętnośći po Oycu/ iáko familie wielkie drobnieią y niſczeią GórnRozm K3v; SarnStat 595 (6).
W charakterystycznych połączeniach: brać spadek (dziedzictwo) po [kim, czym] (4), dochodzić prawem [czego] (2), dostać (3), dostać się [komu] (3), dziedziczyć (być dziedzicem, wejść w dziedzictwo, mieć prawo dziedziczne) (6), dzierżać prawem, mieć spadek (spadkiem, cząstkę) (6), mieć blisko w (sprawiedliwość) [na co] (2), nadziewać się spadku, należeć [na kogo], przyść [na kogo] (2), przyległy [komu], przypadać (przypadły) [na kogo] (5), spaść (spadły) [na kogo] (7), sukcedować, wziąć [co] (2), zostały [part praet act]; dobra po [kim], dożywocie, dziedzic, (dziedziczka) (5), dziedzictwo (2), grunt spadkowy, imienie (ruszające) (2), majętność, puścizna, skarby, spadek (spadki) (20), sukcesor; po babie (2), białychgłowach (niepłodnych) (2), bracie(ch) (swoim) (7), (nieboszczce) ciotce (3), corce swoi (swojej) (2), dziadu(-och) (2), dziewce [czyjej], dziewierzu, swym krewnym(-ych) (2), lennych książętach (zmarłym książęciu) (2), księdzu (2), (swej, swojej własnej) małżonce (2), matce [czyjej] (4), mnichu, ojcu(-och) (swoim) (11), swej paniej, przyjacielu (2), rodzicach (3), (swym własnym) stryju (rodzonym) (3), szlachcie, umarłym (2), zabitym(-ych) (3), żenie (2).
Połączenie: »post ... po« (1): yakom ya nyezabrala ymyenya rvshayaczego [...] szgymyenya orlov po [napisane skrótem łac. post] babye yego po slachethney swyathcze wasznosczy dwdzesthv kop ZapWar 1530 nr 2390.
»po matce« = ze względu na matkę (1): dzyewki ſioſtry iego/ obroćiły ſie w żydoſtwo po mátce. BielKron 376v.
»po przodkach [= poprzednikach] swych« (1): Afrá/ ktory wżdy ieſzcże w dobrey wierze po inſzych przodkách ſwych/ około roku Páńſkiego 314. dokonał żywotá ſwego CzechEp 370.
»po rodzaju« = z pokolenia na pokolenie (2): Tá tedy náuká/ wiárá/ y kośćioł Boży/ bez piſmá/ podániem ſamym ſzedł po rodzáiu ſynow Bożych od Sethá aſz do Noego. SkarŻyw 269; SkarKaz 419b.
»po sobie« (3): gdy tych wſzytkich krewnych wyſzſzey námienionych nie będźie/ tedy Mąż z żoną po ſobie ſpadek biorą [tj. gdy jedno z nich umrze, drugie bierze spadek] GroicPorz ggv (3).
praw. »po umarłej ręce« = tytułem dziedziczenia; (o)dziedziczony lub przeznaczony do dziedziczenia; dotyczący dziedziczenia [o dobrach materialnych należących do osoby zmarłej] (6): nyewszyąlem volv gnyadego kthory vol yemv dosthal syą po braczye yego rodzonem (nye)nyegdy yanye szwythkow po rącze vmarley gwalthem ZapWar 1514 nr 2153; w ſpráwách po vmárłey ręce [tekst łac.] trzebá ſyedmi świádkow. GroicPorz x2v (2); dźiwne położenie [...] gwiazd [...] okázuie przyść nieiákiemu dźiwnemu zámieſzániu/ [...] dla dopomagánia ſye puśćizny y dźiedźictwá bliſkiego/ zoſtáłego po vmárłey ręce. LeovPrzep A2v; SarnStat 794 (2).
Z nadrzędnym rzeczownikiem (6):
»prawo przyrodzone po [kim]« (4): slawatny Ian ffigura [...] y s zona swa anna [...] zessnaly ze ssya yem dossycz stało yako blissem na ktore to przycz myalo pravem przirodzonem po dzyewcze ych barbarze oth vrodzonego philipa tr⟨c⟨zenyskiego ZapWar 1548 nr 2667; Wárćiſław [...] záſtáwił Gdańſko [...] konradowi z Brándenburgu. Konrad oſádził dobrze Gdańſko/ á w tym Wárćiſław vmárł. Mſzcżuy dochodzić Gdańſká chćiał práwem przyrodzonym po braćie BielKron 363 (3).
»sprawiedliwość po [kim]« (1): [Hunowie posłali do Swatopłuha, aby im puścił ziemię] ná ktorą z dawná máią ſpráwiedliwość po ſwych dziádoch. BielKron 299. ~
Z nadrzędnym przymiotnikiem lub liczebnikiem porządkowym (8): ſpadek przychodźi ná pobocznie perſony/ kthore by ſye w ſtopnioch okazáły być bliſzſze po zmárłym/ o ktorego Dźiedźictwo idźie. GroicPorz ff4v (4); Cżęść roley bráthá náſſego Elimelechá/ przedawa Noemi [...]. Ieſliſz tedy chceſz odzierżeć tę rolą bliſkośćią/ kup [...]. Ale ieſlić ſie to niepodoba/ powiedz mi że będę wiedział co mam cżynić. Bo niemáſz ktemu żadnego bliſzſſego/ chybá ćiebie/ ktory ieſteś pierwſſym: pothym mnie/ kthory ieſtem wtóry po tobie. Leop Ruth 4/4; Secundus haeres, Naybliſzſzy dźiedźic króm yednego/ pierwſzy po yednym. Mącz 378a; brát po bráćie blizſzy bráć, niż śieſtrzeniec. SarnStat 601; dźiedźictwo: do którégo on ieſt blizſzy niżli ty: po ſzláchetnym niegdy N. Stryiu ſwym rodzonym. SarnStat 1243.
~ W charakterystycznych połączeniach: bliższy po [kim] (6), pierwszy, wtory. ~
Z nadrzędnym rzeczownikiem (6): yakom ya zaplaczil wsisthek posag hy vypravą sliachathnemu yanowy Gylowy po syestrze swey barbarze okromya thich szesczi kop ZapWar 1531 nr 2425 (2); BielKron 261; Dźiś Młodźion kęſy [...] Włożyłby ſwoie wſzyſtko imienie w bieſági/ Wżdy ſie bierze po żenie/ bráć wielkie poſági. BielSat D4 [idem] BielRozm 30.
W charakterystycznych połączeniach: po [kim] dać [komu] dosyć [czego], dawać [ile] złotych, dosta(wa)ć imienia (3), naznaczyć część, państwo otrzymać, przypadły [na kogo] ziemie wziąć (w udział), ((o)trzymać) [jakie] księstwo (4); posag po kim (5), wyprawa po córce, [czyjej] dziewce (3), matce (3), żenie (12).
»po mieczu« = w linii męskiej, ze względu na pokrewieństwo ze strony ojca (1): A tu iuſz z Herbu Kolumnow Xięſtwo Zmodźkie y Litewſkie przenioſło ſię po mieczu do Kitauruſſow StryjKron 270.
Z nadrzędnym rzeczownikiem (2): [cesarz Maksymilian] Zá małżonkę wzyął Máryą dzyewkę Kárłá Burgundiyſkiego [...]/ s ktorą miał ſyná Filipá Hiſzpáńſkiego krolá po żenie BielKron 189v.
Z nadrzędnym rzeczownikiem lub wyrazem użytym rzeczownikowo (25): BartBydg 250b (2); Abowiem gdy bękárći nie máią oycá pewnego/ [...] przeto theż krewnych po oycu niemáią. GroicPorz ff (3); po ſmierći krolá tego Hyſzpáńſkiego/ wſzytko ſpádło práwem przyrodzonym/ ná Kárłá wnuká po czorce BielKron 198v (4); Matrueles, Od dwu ſióſtr dźiećy/ ciotczone dziećy rodzone po mátkách. Mącz 211b; Agnatio, Krewność/ przirodzenie po oycu. Mącz 241d (3); OrzQuin R; BiałKaz I2; StryjKron 270 (2); KochEpit A3v; Calep 44a; WujNT 195; áby bráćia piérwéy niż rok po śmierći oycowſkiéy wynidźie/ byli powinni według rády y zdánia powinnych blizſzych dwu po oycu/ á dwu po mátce/ náznáczyć poſági SarnStat 635 (6).
Z nadrzędnym przymiotnikiem (1): áż potym S. Edwigá [...] poiednáłá ie [tj. Henryka Brodatego z Konradem Mazowieckim] przyſądziwſzy opiekę [nad synem Lestkowym] Konrádowi iáko bliſzſſemu po bráćie rodzonym BielKron 358v.
W charakterystycznych połączeniach: być rodem (z rodu [czyjego]), po [kim] (2), iść z narodu [czyjego], [jakich] zięciow dostać, zostać zięciem; bliższy po [kim], ciotczone dzieci rodzone, ciotka (3), dziad (5), krewny (krewna, krewni) (4), krewność, powinny bliższy (2), powinowactwo, przodek, przyjaciel [= powinowaty], przyrodzenie, przyrodzony, wnuk, zięć; po bracie rodzonym, corce (3), dziewce [czyjej], matce (macierzy) (8), ojcu (10), żenie (2).
»syn po corce« = zięć (1): Ządał y krewnośći s krolem dáiąc mu Konſtántynopole po corce ſynowi BielKron 396.
»po krwi« = pod względem powiązań rodzinnych, genealogicznie (1): iż kto z Aaronowey liniey po krwi nie ſzedł/ ten powołánia żadnego do kápłáńſtwá y do náuki ludu Bożego práwa nie miáł. SkarJedn 30.
»po mieczu« = w linii męskiej (4): GroicPorz fſ2v (2); Ale przedſię Kolumny począwſzy od Palemoná idą po mieczu ſwoim torem y genealogią nierozerwáną przez wſzyſtki Xiążętá Litewſkie/ y z nich idące Ruſkie/ áż do Witená StryjKron 270; tedy tegóż domu [tj. Radziwiłłów] krewni po mieczu mimo właſné dźiéwki dźiedźictwo pośięgáć máią SarnStat 1030.
»po wrzecienie, kądzieli« = w linii żeńskiej (2:1): po wrzećieniu/ [...] wuy/ to ieſth Mátczyn brát. GroicPorz ff2v (2); áczkolwiek po kądzieli/ to ieſt/ po Poiácie Kiernuſſownie trwáły Kolumny przy Kitauruſie StryjKron 270.
»po Bogu syn« = syn Boga [o Chrystusie] (1): rozmiłowałem ſię, powiáda/ przecżyſtey Dziewice Mátki Bożey/ y wiey po Bogu Synie iey/ wſzytkęm nádzieię moię położył. SkarŻyw 460.
Z nadrzędnym rzeczownikiem (7): poiął wtorą żonę Herman Zoſonią álbo Zofią wdowę po krolu Węgierſkim Sálomonie BielKron 349; BiałKaz Kv; StryjKron 335 (3).
~ Połączenie: »po ... po« (1): poiął był drugą żonę [...] Bárbárę Herburtownę/ [...] kthora byłá zoſtháłá wdową po zacnym cżłowieku po Zorawińſkim RejZwierc 274. ~
»po sobie« = kolejno jedną partię za drugą (1): thedy vczyniwſzy Przekopy ſztukę álbo kilká/ puśćże wodę z Rzéki wnię/ róbże Przekopę do kąd chceſz/ á wodę po ſobie puſzczay/ á ták ſye nie omyliſz. Strum D2.
»po wszy(s)tkich« (2):
~ Połączenie: »począwszy od ... po wszy(s)tkich ...« = kolejno, uwzględniając wszystkich (2): Leop 1.Mach 2/61; Y pocżąwſzy od Moiżeſzá/ po wſzytkich Prorocech [Chrystus] wykłádał im wſzyſtkie piſmá ktore o nim były. MWilkHist Kv. ~
Połączenia: »naprzod ... potym po [kim]« (1): Wiem też y to/ że obietnicę od Bogá przez Moyżeſzá vcżynioną żydowie naprzod Iozuemu/ á potym po nim inſzym Prorokom [...] przypiſuią CzechRozm 105.
»wtory po [czym]« = następny (1): wiedz/ iż dwie [!] ſą imioná Boże [...] nazacnieyſze [...]. Iedno ieſt przednieyſze y naświętſze Iehowáh [...]. Wtore po nim ieſt iuż nie ták ważne/ Elohim CzechRozm 50v.
Połączenie: »pierwszy ... drugi po [czym] ... po [czym] drugi... po [czym] zasię« (1): Figury porząd iedná zá drugą idąc iednáko co dáléy to więcéy węgłów máią. [...] Piérwſza [figura] ma trzy węgły/ druga po niéy ma cztéry/ á po niéy druga pięć/ á po niéy záśię ſześć. GrzepGeom E4.
W rozmaitych formalnie strukturach zawierających liczebnik porządkowy »(na)pierwszy«, nie wiążący się bezpośrednio z wyrażeniem »po [czym]« (23): Tertius in precio, W pierwszey powadze po dwu. Mącz 449c (2); GrabPospR N3.
~ W strukturach typu: »(na)pierwszy x po [kim, czym]« (2): Abys był pirwſzem ſprawcżą ſpraw krolewskich po mnię A niech wſzytczy ſluchaią ciebie iako y mnię RejJóz L3; Krol Angielſki wypráwiwſzy okręty/ wźiął Port Kroleſtwu Skockiemv/ rzecżony Letá/ po Edymburgu pierwſze miáſto w Skocyey BielKron 222; KwiatKsiąż E2; SkarŻyw 189.
Połączenia: »(na)pierwsze x ma y1 po nim y2 ... (zaś po tym y3)« (2): W [!] nas pierwſzą [tj. największą] sławę ma oleyek de Spicanardi Syrieyski/ po nim francuski á záś potym Kretski. Mącz 235a; Ná rozumie záśię náuki ſię prziymuią/ których ieſt wiele: Napiérwſzé mieyſce/ rycérſkié/ y práwné/ po nich náuki wyzwoloné máią. KochCn B3.
»pierwszym x-em jest y, po nim ...« (1): iż choć Pan Chriſtus ieſt pierwſzym fundámentem kośćiołá ſwoiego/ wſzákże y Apoſtołowie y prorocy ſą też fundámentem po Chriſtuśie WujNT 672.
Z nadrzędnym przymiotnikiem i przysłówkiem (45):
~ W stopniu równym (2): FalZioł V 62; POydę/ áżabym Oycá mégo obaczyłá Twarz weſołą: która mi po Bogu ieſt miłá. ZawJeft 20.
W stopniu wyższym [w tym: w konstrukcjach zaprzeczonych (15)] (17): OpecŻyw 189; aboczyem po czyele ſyna bozego nyeſtworzyl any ſtworzy pan bog czyſtſzego czyala yako dzyeuycze maryey PatKaz II 46v (4); iż nic milſzego nie ma być cżłowieku/ Po łáſce Páná ſwego nád ſławę pocżćiwą RejWiz 3; BielKron 286v; Secundum te nihil est mihi amicius fratre tuo, Po tobie nikogo bárziey nie miłuyę yáko brátá twego. Mącz 378b; GórnDworz G3; RejPos 216v; BudNT przedm a3; A kto po Chryſtuſie ſłuſznieyby mogł tymſię ſłowem [uniwersalskim patryjarchą] okraśić/ iáko ten ktoremu rzecżono: tyś Opoká ná ktorey zbuduię Kośćioł moy? SkarJedn 246; Nie ledá ſzkodá przyſzłá ná cżarnego [rycerza, tj. gońca szachowego]/ Bo po Krolowey niemáſz mężnieyſzego. KochSz B; znowu go pytał/ ieſliżby po Telluſie kogo drugiego nie ſzcżęſliwſzym rozumiał? Phil M4; o Páni/ kto ćiebie Oglądał/ á vćieſzył twym poyźrzenim śiebie. Dálſzégo czáſu może niezámierzáć ſobie/ Iżby kiedy miał głádſzą oględać po tobie. KochFrag 26; SarnStat 68; CzahTr [D]v.
W stopniu najwyższym (30): botz iéy [Maryi] miły ſyn/ náwiętſſą iéy po ſobie motz dál OpecŻyw 186; PatKaz II 70 (5); FalZioł I 35b; Cznotę po Bodze napirwey miłować [Pitagoras] vcżył BielŻyw 31; Zwierzyliſmy W. K. zacnośći co v nas po zbáwieniu nadroſzſze było/ praw á ſwobod y pocżćiwośći ſwoich LeszczRzecz A6; Tedy Krol żadnego inego Kośćiołá bronić ná KOronácyey ſwey nieprzyśiągł/ [...] iedno tego/ w ktorym po Pánie Kryſtuśie Papież Rzymſki naywyſzſzym Páſterzem ieſt OrzRozm F3v (2); KRoleſtwo Egipſkie w Afryce/ po Aſſyriyſkim ná ten cżás miedzy inemi ná ſwiecie [...] nalepiey roſło y ſzyrzyło ſie BielKron 8v; Tertium locum Milesiae oues obtinent, Trzecie mieyſce Myleſeyskie owce máyą/ to yeſt bywáyą poczitáne zá naylepſze po dwoyich. Mącz 447d (2); ModrzBaz 25 (2); vkazali mu sposob wychowania y od prawowania tych Cięzarow (na ktore nawiętszy ma pozytek poZupach zSambora) ActReg 129; GrochKal 5; LatHar 39 (2); WujNT przedm 5 (3); SiebRozmyśl [A2]; SkarKaz 578b; SkarKazSej 692a. ~
Z nadrzędnym liczebnikiem porządkowym (40):
~ Połączenie: »pi(e)rwszy, wtory po [kim, czym]« = drugi z kolei pod jakimś względem; secundus a(b) HistAl, Vulg, Mącz; secundus Mącz (28:12): OpecŻyw 2v (2); iż ona waſzę pańską miłoſc pana [...] po krolu iego miłoſci niemal pirwſzego za mążonka miała WróbŻołtGlab A3; A ia też chczę na ten czas odpocżynąć ſobie A pirwſzym cie w kroleſtwie po ſobie przekładam RejJóz L (2); HistAl L5; BibRadz I 1v marg (2); Włádziſław Arcybiſkup Strygońſki/ pierwſzy po krolu miedzy duchownymi. BielKron 305v (7); Panis secundus, Czeládni chléb álbo pierwſzy po pańskim. Mącz 378a (2); OrzQuin K3; RejPos 215v; BiałKat 108v (2); RejZwierc 125v (2); Nád to wyznawamy/ porządek ]...] około wielebnych Pátryárchow: iż Konſtántynopolſki Pátryárchá wtory ieſt po naświętſzym Kzymſkim [!] Biſkupie/ Trzeći Alexándryiſki/ Czwarty Antyoſki/ Piąty Ierozolimſki. SkarJedn 273 (5); áby [...] iego Cárogrocką ſtolicę po Rzymſkiey/ pierwſzą nád Anthyocheńſką y Alexandryiſką y Hierozolimſką przełożyli. SkarŻyw 318 (3); StryjKron 406 (2); Chćieliſmy twe gęśli oddáć páſterſkiemu Bogu [...]. Niechćiał przyiąc vpominku/ bo nie vſał ſobie Zeby więc brákiem nie ſtánął/ y wtorym po tobie. KlonŻal B3; KmitaPsal A3; WujNT 68 (4); Nie ruſzyło ćię ono złoto/ y dobre mienie/ y cześć oná po krolu wtorym być/ y świát rządźić SkarKazSej 668b. ~
Z nadrzędnym zaimkiem rzeczownym (1): znaydzieſz iákiey chwały thá ſławna wielmożność Potrzebuie od ciebie zá tę hoyną ſzcżodrość. Ktorą widziſz iákoś ieſt hoynie obdárzony/ Ze żaden po Anyelech nie ieſt ták ſtworzony. RejAp AA6.
W połączeniu z grupą imienną zawierającą przymiotnik w stopniu najwyższym (6): po yey mylem ſynye ona [Panna Maryja] yeſth nayuyſſa prawda PatKaz II 29; Sluchaymyſz namyleyſzy o tey myley panny nayczyſthſzem począczyu wzyuoczye ſzwiątey anny mouyą yſz to bylo nayczyſtſze począczye po yezuſye ſynu bozem PatKaz II 65v; KrowObr 33v; Leszcz Rzecz A5v; GórnDworz K6; Krol I. M. polſki/ etc. etc. Pánem/ y naywyſzſzą zwierzchnośćią po Pánu Bogu thych Xięſtw ieſt. KwiatOpis C2.
W przeciwstawieniach: »nad, przed ... po« (2): ijż panną Mariá [...] ieſt panna nad pannami/ ktorá przed ſobą niemá pirwé/ anij po ſobie má takowé panny wtoré OpecŻyw 187v; Dobrze nam ieſt/ pocżąć záraz [...] mowić/ o [...] Bogu/ [...] vkázuiąc to/ iż y ná deń y po nim niemáſz nic. CzechEp 238.
W charakterystycznych połączeniach: po [kim, czym] być dobrym, być panem [komu, czyim] (3), mieć cześć przodkowania (przodkowanie czci) (2), mieć miestce, rozkazować, panem [swym] wyznawać [kogo], zwierzchność [czyją] ważyć.
Połączenia: »nalepsze (a. sup dowolnego przymiotnika) (jest) [co]... (potym) po nim (... potym)« (6): IAycza Kokoſze á kuropatwie nad inſze ſą nalepſze/ á ponich kacże FalZioł IV 20a; bo ten wiatr ieſt nazdrowſzy [...]/ Poniem dobry ieſt wiatr od wſchodu/ á pothym od zachodu FalZioł V 62 (4); BielKron 292v; Grecki ieſt [język] nacudnieyſzy/ á po nim Láćińſki. GórnDworz F7.
»naprzedniejszy... wtóry po [kim]« (1): Wziął też Hethman Sáráiaſzá naprzednieyſzego kápłaná/ y Zofoniaſzá wtorego po nim [Seraiah sacerdotem primum et Sephaniah sacerdotem secundum] BibRadz Ier 52/24.
»przedni (przedniejszy) ... po [kim, czym] (... potym)« (3): W Europie Dunay przednieyſza rzeká [...]. Po nim Renus w Niemcech BielKron 461 (2); przednie [mleko] Koźie/ po nim owcze/ á potym krowie. SienLek 6v.
»przodkiem (a. napirwej, a. naprzod, a. wprzod) ... po [kim] (zaś)« (5): KrowObr 110; BielKron 305v; GrzegRóżn N2; Napirwey Hetman wielki álbo źiemſki wſzyſtkim roſkázował y dźiś roſkáżuie/ po nim Hetman polny/ kthory ná iego mieyſcu czáſem bywa. BielSpr 70; Przetoż [ksiądz Powodowski] wyſtáwia wprzod oycá wielkiego/ á po nim ſyná/ teżći wielkiego ále wżdy od oycá wſzytko máiącego CzechEp 251.
Połączenie: »naprzedniejszy... potym po [czym]« (1): Coż to tedy ieſt/ przez coby ku poznániu rzecży tych mogł przyść beſpiecżnie cżłowiek? Oto ze cżterzech/ ktore ku temu ſłużą/ ią tę naprzednieyſzą vpátruię: to ieſt/ ſámo [...] ſłowo Boże. [...] Potym po ſłowie Bożym/ może też pobożny y wierny cżłowiek/ tę wtorą rzecż bráć ku poznániu tego CzechEp 234.
»po dawności« = zgodnie z dawną tradycją; od dawna (1): Ale ieſli y potomki kto obowięzuie, to iuż będźie pactum reale nie perſonale: przetoż y po dawnośći Tuitia w téy mierze ſłuży SarnStat 1269.
»po [czyjej] głowie« = zgodnie z czyimiś poglądami (1): Mowią: niechcemy tych kśiąg/ nie ſą świętym piſmem. Wierzę. Bo im nie po ich głowách y wymyſłách. SkarKaz 382a.
»po myśli« [w tym: czyjej (46) – „sw(oj)ej'”(31)] = zgodnie z myślą, pragnieniem, tak, jak się chce, też: szczęśliwie, pomyślnie [w tym: z negacją (11)]; ad cor, ad animam suam, ex sententia PolAnt (92): Y ſnadz by mi ſie też co niepomyſly trefiło wſſytko przyimę zá dobre RejPs 83 (6); RejRozpr Kv; Ach moy namileyſzy ſinu wſzytk oiako [!] racżyſz Po twey myſli nieh [!] ſie dzieie RejJóz P8v (9); RejKup ſ7 (3); Iáko gdy chodzim wedle woley bożey/ wſzytko ſie nam po myſli dzyeie LubPs Xv marg (6); RejWiz 43v (9); Iuż ſie pewnie ożenię/ [...] Poymę ſobie kſwey woli vbogą dziewecżkę/ Wyćwicżę ią pomyſli ſobie by owiecżkę. RejFig Dd2v; RejZwierz 31v (3); BibRadz *5 (2); RejAp 48v (2); RejPos ktv (11); Bo nie dziwuy ſie temu nic/ iż ſie ná máły cżás co po myſli iego pofortuni złośćiwemu RejZwierc 184v (11); BudBib Is 40/2 (2); PaprPan B2; Poſłowie/ widzę/ idą noſy powieśiwſzy/ Znáć że nie po ſwey myſli odpráwę odnoſzą. KochOdpr C3; Náſz bóg na niebie: cokolwiek zámyśli/ Wizytko ſye muśi ſtáć po iego myśli. KochPs 174 (5); StryjKron 567; NiemObr 130; Odmów ieſlić niepomyśli: day maſzli dáć wolą KochFr 10; WisznTr 25; Niechay záwżdy ſwé ſpráwy odpráwia ſczęśliwie: Niechay fráſunku nie zna/ niech po myśli żywie. PudłFr 67; ActReg 31; Boże/ co trzymaſz ten świát w garzći ſwoiey/ W ktorym po myśli wſzyſtko idźie twoiey GrochKal 7; cozby ſię dźiało/ gdyby ná nim [świecie] wſzyſtko po myśli było? WysKaz 11; GosłCast 28; Puśćiła ſie po morzu/ ſzcżęſciu [!] porucżywſzy Wiátrom [...]. Ktore ią do Afryki fortunnie przybiły/ Y ná wodzie iey tákże po myſli ſłużyły. PudłDydo A2v.
~ Z nadrzędnym rzeczownikiem lub wyrazem użytym rzeczownikowo (9): Bo bacżę z Iozephowey tak ſmętney poſtawy Iż mię w rychle podkaią niepomyſli ſprawy RejJóz G5 (2); RejKup q3; BibRadz Eccli 27/16[17]; Pátrz iáko ſie oko kocha gdy co pięknego po ſwej myſli widzi RejZwierc 142v; Iuż więc tám trudno náleść po myſli noclegu. RejZwierc 120v (3); BudNT przedm dv; Krolu Miłośćiwy/ Końcá nie będźie tey náſzey wypráwie/ A wiátry mamy po ſwey myśli práwie: Kto wie/ przeciwne nie wſtánąli potem? GrochKal 8. ~
»po swej myśli« = życzliwy, przychylny (2): Więcz y ſwiadki czo ſlyſzę po ſwey myſli macie RejJóz H3; Owa ták długo ſpiewał muzyk ón [tj. Orfeusz] vbogi/ Ze muśiał mieć ná koniec po ſwéy myśli bogi KochTarn 76.
»po niewoli (a. niewolej)« = wbrew woli, niezgodnie z wolą, nie tak, jak się chce; z musu, z konieczności; pod przymusem (65): A ták gdy tylko z ſámą był/ Poniewoli corkę zgwałćił. BierEz Hv (5); ya mvſche tam yechacz nie poswey woły ale po niewoly chocza bich nierad yechal tedj mvſche yechacz LibLeg 11/48 (2); RejRozpr I4 (2); RejJóz B2v (2); MurzHist G2 (2); MurzNT 21; KromRozm II n2; BielKom G4; KrowObr 149v; RejFig Aa7v; RejZwierz 139; BielKron 154 (6); KochSat B2; Nihil facit nisi malo coaetus, Nic nie czini yedno po niewoley/ álbo áliſz yuſz muśi/ áliż go dopędźiſz yáko wołu do yárzmá. Mącz 205b (5); GórnDworz H8 (3); ktorzy poniewoli y z przećiwiánim táką mękę ćierpią/ wſzyſtek pożytek Doſyć vcżynienia tracę KuczbKat 225 (2); RejZwierc 13 (4); BielSpr b4 (4); WujJud 217v (2); BudBib Esth 14/15; Będą mu wſzytcy posłuſzni z chęći á nieponiewoli [omnes non inviti] ModrzBaz 23v (3); Włodimirz [...] Rochmidę też poniewoli ſobie wziął w małżeńſtwo. StryjKron 130; KochFr 28; KochMRot C2v; WerKaz 302; KochPieś 20; GórnRozm A3 (3); GórnTroas 42; OrzJan 30 (2); LatHar 603; WujNT 329; PowodPr 83; GosłCast 73.
»po plecu(-ach) [czyim]« = stosowny dla kogoś, odpowiedni do czyichś możliwości, zgodny z czyimiś możliwościami (5): Dźiękuy Bogu iżći dał koniá po twym plecu Prot A4v; Teraz czás przynióſł/ żem ieſt [sklenica] Głoſkowſkiemu dáná: Niemogłám mieć lepſzégo po ſwym piecu páná. KochFr 123 (2); WyprPl B; KlonFlis D2.
»po plemieniu« = zgodnie ze swoją naturą, w naturze (1): Nie zdradzay pánie ieleniu/ Niemaſz tego po plemieniu BierEz N2v.
»po poselstwie, pozwie« = zgodnie z tekstem pisma urzędowego, zgodnie z pozwem (1:1): Iakom ya ssynowczy swemy [...] dal prava [...] ynaczey doziczil Grzegorzevy vicaryemv wbabiczach y [...] yanowy sthanyslavovy Mikolayovy [...] stroną sgych [!] dzyathkam [...] po poselsthwye y popozwye [...] thichto ZapWar 1518 nr 2207.
»po prawdzie« = zgodnie (zgodny) z prawdą, prawdziwie (prawdziwy), jako prawdziwy; rzeczywiście, naprawdę; vere Vulg, PolAnt (12): Kupiłćiem ſługę tákiego/ Nie widziáłáś cudnieyſzego. Dźiewki gdy to vſłyſzáły/ A poprawdzie to mnimáły: Ięły ſie miedzy ſobą wádzić/ [...] Rzekąc [...] BierEz B3v (2); MetrKor 61/35; KromRozm III L5v; Cżemuś nie weſoł Iuſtinie/ Alboć co zginęło s ſkrzynie/ [...] Albo zły cżlowiek náłáiał/ Powiedz mi iedno poprawdzye BielKom F7v; Leop Act 12/11; BielKron 56v; Ieſt ták poprawdzie/ iż kto práwie miłuie/ wſzytkę ſwą myſi/ wſzytkę śiłę/ y ſtáránie ná to obráca/ áby ſie tey ktorą miłuie podobał. GórnDworz Cc3 (3); BudBib 3.Reg 8/27; Oblecżony w dębinę zá ręce zá nogi/ Cżeka ſrogiey ſpowiedźi nieborak vbogi. Więc go ćieſzą: wynidźieſz/ wynidźieſz nieboże [...]. Y wynidźieć poprawdźie: Lecż ná on świat z tego. KlonWor 38.
»po prawdzie« = poważnie (2): Serio haec dicis, an ioco, Po prawdzieſz to mówiſz czyli śmiechem. Mącz 386c (2).
»po prawdzie« = co prawda, jakkolwiek, chociaż; quidem Vulg (5): Leop Tob 12/19; KochZuz ktv; GórnDworz R5v; RejZwierc 95; Piérwſza ſpodnia [szata], od onégo wzroſtem poprawdźie máłégo y to gárbáćiuchnégo, ále w náukę, w rozum, w wymowę y głębokośćią piſmá, wielkiégo, Stániſłáwá Sokołowſkiégo. GosłCast 4.
»po prawdzie« = prawdę mówiąc; jednak, niestety; vere Vulg (28): KromRozm I Lv; Leop 1.Reg 25/21; RejZwierz 103; Acz (po prawdźie) do dobrey ſławy tá zła drogá/ Niechay wam będźie (proſzę) miłá tá przeſtrogá. Prot C4; GórnDworz C8 (10); RejZwierc 99 (2); KochPs 41 (2); NiemObr 49; WRóć mi ſerce Iádwigo [...]. Bo poprawdźie ſámégo ſercá/ krom ćiáłá/ Niebaczę żebyś iáki pożytek miáłá. KochFr 42 (3); Gdźieś [w Szwecji] wſzytko wedle myśli Páná ſwégo ſpráwił/ Siebieś poprawdźie troſki niemáłéy nábáwił. KochPam 80; KochPieś 14; PudłFr 2; GórnRozm D4v; KochWr 40; WujNT przedm 26; [wierę pó prawdźie mowiąć/ ſzkodá wam y tych ocżu ŁaszczOkulary F2].
hebr. »po sercu« = zgodnie z życzeniem, tak jak by się chciało (1): POćieſzayćie/ poćieſzayćie lud moy/ mowi Bog wáſz. Mowćie po myśli (marg) wł. po sercu (–) [ad cor] Ieruſzalimowi BudBib Is 40/2.
rus. »(nie) po wierze« (2): [W rocie przysięgi:] iuxta hac rotam Iuramenti Chreſczv swe licze po wierze, po prawdzie. MetrKor 61/35 (2).
»po woli(-ej) [w tym: czyjej (52) – sw(o)jej (42); komu (6)]« = zgodnie z wolą (czyjąś), życzeniem (czyimś), tak jak się chce (jak ktoś chce); zgodnie z upodobaniem [w połączeniu z negacją: wbrew woli]; ad arbitrium suum, pro suo arbitrio Mącz (77): BierEz F (2); povyeſſ zebyſzmy mv zyczily abymv ſzią na wſzem sczanſzlyvyae a powoly yego vodzilo LibLeg 7/37 (7); RejRozpr D; RejJóz H; RejKup d5v (3); yáko kyedy ono kto nyemoże zá rázem wyrwáć álbo obálić drzewá álbo kołu mocnye w źyemi tkfyącęgo/ cholebánim ná tę y ná onę ſtronę pomáłu ij pyerwey zwątli/ toż po tym ma ij powoli KromRozm I M4v; porucznicy roznye káżdy po ſwey woli ſwoyę częſc woyſká ſſykował KromRozm III F8v (4); GliczKsiąż B3v; GroicPorz gg3v (2); GroicPorzRej C4; RejWiz 88 (8); RejZwierc 108; BielKron 82; GrzegRóżn Fv; Ad arbitrium suum scribere. Po/ álbo/ wedle woley yego piſać. Mącz 3a (3); RejAp 68; GórnDworz K3; RejPos 224v (2); BielSat G2v; RejZwierc B4 (8); áby nas ich ſrogośći záchowáć raczył/ niemniey theż y Hołdu dawánia tego nieznośnego ierzmá/ ábyſmy po iego woley táńcowáć nie muſili. MycPrz II B4; Strum N3 (2); PaprPan Fſ3v (2); wſzythko chćieli po ſwey woley mieć. NiemObr 159 (3); BOgá ſię bać dźiatki trzebá/ Kto ſię chce doſtáć do niebá. Y po iego woléy chodźić KochMRot A2v; BielSen 16; Ták odbieżáłé ſtádo więc drápáią Rozboyce wilcy/ gdy powoli máią: Ze áni páſtérz nád owcámi chodzi/ Ani oſtrożnych pſów zá ſobą wodzi. KochPieś 38; PudłFr 21 (2); GórnRozm I4; SkarKaz 579a; GosłCast 31; PaprUp H3; ActReg 117; Y gdźieby ſie powoli méy tá rzecz toczyłá/ Troiá z ziemią nigdyby zrównána nie byłá. GórnTroas 24 (2); KTobiem ocży wynioſł/ o Boże moy wiecżny/ Po ktorego woli/ chodźi bieg Słonecżny GrabowSet S2; OrzJan 19; WujNT przedm 15; SarnStat 622 (2).
»by po woli było« = gdyby było dozwolone (1): Tákież y owy Cżayki [tj. zakonnice] co ná głowie płatek/ Noſzą [...] rzkomo opuśćiwſzy ſwiátek. [...] by powoli było/ Iákoby ſie s płatkiem w tanku nie ſkocżyło. RejWiz 38v. ~
»po (swej) woli(-ej)« = życzliwy, sprzyjający; życzliwie (15): BielKom D8v; LubPs C2v marg; Bo widzę z iey otuchy iżeſcie weſeli/ Zda ſie wam byſcie iuż ſwiát po ſwey woli mieli. RejWiz 28v; Widzyał Lábán iż Bogá miał po ſwey woli Iakob/ wżdy nie záwżdy Iakobowi vmowy dzyerżał BielKron 15; Ventus operam dar, Mamy wiátr á pogodę po ſwey woley/ folguye nam powietrze. Mącz 483d (2); OrzQuin O2; RejPos Ooo5v; RejZwierc 227v; Iáko to łácno/ piſáć ſye z rozumy/ Kiedy po woléy świát mamy KochTr 16; PudłFr 16 (2); ZawJeft 21; GrabowSet T3; KochFrag 16.
»po (swej) woli(-ej)« = posłuszny, uległy; spokojnie [w tym: o uległości seksualnej kobiety wobec mężczyzny (3)] (10): RejJóz G7v; RejKup f2v; BielKron 119v; Frenum mordere, Przećiwiać ſie/ Nie chcieć być po woley. Mącz 136c; Kto cżytał ſpráwę oney ſwiętey pániey Zuzánny/ gdy ią dwá ſtárcy nalaſzſzy w ogrodzie á oná ſię kąpie chcieli mieć po ſwey woli. RejZwierc 126 (2); BielSpr 13v; PaprPan B; przi tich co bi ich belo wigubiono niewinnich/ tilko dla tego ze niechcieli bic po ich woli. PaprUp I4; CzahTr Iv.
»po (swej) woli« = w (swej) mocy, w (swoim) władaniu; w (swą) moc, w (swe) władanie (18): BierEz Kv; iako go [Jezusa] męcżyli [...] rozmaijtym ſiepanijm/ gniewliwym policżkowanijm/ za wloſy rwanijm [...]/ to wſſytko na iego wielką ſromotę cżynili bo go powoli mieli. OpecŻyw 108; RejZwierz 20v; BielKron 81 (4); Habere potestatem alicuius, Mieć kogo w ſwey mocy/ álbo vżywáć kogo po ſwey woley. Mącz 430d; BielSat M4v; RejZwierc 45; KochPs 44; BielSjem 10 (2); NIe źle czáſem zámilczéć/ co człowieká boli/ By nieznał nieprzyiaćiel [tj. ukochana]/ że ćię ma powoli KochPieś 26; ieſli ſye vſtrzeżeſz z młodu tego kátá [tj. miłości]. Wérzmi/ żeć przydźie plęſáć ná twé śiwé látá. A ták lepiéy ći teraz dáć mu ſye po woli PudłFr 35; ArtKanc D12; GórnTroas 39; SarnStat 1171.
»po swej woli(-ej)« = samowolnie; bez zezwolenia (11): Prawa jakie chcą składają, Po swej woli ustawiają. BierRozm 6; RejZwierz 142; Ad Arbitrium suum sententiam dicere, Po woley ſwey oſądźić. Mącz 14a; Lecż żadnemu nie wolno rządu kośćielnego odmieniać po ſwey woli WujJud 182v (6); GórnTroas 54; ZAki waguiącé ſie/ á po ſwéy woléy biegáiącé [qui scholam reliquerint; remisseque et licentiose vixerint JanStat 224] z miaſt y z miáſteczek roſkázuiemy wypędząć. SarnStat 200.
»po woli« = wolny, nie zajęty pracą; wolny czas (2); Rozeſuai [!] ze czoċ Lepſego Kiedy mas czas powoly. RejKup b2; [Węże] Wnet ſámodźielną komięgę robotą/ Z ſiebie vplotą/ W śrzodku z ogonow żywą krátę wiją/ A z kráiu káżdy z wynieśioną ſzyią/ Pilen porządku [...]. Naprzod głowámi wćiąż płynie tá ſtroná/ Zá nią ſię ćiągnie wſzytká zgráiá oná/ Drudzy tym cżáſem gdy powoli máią/ Odpocżywáią KlonFlis E2v.
»po woli« = dość, dostatecznie; wystarczająco; do woli; tyle, ile (się) chce (12): By ieno do czaſu czyało Powoly ſię nabuialo. RejKup D (2); RejWiz 114; RejZwierz 126 (2); Bo o przodkach iego [...]/ o zacnoſciach iego/ iuż ſie powoli może káżdy dowiedzyeć ieden od drugiego RejPos Ooo4v; RejZwierc 144v (2); CzechRozm 9v (3); SarnStat 1263.
»po ((swej) dobrej) woli(-ej)« = dobrowolnie, bez przymusu; voluntate (et benevolentia) Modrz; sponte JanStat (21): MetrKor 40/821; yz nas poſtawyly Thurczi [...] abich tesz dzierzal ſnymy ale yabich niedzierzal powoly ſnymy any bede dzierzal ale s chrzeſczyani bede dzierzal LibLeg 11/47 (2); RejKup e4 (2); MurzHist g2; BielKom g4; wolę powoli Zárázem ſie odgniewáć/ niżli poniewoli. RejFig Aa7v; w ocćie rutę wárzyć/ y dáć ią bydłu pić/ á niechceli powoli/ lać mu w gárdło y miedzy oczy. SienLek 157v; RejPos 244 (3); RejZwierc 177v (3); PaprPan P4; ModrzBaz 102; KochTr 23 (2); Nie dopuſzcżayćieſz dźiatkom ſwym ſwey woley vżywáć; y owſzem gdźieby was po dobrey woley ſłuchác niechćieli/ tedy rozgą álbo bicżem káráć ich maćie WerKaz 302; SarnStat 191.
»po woli« = póki czas, w czasie stosownym, odpowiednim (3): By iedno [w Kamieńcu] ledá murek ná gorze ſpráwiono [...]. Aby ſie wżdy kęs było zá cżym broniąc zákryć [...]. Cobychmy teraz grzywną powoli zátkáli/ To w on cżás trudno będzie bychmy wſzytko dáli. [...] Anoby ſnadź nalepiey nárzekáć powoli/ Iákoby wcżás wrzod goić niż bárziey záboli. RejZwierc 248v (3).
»po woli« = spokojnie, bez przeszkód (1): [Sertorius] po wále rozłożył drwá y zápalił ie/ nieprzyiaćiel nie śmiał dáley/ á on ſie powoli przepráwił przez Rzekę. BielSpr 44.
»po woli« [bez wystarczającego kontekstu, w przykładzie ilustrującym łączliwość „l” oraz „i”] (1): liſzki ſzvkáli po woli. JanNKar G3.
»nie po woli« = mocno, silnie; nie poddając się (2): Nie ták ten ćiężko ſtęka/ który niepowoli Poſtáwi ſie chorobie GosłCast 24 (2).
»po wolności« = łagodnie, grzecznie (1): Idźcieſz [książki] też ſmiele do Litwy/ [...] Wieldzy tám rządzą pánowie/ Dobrze bácżni ná rozmowie/ Rádzi też piſmo cżytáią/ Bo wielkie vrzędy máią/ Powiedzcie im powolnośći/ By was przyięli w ſwe włośći BielKom A4.
Połączenie: »po (...) po« (2): iżby cżłowiek/ by wſzytek ſwiát poſiadł á opánował/ y wſzythki ſkárby iego/ á duſzę ſwą źle opátrzył/ [...] tedyby mu nie po tym po wſzytkim nie było RejPos 315v; Przeto namilſza Páni chćieyże wiedźieć o tym/ Zeć po tákich wymyślech by namniey nic po tym ZbylPrzyg B.
»coż po [kim]« = co się z kimś stanie, co się z kimś będzie dziać, jaki będzie czyjś los (2): O Pánie moy: ieſli ty oko twe y twarz twoię odemnie odwroćiſz: coż po mnie? zginąłem/ ieſli mi ſobie ſłużyć nie każeſz. SkarKazSej 672a (2).
»czart [komu] po [czym]« = niepotrzebne komuś (1): drogo on práwi te twoie grżywny kupił/ bo ie zápłáćił duſzą. A mnie Czárt (práwi) po iego duſzy? Wolałbym te pieniądze co ze mnie złupił. GórnRozm G3.
»nic tu po [czym]« = nie ma tu czego (1): Zaſz mądry Gábinius miałby z nim [Mikołajem Sienieńskim] co gádáć/ Prętkąby odpowiedź wzyął coby mu ſmiał zádáć/ Może tho káżdy poznáć po iednym vrzędzye/ Bo to dobrze rozumieſz iż tu nic po błędzye. PaprPan M3.
»po [czym] nic« = nie stanowi tematu zainteresowań, nie wiąże się z czymś (1): Poćwierdziwſzy Dámáſus wſzytko to ná co ſię im był z iáchać kázał/ [...] tego po cżym nic ná onym zborze nie było/ to ieſt około rządow kośćielnych y podnieśienia Cárogrockiego Biſkupá nád inne Pátryarchy/ nigdy poćwierdzić niechćiał SkarJedn 177.
Z nadrzędnym rzeczownikiem (7): RejPos [344]v; ModrzBaz 84v; tych którzyby niechćieli ſłuſznégo rękoięmſtwá po ſobie ſtáwić y dáć/ wedle wyſtępku y złégo vczynku tylko wyymuiemy. SarnStat 702 (3); Pogroźił ſię Pan Bog y inſtygowáłá ſpráwiedliwość iego ná Niniwity/ áby ie źiemiá pożárłá: ále ſię oni pokutą y trzemi dni poſtu wyprośili/ y dekret po nich miłośierdźie vczyniło. SkarKaz 3a (2).
W przeciwstawieniu: »przeciw [komu]... po [kim]« (1): Co tedy Eraſmus iáko ſyn od Papieżá vmiłowány vcżynił/ wſzytko to dobrze: ktoż przećiw niemu/ gdy Papież po nim/ iáko po vmiłowánym ſynu? CzechEp 76.
W charakterystycznych połączeniach: po [kim] być (3), dać [co], mieć [kogo, co] (73), prosić, wotować (2); dekret po [kim] (3), dowody, rękojemstwo (3).
»po sobie« = na swoje poparcie, usprawiedliwienie, za sobą; korzystny dla siebie, sprzyjający; umożliwiający uzasadnienie swoich poglądów lub dowiedzenie swej niewinności w sądzie; pro se Modrz; de se JanStat (80): BielŻyw 41; kyedy mam poſobie Czo niebo odmyka Piotra Pewienem go by wiecz kmotra RejKup v2 (5); Yeſli ty maſz po ſobye Alexándrá y Athánázego/ mąm ya Ariuſá y Eunomiuſá KromRozm II r (5); Abowim káżdey rzeczy piſmem/ á [...] ſłowem bożym podpiráyą: A wąm kſyężey iżeby przećiw nim yákoś piſmá nyedoſtawáło. Ale yuż widzę/ iż y wy z potrzebę go po ſobye maćye KromRozm III A4v; Máyą po prawdźye Ruś y Grekowye wyelkye podobyeńſtwo po ſobye/ iżby v nich myał być koſcyoł/ z tych znákow ktore rozbiramy. KromRozm III L5v (5); kiedy ſie Papieżowie vbogáćili/ [...] y Pány thego Swiátá ſobie zołdowáli/ y po ſobie mieli. KrowObr 235 (6); RejWiz 106; OrzList g4; chćiał Senat áby poſpolity lud [...] z nieprzyiacielſkich kráin żywności ſobie doſtawał. Ale Trybunaći albo Mágiſtratowie máiąc práwá mocne po ſobie/ niechcieli ná to przyzwolić. BielKron 108v (8); Ale więc rzecz tákowa [tj. rządzenie] przyſtoi iednemu. W ktorym ſtáteczny vmyſł/ ktemu świádom Woyny/ Sczęśćie po ſobie máiąc/ y z baczeuiem [!] hoyny. Prot B4; SarnUzn Cv; LeovPrzep a2v; RejAp 104v (3); RejPos 317v (2); RejZwierc 82v (3); Trzebá też to wiedzieć káżdemu ſprawcy woiennemu/ iż kthemu bárzo pomaga wiátr y mieyſcá po ſobie mieć/ ábowiem gdy wiátr w ocży/ bárzo przekáża/ wſzyſthki prochy y przećiwnośći idą ná ćie/ [...] Mieyſce theż [...] gorzyſte/ trochę pomaga/ gdyż káżda ſtrzelbá y drzewce z ręku/ thężey idzie z gory niż z dołu. BielSpr 16v; Y Auguftyn ś. dowodźi/ że ten obycżay śpiewánia hymnow y Pſálmow ma po ſobie Páná Chriſtuſowe y Apoſtolſkie náuki WujJud 186v (2); Ieſli rzecże do was Fáráon rzekąc: daićie po ſobie cudo [tj. uczyńcie cud, który by świadczył o waszej mocy kapłańskiej]. tedy rzecżeſz do Aharoná/ wezmi laſkę twoię/ á porzuć przed fáráonem że będzie wężem. BudBib Ex 7/9 (2); BudNT przedm b8; CzechRozm 64 (2); Wiele rzecży ieſt/ ktore niemáiąc po ſobie żadney słuſzney do tego przycżyny/ ſą wzwycżay wzięte ModrzBaz 5 (6); Máiąc páná [tj. Boga] po ſobie/ iuż ia z ludzkiéy ſtrony Niemogę być vſzkodzony. KochPs 177; SkarŻyw 301; wedle ćiáłá vrodzenie Chriſtá Páná ma po ſobie inſzych świádectw piſm ś. doſyć CzechEp 157 (5); NiemObr 66; GórnRozm L; KochProp 6; Abowiem omowcá muśi mieć po ſobie iáką do tákowego ſwego poſtępku [tj. aby tak postąpić] nienawiść/ do tego ktorego ſpráwy ſzácuie. Phil G4; KochPij C; KochFrag 47; Ten tedy nayduk [...] niemiawſzy po ſobie żadnéy zacnośći rodu/ żadnéy przodków ſwych powagi/ żadnego oycá/ mógł że dobrą drógą y práwą woyną/ nie rzekę króleſtwá/ ále ráczéy lichégo poymáńcá iákiégo doſtáć? OrzJan 26 (2); WujNT 5; Życzyłbym iednák Oyczyznie tego, áby kożdy co kto może y vmié, byle miał po ſobie rácię ſłuſzné, nie lénił ſie okázáć co pożytecznégo bydź oyczyznie rozumié. JanNKar D2v; á [zdany, tj. oskarżony] choćby też liſtowné álbo inné dowody po ſobie znácznieyſzé pokázował, tedy przedśię Podkomorzy ieno ná w wiedzienié powodowéy ſtrony y ná przyśięgę z świádki pátrzyć ma. SarnStat 465 (3); CiekPotr 30; CzahTr 13v; SkarKaz 118b.
~ W charakterystycznych połączeniach: dać [co] po sobie (3), mieć [kogo, co] (72), pokazować dowody, stawić rękojemstwa (2), ukazać znaki. ~
W charakterystycznych połączeniach: po chorągwiach, cieniu, dekreciech, [czyich] domach (domiech) (12), (nie)dostatku (2), familijach [czyich] (17), herbach, huffiech, mieścach, mowie, narodziech [czyich] (7), nosie, odzieniu, osobach, pokoleniu, porządkach, powiatach, rodzajach, rodzinach [czyich] (3), rozdziale, sierści, trąbieniu, twarzy, uczynkoch, wieczerzy, wojewodztwach (2), znakoch (zwierzchnym znaku) (2), żądzy; po [kim, czym] być szukan, dojść [czego], (na)liczyć [kogo] (8), obrok dawać (2), porozumieć, potykać się, pozwać [co], raczyć [kogo], rządzić się, sądzić (się) (być sądzonym) (6), sprawować (się) (3), własności [czego] zrozumieć, zachować się, zmierzyć [co] (2), znaczyć się, znać [co] (2), znamionować się (3), zwać [kogo].
»po imieniu (własnym)« = z imienia, nazywając imieniem własnym, wymieniając imię własne; imiennie; ex nomine Vulg, JanStat (2): żadna záś [niewiasta królewska] niemogłá wniść do Krolá/ áż gdyby Krol chćiał/ á iey po imieniu właſnym roſkazał przyść. Leop Esth 2/14; ma bydź to nápiſano w innym odłożeniu o więtſzą rzecz/ gdźie ieſt ſpráwá/ y z kim po imięniu SarnStat 768.
»po gwieździe, słońcu« = kierując się położeniem gwiazdy, słońca (1:1): piſmo ſwięte zowie ie Magi/ to ieſt wieſzcżkowie/ iż ſie wieżdzbą ſpráwowáli widząc gwiazdę nád ine iáſną/ po ktorey ſie ſpráwowáli y ziecháli ſpołu w drodze. BielKron 138; bo nie drogą ſzedł/ ále známionuiąc ſię po Słońcu przez gęſte láſſy/ y błotne ſtárzyny dárł ſię gdzie mogł StryjKron 442.
W charakterystycznych połączeniach: (po)baczyć (obaczyć, obaczon) (24) po [czym] (13), czuć, dawać [co], dobadać się [czego], domacać się [czego] (2), domyślić się (2), dopytywać się [= dowiadywać się] [czego], doznać [= rozpoznać] [kogo], dozna(wa)ć [czego] (3), patrzać [czego] poczuć [kogo], przyciągać [= rozpoznawać za pomocą powonienia] [co], przyznać, rozeznawać [kogo, co] (3), rozkazować, (po-, z)rozumieć (5), sprawić [co], sprawować się, szacować [kogo], uczyć się (2), uznawać, widzieć, wiedzieć, wierzyć, wyszpiegować, zgadnąć, znaczyć się (4), znać [= widać] [co] (5), znajomy, (po)znawać (się) (244); po głosie (6), mowie (9), obliczu (twarzy) (3), oczu(-ach) (2), owocu(-ach) (7), postępkach, rzeczy(-ach) (10), skłonności, skutku, słowie(ch)(słowkach) (5), uczynkach, znaku(-ach, -och) (21), zwięku (brzęku) (2).
Połączenie: »i z [czego]... i po [czym]« (3): RejKup m5v; Bo ſie iuż więc tám wfzytko dziwno wierći w głowie/ Poznáć to y s poſtáwy/ poznáć y po mowie. RejWiz 89v (2).
»po (samej, [czyjej]) postawie ([czyich] postawach)« = na podstawie wyglądu zewnętrznego; na podstawie zachowania (13): BierEz D2; Iako głupi ieſt ktoryby konia dla piękuoſci [!] iego kupił á nie patrzył pirwey czo ieſt zacż, tak też y ten ktory cżłowieka tilko po ſamey poſtawie á odzieniu poznać ſie domnimawa. BielŻyw 145; RejJóz F5; RejKup k8v (2); KromRozm II q2v; nie znam cie y niewiem nacż godziſz [...]. Ale znáć po poſtáwie y z zwycżáiu twego/ Iżeś cżłowiek pocżćiwy á nie myſliſz złego. RejWiz 46v; Widzę żeś ſie ſprácował/ iedz byś ſie otrzeźwił/ Bo znáć po twych poſtáwach żeś gdzyeś w przygodach był. RejWiz 109 (3); Prot C2v; PaprPan F; KlonŻal E4; CHoćia ſercá nie widźiſz: lecz znaſz po poſtawie/ Zem ći ieſt nieobłudnie: ále owſzem práwie. PudłFr 62.
»po sierści« = na podstawie koloru sierści (w odniesieniu do człowieka: włosów); też przen: dobrze, na wskroś, na wylot (11): Bo iaki kupiecz bywa takie miewa kramy Wſzak ſie dawno po ſierſći wſzytci dobrze znamy RejJóz H3; RejKup e4; RejWiz 16 (2); (nagł) Rzecżnicy. (–) TO ieſt ſtan oſobliwy/ komu ſie poſzcżęśći/ A wſzák ſie dobrze znamy/ á práwie po ſierśći. RejZwierz 102 (3); Bo ſnádnie Koleriká poznaſz y po ſierśći/ bo ſie vrodzi cżarno/ Melánkolik liſowáto RejZwierc 6v; Nu pri nas [wilków] nie wiełe [!]/ ále to iedná/ żeśmy wſzyſtko ſzárzy/ znamy ſię po śierśći/ á druga/ zgodá/ iedność/ miedzy námi wielka/ idźmy pri ná nie [psy]. CzahTr D3v (2); KlonWor **2.
»po skorze« = na podst. wyglądu (koloru itp.) skóry; przen: na podstawie wyglądu zewnętrznego (6): Koźlę więc dziurą poźrzáło/ Wilká po ſkorze poznáło. BierEz N2v (2); Ano kozdego po ſkorze Znacz chocz ſie wſpina ku górze RejRozm 392; ZNáć że to dáwny żołnierz po oblázłey ſkorze [tj. braku włosów] PaprPan Y3v; SkarŻyw 74.
»po wejźrzeniu« = na podstawie obserwacji wyglądu zewnętrznego, na pierwszy rzut oka (1): Tám Bobrowniki pozorne tym cżáſem Wnet ſię wynurzą zá źielonym láſem. Y ten Grod kiedyś/ znáć to po weyźrzeniu Był w ſzánowániu. KlonFlis Gv.
»po (z)wierzchu« = na podstawie cech zewnętrznych (2): bywa kośćioł Boży názwan niewidźiálnym/ [...] iż wybránych Bożych prawdźiwych nie záwſze pozwierzchu poznać możemy WujJudConf 138v; dyſputacije iakoby w rzeczách takich być miały/ co zwiérzchownemu ſye vznaniu niezwykły podáwáć. Rzeczy/ któré po wierzchu znáć/ dyſputáciy niepotrzebuią. Oczko [43].
»po czym« = po tym, na tej podstawie [jako wskaźnik zespolenia lub wskaźnik nawiązania] (4): BielŻyw 90; A w thym W. M. vpewniam/ że thegoż chcę/ cżego y moiá wdowá/ po cżym znáć/ iż ią bárzo miłuię GórnDworz Cc2v; [Chrystus] wſzędźie opowieda/ iż onych [tj. jego uczniów] nienayrzeć/ trapić/ przeſládowáć/ y ná oſtátek mordowáć miano. Po cżym też lat wie poznáć/ kto ieſt z owiecżek Chriſtuſowych NiemObr 18; ActReg 121.
»po tym, owym« = na tej podstawie, na podstawie tego [w tym: odsyła do zdania poprzedzającego (22), odsyła do zdania następnego (42)]; in hoc Vulg, PolAnt; in isto Vulg (63:1): March1 A4v; OpecŻyw 95; ForCnR B2; Nadewſzytko po tym dobre mleko poznáć/ ktore wſtrzyknione na paznogcie v palczow: nie zpłynie gdy proſto rękę dzierży FalZioł V 36 (2); BielŻyw 37; to ieſt dobre znamię zdrowia płodu w żywocie gdy cicze v brzemiennej ſą twarde, potim znać iż ſie płod żiwi GlabGad D7; LibLeg 6/115v (4); Na rękawicze pięrſczeny Nakładę zdrogych kamieny Bocż potym Biſkupa znają RejKup t8 (2); BielKom G5; KrowObr 65v; RejWiz 29; Leop Num 16/28 (7); BibRadz 1.Ioann 4/13; Potym znáć przyiaćielá gdyć nie pochlebuie Prot Av; Ziemię zdrową po tym poznáć/ gdźie zboże długo trwa/ Ludźi wiele ſtárych/ bydło zdrowe SienLek 2v; Czyſtą ránę po thym poznáć/ kiedy czyrwona á niebárzo wilka áni ſucha. SienLek 147v (3); RejPos 4 (2); KuczbKat 15; RejZwierc 213; RejPosWstaw [1434]; BiałKaz L4v (2); BudNT 1.Ioann 5/2; KarnNap A2; SkarJedn 35 (2); iſz ná iednym vmárłym doznáć chćieli Rzymiánie/ cżyiáby náuká lepſza byłá: potym/ ktoryby go znich kżywotu przywroćić mogł. SkarŻyw 600 (11); MWilkHist K4v; PudłFr 56; GostGosp 96 (6); WujNT Ioann 3/10 (4); SkarKazSej 672a (2).
Z nadrzędnym przymiotnikiem (1): Lecż teraz [...] Z powodzenia W. M. iuż ſtokroć [jesteśmy] weſelſzy. Cżego znák po oſobách W. M. ſkutecżny PaxLiz E2.
W charakterystycznych połączeniach: doznać ([czego]) po [kim], (po-, o)baczyć (34), pokazać się, pozna(wa)ć (13), (po)rozumieć ([co]) (8), ujrzeć [co] (tak) (6), znać [co] (23).
~ W charakterystycznych połączeniach: da(wa)ć znać (znak(i)) po sobie (20), okazować (pokazować, ukazować) [co] (74), udawać [co]. ~
»po sobie« = na podstawie własnego doświadczenia, własnych doznań, na podstawie obserwacji samego siebie; na sobie; u siebie (14): Ieſly czo baczys poſobie Tedy proſe radz oſobie. RejKup h7 (3); KromRozm I N2; nad to rozumiáł i báczył to po ſobie/ że przedtem niſz ku vznaniu prawdy przyſzedł/ nic o Boga niedbáł MurzHist F4v; KochSat B3v; Agnoscere ex se, Wiedźieć ſam po ſobie. Mącz 250d; iáko to poſpolićie po ſobie znamy/ iżgdy owo po wielkich niemocach ku dobremu zdrowiu przychodźimy [...]/ tedy więc máło pámiętamy ná ony boleśći GrzegŚm 38; Gdyż my ſámi tego po ſobie doznawamy/ iáko ćiáło náſze ieſt chwale Bożey przećiwne. CzechRozm 44v (2); KochPieś 44; SkarKaz 383a; GosłCast 24 (2).
~ W charakterystycznych połączeniach: baczyć po sobie (8), doznawać, poznać, rozumieć (2), wiedzieć (2), znać. ~
W charakterystycznych połączeniach: baczyć po [kim a. czym], domyślić się, okazować się, widzieć, znać [co].
W połączeniu: »(nie) na [co] ... albo (jedno) po [czym]« (2): BielKron 451v; A tym którzy dobrowolnie nie mogą przybydź álbo ſtánąć: Iáko kiedy kto ná naukę záiedźie, álbo po Rycérſtwie ozdobnym cudzéy nátiiéy, álbo ſłużbą ſie zábáwi: [...] Dáią mu téż Dilátią SarnStat 1287.
W charakterystycznych połączeniach: po igrze, kupiectwie(-ach) (9), łupiech, odpuściech, rycerstwie (3), rzemięśle, szpiegierstwie (2), świąci, terminie, zwycięstwie; potrzeba [czego] (potrzebniej) po [czym] (2).
»po kolędzie« = jako podarek (1): Ktora [arrha litteraria, tj. dar pisany] ieſzcże przed pulrokiem zgotowána/ po Kolędźie Mśćjwey Oſobie twey chętliwą ofiárą páść miáłá RybGęśli A2.
»po kolędzie« = z wizytą duszpasterską (5): RejRozpr E2v; BielKom C7v; Nie mieyże towárzyſtwá z owemi birety/ Co chodzą po kolędzye chluſtáiąc cżámlety. RejWiz 59v (3).
»po kolędzie« = z szopką bożonarodzeniową, aby przedstawiać historię narodzin Jezusa [też w przen] (4): owi byegunowie/ Co ich owo by z Wilkiem wſzędy po kolędzye/ Byegáiąc w káżdym kącie záwżdy pełno będzye. RejWiz 60 (2); RejPos 306; Tho też nieborak on dzbanarz [...] ſukmánę vbłoconą zá rękaw zá ſobą wlecże/ nogi mu chodzą po kolędzie [tj. zatacza się] RejZwierc 61.
»po kolędzie« = aby plotkować, obgadywać kogoś (2): Nie dáyże iey prożnowáć/ niechay ſzyie/ przędzye/ Lepyey niż po vlicach byega po kolędzye. RejWiz 60v; RejZwierc 25.
[»po Nowym Lecie« = aby dostać podarek z okazji Nowego Roku: Tego czaſu biegáią też dziatki po Nowym Lećie/ y przyiaćiele dáią ſobie Nowe Láto HerbNauka N5.]
»po potrzebie(-ach), sprawie(-ach) [czyjej(-ich) a. jakiej(-ich)]« = w celu załatwienia czyichś a. jakichś spraw (5:5): LibLeg 11/137v; Ale wżdy wnidź do domku/ bo znáć po poſtáwie/ Iż ſnadź muśiſz nie chodzić po iákiey złey ſpráwie [tj. nie masz złych zamiarów]. RejWiz 109; Ab re tua, Po twey ſprawie Mącz 1b; GórnDworz Q5v; RejPos 42v (3); RejZwierc 94v; Klucżnik ma dworu pilnowáć/ gdy Vrzędnik v roboty álbo po iákiey ſpráwie GostGosp 56; V roſkoſznych białych głow/ Pan záwſze ná leży. Puſzcża potomſtwo ná świát/ ták o cudzym chlebie Kiedy chłopek odiedźie po pilney potrzebie. KlonWor 62.
»po swej potrzebie« = aby załatwić potrzebę fizjologiczną (2): BierEz N4; abowiem po orawssi len y ynsse zboze posedlem po swey potrzebie do borru. ZapWar 1558 nr 2686.
Z nadrzędnym rzeczownikiem (8): wezmi [...] maſla cżyſtego nie ſlonego, [...] oleyku rożanego iednę vnciją/ żółtek po iednym iaiu ſwieży/ [...] zmieſzay, A [...] vcżyń maſć FalZioł V 110v; kſzyedzu yednemv vkradl szadlo po yednym wyeprzu LibMal 1545/98; IEſli który ſzláchćic Dźieśięćinę po Folwárku wydrze/ tákowy wydźiércá álbo złoczyńcá [...] będźie záklęt SarnStat 184 (2); przyznało ſie nie raz práwo y poſseſsia nievſtawáiąca dźieśięćin duchownych y po máiętnośćiách ślácheckich. PowodPr 24; [Dziesięcina po tej wsi należy ks. plebanowi płockiemu tak po kmieciach, po wójcie i po folwarku wytyczna. ZapMaz II 107].
~ [Połączenie: »z ... po«: Dziesięcina z tej wsi przychodzi plebanowi makowskiemu, a po 2 włókach wójtowskich dzwonnikim do kościoła makowskiego. ZapMaz II 144.]
»po swojej robocie« = swojej roboty, wykonany własnoręcznie; nie kupiony (2): Dobry kożuch spozłotką/ Zimie chodźić pániey Hárás z bárchanem Lećie/ bo to weźmie tániey. Dobra też y koſzulá po ſwoiey roboćie/ Nie bądź nikomu winien/ nię [!] będzieſz w kłopoćie. BielSat D2 [idem] BielRozm 25. ~
Z nadrzędnym rzeczownikiem (1): [Nigryte] puſcili ſtrzelbę z łukow [...] byliſmy pogotowi we zbroiach ſwoich/ boſmy to wiedźieli/ iż oni ſtrzałki iádem pomázáne máią/ iż ládá od ránki po nich cżłowiek vmrze BielKron 451.
Z nadrzędnym rzeczownikiem (współtworzy przydawkę dopełnieniową) (1): gdy by [złoczyńcy] niebyli śmierćią karáni/ máła by nádźieiá po nich byłá vpámiętánia y polepſzenia GroicPorz kk2.
W charakterystycznych połączeniach: chcieć [czego] po [kim] (78), chcieć (raczyć) mieć [co] (36), (do)czekać (się) [czego] (11), domagać się [czego], mieć [co] (2), nadziewać się (spodziewać się) [czego] (7), napierać się, obiecować (sobie) (2), potrzebować [czego] (15), pragnąć (6), (po)żądać (zażądać) (19); nadzieja była po [kim], potrzeba (było) (2).
W charakterystycznych połączeniach: dostępować [czego] po [kim], doświadczyć [czego], dozna(wa)ć [czego] (17), (po)znać (uzn(aw)ać) [co] (36).
W charakterystycznych połączeniach: być smutnym (zasmęconym, zasmuconym) po [kim, czym] (6), być zatrwożonym, być żałosnym, cieszyć [kogo] (jeden drugiego) (3), kwilić (2), lamentować (4), płakać (płaczący) (2), stękać, styskować (4), tęsknić (być teskliwym, utesknić się, serce teskni) (8), tężyć (tążyć, mieć tęgę) (7), wzdychać, zalać się łzami (być łzami zmoczonym) (2), w żałobie chodzić (chodzący) (2); frasunek po [kim, czym], płakanie, czasza pocieszenia, smutek (smętek) (3), tęsknica (wielka) (2), tęga, troska, żal (żałość) (7), żałoba (7), żałosny czas.
W charakterystycznych połączeniach: badać się po [czym] (2), oznamić, pytać się (17), (u)znać [= (do)wiedzieć (się)] (5); szpiegi po [kim].
»po diable« = zły, brzydki, jak u diabła (1): A [niecnotliwy pan] proſto ieſt iáko Muł złotohławem zákryty/ á gdy z niego zeymą złotohłow/ álić vſzy/ ogon/ głowá/ ſzyiá/ wſzytko po dyable/ á wſzytko ſie nicżemu dobremu nie godzi. RejZwierc 71.
»po diable« = nic, niczego (1): Po Dyablec ſię ſnaċ nauczę Choc cy tego wieprza [tj. plebana] tucze. RejKup h8v.
»po dostatku« = dostatecznie (dużo), wystarczająco, w wystarczającym stopniu (1): ná ten cżás ſporzył [Bóg] y temu zborowi/ Co ſie Krolá obieráć byli zgromádzili/ Záraz go [Piasta] po doſtátku godnym obacżyli. PaprPan Dd2v; [żywności mamy po dostatku RelacSzwec 679].
»po gościnie« = wędrując z kraju do kraju (1): Peregrinari, pyelgrzimovacz po gosczynye BartBydg 229b.
»po grzechu« = niestety (1): Spatnie mie ſmiercz wzyſku zdawa: Ale mi ſię ſda pogrzechu Iż ſnac będzie wieczey ſmiechu. RejKup g3.
»po imieniu« = jakimś imieniem, jakiegoś imienia, jak zwany (2): oſnaymvyemy v K.m. ysz nyektorzi srad naſzich. Scharpyczowye [tj. carypicy, członkowie gwardii przybocznej otomana sułtańskiego] po ymyenyv Nikvlowyczi, yako ony przes then czas bily wzyemy panſthva v.k.m. LibLeg 10/63; roſbywſzi Camyenycze yednemv myeſczanynv. Sochawſkyemv. Poymkolczv [lege: po imieniu Kolcu] y pobraly bily ſkarbow syla LibLeg 11/184v.
»po pamięci« = na pamięć (1): Chczeſzli byc prędki w liczbie Naucz ſie tey wſzytkiey figuri po pamięci KłosAlg B2.
»po prożnicy, prężności [czego]« = bez potrzeby, niepotrzebnie (5:1): Poproſnoſci nieſtatku twego/ Niewſpominay ymienia Bożego. SeklKat B3; nie ſluſzno ieſt Ceſarzowi ták po proznici tráćić ſwoj lud HistAl H7v; Iż tedy wyelkye to yeſt ſſaleńſtwo po proznicy wydáwáć wten cżás pyenyądze nye mogąc przy tem cżego zyſkáć GliczKsiąż I6v; LubPs R5; A iam rzekł: Poprożnicym prácował/ bes przycżyny/ á márniem możność ſwoię ſtráwił Leop Is 49/4 (2).
»po prożnicy« = nadaremnie, bezskutecznie, bez oczekiwanego wyniku; frustra BartBydg (6): BartBydg 244; [Paweł apostoł] przełożył [...] Ewángelią/ by lepak po prożnicy nie biegł álbo nie biegał. Leop *B2 (4); GrzegRóżn C2.
»po przodku« = najpierw, na początku, z początku (2): MurzNT 78v; Co téſz po przodku krotce przypomionąwſzy/ rzecz ſamę obaczyć chciéimy. MurzOrt B.
»po sobie« = prawdopodobnie: stopniowo w górę (1): Gradatim, Od słopniá do słopniá álbo z słopniá ná słopień. Item po ſobie/ nie porzędnie. Mącz 147d.
»po sworze« = łącznie, razem, w parze (1): na iednym przeſtáć muśiſz/ álbo gárdząc Papieżem/ y Królem Polſkim gárdźić: álbo wielbiąc Królá Polſkiégo/ y Papieżá Rzymſkiégo przy nim wielbić: idzieć to po ſworze Pánie miły OrzQuin K2v.
Jako tłumaczenie lat. per (3): Ieden Bog y Oćiec wſzytkich/ ktory ieſt nad wſzytki rzecży/ y po wſzytkich rzecżach/ y we wſzytkich was. BibRadz Eph 4/6 [być może jest to znacz. dystrybutywne IV., ale możliwe też znacz. 6. (hierarchia)]; RejPosWiecz2 94; WujNT Eph 4/6.
W połączeniach z zaimkami uogólniającymi: *wszen, wszy(s)tek (6): yz yeſt w Conſtantinopoliv y pyſche lyſti po wſym swym zyemiam [...] abi bily pogotowyv na woyne LibLeg 11/61v. Cf Wyrażenie przyimkowe.
Połączenia: »od ... aż po« (1): ma być przepowiedaná pokutá w imię iego [Pana]/ pocżąwſzy od Ieruzalem áż po wſzytkiemu ſwiátu. RejPos 116v.
»wszędy po« (1): bo ſie iuż thám [w Jeruzalem] byłá roſciągnęłá moc y wzwirzchność Rzymſka/ kthora y dziś włada wſzędy po wſzemu ſwiátu RejAp 93.
»po stronam« = w okolicy (1): ktorzi yeſcze ſoſtaly ſtich bvntownykow y mieſkayą yeſcze poſtronam thicheſmi thesz yemv przikazaly abi on ych [...] prziwodzyl kv rekam ſwoym LibLeg 10/91.
Połączenie: »aż [= dopiero] po« (1): lecż dáli pokoy wſzytkę noc rzekąc/ áż po świátłu ráno [usque ad lucem matutinam] zábijemy go. BudBib Iudic 16/2.
»po ranu« = rano, rankiem, w porze porannej; przed południem; mane Murm, HistAl, Leop, PolAnt; in diluculo, in mane PolAnt (237): Murm 14; Theż woda s Trzebuly poranu pitha/ flegmę w pierſiach y w żołądku trawi FalZioł I 36b; bierz że thego prochu na ſwithaniu albo po ranu wſtawſzy FalZioł V 72v (179); LibMal 1544/93v (3); LudWieś Bv (3); Tá rzeká [...] przez wſzyſtkę noc zámárzła ſtoi/ ale po ránu gdy ſlońce zágrzewa roztáie HistAl F; wniedźielę poranu/ gdy było po mſzy/ ſtanął na okázałym mieścu MurzHist D2; GroicPorz lv; KrowObr 163v; RejWiz 30v (3); Leop Ios 7/14; RejFig Bb6 (2); BibRadz Gen 40/6 (2); PO ránu dniá przerzecżonego [...] wſzytká ſiedḿ kſiążąt/ ktore zową Elektores/ ći wſzythcy z goſpod ſwoich wyiecháli o dwunaſtey BielKron 330; Aliquando pro nomine ponitur et significat, Iutro/ Poránu. Mącz 207a (2); námocz kopru y opichu w winie álbo w piwie/ á názáiutrz/ onego przewárzywſzy day choremu pić/ po ránu y ná noc SienLek 119v (14); RejPos 59v; (Vſtáwił) ofiárowáć cáłopalenia záwżdy poránu y w wiecżor BudBib 1.Par 16/40 (8); HistHel Bv; BudNT Mar 15/1; ModrzBaz 51; Oczko 28 (4); Gdźie wieczór ſłońce gáśnie/ gdźie wſchodźi poránu/ Wſzyſcy niechay ſye kłániáią pánu. KochPs 45; KochTr 12; MWilkHist Gv; ActReg H; Widźiałem ia po ránu piękny kwiát przyiemny/ A widźiałem záś wieczór zwiędły/ y nikczemny. KochFrag 20; LatHar 12 (4); WujNT 440; SarnStat 527 (5); CzahTr C4; KlonWor 9.
»po trzeźwiu« = w czasie, gdy jest trzeźwy (4): RejZwierc 61; Y ták wełbie rozumu potrzeźwiu nie wielé/ A oſtátek chcą zálać w to miłe weſelé KochPieś 21; o czym człowiek potrzeźwiu áni pomyśli to wſzytko vpiwſzy ſię popełni. KochPij C2; KlonWor 69.
»(nie) po temu« = (nie)odpowiedni, (nie)stosowny, (nie)wystarczający, (nie)sprzyjający, (nie) w sam raz do czegoś lub na coś [w tym: z negacją (17)] (63): Kto rozum ma potemu: może niżey piſane rzecży łaczno pochopić. FalZioł [*8]v; RejKup m2 (2); Diar 46 (2); GliczKsiąż M4v; Leop 2.Mach 4/32; KochZuz A3 (2); BielKron 26 (4); Loci oportunitate profecit, Iż miał mieyſce po temu/ przeto. Mącz 266b; Non habet venam dicendi, Nie ma po temu przirodzenia áby mógł wymownie wdzięcznie á łágodnie piſáć. Mącz 479b (6); OrzQuin Q3 (2); GórnDworz L2 (3); RejPos [308]v; Coż ia mam dáley cżynić/ vboga śierotá/ Niemam ſkárbow potemu/ niemam Srebrá Złotá. BielSat G4v (2); NVż gdy ſie też trefi cżás potemu y pogodá/ ázaſz też to nie ieſt rzecż potrzebna cżłowiekowi poććiwemu ná koniká wſieść/ zbroicżki ſobie przypátrzyć RejZwierc 113 (3); BielSpr 20 (3); BudBib Sap 13/15 (2); Strum N3v; BiałKaz F2; BudNT Mar 6/20; ModrzBaz 134v; Oczko 19v (2); SkarŻyw 189; StryjKron 467 (2); CzechEp 283; KochFr 84; Wierzęć ia/ że [...] bród niemáło Będźie ſobie mym rymem chlubę czynić chćiało: Mówiąc (będźieli zwłaſczá po temu vrodá) Iaćiem oná ſławnégo piſorymá brodá. KochBr 150; KochSz A2; Bráctwo też ieſt iedno/ ktore domy máią po temu/ w ktorych wdowy vbogie prze miły Bog w doſtátku chowáią/ áby ſię tám y ſám nie tułáły ReszHoz 131; BielSen 18; A ty/ coć Bóg dał śiłę/ y ſerce po temu/ Vdérz ſye z pogáninem/ iáko ſłuſze cnému KochPieś 51 (2); NIe ma piérza potemu: wżdy chce látáć wzgórę. PudłFr 30; BielRozm 27; GórnTroas 59; KochFrag 29; LatHar 590 (2); A gdy był dźień po temu [dies opportunus]/ Herod w dzień národzenia ſwego ſpráwił wieczerzą ná pány ſwoie WujNT Mar 6/21 (3); JanNKar D2; SarnStat 11.
~ W charakterystycznych połączeniach: ciało po temu, czas(y) (20), czas i miejsce (3), czas i pogoda, dzień (2), lata (2), miejsce (7), przyrodzenie (3), rozum (2), serce, siła(-y) (2), wiatr, wiek, zdrowie. ~
»(nie) po temu« = (nie)skłonny do czegoś, (nie) sprzyjający czemuś, (nie)chętny czemuś [w tym: z negacją (6)] (7): Gdyż ták hoynie obiecuieſz o mnie/ [...] á goſpodarz też potemu ieſt/ niechcę ćię záwieść/ zoſtawąm z tobą OrzRozm L2; BielKron 271 (2); Rozumieyże temu/ żeć ten Pan nie po temu był/ aby był miał po bieſiádach chodzić RejPos 43v; RejZwierc 19; CzechEp 90; PowodPr 76.
W charakterystycznych połączeniach: po apostolsku, babsku, bestyjalsku, błazeńsku (2), chłopsku (5), człowieczeńsku, dziecińsku (5), dziewczyńsku, filozofsku (2), formsznajdersku, iszpańsku (2), kainowsku, krolewsku (2), książęcu, kurewsku, litewsku, ludzku (2), niewieściemu (niewieścku) (2), niewolnicku, ojcowsku, panieńsku, pańsku (9), pielgrzymsku, polsku, szermiersku (5), świńsku, usarsku, wałasku, wojeńsku, wołosku, żakowska, żebracku, żołniersku (3).
W charakterystycznych połączeniach: po brunszwicku (brąświcku) (3), cudzoziemsku (3), czesku, (h)iszpańsku (7), kozacku, macedońsku, magiersku, męsku, niemiecku (4), polsku (3), tatarsku (2), turecku (4), (h)usarsku (8), włosku (9), ziemiańsku; chodzić po [jakiemu] (3), jechać, nosić się, ogolić się, oprawić, przystrzygać, siedzieć, (u)stroić się (2), strzyc, tańcować (2), ubrać (się) (5), uczyniony (6), ukazać się, ukłonić się.
W charakterystycznych połączeniach: po galilejsku, grecku (6), krześcijańsku (chrystyjańsku) (5), papiesku (6), pogańsku (4), rzymsku (7), turecku, żydowsku (8); by(wa)ć po [jakiemu] (3), czynić (3), kłaść, kończyć się, kropić się, krzcić, mieć (4), mowić (3), obmywać się, obrzezany, odpowiedzieć, rządzić się (2), sądzić, służyć (3), sprawować, wypuścić, zachować się, zawieszony, żyć (3).
W charakterystycznych połączeniach: po [+ nazwa języka] brać imiona, brzmieć, czytać (czytany) (10), dać imię [komu] (2), (wy)drukować [co] (3), dziękować, mianować, mieć [co] (2), modlić się, mowić (mawiać, mowiący, powiedzieć) (41), nawyknąć, odpowiadać, (na)pisać (wypisać, (na)pisany, napisanie) (73), przełożyć (przekładać, przełożony) (9), przypomnieć [co], pytać [kogo], (nie) rozumieć (się) (8), rzec (rzeczon(y)) (16), sławić się, słuchać [czego], słyszeć, spytać, stać (6), szemrać, śpiewać, (nie) uczyć (się) (7), (nie) umieć (28), wołać (2), wykładać (się) (wyłożyć) (10), wyrazić [co] (3), znamionować [co], zwać (naz(y)wać, przezwać) [kogo, co] (201); imię [komu] (jest) po [+ nazwa języka] (4), księgi (książ(ecz)ki) (4), napis, przezwisko, przypowieść, rzecz (2), słowo; po aramsku, azotsku (azycku) (2), chaldejska, czesku (8), ebrejsku (8), eipsku (2), fenicku, francusku (14), gotsku, grecku (158), hiszpańsku, likorońsku, litewsku, moskiewska (2), niemiecku (137), polsku (116), rusku (9), słowiańsku (7), staropolsku, syryjsku (7), szkolsku [= po łacinie], tatarsku (4), turecku (5), węgiersku (6), włosku (9), żakowsku, żmudzku, żydowsku (96).
»po cichu« = bezgłośnie; w ciszy, nie hałasując (4): RejKup h6; gdy [Boos] [...] ſzedł ſpáć (y położył ſie) przy ſtogu zboża/ przyſſlá po ćichu [venit abscondite]/ y odkrywſſy płaſſcż od nog iego/ położyłá ſie. Leop Ruth 3/7; Kto ſtąd ſpadł iż to wſpomienie/ Licży poćichu ſtopienie. RejZwierc 237; CzahTr E.
»po cichu« = nie ujawniając, nie pokazując na zewnątrz (2): A dálekoć to piękniej będzie iż ſie y ſam w ſobie poćichu vfráſuieſz/ y ſam ſie zá ſię nadobnie pohámuieſz. RejZwierc 81 (2).
»po cichu« = lekko, delikatnie, słabo (1): ná ogień s przodku poćichu dmucháią/ á gdy ſie zámnoży á moc weźmie/ trudno gi potym záhámowáć. RejZwierc 147.
»po cichu« = nieoficjalnie, niepublicznie; bez rozgłosu (9): RejZwierz 22v (2); Tacite dare potestatem, Po ćichu przizwolić. Mącz 438b (3); RejZwierc 45v (2); ZawJeft 48; ActReg 74.
»po cichu« = w tajemnicy, potajemnie; claudestino, furtim Mącz (16): RejJóz Ov; RejWiz 102; Ten tám pobiegł poćichu/ by ſie z bábą zbráćić RejFig Cc2; RejZwierz 18v; gdy tedy było wnocy/ Huſarzy niecżekáiąc piſzcżałki viecháli poćichu BielKron 309v; In sinum alicuius aliquid effundere, Táyemnie ſie komu czego zwierzić/ po ćichu powiedźieć. Mącz 395c (3); Thedy Herod poćichu záwoławſzy do ſiebye onych Mędrcow/ pilnie wywiádował ſie z nich/ kthoregoby ſie cżáſu thá gwiazdá vkazáłá. RejPos 35v (2); RejZwierc 48 (2); Calep 178a (4).
»po cichu« = skrycie, ukradkiem; poza oczy, za plecami (zwykle z wyraźnym zabarwieniem ujemnym) (27): O ſrogiſz ſie to tám wąż pod tą trawą tái/ Ktory kąſa poćichu tám w tey márney zgrái. RejWiz 27v (2); Chłopiſko podle pániey co cżytáłá ſiádło. Drugi przed nim poćichu nápiſał beſtia RejFig Cc2v (3); RejZwierz 6v (8); OrzRozm I3v; Prot D3v; Poćichu Antikriſt ſpráwy ſwe zácżynáć miał RejAp Ee4v (2); RejPos [36] (2); BielSat D2v; w ocży mi pochlebuieſz á poćichu mię zdradzaſz RejZwierc 49 (4); [Chiomara] ſłudze po ćichu roſkazáłá/ áby go [rotmistrza] zábił. KochWz 136; Calep 1059b; Abyśćie miedzy ſobą wilká vpátrzyli. Ktory owce z owcżárnie poćichu wykrada CzahTr F2.
»po dawnemu« = tak jak dawniej, jak do tej pory (1): proſzę rácż W.M. tę to pracę moię [...] pod obronę ſwą przyiąć/ á [...] mnie też podawnemu miłościwym Pánem być. BudNT przedm a6; [[mieszczanom] nÿetrzeba na woÿne chodzicz, thelko maÿą oni plathÿ mieÿſczkie placzicz, ÿ podwodÿ dawać podawnenm [!]. MetrKor 1582 129/124].
»po lekku« = delikatnie, ostrożnie, słabo (2): Głowę pierwey po lekku wzdrápay/ á potym grzebieniem Słoniowym ſzczeſzy SienLek 11v; pierwey polekku ćiepłą wodą zmiękczyć ránę SienLek 147.
»po lekku« = wolno, powoli, z niedużą prędkością; lente, paulatim, sensim Mącz (7): tedy ſie im bedzie ná czas godziło álbo iakmiarz odpocżywać/ albo ſię polekku przeieżdzać KwiatKsiąż P2v; Paulatim, Po lekku/ bárzo leniwo. Mącz 285a (5); Bieſz naprzod Woytowicze, [...] á ia poydę zá tobą polekku. CiekPotr 40.
»po lekku« = małymi porcjami, w małych ilościach; stopniowo, w miarę upływu czasu; successive BartBydg; paulatim PolAnt (4): Successive, znyenaczka, po lyekkv, po trosshe BartBydg 249; BibRadz Ex 23/30; s tego ćiáſtá gáłeczek nátocz [...]/ ktore wćieniu vſuſzywſzy/ pod ięzyk daway/ áby ono wymakánie polekku wśię połykał SienLek 82v; Nie iżby [Chrystus] ſam brał w mądrośći iákie pomnożenie (gdyż od poczęćia ſwego był pełen wſzelkiey łáſki/ mądrośći y prawdy) ále iż ſię mądrość iego ludziom po lekku pokázowáłá. WujNT 201.
»po lekku« = nieznacznie, niepostrzeżenie (1): tedy [Balaam] náuczył Báláká/ iáko ich [Izraelitów] miał pożyć: poſławſzy im co nagłádſze białegłowy/ áby ie do grzechu przywiodły: [...] y ták polękku [!] áby ſię w pogáńſtwo obroćili/ y Bogu ſię ſprzykrzyli. WujNT 845.
»po lekku« = cicho (1): [apostołowie] na ſwiętego Iána ſkinęli/ ijżby ſpytál [...] ktory to ieſt tzo go [Jezusa] má zradzitz? Ktorému polekku rzékl pán iezus mily/ ijż ten ieſt komu iá podám chléb rozmoczony. OpecŻyw 94v.
»po maluczku« = po krótkiej (małej) chwili, po krótkim czasie; trochę później (2): [Judyt] Potym pomálucżku wyſzłá [et post pusillum exivit] oddawſzy głowę [Holoferna] ſłużebnicy BibRadz Iudith 13/10[11]; BudBib Iudith 13/10[11].
»po maluczku, maluśku« = ukradkiem, niepostrzeżenie, tak żeby nikt nie zauważył (1:1): RejZwierz 87; A gdy mi to [anioł] powiedał/ otom pomálucżku [paulatim] poglądał ná tego co przed nim ſtał. BibRadz 4.Esdr 6/29.
»po mału, maluczku« = trochę, nieco; niewiele, mało (6:2): á pies zá nimi [Rafaelem i Tobiaszem] ſzedł po málucżku [et ivit canis post ipsos]. BibRadz Tob 11/3; Subsulto, Pomału táńcuyę, podskakuyę trochę. Mącz 365c; BudBib Tob 11/3; SkarŻyw 79; ábowiém miłość roſtárgniona ná wiele częśći/ nie ieſt ták mocna/ iáko ſpólna/ á ſpoiona: á kto kogo pomáłu miłuie/ tego téż pomáłu miłuią. KochCn B4; OrzJan 35.
»po mału, maluczku« = powoli, stopniowo, nie od razu; z biegiem czasu; lente, paulatim, pauxillatim, sensim Calep (21:2): KromRozm I M4v; KwiatKsiąż G4v; á koń ma być nie ſyty/ á nie morz go też/ ále pomáłu z niego ſádło wygąniay/ á nie gwałtem SienLek 190 (2); Zátym pomálucżku [deinde in tempore] wſzedſzy złośćiwy zwycżaj miáſto zakonu ieſt chowan/ á zá roſkazániem okrutnikow/ ſtáło ſię iſz rytym obrázom z nabozeńſtwem służyć pocżęto. BudBib Sap 14/16; O młodjch dziećiách w zakonie wyćwicżonych/ náucżał: iſz nie tylko ſrogośćią y biciem/ ále ludzkośćią/ miłośćią/ y łáſkáwośćią ku dobremu wiedzeni być pomáłu á nie zprętká máią. SkarŻyw 334; światłość oná pomáłu odchodząc wzniknęłá SkarŻyw 589 (10); Calep 293b (4); SkarKaz 45b (3); SkarKazSej 681b.
»po mału, maluśku, [maluchnu]« = wolno, powoli, w wolnym tempie, z małą szybkością,; ostrożnie (9:1): W ten cżas Iezus mily/ dla pocieſſeniá więtſſégo ſwé milé matki pomalu podniozwſſy rącżki w niebo wſtępowál OpecŻyw 174v; Komuciem barzo á gęſto żyła bije/ tam krew á kolera panuie. Ale komu pomału á leniwo/ z flegmy á z Melankolijey. FalZioł V 12v; moy miły ſtáruſzku/ Iuż ia ciebie powiodę wſzędy pomáluśku/ Iże ſie nie poſliźnieſz RejWiz 22v; RejFig Cc6; SienLek 190; GórnDworz Ff7; A wodá ſię zgory pomáłu ſpuśćiłá/ y nápełniłá rowy y brzegi ſwoie iáko pierwey. SkarŻyw 501 (2); KlonŻal C3v (2); [Przecadz wino/ ieſli ſiádło pomáluchnu. Vberſenge den wein/ ſo ehr ſich hath geſetzt/ mlich. Wokabul 1539 T5; PlutBBud G4v].
»po mału« = delikatnie, lekko, nieznacznie; słabo, z małą siłą; parce Mącz; lente, sensim Calep (7): Liſzká [...] Pomáłu ſie vśmiechnęłá/ Y táko mowić pocżęłá [...] BierEz H4v; Vomica est pressare parce, Po máłu ciśni/ purcháwkáć. Mącz 320d; Calep 554a (4); KochFr 52.
»po mału, maluczku« = cicho, zniżonym (cichym) głosem, niegłośno (4:1): MurzHist Gv; Dziurką ćicho poſzeptał/ pomáłu mu łaycie/ By gdzie bliſko nie ſłuchał/ nie bárzo wołaycie. RejZwierz 27; Mącz 227b (2); płákałem v nog iego: á on mi pomáłu rzecże: Piſarzu/ cżyń ſwoy vrząd/ piſz co widziſz/ y to ześćie moie. SkarŻyw 188.
»po mału« = spokojnie, bez ruchu (1): Obrepo, latenter et tacite – Pomału y czicho liezę. Calep 715b.
»po mału« = bezgłośnie (w myśli) (1): Wyſli potym rodzicy iego przed śień: ktore gdy Ian S. vyrzał/ łzámi ſię bárzo zálał/ y pomáłu w ſobie rzekł. Otoſz Cżárćie iuſz ná rodzice moię pátrzę/ [...] ſtrzáły pokus twoich w ſłuſzbie mię Bożey nie oſłábią. SkarŻyw 135.
»nie po mału« = bardzo, mocno, w dużym stopniu; non minime Mącz, Vulg; nimis, satis, valde Vulg; mirabiliter, mirifice Mącz; certe, haud (haut) (dubie), non mediocriter Modrz (93): RejPs 103v; KromRozm II qv; ná cżym ſie omyli káżdy coby tak rozumyeć chcyał nyepomálu. GliczKsiąż Hv (6); I vcżynili tám Krolem Sáulá [...]. Y był tám weſoł nie pomáłu Sául y wſſyſtek lud Iſráelſki. Leop 1.Reg 11/15 (6); Aegre est istud animo meo, Nie pomału mi tego zał/ bárzo mie to ſmući. Mącz 4a (4); LeovPrzep E3v; GórnDworz Cc6; Bulinger widząc niezgodę o pewnym mieyſcu duſz miedzy zbory/ ktora niepomáłu wątliłá wiárę rzecżoną powſzechną o tych to duſzach: tedy [...] GrzegŚm 15; HistLan A3 (2); WujJud a7v (2); RejPosWstaw [414] (3); BudBibKaw A2v; Słowieńſkim [księgom, tj. przekładowi Pisma św.] też nie wſzędy trzeba wierzyć/ bo [...] ná on cżás ſą przełożone/ z kśiąg Greckich/ gdy iuż niepomáłu były pofáłſzowáne. BudNT Kk5v; CzechRozm 145 (2); PaprPan Ff4v; KarnNap ktv; Wytárłá ſię niepomáłu tego náſzego wieku grubość y w słowiech y w ſpoſobie mowienia. ModrzBaz 59v; A przedśię gdyby kto práwá Rzecżypoſpolitey ſwey piſáć vmyślił/ temuby záprawdę práwá Rzymſkie niepomáłu [multum] były ná pomocy ModrzBaz 98 (13); KochOdpr B4v; Oczko 1v (3); Przetoſz ktoby ſię o táki żywot kuśił [...]/ nie máiąc z woley Bożey tákiey łáſki iego pomocy/ niepomáłu by pobłądził SkarŻyw 31 (5); CzechEp 86 (2); CzechEpPOrz *4v; ReszPrz 3; Nie mogłem żadną miárą zámilcżeć niektorych tutecżnych/ teráźnieyſzych/ pobożnych ſpraw/ ktore wiem/ iż iáko Kátholiki nie pomáłu vćieſzą/ ták Heretyki bárzo záfráſuią ReszList 188 (2); Záprawdę żeć nam Chrześćijanom nie pomáłu w breẃ dáią te práwá Pogáńſkie vprzywileiowáne WerGośc 265 (3); KochTarn 75; PudłFr 52 (3); GórnRozm B4 (3); ActReg 41 (3); Phil G4 (2); KochFrag 49 (2); OrzJan 62; WujNT Act 20/12 (3); K temu mię téż w tym mniemaniu niepomáłu podpiéra SarnStat 283 (3); GrabPospR L2v; SkarKaz )(4; CiekPotr 82; GosłCast 73; PaxLiz B4; Bo ia ſobie ſtan wdowi nie pomáłu ważę. ZbylPrzyg B3v.
~ W charakterystycznych połączeniach: nie po mału bawić, bić, (po-, z)błądzić (3), w brew dać, być na pomocy, chłościć, (u-, po)cieszyć (się) (pocieszon(y)) (7), ciężki, dręczyć, dziękować, dziwować się, (za)frasować się (uſrasowany) (4), gnieść, (za)gniewać się (2), godzić się, gorący, grzeszyć (2), kochać się, miły, mylić się, naganiać, nagrodzić, obrażać (obrazić się) (2), oszukać, piękny, pobierać, pobudzić się (wzbudzać) (2), poddać się, podpierać, pofałszowany, popchnąć, pożyteczny (2), pracować się, przymnożyć się, ratować, rość, rozjeść się, rozpłodzić się, roztargniony, rozumieć, (ob)ruszyć (naruszony, obruszony) (4), słabszy, starać się, strzec się, (prze)szkodzić (szkodliwy) (4), tęsknić, trwożyć (zatrwożony) (2), ważyć, wątlić, weselić się (wesoł) (2), wezbrać, (po)winien (2), wykroczyć (2), wysławiać, wytrzeć się, zaboleć, zachorzeć, zamoc się, zawstydać się, zelżon, zły, znaczyć się, zniewolić, zwojować, żałować (żal) (3). ~
»nie po mału« = prawie, nieomal (1): Zá ktore tak wielkiego á zacnego Páná dobrodźieyſtwo niepomáłu wſzytká Sármátia y z przyſzłym potomſtwem ſłuſznie mu ieſt powinna. ModrzBazBud π6v.
»po prostu« = jasno, wyraźnie, otwarcie; prawdziwie; szczerze, bez krętactwa; simpliciter Modrz, Calep (27): Przeſtoć tedy ná tho po proſtu odpowiedam/ iż ſie rozumu ludzkiego do ſmierći trzymáć woley niemam/ około wiáry KrowObr 108v (2); OrzRozm B2v (2); GrzegRóżn kt; Acżći wſzędźie gdźie weyrzyſz po proſtu piſmo mowi/ iáko cżłowiek vmiera y iáko Zmarthwych wzbudzon będźie GrzegŚm A4v; RejZwierc 251v; Rozſądek niektorych Kátholikow o Confeſſiey Sędomierski[ey] Roku 1570 wydáney. W ktorym ſie fáłſze y błędy tey to Confeſsiey poproſtu pokázuią WujJud kt (3); A kto po proſtu idzye od prawdy nie zmyli. StryjWjaz A3; Ktory [Jan] nic chytrze áni záwikłánie nie piſał/ ále ſzcżyrze y poproſtu rzecż [...] opiſał CzechRozm 25; ModrzBaz 29 (2); Wielkie to tedy ieſt [...] ſpotwarzenie/ [...] żeby oni nie mieli ſzcżyrze y po proſtu [...] mowić y náucżáć o Iezuśie Chriſtuśie CzechEp 209 (10); ActReg 118; Calep 981b; WujNT 890.
»po prostu« = zwyczajnie, bez komplikowania, bez dodatkowych utrudnień; bez oficjalnej procedury urzędowej (26): czáſu Káźimierzá Krolá/ Prokuratorá w Polſzce żadnego niebyło/ ludźie ſye po proſtu ſądźili/ dwiema onymi ſłowy/ ieſt/ ieſt: nie ieſt/ nie ieſt OrzRozm E2 (2); RejPos 315v; CzechRozm 162 (2); CzechEp 109 (9); CzechEpPOrz **3v; iż zá iego cżáſu/ wiele było proſtych Chriſtianow/ ktorzy ſzcżyrze/ y poproſtu/ to co my dźiś z łáſki Bożey wyznawamy/ wyznawáli NiemObr 125 (2); GórnRozm A3 (2); GostGospSieb +4; WujNT Iac 1/5; JanNKar E (3); Com więć ocżymá widźiał á drugie com ſłyſzał/ Z tychem rzecży te Wierſze ták po proſtu piſał. CzahTr A4v; KlonFlis F4.
»po prostu« = prostodusznie, bez wysuwania wątpliwości (2): Wielka pociechá proſtacżkom ktorzy po proſtu poznawaią Pana ſwego. RejPos 288 marg (2).
»po prostu« = skromnie; bez przepychu, bez okazałości, niewytwornie (6): KrowObr 198v; KochZuz ktv; RejZwierz 12; BielKron 212; iż ſie [białogłowa] nikąſká o to nie ſtára/ áby ſie cudną zdáła: chod/ mowá/ niewydwarzána/ y wſzytko po proſtu GórnDworz G2; RejZwierc 61.
»po prostu« = od razu, bez wstępnych przygotowań (2): To cżego żądaſz nie ták poproſtu ma być pokázowano/ ále naprzod trzeba żydow o to pytáć. CzechRozm 107; Oczko 33.
»po prostu« = bezpośrednio, w bezpośrednim kontakcie (1): A Ieſliby ná równiéy przez którą Linea b.c. idźie/ albo Rzéká/ álbo błoto [...] záwadzáło/ żeby nie mógł wſzędźie dóydź [...]. Ták tedy Lineą b.c. mierzyć maſz/ kiedyć co będźie záwadzáło iéy poproſtu mierzyć: wiedź od punktu c. do punktu f. Lineą Perpendicularem GrzepGeom O2.
»po prostu« [w funkcji ekspresywnej] = dokładnie, bez wyjątku (1): Iedná [rzecz], áby pożytek R.P. miłowano/ [...] Druga: áby całośći wſzytkich cżęśći R.P. iednáko ochraniano. W tym oboygu v nas poproſtu wſzytko opák. PowodPr 77.
»po prostu« = pionowo, w pionie, w linii wertykalnej (1): Porrigit sese mons in rectum, Roſciąga álbo vkázuye ſie górá po proſtu. Mącz 350d.
»po prostu« [o języku] (31):
»po prostu« = zrozumiale, bez zawiłości; w sposób nieskomplikowany, niewyszukany, zwyczajnie; niemetaforycznie; directe Mącz (18): Mącz 350c; OrzQuin I3; Alem ia tu po proſtu/ iáko nałácniéy mogło być/ piſał: áby káżdy ſam przez ſye wyrozumiéć mógł. GrzepGeom B2 (2); GrzegŚm 26; RejZwierc A3; RejZwiercPodw 183v; WujJud 80; Strum G4; Ia też tákże cżynić będę: żeć też/ opuśćiwſzy ſubtylną Filozowſką y Oratorſką odpowiedź/ po proſtu odpowiedáć będę. CzechRozm 2 (4); á ważyłby ſię przećiw niemu [...] lub piſáć lub mowić: [...] iáko Sáluſtyuſz przećiw Ciceronowi: ták mniemam/ iż/ choćiaż nie ták vmieiętnie y ozdobnie/ ále ták po proſtu/ przedśięby ſię tego ważył CzechEp 4; cále ſłowo boże przyimuiemy: przyſtoynie go wedle ſznuru wiáry vżywamy/ prawdźiwie/ po proſtu procż álegoriy Bogu obmierzłych/ ono wykłádamy CzechEp 342 (4); NiemObr 107.
»po prostu« = dosłownie, wprost (10): V ktorego [Syna Bożego] ſą ocży iáko płomień ogniſty. Azaſz kiedy kto ſłychał o tákim wzroku? [...] Nie mnimayże też ták po proſtu/ áby miał páłáć iáko płomień. RejAp 29; RejPos 214v; WujJudConf 231; CzechRozm 23v (3); Gdyż ſtráſzliwa rzecż ieſt/ gmeráć ták beſpiecżnie w głębokość máieſtatu Bożego/ [...] niż ták po proſtu/ ná ſzcżyrym też y proſtym ſłowie Bożym przeſtáwáć. CzechEp 178 (3); NiemObr 52. ~
»po prożnu« = bez potrzeby, niepotrzebnie; frustra Mącz, Calag; male Mącz (3): Rem potius ipsam dic/ et mitte male loqui, Powiedz co maſz powiedzieć/ á niełay po prożnu. Mącz 86b (2); Vergebens. Prozno. Po proznu. Frustra. Calag 500a.
»po prożnu« = na próżno, bezskutecznie; in cassum, in vanum, irritum Mącz (4): Lapidem verberare, id est in vanum, proverbialiter, Po prożnu. Mącz 184a; Telam retegere, proverbium, Przędzę odſnowáć/ to yeſt/ po prożnu ſie ſtáráć. Mącz 442b (4).
»po prożnu« = beztrosko, w czasie wolnym od zajęć, dla odpoczynku (1): Ociose ambulare, Po prożnu ſie przechodźić. Mącz 259a.
»po przykrzu« = z nagła, gwałtownie (?) (1): i runęła śię trzoda ſprzykra (marg) poprzykrzu (–) w ieźioro MurzNT Luc 8/33.
[»po rożnu« = oddzielnie, nie w jednym miejscu: Na zamcech rzadko takie przestrzeństwo najdzie, aby mogł w pośrodku obozem albo jednym legierem leżeć, a tak mogą porożnu stać z wozy i z końmi UstWojsk 1525/81.]
»po staremu, staradawnemu (a. staradawnu), staroświecku« = tak jak dawniej; według dawnego zwyczaju; taki, jak dawniej; antique, prisce Calep (68:7:3): I myta po stara dawnemu placzicz. LibLeg 6/78v (8); RejRozpr G4; SeklKat B3; RejKup dd8v; KromRozm III K; Diar 93; LubPs A5v; KrowObr 236; RejWiz 98; OrzList e (3); BibRadz II 95d marg; Záprawdęć to náſzá wielka ślepotá ieſt/ że my chcemy áby nas Krol ſądźił po ſtáremu/ á niechcemy tego ábyſmy też my żyli z ſobą po ſtáremu OrzRozm T3 (3); BielKron 146v (8); KochSat B; OrzQuin C3 (2); Prot Dv; RejAp 166v; RejPos 304v marg; BiałKat 316; GrzegŚm 63; WujJud 181 (3); KochList nlb 3; Strum G3v; CzechRozm 115v (3); wody przedśię poſtáremu/ téſz/ tákiéſz/ y óneyże właſnośći być nieprzeſtáły. Oczko 3; w kośćiele gdzie ieſzcże było poſtáremu málowánie SkarŻyw 300; A ten podobno Herb [...] iam ſam tymi właſnymi oczymá widział [...] nád Bramá [!] Gálátſką przećiw Konſtantinopolowi/ po ſtároſwiecku malowany StryjKron 120 (3); CzechEp 106 (2); NiemObr 15; KochFr 19; Boś ty ſwóy [rozum] z ſobą przynióſł/ y maſz go doſtátek/ V mnie go poſtárému wielki niedoſtátek. PudłFr 31 (2); GórnRozm E2 (2); ActReg 81 (3); Calep 77b (2); JanNKar F3; Grodzkié pozwy/ poſtárému pod tytułem Królewſkim/ á Ziemſką pieczęćią/ bydź máią. SarnStat 1157 (2); GrabPospR M3; PowodPr 46 (3); VotSzl Fv (2); SkarKazSej 699a; KlonWor 12 (3).
»po staremu, staroświecku« [w odniesieniu do języka: o dawnym sposobie nazywania czegoś lub przekładania tekstu] (7:2): Eccleſia ieſt ci greczkie ſlowo á popolſku zgromadżenie/ y toż też zgromadzenie poſtaremu zowiem koſciołem/ albo zborem krzeſciańſkim SeklKat Q; SienLek 216v; Otóż maſz/ Vczniu miły/ krótki wykład paćierzá/ iáko po ſtáremu mówią: to ieſt prawdźiwéy modlitwy Pánſkiey BiałKat 220v; Strum L3; StryjKron 602 marg; PaprUp F3v; KochCz B2; WujNT przedm 22 (2).
»po swemu« = w swoim języku (2): Także Siachmet gdy do Litwy [...] przijechał, tedy [...] zaſię był poiman [...] także go Tatarzy po ſwemu prawie zową Szachmeth tho ieſt męcennik. MiechGlab 32; Poczynaią ſie kxięgi pſalmow ktore z Greckiego Láćinnicy Pſalterium zową/ po ſwemu Organum Leop AAa.
»po staradawnemu obyczaju, [staremu zakonu]« (3): Abiſz nam prziſſyagl y zapyſz. dal po staradewnemv [!] obiczayv yakoſzi przedthem prziſzyegal. LibLeg 11/183v (3); [Theż naszim kupczom [...] daiemi i dozwaliami swobodnie i dobrowolnie chodzicz i thargowacz w ziemie k.j.m. po stharemu zakonu i po stharemu sk⟨ł⟩adye [!] CorfusDocum ⟨1563⟩ nr 114 215].
»po razu« = na przemian, raz jeden, raz drugi (3): Alternatim Item Alternis, Po rázu/ álbo/ yeden pro [!] drugiem/ álbo/ pierwey yeden/ potym drugi, Mącz 7b; Per vices, W odmianki/ po rázu. Mącz 493b; Vicibus reticere, Po ráżu milczeć/ yeden yeden raz/ drugi drugieraz. Mącz 493b.
»po rzędu« = po kolei, kolejno (1): przeſz naſche poſli do naſchego Hoſpodara Ilyaſcha Voyewodi my wſzitko po rzadv powyedaly LibLeg 11/183v.
»po słowu« = dokładnie (1): Gdyby iednák była (iáka) krzywdá/ álbo iakie złocżyńſtwo złe o Iudowie po ſłowu wyſłuchałbym was [iuxta rationem utique (marg) recte (–) sustinerem vos]. BudNT Act 18/14.
»po temu« = taki, taki sam; podobny (3): zaſię głowa mięſiſta, cżoło takież, twarz potemu, tam nie może być dobry rozum GlabGad N4; Yákoby cyeslá okręt ábo ſzkutę yáką vrobiwſſy y vbudowawſſy/ dotąd yey ſtrzeże [...]/ pokąd yey ná brzeg morſki nye przyprowádzi. Co vcżyniwſſy nyechce o nyey nic wyedzyeć áni ſie ſtáráć. Ocyec nye ma być po themu/ ále powinyen yeſt dotąd ſtáráć ſie o ſyná ſwego/ pokądby ſie s ſwyátem nye pożegnał á nye rosſtał. GliczKsiąż Q2v (2).
»po temu« = do tego, na dodatek (1): Bo ty rzecży [kufel, karta, spólne zwady] z Mężow dobrych cżynią niewieśćiuchy/ Znikcżemnieie táki káżdy/ złe miewa posłuchy. Maćie potemu Wiek młody vtrácáć go ſzkodá BielSpr b2v.
»po temuż« = tak samo, zgodnie z tym, o czym była poprzednio mowa; zgodny z tym; również (6): A theraſz nyewyem czo ma bicz. Bo Hoſpodar moy Ilyaſch Woyewoda chcze dzyerzacz mye ſtwoyam Kro.mczyam. [...] Atheraſz po themvſch chcze ſzye zachowacz woyewoda twoyey Kro.mczi LibLeg 11/168 (4); [Cicero uczy:] rozgniewány gdi káráć będzye/ nigdy tey myernosći nye záchowa ktora yeſt myędzy trochą á máłem. Po themuż był on Plato [tj. zgadzał się z tym] GliczKsiąż G3v; yeſli preceptor yáko w náuce a w wierze myli y chramye/ po temuſz też y vcżeń obłedliwem ſie sſtáć/ á ná wyárę vpádáć musi. GliczKsiąż L5.
W połączeniu z zaimkiem o funkcji ekspresywnej: sam (5): FalZioł V 28v; PaprPan D2v; StryjKron 370; Powie lekarż/ iuſz teraz nielża/ iedno po ſámy ſtaw rękę vćiąć. GórnRozm K2; KmitaSpit C5.
W przeciwstawieniach: »po ... powyżej, za« (2): A po tey ſtronie Towanya ſprzekopską zyemya granycza v. m. po owyeczvwodv, y powyſſzey owyecze wodi LibLeg 10/72; Aż ogień [tj. stan zapalny] po łokieć/ á rychło potem y zá łokieć prżyſzedł. GórnRozm K2.
W charakterystycznych połączeniach: po boki (2), brzuch, kolano(-a) (9), kostki (4), łokieć (łokcie) (2), nogi, ogon, pas (10), piersi (2), ramię (ramiona) (5), staw, szyję (4).
Połączenia: »aż po« (7): Ktora niedba by iedno młotem brzuch nátkáłá/ A potym áż po vſzy we błocie leżáłá. RejWiz 51; RejZwierc 86v; PaprPan D2v; ModrzBazStryj π2v; Tátarowie bez odporu Polſkie zięmie aż po ſame Tatry Węgierſkie ſwowolnie burzyli StryjKron 370; KochPieś 59; OrzJan 19.
»i [= choćby] po« (1): Wżdy przedſię iáko furman chociay cżáſem wpádnie/ Y po vſzy we błoto/ á piecá dopádnie/ [...] Iuż wſzytkiego zápomni iáko pan vżywa. RejWiz 13v.
»od ... po (... aż do)« (5): gdzye yeſt krinycza od ynczkieſchv powierzch wyerzchowyn Brzezanſkych az do czarowej Crinycze LibLeg 11/78v (2); wśi kilká ſet w popiół obrócono Od Stárice w kilku mil: po Włodimirowę. KochJez B2v; KochPhaen 12; KochCz A3v.
»po ... (po) ... aż ku« (2): bo bi yusch v k. m. poſtapyl mv [...] mieſcz kv budowanyv Zamkow [...] wnethbi potim chczial miecz y za Boem na wielkym poliv pod Swynyhorod a po Tharhowycze az kv Kyyowv. LibLeg 11/77v; [Panna] Lwá/ koło/ y Ráká zámyka: Lwá po pierśi/ y po brzuch/ áż ku pośládkowi Záymuie KochPhaen 18.
»po [jaki] kres (krys)« = do pewnych granic, do pewnego stopnia; w ograniczonych, ściśle określonych ilościach (4): A puſcz ty to w mą opiekę Vzrzyſz żecz mu ia przypiekę Zeć muſi mędrować pokrys RejJóz D3; RejWiz 114v (2); Otoż iákiego kſtałtu dworzánin w trefnowániu/ y po ktory kres vżywáć go ma/ [...] poſtháram ſie ábych [...] w. miłoſciam powiedział GórnDworz O3.
»po ołtarz« [przekład fragmentu przysłowia greckiego] = w stopniu nie naruszającym zasad etycznych (1): wſzákóż ták iáko ſię powiedźiáło/ poki ſię cnoty nie tknie/ á iáko Grekowie mówią/ po ołtarz. KochCn B4.
»po przęckę« = do pewnego stopnia, do pewnej granicy; trochę (5):áby rodzicy nye zápalonym gnyewem [...] dzyeći ſwych doglądali. Ale [...] máiąc wtim nieiaką diſkrecyią cobi było tak wcżás ábo wmyárę á práwye po przęckę/ á nye názbyt/ áni bárzo záſępliwye. GliczKsiąż F8v; Ne supra quidem calceus, Co w czás to dobrze. Po przeczkę [!]/ dworskie mowienie. Mącz 31b; chocia tám ná tym mieyſcu [Castiglio] dozwala mężátkam po iákąś przęckę miłowáć GórnDworz B4 (3).
»po uszy« = bardzo (18): RejRozpr Gv; SeklKat K4v; Bo niedba nic zuchwálec kiedy ma pożytek/ Choćby iutro po vſzy iuż był w piekle wſzytek. RejWiz 70 (10); Ale kto ſie w niecnocie/ po vſzy ochynie/ Iuż ten nigdy nie oſchnie RejZwierz 68v; Aere alieno demersus, Vtonął w długách po vſzy/ zadłużył ſie. Mącz 218c (2); RejPos 225v; RejZwierc 28; KochPieś 59.
Połączenie: »po ... aż za« (1): Mángo Can poſłał ná wſchod Słońcá y ku południu brátá ſwego Háoloná/ tákieſz krolá Ormiáńſkiego zwielkimi woyſki/ ktorzy tych tám Kráin wſzytkich zdobywáli po Sáráceny y Perſy/ áż zá rzekę Fizon BielKron 439.
Połączenie: »aż po« (1): Tu mogą śpiewáć. Salue Sancta parens, etc. áż po Wierſz/ ktorego nietrzebá śpiewáć. MWilkHist G2v.
~ Połączenie: »na wszytki strony po [ile] mil« (2): [Lubardus książę litewskie] z więtſzym ludem ćiągnął ku Záwichoſtu/ á tám wielką ſzkodę pocżynił przez miecż y ogień ná wſzytki ſtrony po cżterzy mile. BielKron 375 (2). ~
Połączenia: »(jeszcze) i po« (7): Diar 29; RejAp 57v (2); á niepodobna rzecż byłá/ áby był kiedy [człowiek] miał wierzyć ſłowu Bożemu/ ieſliżby był Pan iákiemi znáki widomemi tego podeprzeć nie racżył. [...] Y dla tego ieſzcże y po dziſieyſzy cżás ſákrámentá zowiemy widomemi ſłowy. RejPos 31 (3); RejZwierc 184v.
»po ine czasy« = kiedy indziej, w innych czasach, dawniej (1): bo słychać-eście WM raczyli i po ine czasy wielekroć i od samego zaczęcia sejmu tego, jakowe obciążenia stany pospolite cirpią od zwierzchności tej Panow Duchownych Diar 29.
»po niektory czas« = przez jakiś czas (1): przeto kto by mouyl yſzby panna marya byla począta wpyervorodnym grzechu byla by ſromota yezuſouy gdy by ponyektory czaſz yego matka byla wgrzechu PatKaz I 4v.
»po niniejszy czas« = teraz, obecnie (1): tedy to mnie dáleko wolniey być ma/ iáko temu ktory nie iedno przed tem wielkich dobrodzieſtw od W.Mći vżywałem/ ále y poninieyſzy cżás hoynie vżywam. BudNT przedm a2v.
»po ten (ty a. te) czas(y)« = teraz, obecnie, w obecnych czasach (25): BielŻyw nlb 15; gdiſſh pothi czaſſi wyelye ych kv zvbozenyv przeſz prziczine pana Voyewodzyne przicz mvſſzyalo. LibLeg 11/139; RejZwierz 52; Iákoż iużechmy tego y niemáło doſwiádſzyli/ y po then cżás máło nie iáſnie práwie ná oko widzimy. RejAp 190v (5); gdyż iuż po ten cżás to zawsze widzimy/ iż to wdzyęcżne Ieruzalem Páná tego/ [...] ieſt vćiſniono á vdręcżono od thych ſrogich Rzymiánow ſwiátá tego. RejPos 197 (4); RejZwierc 33v (10); KochMon 32; IZ Roki Ziemſkié Lubelſkié/ któré bywáły po S. Ianie Krzćićielu prze ſądzenié Trybunału po té czáſy zginęły. SarnStat 732.
»po ten (ty a. te) czas(y)« = wtedy, w tamtych czasach (9): Nie iżbyć nie krolował po ten cżás y przed tym RejAp 97v (3); RejPos 170 (3); RejZwierc 194; KTóry móy nieprziiaćiél/ y człowiek ták ſrogi Trzymał ćię po té czáſy/ Iendrzeiu móy drogi/ Kiedym ćię ia nabárźiéy ſmutny potrzebował KochFr 68; Ktory bywał w oboźiech po te cżáſy z námi/ Węgierſkich gdyźmy bráli zamki pod Turkámi. CzahTr H2v.
»po ten (ty) czas(y) żywotow [czyich]« = za życia czyjegoś, w ciągu życia czyjegoś (2): Iáko iuż ſnadź y po ty cżáſi żywotow náſzych wiele ten ſrogi iezdziec [...] y s thym miecżem oſtrym ſwoim podnośi pokoiu ná ziemi RejAp 57v; RejPos 276.
»po ty czasy« = przez ten czas, w tym czasie (2): RejJóz G3; Kuṕ w Aptecé prochu co ij lichawką [lege: kichawką (?)] zową/ tego mu w nozdrzé wſyṕ á śiánem zátkay/ [...] á tho mu czyń áż wyzdrowieie/ á daway mu po ty czáſy/ żyto iáré ieść wárzoné SienLek 166v.
»po wsze (a. wszytki(e, -tek), a. wszelki) czas(y) ([czego])« = zawsze, w każdej chwili, przez cały czas (aż do końca), na wieki, in omni tempore, cunctis a. omnibus diebus (omni die) PolAnt; omne aerum Modrz (32): [Pan] ma wiecznie bez przeſtanku krolowáć: nád wſſemi národy po wſſytki czáſy ſwiátá. RejPs 215v; LibLeg 10/152; RejJóz 13; Diar 75 (2); RejWiz 87v; Abowiem go obrał Pan Bog thwoy miedzy wſzem pokoleniem twoiem/ áby ſłużył imieniowi Páńſkiemu/ ták on ſam iáko y ſynowie iego po wſzytki czáſy. BibRadz Deut 18/5; Y dla tego trapić będę potomſtwo Dawidowe/ á wſzákoż nie po wſzytki czáſy. BibRadz 3.Reg 11/39 (8); RejAp 71; potrzebá żeby miedzy drugimi ſłynął/ cżyniąc temu [rycerskiemu rzemięslu] doſyć/ po wſzelki cżás/ y ná káżdim mieyſcu GórnDworz D5 (2); RejPos 330v; WujJudConf 233; ModrzBaz 110; Lecż tobie narodzie Ruſki mnieyſza wymowká/ bo choćiaż od piąćiſet lat był w tym przy zuchwáłych Grekách/ odſzcżepieńſtwie: iednákież po wſzytki cżáſy tych piąćiſet lat/ miał Greki ſwoie Kátoliki SkarJedn 355 (2); NiemObr 70 (6); PaxLiz D3; Ten [brzeg] wodá głodze y w ten wáli láſy/ Po wſzytkie cżáſy. KlonFlis Fv (2); KlonWor 4.
»po wszyckie (a, wszytki) czasy ([czyje], świata tego)« = na zawsze; do końca życia; (in) omnibus diebus PolAnt (5): BibRadz 3.Reg 12/7 (2); á wiele nam Pan o tym widomego ſwiádectwa ſwego przed w niebo wſtąpieniem ſwoim/ y potym po wſzytki cżáſy ſwiátá tego/ zoſtáwić racżył RejPos 331v; to ieſt/ práwi/ Kośćioł Chryſtuſow/ ktory ma poſpolitą powſzechność: to ieſt/ iſz nie tylko powſzyckie cżáſy iáko ſię rzekło/ ále po wſzytkich ięzykach y narodach świátá wſzytkiego rozlany ieſt. SkarJedn 25; SkarŻyw 374.
»po wszystki czasy« = przez długie wieki (1): A ćić ſą mocarze/ ktorzy po wſzyſtki czáſy [a saeculo] byli ſławnemi. BibRadz Gen 6/4.
»po te wszytkie czasy« = teraz, przez cały ten czas (1): Y polá otworzyſte po te wſzytkie cżáſy Płácżą y trawne łąki/ płácżą chłodne láſy. KlonŻal Bv.
»po wszytki(e) czasy sw(oj)e« = przez całe swoje życie (7): Coż nam náſze pyeniądze pomogły/ co złoto. Cochmy ich w wielkiey nędzy po ſwe cżáſy wſzytki/ Názbyeráli RejWiz 104v; A obrok miał záwżdy od Krolá/ káżdego dniá po wſzytek czás żywotá ſwego. BibRadz 4.Reg 25/30; RejPos 257 (2); RejZwierc 124; Znam ćię/ o Krolu Polſki/ choć tu miedzy láſy/ Z dzikim źwierzem przebywam po wſzytki ſwe cżáſy KochDryas A2; KołakSzczęśl C4v; SiebRozmyśl [A2].
»po wszytek(-tki) czas(y) (za) żywota(-ow) (a. życia, a. marności) [czyjego(-ich, -ej)], wszytek (wszy(s)tki(e)) czas(y) ([czyj(e)], wszystek żywot [czyj]« = przez całe życie od tej chwili aż do końca, przez całą resztę życia; in numero dierum vitae vanitatis, omnibus diebus (vitae) PolAnt; in omni vita Modrz (28:3:1): RejWiz 87v; Ktoż zna co ieſt dobrego człowiekowi zá żywota po wſzytki czaſy krotkiego żyćia iego BibRadz Eccle 7/l (10); Vżyway krotofile z żoną ſwą ktorą miłuieſz/ po wſzytki dni żywota nieuſtáwicżnośći twey/ [...] po wſzytki cżáſy márnośći twoiey. BielKron 81v; ábyſmy beſpiecżnie ſłużyli iemu/ w ſwiąthobliwośći á w ſpráwiedliwośći przed oblicżnoſcią iego/ po wſzytki cżáſy żywotow náſzych. RejPos 298 (12); BudBib 2.Par 10/7; CzechRozm 222; NAprzod tedy o zwycżáioch będźiemy mowić/ ná ktorych iż wiele należy po wſzytek cżás żywotá ludzkiego/ ztądſię pokázuie/ że y tych wychwaláią/ ktorzi ſię ich pilnie dzierżą ModrzBaz 5; Tyś nas pánie z ćięſzkiégo trapienia wybáwił/ [...] Przeto ćię [...] po wſzyſtek żywot náſz wyznáwáć będźiemy. KochPs 65; SkarŻyw 504; NiemObr 10 (3); Iáko ptak/ kiedy towárzyſzá zbędźie/ Nigdy ná rózdze źielonéy nie śiędźie/ [...] Sam ieden lata po ſwe wſzyſtkie czáſy KochPieś 19; SiebRozmyśl [A2].
»po [ile] dni« = przez ileś dni, w ciągu iluś dni; na ileś dni, na przeciąg iluś dni [w tym: przy czasowniku w imp lub w funkcji imp (17)] (23): vwarz ie [lipowe latorośle]/ potym włoż do wanny/ á parz ſie w nich kielo godzin po kielko dni FalZioł V 92 (4); [przyrządzone lekarstwo] daway ná káżde zaránie pić po trzydźiéſći dni s trochą cukru/ themu ktory wielką niemoc ćierpi. SienLek 59v; Albo Kámffory włoż wwodkę rożáną á wyſtaẃ w báńce śkláney po trzy dni na ſłońce SienLek 68 (16); Y był po thymze zwolenniki Páńſkiemi/ kthorzy ná ten cżás byli w Dámáſzku/ po kilká dni. RejPos 283; BiałKaz D2v; po trzy dni cały pſałterz prześpiewał. SkarŻyw 570.
»po ty (wszystki) dni (poki)« = przez ten czas, w te dni (2): [gdy pies wściekły ukąsi] wſzákże ſye ránie nietrzebá dáć goić do Czterdźieśći dni: [...] á po ty wſzyſtki dni poki rány niegoiſz/ proch rákowy [...] chorému [...] daway SienLek 151v; RejPos 71.
»po wszy(s)tki(e) (a. wsze) dni (żywota a. wieku)« = zawsze; przez całe życie; cunctis a. omnibus diebus (saeculi a. vitae) Vulg, PolAnt; per singulos dies PolAnt (67): OpecŻyw 12v (2); BielŻyw 46 (2); WróbŻołt H4; RejPs 34 (2); Będę tu po wſſytki dni dobrorzecżył thobye LubPs ee6v (4); á będzieſz wyrządzał cżeść mátce ſwoiey po wſſyſtkie dni żywotá iey. Leop Tob 4/3 (6); Tedy lud ſłużył Pánu po wſzytki dni poki żyw był Iozue BibRadz Iudic 2/7; A ták gdy im Pan wzbudźił Sędźie/ tedy Pan był przy Sędźiem/ á wybáwiał ie z rąk nieprzyiaćioł ich po wſzytki dni żywotá onego Sędźiego BibRadz Iudic 2/18 (11); BielKron 2v (4); ále pomierny żywot á pocżciwe życie tho ieſt płátne v niego. A nie tylko tego chce/ iákoby ná pośmiewiſko/ w piątek ábo w ſobotę/ ále po wſzytki dni żywotá ſwoiego. RejPos 185v (3); GrzegŚm 35; RejPosWstaw 21v; Aby ſię bali ćiebie/ á iżby chodzili drogámi twemi po wſzytki dni/ iáko długo żyć będą na ziemi BudBib 2.Par 6/31 (19); BudNT Matth 28/20; CzechRozm 71v (2); Tegom prágnął od Bogá y tegom ſzukał/ ábych ſię zoſtał w przybytku Páná mego/ po wſzytki dni wieku mego. SkarŻyw 41; CzechEp 427; ArtKanc Q6v; A oto ia ieſtem z wámi po wſzytki dni/ áż do ſkończenia świátá WujNT Matth 28/20 (3); SkarKaz 273a; SkarKazSej 665b.
»po dziś (a. dzisiejszy) dzień, dziś« = teraz, obecnie, dziś, w dzisiejszych czasach; (usque) in hanc a. hodiernam diem Miech; hodie PolAnt; hodieque Cn (57:15): BielŻywGlab nlb 9; A dla lepſzey obrony ſiedm zamkow [...] zbudowali [...]. Od ktorych Siedmi grodow y po dziſieyſzy dzien zową Siedmigrocſką ziemią. MiechGlab 59 (7); LudWieś ktv; KromRozm III G6 (2); DiarDop 104; Gdzye [...] nieprzyiyacyele Tátáry grube Bárbáry/ y inſſe [ludzie na Podolu] tłumyą á vpądzáyą/ yáko to było dawno y po dzis dzyeń yeſt GliczKsiąż [K]7v (5); RejWiz 144v; Y ſtáłá ſie źiemiá wáſſá puſtynią/ y ná dziw/ y na przeklęctwo/ przeto że w niej nie máſz obywátelá/ iáko ieſt po dziś dźień [sicut est dies haec]. Leop Ier 44/22; RejPos 215 (6); BiałKat 71; RejZwierc 62v; BielSpr 24v; WujJud 48v (4); Tákći Apoſtołowie [...] iednáli záwſze y podźiśdźień iednáią lud poſpolity z Bogiem. WujJudConf 88 (7); BudBib 2.Par 35/25; CzechRozm 71v (5); PaprPan C2 (2); SkarJedn 204 (2); SkarŻyw A3v (2); Ten Láktáncyus zá ſwego cżáſu [...] wźiętym y zacnym był/ y po dźiś dźień Papieżnicy między święte Oyce go policżáią NiemObr 127 (4); KochEpit A3; WerGośc 251; OstrEpit A3; RybGęśli A2v; Tákać ieſt zápálczywość haeretykow: y ten ieſt żywy przykład ich złośći y chytrośći/ ktorey y po dziś vżywáią WujNT 470 (8); Zadna religia ták wiele báłwochwálſtwá nie obáliłá y ono ze wſzego świátá nie wypędźiłá/ iedno tá Chrześćijáńſka. Co y po dźiś dźień miedzy Indiany ná wſchod y zachod czyni. SkarKaz 277a (4); CzahTr D3v; PaxLiz A3.
»po dzisiejsze lata« (1): Tákżeć náſzy myſliwcy/ po dziſieyſze látá/ Wodzá Chárty ná ſmycży RejZwierz 128v.
»po te (ty) (tam) lata« = przez te lata, w ciągu tych lat; teraz (9): RejRozpr H4; RejWiz 19; przyſzedł [Heliasz] do Acháb/ rzekł mu: Zyw ieſt Pan Bog/ nie będzye roſy po ty látá áni deſzcżá BielKron 84; RejZwierc 222v; Strum E2v; To iednák ieſt dźiwna rzecż/ że po te látá nie dawno przeſzłe [hisce annis proximis]/ Posłow źiemſkich bárzo wiele ná ſeymiech bywáło ModrzBaz 140v; VotSzl B3; CzahTr G2v (2).
»po wsze (a. wieczne) lata, wszytki roki« = zawsze, wiecznie (2:1): A coż ieſt przyrodzenie/ ſą Páńſkie wyroki/ Ktore záwżdy muſzą idź iuż po wſzytki roki. RejWiz 148v; bowiem godźien tego/ Zacny náwſzem Stároſtá/ by po wieczné látá/ Słynął iego chwálny ſlub/ poki ſtáie świátá. OstrEpit A2 (2).
»po (te) wszy(s)tki(e) lata, roki« = przez wszystkie lata, przez cały ten czas (1:1): RejPosWstaw 41v; Láto z Zimą w przemiány [idzie] po te wſzyſtkie rok[i] Cżyniąc zá nią [tj. nadzieją] raz kwietne raz śiemienne kroki. RybGęśli Bv.
»po wszy(s)tki(e) (swe) lata« = przez cale życie, w ciągu całego życia; na zawsze (3): RejWiz 67v; Jeśli Menelausa Paris zgładzi [z] świata, Niech Helenę i skarby ma po wszytki lata KochMon 29; KołakSzczęśl A3.
»po [ile] nocy« = przez ileś nocy, na ileś nocy [w tym: przy czasowniku w imp (1)] (6): FalZioł II 18d; vdźiáłay knot z báwełny/ á tym go pomáż/ á ku máćicy wetkni po trzy nocy możeſzli/ przed złączenim z mężem SienLek 111v (2); SkarŻyw 87 (2); Wczorá mi páni piſáłá/ Ze po trzy nocy nie ſpáłá. KochFr 29.
»po okoliczność miesiąca« = w dosłownym tłumaczeniu z łac. ‘przez cały miesiąc’ (1): Annus vertens, Okoliczny rok [= cały rok]. Mense vertente, Po okoliczność tego mieſiącá. Mącz 486c.
»po wszy(s)tki wieki ([czego])« = przez wszystkie wieki, przez cały czas; (na) zawsze (13): SarnUzn D3; Ciáło ich pogrzebione ieſt w pokoiu/ ále sławá ich słynie po wſzytki wieki [in generationem et generationem]. BudBib Eccli 44/14; iż Kośćioł Boży záwżdy po wſzytki wieki Doktory y náucżyćiele máiąc/ nie tylko Greckie/ ále teſz miał y Láćińſkie. SkarJedn 283 (4); KochPs 14; NiemObr 122; SarnStat *3; Kátholickiemu ś. kośćiołowi nigdy po wſzytki wieki ná cudach nie zeſzło SkarKaz 418b (4).
»po wszytki nieskończone wieki swoje« = wiecznie [w odniesieniu do Boga] (1): A iuż [Pan] ſobye nád nim [człowiekiem] obiecał roſkoſzowáć po wſzytki nieſkońcżone wieki ſwoie. RejPos 191v.
»po wszytek wiek żywota naszego« = przez całe życie (1): Słuſzna rzecż ieſt záprawdę/ áby miernoſcią [...]/ po wſzytek wiek żywotá náſzego/ náſługowáliſmy Pánu RejPosWstaw 22.
»po [ile] niedziel« (1): Widziemy też, że WKM i z Pany Radami swemi nic na tym siedzieć lenić się nie raczysz i po kilkanaście niedziel sjem dzierżeć raczysz. DiarDop 108.
Połączenia: »aż(e) (i) po« (12): maſz bacżyć iż Polaki, Szwaby y burgudi [...] Ceſarzowie trzey Henrikowie wygładzili [...]. Telko zoſtali ieſzce tam Sarbaci, Windelici albo Vindowie aże po dziſieyſzi dzień z ięzykiem polſkim chocia naruſzonym. MiechGlab 52; Leop 1.Reg 30/25 (5); RejPosWstaw [414]v; DIonizius będąc w Papieſkim vrzędzye/ [...] Karał Biſkupy ſproſne á w wierze nieſtałe/ Inſze porządki iego ſą áż podziś trwałe PaprPan R4; Kunas Zamek nád Niemnem [...] zábudował/ ktory Konaſſowem od ſwego imienia przezwał/ potym ten Zamek y z miáſtem zá czáſſow postępkiem áż po dźiſieyſzy czás zowią. StryjKron 81; KlonŻal C; Arcybiſkup [Wojciech Jastrzębiec] przikupil bel [...] [zamek] Ritwani [...]/ ſktorego ſie po iego Smierci piſali Sinowci yego Ritwianſkyemi az y poten tzas ſie piſza PaprUp E4; KochPij C3v.
»od ... aż po« (2): bo tho ieſt rzecż poſpolita wſzytkim hordam tatarſkim iako od początku ſwego aż po dzisdzien [ab exordio et ingressu eorum in hanc diem]. MiechGlab 32; KochPij C3v.
»po te (ty a. ten, a. dzisiejszy) czas(y), ten czas żywota swojego« = do tego czasu, do tej pory, dotąd dotychczas; do tej chwili swego życia (23:1): Diar 20; RejWiz 85; A coż to zá zapłátá miły Pánie? Iużbychmy ſie ſnadź mogli o tym nie pytáć/ bochmy ſie iuż o niey po ten cżás doſyć ſzyroce náſłucháli. RejAp 193v; Iż po ten cżás żywotá ſwoiego opáſowałeś ſie iákoś chciał wedle myſli ſwoiey/ ále przydzye cżás iż cie inſzy opáſowáć będzye RejPos [279]; HistLan A4; RejZwierc 101v; Oczko A2v; MWilkHist E3v; StryjKron 81; KlonŻal C; PaprUp E4; OrzJan 77; RybGęśli A3; GostGospSieb +4; JanNKar E3 (4); SarnStat 977 (3); VotSzl E3; á niechay Pan Bog wſzechmogący W.M. ták do końcá błogoſłáwi/ iáko po te cżáſy w kázdey rzecży błogoſłáwić racżył. CzahTr A4; RybWit B3v.
»po dziś (a. dzisiejszy) dzień, dziś« = do dziś, do chwili obecnej, do teraz, do czasów obecnych; usque in hanc (hunc) diem Miech, Vulg; usque hodie Vulg, PolAnt; achuc, in hanc diem, usque in hodiernum diem, usque in nostra tempora, (usque) nunc Miech; usque ad diem hanc Vulg (66:6): GlabGad N7v; Sthoią po dziſieyſzy dzien pola Alanſkie puſte MiechGlab 41 (13); Auguſtyná ſwyętego náuká y piſánye podźiś dźyeń w wyelkyey cenye yeſt KromRozm II qv (3); A to kres porządku ápoſtolſkyego/ ktory po dźiś dzyeń przez tylo wyekow w koſcyele krzeſciyáńſkim trwa/ y do końcá trwáć będźye. KromRozm III H7 (5); GliczKsiąż C4 (3); Leop 1.Reg 30/25 (5); BibRadz 2.Par 35/25; RejAp AA3; WujJud 134 (2); RejPosWstaw [414]v; iáko go [Chrystusa stworzonego] wierzył Arius/ y po dźis iego vcżniowie wierzą. BiałKaz G3v; CzechRozm A6v (4); SkarJedn 29; A S. Woyćiechá męcżenniká Bożego y páſterzá ſwego ták vcżćił: iſz po dziś dzień to znácżno/ w Gnieznie y w Gnieznieńſkim kośćiele SkarŻyw 357 (8); StryjKron 260; w gáiu záś ſoſnowym Zdróy możny bije/ który tákże Witułtowym Kluczem po dziś dźień zową KochJez B3; Spiſowáli też oni Ceſárzowie Pogáńſcy rozmáite práwá/ [...] ktore ieſzcże y po dźiś dźień trwáią NiemObr 160 (2); ZapKościer 1584/53; KlonŻal C; ZawJeft 13; KochCz B2; WujNT 35 (2); Było też y drugié miáſto temuż [Atenom] podobné, [...] któré y podźiś ieſcze ieſt, miáſto ſtárożytné y zacné JanNKar B4 (2); KlonKr A; ktorzy w Syná Bożego vwierzyć niechćieli [...] y boſtwo iego zbluźnili / y po dźiś dźień bluźnią SkarKaz 275b (4); CzahTr E3 (2); SkarKazSej 666a; KlonFlis Dv; SapEpit A3v.
»po [ile] lat« = do iluś lat (2): iſz [Antoninus] niemaiąc nigdy náucżyćiela po lat ſzeſnaśćie/ w ktorych trochę tylko Dialektiki ſłuchał/ ſam przez ſię wſzytkiego ſię náucżył SkarKaz 275b.
»po te (ty) lata (wszytki)« = dotąd do tego czasu, do tej pory (3): Bo wiera y naſzy tatuſiowie [...] w ſwych kolendarzoch y łachmaniech po ty lata zbłądzili LudWieś ktv; KochPieś 33; Ale począwſzy od ſtworzenia świátá/ Aż po té náſzé oſtáteczné látá: Ledwie par kilka w dźieiách opiſano/ Któré zá práwé przyiaćioły miano. KochPij C3v.
»raz po raz« = wiele razy w krótkich odstępach czasu; często (9): BielKron 165v (2); SarnUzn D4; RejPosWiecz2 93; O ſrogich á częſtych raz po raz wnętrznych woynách/ y roſterkách ſzkodliwych Xiążąt Ruſkich. StryjKron 195; Łucko dwá kroć raz po raz wzięte. StryjKron 577 marg (4); Tu ſłyſzymy / iáko Chriſtus pan/ będąc w chwale/ y Pánem chwały: przedśię Oycá ſwego/ bogiem ſwoim/ po cżterykroć/ raz po raz/ miánowáć ſię nie wſtyda. NiemObr 112.
»po co(ż) (pocz)« [w pytaniu o cel, też retorycznym, sugerującym, odpowiedź: niepotrzebnie]; quid Vulg, PolAnt (25): Ezop rzekł/ pocżeś tu przyiał/ A on mu/ iżem kupić chćiał BierEz A4; KrowObr 159v; A powiedz mi co ſie to tám nowego sſtáło. Y gdzye idzyeſz álbo pocż RejWiz 159; Pocośćie przyſzli do mnie cżłowieká kthoregośćie nienawidzieli y wypędzili od ſyebie? Leop Gen 26/27; BibRadz 2.Reg 13/26 (2); RejPos 224v; GrzegŚm 50; Cośćie zá rodu / á po cośćie tu do Rzymu przyſzli? SkarŻyw 62 (4); KochTr 8; PO co wy Haereticy w kosćiele bywácie? Kiedy ceremoniie zá śmiéch ſobie maćie. KochFr 103; Po co ſtátut/ y práwá chwálebné ſtáwiamy? Ieſli ſye obyczáiów dobrych nie trzymamy. KochPieś 2; ActReg 94; By záwżdy dobrze było/ po cożby do niebá? Izażby o co prosić/ álbo wzdycháć trzebá? GrabowSet B2 (2); Bom ia vmyſłnie przyſzedł do ciebie. (–) A po coſz? (–) Zebym wedle potrzeby mogł ci nátrzeć vſzy. CiekPotr 6 (2); SkarKazSej 695b; [wyſłali do nich Solona. Kthory przyiechawſzy do nich/ pytał ich pocżby iecháli ták zbroynie. HistTroj G8v].
»po co (pocz)« = dlaczego, z jakiej przyczyny (8): Przyiacielu pocż thu ſiadaſz ábo idzieſz do thego powołánia Páńſkiego á do tych obietnic iego/ nie máiąc vbránia żadnego do tego godnego ná ſobie. RejPos 159 (3); Po co mię prozno/ ſrogi Apollo trapiſz. KochOdpr D; ActReg 97; A ty po co ſię wtrącaſz, y czemu do rády Wrażaſz ſię niewezwány? CiekPotr 56; Tám kiedym go wołáłá/ [...] przyſzedł/ [...] Pyta/ po co poń ſłáłá GosłCast 57.
»po to« (6): LeszczRzecz A5v; iák ogniſte kule dziáłáć maćie/ [,..] Náucżę was/ [...]. Może po to nie chodzić do puſzkárſkiey ſzkoły BielSjem 38; ActReg 155; GostGosp 20; Nie mogłem wykorzenić z ſerc ludzkich tych grzechow ktorem wſpomniał/ [...] á iákoż ſię bać nie mam/ gdyż mię po to y na to poſłano? SkarKaz )(3v; CiekPotr 61.
Z elipsą nadrzędnego czasownika (4): Rzekł krol do Ioábá: Roſkáſz po Abſáloná áby w pokoiu przyiechał BielKron 71v; Wiedząc tedy w kośćiele Chrześćijáńſkim/ być klucże rozwiązánia y záwiązánia grzechow kazał ſobie po ſługę kośćiołá Bożego kapłaná/ ktorego wźiął zá świátká ſumnienia ſwego. BiałKaz M4; SkarŻyw 589 marg; StryjKron 707 marg.
W charakterystycznych połączeniach: biegać (biec) po [kogo] (4), bieżeć (2), iść (chodzić, pość) (20), jachać (3), odejć (4), odprawować, (na)pisać (4), przyjechać (2), przysłać (7), przyść (przychodzić) (12), rozesłać (2), skoczyć, (po)słać (posyłać, posłany) (180), wyjechać, wyprawić (wyprawować) (7), zejść, zstąpić (zstępować) (2).
Z elipsą nadrzędnego czasownika (3): [Dawid] ſtrzelił z łuku ſtrzáłámi trzemi/ kazał po nie chłopcu BielKron 66; tylko to Polſzcże przyſtoi co ſie w Polſzcże rodźi: kto chce wymyśláć/ tedy po cudzoźiemſkie rzecży do Gdańſká GostGosp 132; Dźieśiąta drogá twoiá byłá o moy namilſzy Pánie Iezu Kryſte/ kiedy oni niewierni kátowie kazálić po oné ſukienki twoie/ ábjś ſie w nie oblókł SiebRozmyśl C4.
Typ: po ilekroć (111): OpecŻyw [57]v (2); ale dobrą purgaciją maią być [złe wilkości] wypędzony, á to nie zaraz gwałtownie, ale po kielokroć lekką purgaciją FalZioł V 61v (3); LibLeg 11/22; LudWieś A4; LibMal 1552/168; KromRozm III D4 (4); Diar 78; GliczKsiąż F2; KrowObr 4 (4); Leop Num 22 arg; odpowiedźiał mu Iezus/ [...] Nie zápoie kur áż ſię mnie po trzy kroć [ter] záprzyſz. BibRadz Ioann 13/38 (2); BielKron 329 (2); Septimum, Siodḿ kroć. Ut septimum consul, Po ſiedḿ kroć [zostać] pánem rackim álbo ſiedḿ kroć. Mącz 384b (3); SarnUzn D8v (2); iż go [wapno ziemne] po trzy kroć w ogniu roſpálić/ á zá pierwſzym y wtorym rázem w Winie vgáśić: ále zá trzećim dáć mu powoli ochłodnąć SienLek 75v (16); HistRzym 80; RejPos 132v (4); gdy czytano Ewányelią w kośćiele/ o głuchym y niemym dyabelſtwie/ Luter padł/ y záwołał po dwá kroć: nie ieſtem niemy/ nie ieſtem. BiałKat 341 (2); RejZwierc 204; WujJud 87; MycPrz I [C]2v (3); BudNT A3v marg; CzechRozm 202v (3); SkarJedn 63 (3); Iuſz po trzy kroć wyrzucony/ trzeći raz ſię ná ſwoię ſtolicę przywrocił Athánázyuſz SkarŻyw 391; Lecż ſkoro Sędziak on vmierał: záſie ſię do złego wracáli po wiele kroć. SkarŻyw 558 (5); MWilkHist Iv (2); StryjKron 51 (5); CzechEp 81 (3); iáko Chriſtus pan/ będąc w chwale/ [...] przedśię Oycá fwego/ bogiem ſwoim/ po cżterykroć/ raz po raz/ miánowáć ſię nie wſtyda. NiemObr 112 (6); ReszPrz 30; ZapKościer 1586/66; ArtKanc Dl2; GostGosp 162; OrzJan 64 (2); Od Zydow wźiąłem po pięć kroć [quinquies]/ po czterdźieśći plag bez iedney. Trzykroć byłem bit rozgámi/ razem był vkámionowan/ trzykroćiem ſię z okrętem rozbił WujNT 2.Cor 11/24 (7); JanNKar A3; Wielka władza y derewnia bywáłá niekiedy Woiewodza: ále po trzy kroć iest iuż vmnieyſzona, tym co im Wiécowé ſądy odięli SarnStat 240 (5); SiebRozmyśl [A2]v; KlonKr Dv (3); PowodPr 3 (2); iż Pan IEZVS vkazał ſię tu ná źiemi po kilá kroć ś. Páwłowi SkarKaz 243a.
~ W charakterystycznych połączeniach: po dwakroć (21), trzykroć (53), czter(z)ykroć (2), pięćkroć (3), siedmkroć (3), kil(k)akroć (ki(e)l(k)okroć) (26), wielekroć (3).
Połączenie: »po trzykroć na dzień, do roku« (1:1): po trzykroć na dzień [tribus temporibus in die] klękał ná ſwe koláná/ á cżeść y wchałę [!] dawał Leop Dan 6/10; SarnStat 741. ~
Typ: po ile razy (18): FalZioł I 47b (12); thosz po kyla ras roſkazalem lyſthi ſwe pyſſacz do panow Zyemye syedmygrodzkyey LibLeg 11/88v; MurzNT 131; Triplex pugna, Troyáká bytwá/ po trzy rázy zwłaſzczá będąca. Mącz 465b; SienLek 78; Wladiſlaw Loktek [...] pokilka razow sPanſtwa od Poddanich bel zegnan PaprUp B3v.
~ W charakterystycznych połączeniach: po dwa (oba) (2), trzy (3), cztyrzy (3) razy; po kil(k)a (kielko) razow (8).
Połączenie: »po kilka razów przez dzień« (1): onę [krew gołębięcia] ſobie ná oko puſzczay po kilká rázow przez dźień. SienLek 67v.
Z nadrzędnym rzeczownikiem (1):
Typ: po ilekroć (5):
~ Z nadrzędnym czasownikiem lub imiesłowem przymiotnikowym biernym (3): Sobieſław Kſiążę Cżeſkie [...] wtargnął krolowi w źiemię y vczynił ſzkodę [...]. Ale Krol Boleſław [...] powethował ſzkody ſwey po trzykroć BielKron 353; W Kubek ten w kthory oná [tj. miasto Babilon] wam námieſzáłá/ námieſzaycie iey podwákroć. RejAp 148v; CzechEp 286.
Z nadrzędnym przysłówkiem (2):
~ W stopniu równym (1): A ieſliż porodźi Dźiewkę/ przez czternaśćie dni nieczyſtą będźie/ to ieft/ po dwá kroć thák długo iáko miewa ſwą chorobę BibRadz Lev 12/5.
W stopniu wyższym (1): Sędzia ma być by nie brał/ nie dał też nikomu/ A ten [który chce być sędzią] mi dáry przynioſł/ bez wſzyſtkiego ſromu. Pátrzaycieſz dáli tu co/ wierzcie mi w tey mierze/ Iż tám więcey po trzykroć łotrowſkie odbierze. RejZwierz 18v. ~ ~
W charakterystycznych połączeniach: po dwakroċ (2), po trzykroć (3).
W charakterystycznych połączeniach: po dwakroć (dwukroć) śiedm [= 14] (2), sto (tysięcy) [= 200 (tysięcy)] (2); po trzykroć siedm [= 21] (2), Sto tysiąc (tysięcy) [= 300 tysięcy] (5); po czter(z)ykroć czterzy [= 16], siedm [= 28] (2), sto tysięcy [= 400 tysięcy] (2); po pięćkroć siedm [= 35] (2), tysiąc [= 5 tysięcy]; po sześćkroć siedm [= 42], sto tysięcy (tysiąc) [= 600 tysięcy] (3); po siedm(i)kroć siedem [= 49] (4); po dziesięćkroć sto tysiącow [= milion]; po piętnaściekroć tysiąc [= 15 tysięcy]; po kilkakroć sto tysięcy [= kilkaset tysięcy].
»sto po dwakroć« = za stokrotną cenę, bardzo drogo (1): Centuplicato – Sto podwakrocz. Calep 180b.
Z nadrzędnym czasownikiem lub imiesłowem (3):
~ »po trzykroć, kilkakroć« (1:1): Tedy krol rzekł k niemu/ Poprzyſięgam ćię po kilkákroć [Usque ad tot vices]/ ábyś mi nie powiedał iedno prawdę w imię Páńſkie. BibRadz 3.Reg 22/16; RejAp 158v.
»po trzy« [prawdopodobnie skrót od »po trzykroć«; tu jako przekleństwo] (1): Lekkość y ſromotá/ niech ogárnie one/ Ktorzy mi źle życżą/ potrzy obelżone. GrabowSet T4. ~
Z nadrzędnym przymiotnikiem (4):
~ W stopniu równym: »po trzykroć, siedmkroć, tysiąckroć« (1:1:1): [ludzie mądrzy pogańscy] gdy kogo chćieli práwie y doſkonále ſzcześliwym názwáć/ powiádáli go być po śiedḿ kroć ſzcześliwym LeovPrzep H4; oprocż Bogá iednego Iehowy/ páná zaſtępow onego świętego/ y potrzykroć świętego/ Izráelſkiego [...] Bogá żadnego inſzego tákiego nie máſz CzechEp 286; CiekPotr 18.
W stopniu wyższym: »po tysiąckroć« (1): Bo ieſli ſię źle mylić ná wiernym przyiaćielu [...]: daleko po tyśiąc kroć gorzey/ mylić ſię ná tym w ktorym wſzytkę nádźieię pokłádáć mamy SkarKaz 273b. ~
Z nadrzędnym wykrzyknikiem: »po dziesięćkroć« (1): Ach/ Nieſtotyż po Dzjeſiet kroć [...] Ach/ Nieſtotyż nedzney Duſſy Toċ iey yuż nikt nicz nietuſſy RejKup cc7.
Typ: po które (347): [Osłowi, podstępnie zwabionemu do jaskini lwa przez lisicę, udało się uciec. Gdy ponownie ją zobaczył,] z dáleká ná nię wołał: Zaſz ná pierwym niemaſz doſyć/ Po drugieć ſie nie dam ſchytrzyć. BierEz Q2v (3); Oytcże moy niebieſki [...] racży mie wyſluchatz w mé prozbie/ ktorątz oto iuż po trzecié działám. OpecŻyw 100v; Zatym wſſytcy [...] padli wznak naziemię po trzykrotz. Potrzecié gdy wſtali/ pytal ijch powtoré: Kogo ſſukácie? OpecŻyw 105 (7); PatKaz II 60v; HistJóz B2v; TarDuch C5; FalZioł I 14b (7); GlabGad C4; MiechGlab 12; Item kthory czlowyek bandzye przyſzyagal trzy krocz za zlodzeymy a po czwarthe by chczyal Tedymv nye mayą dopuſczycz LibLeg 6/115v (14); RejPs 70v; SeklWyzn D; LibMal 1545/103; RejJóz H3v (3); RejKup q8v (2); Piſaliſmy inſzych cżáſow Máieſtatowi wáſzemu/ teraz też piſzemy po wtore [iterato]. HistAl E6 (11); KromRozm III P8v; Diar 83; DiarDop 116; LubPs N5v; Ieſliby tedy pozwány trzeći raz nieſtánął potym ná żądánie powodu [...] Sędźia go ſkaże ná vpad/ záchowawſzy mu ieſzcze po czwarte wnieſyenie pomocney rzeczy/ to ieſth przyczyny ſłuſzney dla ktorey nieſtánął GroicPorz q2 (2); KrowObr 130v; RejWiz 27; Leop Gen 41/32 (14); OrzList gv; Rzekł ieſzcże po tym/ Vczyńćie thák y potrzećie. Y vczynili trzeći kroć. BibRadz 3.Reg 18/34 (44); gdy ią [Balaam oślicę] bił/ unioſłá go ná ſtronę/ á gdy ią ieſzcże więcey bił/ [...] dáley ſie niechciáłá ruſzyć. A gdy ią potrzecie więcey bił/ rzekłá k niemu: Cżemu mię tho iuż trzeći raz bijeſz [...]? BielKron 42v; [Amurat] poſłał do Stároſty [...] wiecżor áby podał [...] zamek [...] [starosta roześmiał się]. Rozgniewał ſie Amurat iż z iego poſłow śmiech vcżyniono / poſłał po wtore we dnie ſtakimże poſelſtwem. BielKron 241v; [Cesarz turecki] mury ony potłukł [...]. potym Krześćiánie [...] mury z nowu murowáli. Turcy powtore mury potłukli BielKron 272 (32); Cibus bis coctus, Potráwá powtóre wárzona/ albo/ grzána. Mącz 25c; Reviso. Powtore álbo záś pátrzam Mącz 495c (19); OrzQuin H2v; LeovPrzep E4v; RejAp 191v; GórnDworz P6 (2); cżłowiek gdy śmiertelnie grzeſzy Bogá po wtore krzyżuie HistRzym 69v (5); Y rzekł im pothym podrugye Pokoy wam RejPos 117v (3); BiałKat 264; Tátárzyn Ruſkie źiemie/ do końcá ſplundrował/ Y ieſzcże ſie potrzećie ná to nágotował. BielSat Hv; BielSpr 38 (2); WujJud 259v; RejPosWstaw [213]v; BudBib Gen 22/15 (4); HistHel D; BudNT Mar 14/72 (5); StryjWjaz D2; CzechRozm 138v; SkarJedn 315; Oczko 38v; SkarŻyw 285 (5); A gdy iuſz Ziemiá oſſycháłá/ roſkazał Pan Bog Noemu beſpiecznie wyſtąpić z Korabia/ [...] W tenże czás Pan Bog iákoby powtore ſtworżył/ y poſtánowił nowy Swiát StryjKron 6 (7); CzechEp 54 (4); KochJez A4; NiemObr 128 (2); WerKaz 282; gdy godzinká minie: Ná zad ſie powtore nigdy nienáwinie. WisznTr 35 (2); PaprUp C3; ZawJeft 14; ActReg 40 (2); Calep 299a; GostGospSieb +4v; LatHar 91 (9); WujNT Matth 26/43 (18); A żaden z Elektów powtóré ná ſądy nie ma bydź obran do lat cztérzéch SarnStat 853 (6); KlonKr wstęp A2 (2); GosłCast 39.
W charakterystycznych połączeniach: po pierwsze (5), wtore (drugie) (283), trzecie (52), czwarte (8), piąte (1).
Połączenia w postaci ciągów wieloczłonowych (28):
~ Dwuczłonowe (4): [Magdalena] wrociwſſy ſie do grobu/ gorzko płakała/ powtoré ij potrzecié tam naglądala OpecŻyw 165; Iterum ac iterum nominavi, Powtore y potrzećie miánowałem. Mącz 175d; RejPos 239 (4).
Trójczłonowe (15): Lekarz niemocnego pytał/ Iákoby ſie tey nocy miał. On rzekł iż ſie bárzo znoił/ [...] Wtore kiedy go zopytał/ Rzekł niemocny/ żem źimno miał: Po trzećie chory powiedział/ Iże mu żywot zatwárdział BierEz Lv; Włoż Sarcocollum do rożaney wodki/ á poſthaw na ſlończu iżeby vſchło/ gdi vſchnie zaſię naley wodki y thakież po trzecie FalZioł III 30a; LibMal 1543/76v (2); MurzNT Luc 23/22; Ciſnął Dawid s proce kámieniem/ tráfił Goliáthá w cżoło/ powtore y potrzecie tráfiał go w cżoło áż padł BielKron 65v (8); HistRzym 67 (2); BudBib 4.Reg 1/11 (2); BudNT Ioann 21/16 (2); CzechRozm 61v; áby ten ktoby to [tj. gwałt majętnościom duchownym] pirwey vcżynił/ oddał [...] w pięćior naſob więcey niż wźiął: á kto po wtóre/ áby w dźieśięćior naſob wroćił: á kto trzeći kroć/ áby był z źiemie wywołań. ModrzBaz 139v; WujNT Ioann 21/16 (2). ~
Połączenia: »pierwej ... po wtore« (2): bo to pewnieyſza rzecż ieſt/ iż to powietrze ktore pierwej było zakażone: nie leda ſie iako po wtore ſkazi. FalZioł V 73v; ModrzBaz 139v.
»przedtym ... po wtore« (2): Przed tim nie dawno proſiliſmy was y theras po wtore proſimy/ ábyſcie nam przyſzli ná pomoc HistAl F7; A wſzákoż ná koniec [Iob] zginie [...]/ á ći kthorzy go widźieli rzeką/ Gdźież ieſt? [...] Oko ktore przed tym nań pátrzyło/ nie ogląda go powthore BibRadz Iob 20/9.
»(i) raz (...) (i) po wtore« (3): BibRadz Philipp 4/16; Niech będźie co Bog raczy/ [...] Ale wżdy wiernym ſtrożom/ y ras y po wtore Niech wolno będźie wołáć kiedy gore/ GORE. Prot Ev; Abowiem Pan náſz przyść racżył raz ná ſwiát pokorny/ powtore przydzye wielmożny RejPosWstaw [213].
»zasię (a. zaś) (...) po wtore (a. drugie), po trzecie« (14:2): OpecŻyw 100; LibLeg 10/146; BielKom F7v; Leop Eccli 34/30 (3); ſtocżył bitwę s Papieżem/ poráźił go [Otę] Papież zá pomocą Filipá Fráncuſkiego krolá. Záſię podrugie Othá zebrał ſie przećiw Fráncuſkiemu krolowi BielKron 182v (2); Mącz 296a; SienLek 129; GórnDworz P6; GrzegŚm 35; BudNT Ioann 21/16; LatHar 707; WujNT Matth 26/42 (2).
Połączenia w postaci ciągów wieloczłonowych (5):
~ Trójczłonowe (1): A gdźieby przećiwna ſtroná ták po wtore y po trzećie przypozwána nieſtánęła/ y po czwarte pomocney przyczyny nieſtánia nie wnioſłá: Iuż Sentencya wyſzſzego práwá ma być otworzoná y czytaná. GroicPorz bb4v (3).
Czteroczłonowe (4): GDyż tu.N. obżáłowány przed Sądem o zamordowánie tego.N. przywołány po pierwſze/ po wtóre/ po trzecie/ po czwarte mimo práwo/ nieſtánął/ [...] Przeto [...] GroicPorz n2 (16). ~
Połączenie: »po pierwsze ... drugą raz« (1): A gdy go iuż ták po pierwſze przywoła/ wroći ſye do Sądu y zezna ono przywołánie [...]. Drugą raz ſługá tákże iáko pierwey [...] przywoła mężoboyce GroicPorz nv.
Typ: po który raz (14): Mądryć gdy z śidłá wynidzie/ Po drugi ras wnię nie przyydzie BierEz K3; Otworz otworz ieſt kto wdomu [...]. Otworz [...]. Otworz mowię ras potrzeczy RejKup e5; Tamże posłowie i po drugi raz przez tegoż Siennickiego powtorzyli, prosząc, by to jeno raczył na dobrej pieczy mieć, że królem jest polskiem Diar 60; quintum consul, Po piątiś ras ráycá. Mącz 343a (2); RejAp 7v (3); A ocżkolwiek będzyecie prośić w imię moie/ tho wſzytko vcżynię dla was/ [...] Y po drugi raz ocżkolwiek będzyecie prośić w imię moię/ wſzythko vcżynię dla was. RejPos 291v (3).
~ W charakterystycznych połączeniach: po drugi (wtory) (11), trzeci (2), piąty raz. ~
Typ: po którykroć (11): gdy przyiechał [Antiochus do Jeruzalem]/ wiele ludzi pobił y kościołow połupił [...]. Gdy ſie powtory kroć do Ieruzálem Antyoch wypráwił/ tám więtſze łupieſtwo vcżynił niż pirwey BielKron 128v; Iam octavum, Iuż po ośmi kroć. Mącz 259a; Tertio, Trzeciakuyę/ po trzeći kroć czinię. Mącz 449c (8); weźmi korzeń Pokrzywny/ á wypłocz go w troiey wodźie/ po czwárty kroć/ vpłocz go Winem/ álbo octem SienLek 76v; StryjKron 443.
~ W charakterystycznych połączeniach: po wtorykroć, trzecikroć (2), czwartykroć (5), szostykroć, ośmikroć, dziesiącikroć. ~
Typ: po ktore (6): Ieſli dwá kroć co widáią/ Po trzećie o to niedbáią. BierEz R4v; Wyiechawſzy tedy obá ná pole vderzyli w ſie dwá kroć/ ále po trzećie vćiął Gwido rámię Plebeuſzowi HistRzym 81v (2); SarnStat 1282.
~ Połączenie w postaci ciągu trójczłonowego (1): Pierwſzą tedy plagą pokarał Pan Bog przez Moyżeſza nie tylko Pháraoná/ ále wſzytko kroleſtwo iego. [...] Potym kazał Moyżeſz y Aaron żábom z wody wyniść. [...] Po trzećie ſkarány ieſt [faraon] pluſkwámi ſmrodliwymi SkarŻyw 480.
Połączenie: »pirwszem [czym] ... po wtore« (1): Lwicza pirwſzem porodem pięcioro dzieci miewa/ po wtore cżworo FalZioł IV 11b.
W charakterystycznych połączeniach: po wtore, trzecie (5). ~
»po wtóre, trzecie« (11:1): rzekł [...] Krol: Micheaſsu/ mamyli wyiácháć [...] ná woynę [...]? Kthoremu on odpowiedział. Iedź [...]. Y rzekł záś Krol do niego: Po wtore y po trzećie po przyſięgam ćię/ byś mi nic nie powiádał iedno co ieſt prawdá/ w imię Páná Bogá. Leop 3.Reg 22/16 (4); Weſelćie ſię záwſze w Pánie/ y powtore powiedam wam weſelćie ſię. BibRadz Philipp 4/4; Prośimy ćię tedy/ y po wtore proſimy łáſkáwy cżytelniku/ ábyś ty [...] nie zbraniał ſię tego cżytáć GrzegRóżn A[3]; Sczęśliwy y powtóré ſczęśliwy/ którégo Dźiatki nie vſzły mieczá nieprzyiaćielſkiégo. ZawJeft 38; ActReg 159; y slubuyą pokoy wyeczny na wyęki ot dzatek swoych y ot potunſtwa swego, slachetnyemu Pánu pyotrowy pyęczyę y Malſzoncze yego y dzatkom yego: Gdzye yeſzcze powtorę satyę [lege: za te] vczcywe dobre ludzyę slubuyę pokoy wyeczny na wyęky ZapKościer 1588/79v; WujNT Philipp 4/4; CiekPotr 53 (2).
Połączenia w postaci ciągów wieloczłonowych (31):
~ Trójczłonowe (10): GroicPorz v; KrowObr 117 (2); kthory [Sabelijusz] powiedał żeć ieſth ieden Bog práwy iedney podſtháći/ iedney perſony. Ale nim ſie wcielił zwáno go Oycem/ á potym gdy ćiáło przyiął y narodził ſie/ iuż nie Oycem ále Synem zowie go piſmo/ á po trzecie że w gołębicżey podſtáći tenże ſie vkazał/ zowie go Duchem ſwiętym. SarnUzn B2v; BiałKaz F4v; Poſty przykazáne [...]te ſą. Naprzod poſt wielki przed Wielkąnocą [...]. Potym Wigilie pewne [...]. Potrzećie/ Suchedni LatHar 123 (5); WujNT 463 (2); TO imię ſpráwiedliwość/ rozmáite ma w piſmie ś. rozumienie. Bo zowie ſię drugdy ſpráwiedliwośćią zakon wſzytek Boży piſány/ ktory ſpráwiedliwośći náucza. [...] Drugdy ſię też tym imieniem rozumieią vczynki dobre zwierzchnie [...]. Po trzećie zowie ſię ſpráwiedliwość/ ſerdeczne wedle P. Bogá y práwá/ y woley iego vſpráwiedliwienie. SkarKaz 310b.
Czteroczłonowe (11): SkarJedn 25; Skruchę ná cżterzech rzecżách záſadzamy. Bo naprzod grzech poznáć potrzebá [...]. Potym ná żal ſerdecżny zdobyć ſię muśiſz [...]. Po trzećie obrzydzenia potrzebá grzechu káżdego [...]. Nákoniec ſerce mieć ma káżdy do popráwy żywotá ſwego LatHar 110 (7); Abowiem Graecki ięzyk do práwego wykłádánia y rozumieniá piſmá S. w Nowym Teſtámenćie ieſt [...] nie tylko bárzo pożyteczny/ ále y potrzebny/ á zwłaſzczá w tych czterech przypadkách: Naprzód/ gdy w náſzych Láćińſkich kśięgách/ zda ſię być omyłká [...]. Drugi przypadek ieſt: kiedy w Láćińſkich exemplarzách/ rożne ieſt czytánie/ á wątpimy ktore ieſt pewnieyſze [...]. Trzeći/ kiedy ſłowo/ ábo rzecz w Láćińſkim ieſt wątpliwa/ tedy ſię y tám do źrzodeł vćiec mamy [...]. Poczwarte/ Graecki y Zydowſki ięzyk wiele pomagáią do wyrozumienia właſnośći mow piſmá S. WujNT przedm 19; SarnStat 2 (4); ta Confederácia Nowoewángelikow/ ieſt nieſpráwiedliwa: z tych cżterzech przycżyn: Naprzod iż obraża ſpráwiedliwość Boſką. [...] Powtore Confederácia obraża ſpráwiedliwość świecką. [...] Trzećia niesprawiedliwość Confederáciey w tym ſie pokázuie, Krolowie y zwierzchność świecka/ od Bogá miecż bierze [...]. Iákoż Krol wźiąwſzy ten miecż od Bogá/ [...] ma go kwoli Confederáciey dobywać przećiwko wierze [...]? Cżwarta nieſpráwiedliwość Confederáciey pokázuie ſie/ przećiw práwu náſzemu dawnemu koronnemu PowodPr 44.
Pięcioczłonowe (5): Oſobliwe opiſánie skutkow przerzeczonego záćmienia Słonecznego. Naprzod boię ſye o Kroleſtwo Fráncuſkie [...]. Po wtore obáwiáć ſye trzebá/ áby Duńſcy ludzie s Szwabſkiemi iákiego wielkiego zátárgnienia nie mieli [...]. Po trzećie trzeba ſie bać/ áby ſye ſtan Czeſkiego Kroleſtwá nieodmienił [...]. Po czwarte obáwiáć ſie trzebá/ áby Rákuſka Ziemiá [...] náiázdow y łupieſtwá nie poczuła. Po piąte/ iákoś ſie trzebá obáwiáć áby Polſká y kráiny ku niey náleżáiące/ [...] Páná nieodmieniły LeovPrzep B-B2; PIęć rzecży w ſobie záwiera Dźienne z ſwym ſumnieniem obráchowánie. Naprzod podźiękowánie zá bobrodźieyſtwá [!] Boże [...]. Potym prośbę o poznánie przewinienia dniá onego [...]. Potrzećie przebieżenie myślą krotkie wſzytkich godźin dźiennych [...]. Pocżwarte żal zá grzechy: [...]. Nákoniec wolą do polepſzenia/ z krotką Modlitwą. LatHar 69; cżemu Chrześćijáni/ po chrzćie pokuſy dokucżáią. Naprzod [...] dla tego/ ábyś ſię náucżył tego/ żeć męſtwá (ná chrzćie) przycżyniono. Więc dla tego/ ábyś ſię z wielkości dárow Bożych/ gorną myślą nie vnośił. Potrzećie/ áby y dyabeł ſam doznał tego/ żeś iuż doſkonále od niego odſtąpił. Po cżwarte/ ábyś ſobie [...] śiły y męſtwá przycżynił. Ná koniec ábyś [...] LatHar 579 (8); PowodPr 42 (2).
Sześcioczłonowe (2): LeovPrzep D4v (3); W Tym liście Páweł ś. przełożywſzy naprzod vtrapienia ktore w Azyey ćierpiał/ wymawia ſię/ że ich [Koryntian] [...] ieſzcze nie náwiedził. [...] Powtore/ wſzeteczniká onego pierwey záklętego [...] záſię przyiąć każe. [...] Potrzećie/ náprzećiw fałſzywym Apoſtołom Zyduiącym pokázuie/ iáko Ewángelia ieſt nád ſtáry zakon dáleko zacnieyſza [...]. Poczwarte/ záleca im ſkłádánie iáłmużny [...]. Popiąte/ każe ſię im ſtrzedz fałſzywych Apoſtołow [...]. Nákoniec [...] vpominánim/ pozdrawiánim y błogoſłáwieńſtwem ſwoy liſt záwiera. WujNT 622.
Siedmioczłonowe (1): Annotácye [...], Te co ná brzegu/ rozmáte ſą. Bo naprzod znaczą ſię rożne czytánia [...]. Powtore ſą ná brzegu rożnice drugie odemnie ſámego/ znaſzáiąc text Graecki Krolewski z Láćińſkim/ obaczone y náznáczone [...]. Potrzećie maſz też po brzegu Záczáłá/ [...] á to prze to/ áby ſię ten Teſtament nie tylko nam Polakom/ ále y Ruſnakom y Słowiánom/ [...] przygodźić mogł. [...] Poczwarte/ maſz po brzegu wykłády ſłow y ſentenciy trudnieyſzych. [...] Popiąte maſz y Hebráiſmy/ to ieſt ſpoſoby właſnośći Zydowſkiey mowy máło nie wſzędy náznáczone. Poſzoſte maſz też ná brzegu położono/ kędy ſię ktora Ewángelia ábo Lekcya [...] pocżyna. Náoſtátek ſą też ná brzegu náznáczone częśći Ewángeliey WujNT 24-25.
Ośmioczłonowe (1): A ták o ośmi rzeczách [św. Paweł] w tym liśćie piſze. Naprzod o niektorych niezgodách y ſwarách [...]. Powtore/ o wſzeteczeńſtwie y kázirodztwie [...]. Potrzećie/ o małżeńſtwie y bezżeńſtwie. [...] Poczwarte/ o pokármiech báłwanom ofiárowánych. [...] Popiąte/ o vſtáwách ſwoich. [...] Poſzoſte o dárách Duchá S. [...] Pośiodme/ o zmartwychwſtániu/ [...] Nákoniec o ſkłádziech y iáłmużnách WujNT 576.
Dziewięcioczłonowe (2): dźiewięćioráka lekkość y boleść Páná potkáłá. Naprzod wſzytkiey roty/ ná więtſze naśmiewiſko/ do Páná zgromádzenie. Potym ſromotne wtore Páńſkie obnáżenie. Potrzećie w páwłokę z nátrząſániem/ ná znák przywłaſzcżonego ſobie kroleſtwá oblecżenie. Pocżwarte bezmiernie boleſne y okrutne ćierniowey korony/ przez rozlicżnych kátow ręce/ ná ſubtelną głowę Páná náſzego wćiśnienie/ y oney ſrogie roſkrwáwienie. Więc trzćiny w rękę podánie [...]. Po nim zdrádliwe y z wzgárdą złącżone klękánie. Záſię policzkowanie [...]. Tuż dopiero wtore ná twarz Páńſką plwanie. Nákoniec trzćiną [...] bicie. LatHar 317-318 (3). ~
W charakterystycznych połączeniach: po pierwsze, wtóre (drugie) (22), trzecie (28), czwarte (14), piąte (4), szoste (2), siodme.
Połączenia: »napierwej (a. naprzód) ... po wtore« (12): A chceſz widzieć co wádzą [obrazy]: to náprzod wádzą: iż przyrodzenie náſze ieſt [...] bárzo ku Báłwochwálſthwu ſkłonne [...]. Powtore Obrázy wádzą/ [...] iż wſzelkiego tzłowieká/ pátrzenie na Obrázy/ ieſt nietylko od ſámego Páná Bogá odwrocenie/ ále theſz od wſzelkiego innego ſtworzenia Boſkiego/ [...] Potrzećie to wadzą Obrázy/ iż ludzie [...] to coby ná żywe Obrázy nákłádać mieli/ na ſlugi Boże/ ná vbogie żaki/ ná śiroty/ ná wdowy/ to nákłádáią ná martwe pniaki KrowObr 116v; LeovPrzep B; [Atanazjusz] Naprzod tego nas vcży/ iż trzy ſa Boſkie perſony [...]. Powtore w przedźiwnych onych Boſkich perſonách/ przekłáda nam iednę náturę/ álbo iſtność/ y iedno Boſtwo LatHar 376 (4); WujNT przedm 24 (4); SarnStat 2; PowodPr 44. Więcej przykładów cf Połączenia w postaci ciągów wieloczłonowych.
»po pierwsze ... wtore« (1): A ták Prokurator Powodney ſtrony po pierwſze to ſobie opráwi/ ieſli by rzeczy ſwego Páná do końcá przewieſć niemogł/ áby on przes wtorego/ trzećiego/ czwartego/ [...] Prokuratora rzecz dokończyć [...] mogł [...]. Wtore tenże Prokurator przeſtrzeże y opráwi ſobie/ áby wedle ſwey potrzeby mogł mieć ſłuſzne odwłoki ku okazániu dowodow ſwoich [...]. Trzećie tenże Prokurator opráwi [...] ſobie/ [...] áby mogł mieć friſt álbo czás na zmowę [...] s ſwym Princypałem. GroicPorz v.
Połączenia: »pierwey ..., potym ..., po trzecie« (1): Papyrus, Nieyáki wiąz Aegypcki którego miáſto karty á papiru vżiwáli ſtárzi/ [...] bo ſtárzi pierwey ná tákowym więzie/ potym ná skórach drzewiánych/ po trzecie ná woskowych tablicách piſáli Mącz 276c.
»pirwej ... po wtore« (1): Niechay ſie dzyeći wáſze pirwey vcżą zakonu [...]. Powtore ráno y wiecżor wyznawáć dobrodzyeyſtwo Páńſkie. BielKron 44.
Połączenia w postaci ciągów pięcioczłonowych (2): A nyektore [sprawy i urzędy] vſtáwił bog w koſcyele/ przodkyem ápoſtoły/ powtore proroki/ potrzećye doktory/ potym mocy/ potym łáſki vzdrawyánya KromRozm III G8; A Bogći poſtánowił niektore w kośćiele/ naprzod Apoſtoły/ powtore Proroki/ trzećie náuczyćiele/ potym mocy/ k temu dáry [primo ... secundo ... tertio ... deinde ... exinde] vzdrawiánia/ podpomagánia/ rządzenia WujNT 1.Cor 12/28.
Połączenie: »naprzod (a. przodkiem) ... po wtore« (2): KromRozm III G8, WujNT 1.Cor 12/28 cf Połączenia w postaci ciągów pięcioczłonowych.
W konstrukcjach uwypuklających funkcję dystrybutywną (128): aby nayednego konya po yednemv drzewv bylo polozono MetrKor 38/287; naſienie po trzech po cżtherzech ziarnkach na iednym mieſtczu roſcie w poſrzodku głowek iako igła. FalZioł I 107c; MiechGlab 64; BielKron 100; Inter equites raros sagittarios interiecerant, Mieli miedzy yeſdeckim ruſtunkiem y tu owdzie po ſtrzelcu Mącz 162c (3); RejZwierc 16v; BielSpr 69v (2); [bili ſie niewymownie/ ták iż y v Grekow y v Throiánow vpadło po tyſiącoch. HistTroj G8].
~ W połączeniach z zaimkami uogólniającymi: każdy, wszędy, wszy(s)tek (87): FalZioł I 109a; Cżemu wſzytkie palcze maią po trzech cżłonkach, á w palczu wielkim tilko dwa. GlabGad D3v; A wſziſci po piąci ſmowmi. Sdrowich Mariei a to ktemu Po Magnificat iednemu. RejKup c3 (3); Gdzie thesz then przerzeczony Raphal poddanym swem [ma] zaplaczicz [...] cynssową smolą zwyklem obyczaiem tho yesth po cztheri klody s kazdego Polwloczka ZapWar 1549 nr 2657; Ci [sędziowie] niechaj się rozdzielą na troje po jedenaście w każdym tym rozdzieleniu Diar 95 (3); RejWiz 26v (2); Thák ſwámi przymierze vcżynię/ że káżdemu zwas wyłupię po práwym oku [ut eruam omnium vestrum oculos dextros] Leop 1.Reg 11/2 (4); WyprKr 8 (10); Ktorego też poimawſzy podał do więzienia/ poruczywſzy go pod cżworę ſtraż/ gdźie było w każdey po czterech drabiech aby go ſtrzegli BibRadz Act 12/4 (3); OrzRozm Hv; BielKron 17v (14); Dedit singulis militibus binos florenos, Podarował każdego po dwa złotych. Mącz 25b (2); SarnUzn D8v; SienLek 173v; RejAp 48v (2); RejZwierc 187v; BielSpr 41 (2); BudBib Cant 3/8; Sto prorokow wnet zebrał/ ze wſząd potáiemnie/ Y zákrył rozdzyeliwſzy/ w dwie iáſkinie ciemne/ Po pięćdzyeſiąt do káżdey HistHel B3; á kiedy iuż założyſz wſzędy wokoło po iednym drzewie/ [...] biyże pod óny Przéćieśi y Policzki Szpóntpale Strum L3; CzechRozm 139v; ModrzBaz 93 (2); SkarŻyw 384 (2); ieſlize by pąn ich zalożel [= wspomógł] ie bydlem, A mianowicie po czworgu bydla każdemu zosobna, [...] tedy winni ſzarwarkować. ZapKościer 1580/10v (3); [Litwini] tákże wſzytkim Bogom ktorych máią 15. ná chwałę po kuflu piwá wypiją StryjKron 161 (4); GórnRozm C3; Wźiąć po ſnopie z káżdey kopy z káżdego kątá w polu GostGosp 52; Około chlebá porządek táki: w folwárcech wſzędy po dwu piecu doſyć GostGosp 92 (4); Potym náznáczył Pan y drugich śiedmidźieśiąt y dwu: y rozeſłał ie po dwu przed ſobą do káżdego miáſtá y mieyſcá kędy ſam przyść miał. WujNT Luc 10/1 (8); máią bydź z każdégo Woiewództwá támecznégo Pruſkiégo po dwie oſobie deputowáné SarnStat 865 (3); KmitaSpit A2v (2); CzahTr E2; KlonWor 32.
W połączeniach z liczebnikami określającymi wielkość pierwszego zbioru (29): KłosAlg F2v (2); KromRozm III C6; Obyes vcżyniwſſy dwá liſtki w ktore włożył po ſſelągu/ zátknął ye zá okrągłą cżapkę GliczKsiąż H8v; Leop Apoc 21/22; dzyeciątko nadobne/ [...] W obu ręku po wianku/ ku górze podnioſło RejZwierz 113v; WyprKr 6 (4); wyſtąpiło ich ná hárc z obu ſtron po dwunaſcie/ piſzą drudzy po ſześći BielKron 69 (9); SienLek 168v; RejAp Ccv; BielSpr 41; PaprPan Hh4v; Coż tedy do tego záwádza/ áby onym wielu oſobam po iednym vrzędźie dano [deferantur singuli magistratus] ModrzBaz 45; KochSz A2v; GostGosp 162; WysKaz 43; Siedm Woiewództw mnieyſzych, ći po iednému Deputatowi wysyłáią. Item, trzy źiemie po iednému Deputatowi. SarnStat 853 (3); ZapKościer 1596/86v. ~
Połączenie: »po [ilu a. czym] a po [ilu a. czym]« = ile w każdym (7): Centurio, Roty po ſtu/ a po ſtu dzielić. Mącz 47d; Centuriatim, Po ſtu/ á po ſtu po rotach á po rotach. Mącz 47d; Triviritim, Od trzech/ do trzech męzów/ albo po trzech á po trzech mężach. Mącz 466a (14).
»po czemu« = po ile w każdym (1): SPráwić Ludźi [...] ná Vffce máłe po ſześći Koni álbo po cżterzy/ álbo po cżemu może być BielSpr 72.
»po (niektorej a. [jakiej]) części« = każdy (jakąś) część (w każdym ... itp. jakaś część); ex parte Mącz, Vulg (7): Kánclerz náſz/ co ini po częśći w mowách ſwych máią/ to on wſzytko rázem v śiebie ma OrzRozm Q4; Ex parte, Cęścią/ po częśći/ po niektórey częśći. Mącz 281b (2); Pánieńſtwo nie wſzytko twé/ [...] Lecz máią y rodźice poczęśći do niego. Iedná częśc ieſt oycowſka: drugą mátká ſobie Przywłaſcza: trzećia/ tylko ieſt ſámá przy tobie. [wykorzystano tu dwuznaczność wyrażenia przyimkowego »po części«: ‘trochę’ i ‘każdy część’] KochEpitCat 111; WujNT 609 marg (2); VotSzl E3.
»po części« = kolejno, częściami, każdą część z osobna (1): Ty rzecży powiedzyeliſmy w poſpolitośći o vſługowániu y o ſługach ſłowá Bożego/ wſzákże po cżęśći to co ieſzcże ktemu należy/ s pilnoſcią rozbyerzymy. RejPosRozpr c2.
»by po namniejszej części« = każdego choćby w najmniejszej części (1): áczkolwiek ſye zda/ iże wielki ſwiát/ mnogość rzeczy rozmáitych w ſobie ma/ ktorych by ponamnieyſzéy częśći człowieczé ćiáło ogarnąć niemogło SienLek Ttt3v.
»po dziesiątku« = dziesiątkami; decimum Mącz (2): Mącz 79a; Cegłę tyśiącámi/ Gonty kopámi [mają układać]: po kilku kop w ſtośie iednym á rowno wſzyſtki/ coby to ták przyſtąpiwſzy zlicżył/ iáko talery po dźieśiątku. GostGosp 162.
»po jednemu, jednym« = każdemu (z każdego, w każdym itp.) jeden (9:8): RejKup b6; Páweł z czternaſcye liſtów piſał: [...] do Gálátow/ Ephezeyczykow/ Philipczykow/ Coloſenczykow po yednemu KromRozm II ev (2); aby na sądy byli obrani [...] Z szlachty polskiej z każdego wojewodztwa po jednym – piętnaście. Z szlachty pruskiej takież z wojewodztwa po jednemu – trzej. Diar 94 (3); BielKron 99v (2); SienLek 55; GórnDworz C6v; CzechEp 243; Simon brát Máchábeuſzá [...] położył śiedm Pirámides. Oycu iednę/ mátce drugą/ potym cżterzem bráćiey po iedney/ á ſobie oſtátecżną WysKaz 43; SarnStat 415 (4); CzahTr E2.
»po jednemu« = kolejno wszyscy, za każdym razem jeden (9): Ieślibyśćie zgodni byli. Pokoy záwżdy będzie z wámi/ Boć was żadny nie przełomi. [...] Bo kiedy śię roſypiećie/ Po iednemu poginiećie. BierEz I4; BielKron 43v (2); RejAp CCv; BielSpr 67v; A oni pocżęli ſmęćić ſię/ y mowić mu po iednemu [unus ad unum (marg) singulatim (–)]/ A zali ia? á za ia? BudNT Mar 14/19; SkarŻyw 206; WujNT 254 marg (2).
»po jednemu« = każdy (każdego, na każdy itp,) oddzielnie, z osobna (w pewnych odstępach czasu) (9): Yákoż ſye to częſtokroć/ á nye poyednemu tylko/ ále y mnogim ná raz/ przydawało y przydawa KromRozm III D8v (2); BielKron 242v (2); Mącz 187b (2); BielSpr 38; Przed nią [zorzą] gwiazdy drobnieyſzé po iednéy znikáią KochPieś 9; PudłFr 68; Po co ich pytaſz? albo ktoś ieſt, y ſkądeś ieſt? (–) O wiele rázem pytaſz: niewiem co mam pierwey Odpráwić. Będźieſzli mię po iednemu [tj. o każdą rzecz z osobna] pytał, Y z oſobná o káżdą rzecz głádce y mile, Powiemci y imię ſwe, y ſpráwy, y drogę. CiekPotr 68.
»po jednemu« = pojedynczo, samemu bez towarzystwa (1): nie godźi ſie im [Mamaluchom] nigdy po iednemu chodźić/ iedno przynamniey dwiemá po mieśćie y wſzędźie BielKron 456.
»po jednemu« = każdy z osobna (1): A dwanaśćie bron/ dwánaśćie pereł po iedney [tj. każda brama jest perłą, tj. drogim kamieniem; per singulas; każda z oſobná WujBib] Leop Apoc 21/22.
»po kęsu (a. kąseczku)« = każdy trochę [o jakichkolwiek przedmiotach materialnych, też o dobrach ziemskich, w tym: o pokarmie (1)] (4): A w ten cżás było roſtárgnione kroleſtwo Moráwſkie/ ták áż go káżdy po kęſu dzierżał. BielKron 322v; tylko iż ſie ich [upadłych miast i zamków] znáki álbo doły ieſzcże po kęſu gdzie kiedyś ſtały vkázuią. RejZwierc 152v; GórnRozm Mv; Dobrze też áby pokęſu cżego ziedli [rycerze] przed potykániem BielSpr 16v.
»po kęsu (a. kąsku) [o abstraktach]« = każdego trochę, w pewnym stopniu, w pewnej mierze (2): iáko niektórzy Poetowie w wirſzach ſwych/ tykáią po kąſku głębokich/ á ſubtylnych rzecży w Philozophiey/ ábo y w inych náukach GórnDworz N4; RejZwierc 112.
»po połowicy, poł« (4:1): przinyoſl then tho Lucaſz tho plothno y Czamlyeth do yendrzeya Maſurka [...] y rozdzielili ſzyą popolowyczi LibMal 1551/160; SienLek 68v; Ty tedy obádwá kąty/ ſą ieden kąt Kliná okréſzónégo álbo opiſánégo kołem: ábowiém po połowicy kątá iego máią. GrzepGeom F; BudBib 2.Reg 10/4; y ieden ná drugiego woyſko zbierże/ y po puł Korony káżdy zá ſobą poćiągnie GórnRozm C3.
»po razu« = o wielu: każdy jeden raz (1): nápił ſie go [miodu] Cżtyrad/ [...] y drudzy ſie po rázu nápili BielKron 320v.
»po sztuce« = każdy – kawałek (1): iż ſie nań [na Romulusa] rzucili Pátricij / y rozebráli go miedzy ſobą po ſztuce/ ták iż káżdy ſwoię ſztukę ledá gdzye zákopał BielKron 100.
»po trosz(c)e« = każdy (każdemu ... itp.) trochę; carptim Mącz (14): wiedz iż na połnoci [...] niemaſz żadnych ludzi dziwnych ze pſimi głowami, albo o iednym oku albo o dwu głowach. [...] ale ſą ludzie nam podobni [...] nie tak gęſto iako v nas, ale potroſze tu i owdzie mieſzkaiąci [pauci numero habitantes]. MiechGlab 64; Bog [...] Ták dziwnemi ſpráwámi ſtworzył ten ſwiát zdrádny. Iż iedno cżłowiekowi/ drugie źwirzętom dał/ Lecż po troſze wſzytkiego przy káżdym zoſtáwiał. RejWiz 29; gdy bráćia po troſze dzierżeli rozdzieliwſzy ſię/ po ich śmierći on ſam [Kazinierz Sprawiedliwy] ná ich cżtherżech cżęśćiách ſiedział iáko ná woźie. BielKron 354 (4); Mącz 39b; Choć ſie ná co złożymy gdzieſz ſie to podzieie/ Rozchwycą to po troſze náſzyſz dobrodzieie. RejZwierc 248v (3); BielSpr 50v; y dwieśćie złotych máłoby ná ten lud/ y muſiałby káżdy po troſce mieć/ á żadenby ſię nie náiadł. SkarŻyw 384; potroſze go [wina] wkáżdą becżkę [...] wlewał. SkarŻyw 497 (3).
W konstrukcjach uwypuklających funkcję dystrybutywną (71): A kiedy mu będzies mierzyl [...] Tam go więċ lada ocz pytay A lokczya palczem potmikay. A tak tu owdzie potroſſé Sporzey więċ tak roſtą groſſe. RejKup e2; Po práwey ręce maſz Krákowiec z Rzymem [karczmy]/ [...] Możeſz ſię nápić w obudwu po troſze/ Ieſli maſz groſze. KlonFlis Hv.
~ po ilu z czego (1): Weźmieſz też do Archy po parze z káżdego żywego ſtworzenia [ex omni vivente ... bina]/ [...] tho ieſt/ ſamcá y ſámicę. BibRadz Gen 6/19.
po ilu na co (1): zbieraycie [mannę] po miarce ná káżdą głowę BielKron 31.
po ilu w co (1): kxiężicza marcza ſieią banie/ po pięci ziarn w iedno mieſcze ſadzą FalZioł I 39c.
przez jaki czas, w jakim czasie po ilu (2): á to pić przez dziewięć dni po tak wielkiemu trunkowi czo by poł ſkorupy iaia kokoſzego mogło być FalZioł I 79a; A iáko cżytamy o Anyelech iż ieden po ſtu tyſięcy y więcey ludzi w iedney godzinie zábijał. RejAp 182.
Zawierających okoliczniki czasu oznaczające powtarzalność [w tym: częstokroć (18), często (1), wielekroć (1)] (47): ZapWar 1520 nr 2249 (2); Wina dobrego cżeſto potroſſze ſie napijać FalZioł V 19b (16); chorzi ludzie po troſze iedzą á cżęſto, zaſię zdrowi rzadko ale dobrze GlabGad E7v; Strum B4.
~ po ile, ilu co dzień (a. rok) (5): ModrzBaz 28v; Oczko 27v; vmieráło ich [pielgrzymów] co dzień w onym ſzpitalu po dwánaśćie/ á potym y po dwudzieſtu SkarŻyw 460 (3).
(po) ilekroć, ile razy (przez dzień) po ile (3): RejZwierc 125; Weźmiſz kwiéćia Poſłonkowégo [...]/ wygniećże ſok przez chuſtę [...]/ śikay mu on ſok [...] w oczy s kilká raz przez dźień po kropce SienLek 165v; WujNT 2.Cor 11/24.
po ile (a. ilu) (ile razy a. ilekroć) każdy dzień (a. rok), na (każdy) dzień (a. rok, a. tydzień), w każdym miesiącu, za każdym razem, do roku, w tydzień (18): Po dwu gołębiu ná dzień iadł BierEz N; daway niemocznemu na kożdy dzień dwa rozy [!] po trunku. FalZioł II 17d; [Grzywacze] dwa kroć telko do roku po parze dzieci miewaią FalZioł IV 21b; A gdykolwiek niewiaſtę bole napadną/ za każdym rażem daway thego prochu pić po iedney dragmie z winem białym/ albo z wodą FalZioł V 33; Też piłułki peſtilenciales/ [...] na każdy tydzień po dwudzieſtu bierane/ [...] Mogą też być po ſiedmi dwa razy w tydzień brane. FalZioł V 73v (6); Według tego pocżtu ieſt wſzytkiey źiemie wkoło mił 5400. ktoby ſie ważył tego/ obſzedł by wſzytkę źiemię w koło zá 1350 dni/ po cżterzy mile ná dzień vchodząc. BielKron 263; kthory [smok wawelskii] kiedy głodzien był ludzi kradał y pożyrał/ [...] przeto mu muſieli dáwáć obrok káżdy dzień koleią po troygu dobythká BielKron 340v (3); ModrzBaz 119; SkarŻyw 257; ReszList 163 (2); W Ieśieni lepiey w ſkorách nákupić bydłá do ſolenia/ [...] bo zábiiáiąc po kilu ná tydźień/ tedy mu podroby zoſtáną. GostGosp 70 (3); a ten pán Marczyn Ma dawacz oyczewy swemu na koſzdi rok po trzi czwyertnyę rzy [lege: rży] ZapKościer 1588/80v.
ile razy po czemu (1): á tak ſie thego ſiropu napijay po thrunkowi poranu y wiecżor kielko razow FalZioł I 43a. ~
W połączeniach z zaimkiem uogólniającym: każdy, wszytek oraz z zaprzeczonym: nikt (17): BierEz I4; Bowiem oni tilko łupem żywiąc nikomu nie ſą poddani, po ſzeſci, po dzieſiąci cżaſem, dwadzieſcia albo trzidzieſci w rocie przeiezdzaią ſie MiechGlab 41; Chciáłáć też byłá s Pawy porownáć ſie Wroná/ Káżdemu wyłámuiąc po pyorku z ogoná RejWiz 98; V tich wsitkich Giermakow [...] á v Hazuki dzikiey Adamaſkowey. ieſt po parze Awtek ſrebraich WyprKr 81v; BibRadz Gen 6/19; BielKron 31 (2); od troſzki począć/ á potym ná káżdy dźień potroſze iedłá przyczyniáć SienLek 92 (3); ModrzBaz 119 (2); nábrawſzy winá/ potroſze go wkáżdą beczkę [...] wlewał. SkarŻyw 497; ReszList 163 (2); GostGosp 108. ~
W charakterystycznych połączeniach: [cum D] po jednemu lwięciu, jednemu łasztu; [cum A] po [ile] członkow, [ile] dzieci, [ile] jajec, kilkadziesiąt kompanijej, kilkakroć sto tysięcy, kilka tysięcy mężow, [ile] plag, [ile] przygarśni; [cum L] po dwojgu, gołębiu, kiełku, kilkuset, kilu, koniu, kwiatku, miarce, pior(ecz)ku (3), sentencyjej (2), włosie, ziarnku (3), ździebłku (3); po jednym jaju, jednej kopie, jednej łyżce, jednej piłule, jednym stawidle; [cum A a. L] po [ile a. ilu] ludzi.
Połączenia: »po [ile a. ilu] (...) zaraz, na (jeden) raz, kożdym razem« [szyk zmienny] (3:2:1): day mu [koniowi] owſá czterzy kroć ná dźień po trzy przygárśni kożdym rázem SienLek 190; Chodźiły po Rzymie proceſſye/ ták Tumſkich trzech/ iáko inſzych Fárſkich [kościołów] [...] po kilku ſet ná raz Páná Bogá chwaląc ReszList 158 (2); GórnRozm D3 (2); Włodarz pod ſwoy klucż ma zboże z gumná przyymowáć/ á z ſwego chowánia przedawcy pod iego klucż záraz wydawáć/ po iednemu łáſztu GostGosp 46.
»po [ilu] na odmianę« = iluś na zmianę (1): Ceſarz kazał ią [...] kiymi bić śiedmiom żołnierzom/ po dwu/ ná odmiánę. SkarŻyw 21.
»po [ile] razem« (1): Nárzeżą cżłonkow ſłodkich [...] z trzćiny álbo rogozu [...]/ po trzy álbo cżterzy cżłonki rázem w źiemię wtykáią BielKron 276v.
»wszędy po [czym]« = ileś czego za każdym razem (1): Ktorą [ewangelię] będźie cżytał Ewángeliſtá/ wſzędy po ſentenciey/ przez wſzyſtek Akt MWilkHist Bv.
»po ([jakiej]) części« = za każdym razem jedną (jakąś) część; ex parte, membratim Mącz (4): Membratim dicere vel tractare aliquid, Po ſztuce á po częśći co wypráwowáć. Mącz 214d (2); ná ktore záłożenie [skarbu] miał by káżdy raz połowicę dochodu ſwego dáć/ á po tym ná káżdy rok po dwudźieſtey cżęśći [vigesimis ... partibus] ModrzBaz 119 (2).
»po członku« = za każdym razem niewielką część, kawałek (2): Articulatim – Rozdzielnie poczłonku, poſztuce. Calep 100a (2).
»po jednemu, jednej« = za każdym razem jeden (jednego itp.) (12:8): BierEz 14; FalZioł III 42b (4); RejZwierz 56 (3); BielKron 318v (3); KochZg A2v; vczyńże s tego gałek lichem [= nieparzystą liczbę] pięć/ álbo śiedḿ/ álbo dźiewięć: á po iednéy koniowi w gárdło wpuſzczay SienLek 170; RejPos 115; A miałby ſobie ony poważne ſłowká wygrzebáć po iednemu/ iáko kokoſzká po ziarnku pſzeniczę wygrzeba s kąkolu. RejZwierc 91v; StryjWjaz C3; SkarŻyw 496; KochFr 14; ActReg 104; GostGosp 52.
»po (małym) kąsku (a. kęsu, a. kąseczku)« [o jakichkolwiek przedmiotach materialnych; też o dobrach ziemskich] = za każdym razem (relatywnie) mały kawałek, niewiele, trochę; każdy trochę; frustatim, membratim, verminatim Mącz; frustillatim, scrupulatim Calep; minutim JanPrzyw (9): KromRozm III O3; BielKom G2v; Membratim, Ná kąski. Po kąsku/ ná ſztuki. Mącz 214d (3); RejPos 87; Calep 438a (2); Kupcy Poznáńſcy zwykli zbrániáć: áby czáſu Iármárku poſtronni Kupcy y ini [...] nie przedawáli po kęſu ná funty y łokćie kupi ſwych. SarnStat 946.
»po kęsu (a. (małym) kąsku)« [o pokarmach i napojach] = za każdym razem jeden kęs, mały kawałek, łyk; trochę; [aliquid] arctum PolAnt (9): FalZioł III 30b; BibRadz 3.Reg 22/27; BielKron 459v; Sorbillo, Po troſze/ po máłym kąsku ſie nápiyam/ poſarkawam ſobie po kąsku. Mącz 402d; Assumere pro Esitare, et cibum sumere aliquando, Poyadac ſobie/ yeść po kęſu. Mącz 432c (4); Nátłucz modrzewiowéy gębki/ pieprzu y ſoli rowno/ warzże tho w winie/ álbo w ocćie/ á léy ciepło koniowi w gárdło: możeſz y po kęſu w nozdrze lać. SienLek 166v; RejZwierc 104v.
»po kropce (a. (małej) kropi)« = po kropli, kroplami, za każdym razem jedna kropla; guttatim Mącz (10): Też oleiek w aptekach cżynią z iądrek brzoſkiniowych/ ktori ieſt doſwiadcżony na bolenie vſzu kiedy będzie ciepło po kropce w vcho wpuſzcżony FalZioł I 110c (2); Substillum etiam, Nieyáka chorobá gdy yeden niemoże yedno po kropce wody puſzczać. Mącz 426b (2); SienLek 68 (2); Dayże nam náſz miły Pánie tey wody żywey/ á ſpuſzcżay iey nam po kropi ná ty thu záſchłe á vtrapione ięzyki náſze RejAp 195v; RejPos 87 (2); Calep 636b.
»po mału« = po trochu, za każdym razem trochę, kawałek [czego] (2): Alye go poznala zyemya them obyczayem ze poczyanl [!] zyemyą pomalv podawacz Ceſarzowy czo raſz tho vyanczey LibLeg 6/190v; Sorbillo — Po mału chłiſtam, poſarkiwam. Calep 993a.
»po parze« = parami, dwójkami, za każdym razem dwu (4): FalZioł IV 21b; WyprKr 81v; BielSpr 41v; Chriſtus [...] Apoſtoły rozſyła po parze. WujNT Mar 6 arg.
»po parze (a. [ilu] par)« = za każdym razem dwa osobniki: jeden męski, drugi żeński, (bina) bina PolAnt (11): BibRadz Gen 6/20 (6); Nápuſzczał theż do okrętu źwirząt/ ptakow/ y wſzytkiego żywego ſtworzenia [...]/ cżyſtych po ſiedmi par [...] á niecżyſtych po parze par ſámcá y ſámicę BielKron 4v; SkarŻyw 270 (2); Bom ia ſam ieden zoſtał z téy drużyny [...]. Oni iuż tylko légáią po parze KochFr 27.
»po słowie (a. słowku)« (5): RejWiz 24; RejZwierz 76; tedy dobrze Pleban vcżyni gdy wſzyſtko to Przykazánie ktore ſłuſznie ná cżterzy cżęśći rozdźielic śie może/ po ſłowku pilnie wykłádáć będźie. KuczbKat 295; RejZwierc 253; CzahTr C4v.
»po sztuce (a. sztuczkach), kawałku« = kawałkami, za każdym razem jeden kawałek; membratim, verminatim Mącz; articulatim, frustatim, incisim, minutim, visceratim Calep (11:1): ma tę mocz ten konfekt: iż flegmę grubą [...] z pierſi/ z żołądka: wymiata/ vkrawaiącz iey po ſztucżkach FalZioł V 81v; LubPs gg5; Medea boiąc ſie pogoniey/ rosſiekáłá ſwego brátá Abſyrtá ná ſztuki/ roſkłádłá po wyſpach/ áby ociec zbieráiąc po ſztuce cżynił pogrzeb BielKron 54v (3); Mącz 214d (2); Minutim – Pokawałku. Calep 664a (5).
»po trosz(c)e, troszkę« = za każdym razem trochę; nie wszystko (wszyscy) od razu; [aliquid] arctum PolAnt (100:1): Ktoćiem śię ná wiele kaſze/ A niechce zbieráć po troſze: Gdy wſzytkiego ocżekawa Ná máłey rzecży przeſtawa. BierEz O4v (2); zmieſzay thy rzecży z ſiropem Makowym [...]/ tego pożyway po troſzcze poranu y na nocz FalZioł I 103d; Krew Gołębia [...] na ocży krwawe barzo pomaga po troſzcze w paſzcżaiącz [!]. FalZioł IV 21a; NAprzod vrina mała, to ieſt potroſſze odchodzącza [...] znamionuie iż on człowiek mało pije FalZioł V 14 (53); Cżemu chciwie żrączi richley ſie nagie niż on czo potroſze pokarm bierze. GlabGad K3v (3); RejKup c3v; A gdy tho wſſyſtko w drobniuchny proch ſtłucżeſz/ będzież kładł po troſſe ſniego/ przed Przybytkiem ſwiádectwá Leop Ex 30/36; RejZwierz 29v (5); BibRadz 3.Reg 22/27; Ryffemberg/ Sáſki z ſwoim woyſkiem przymknął ſie ku Ceſárzowi/ gdzie tám potroſze na hárc wyieſzdżáli [!] BielKron 227v (5); Mącz 299d (3); SienLek 92 (5); iż nie tylko po troſze bráć/ ále práwie iáko wodę cżerpáć obiecuie ten ſwięty krol RejPos 42v; RejZwierc 7 (3); [Sertorius] Kázał páchołku wielkiemu wyrwáć ogon koniowi lichemu/ ktory dufáiąc ſwoiey mocy/ chćiał rázem wſzyſthek wyrwáć ále nie mogł: Kázał też lichemu páchołku wyrwáć wielkiemu koniowi ogon/ ktory ſie domyſlił po troſzkę wyrywáć/ áż wſzyſtek wyrwał. BielSpr 49v (4); Strum B4 (3); [trzeba rozdzielić wodę] ták iżby przetśię po téy troſze/ náznáczóną dniówi miárę/ w godźinie/ á nádáléy w pułtoru wypił Oczko 20 (2); PudłFr 29; Pitisso – Potroſcze koſtuiac piię. Calep 809b; GostGosp 108; Wody ieſzcze nie piy: ále vżyway potroſze winá [modico vino utere] dla żołądká twego y częſtych chorob twoich. WujNT 1.Tim 5/23 (2); KlonFlis C4v (2).
~ W charakterystycznych połączeniach: po trosz(c)e (troszkę) chodzić z uryną, (po)da(wa)ć [co komu] (dawany) (12), dodawać, (z)jeść (3), kapać [z czego], kłaść [co], lać w gębę, łupić, miewać [co] (miewany) (2), mokrzenie, nalewać [na co], namazować, nosić, odchodzić (odchodzący) [o urynie] (2), (dać) pić (dany ku piciu, napijać się, pity) (9), posypować, pożywać [czego] (5), prowadzić się [gdzie], przyczyniać [czego], przykradać sobie, (w)puszczać [co] (8), rozumieć [co], sadzić się, skusić [czego], ssać [co], sypać się, ujmować, używać [czego] (2), wyrywać, zdzierać. ~
»po trunkowi (trunku)« = za każdym razem jeden łyk (25): á tego ſiropu napijay ſie poranu po trunkowi ciepło naprzeciwko tym to chorobam. FalZioł I 92a; a tey polewki ma ſie dychawicżny cżłowiek napijać ciepło poranu y na no po trunku FalZioł V 81v (23); SienLek 39v (2).
W konstrukcjach uwypuklających funkcję dystrybutywną (2):
~ W połączeniu z zaimkiem uogólniającym: każdy (1): Tám ſtárzec miedzy nimi [córkami] [...] Bárzo z wielkim doſtátkiem ták był náwſzem chowan/ Po pułrocżu v káżdey z nich przemieſzkawáiąc HistLan D3v.
Z wykładnikiem powtarzalności „co dzień” (1): Oczko 27v cf Wyrażenie przyimkowe. ~
W konstrukcjach uwypuklających funkcję dystrybutywną (197): ſzerza záſię brany miáła po trzy łokcie/ y tám y ſám [trium cubitorum hinc, et trium cubitorum erat inde]. BibRadz Ez 40/48.
~ W połączeniach z zaimkami uogólniającymi: każdy (140), wszy(s)tek (28): Wezmi Biedrzeńczu/ łamikhamienia/ polney driiakwie/ trłycży/ każdego ſnich po garſci FalZioł I 103b; każdego ſnich [korzeni różnych roślin] wziąwſzy po łotowi [...] FalZioł I 135b; wezmi [...] chrzanu/ cżoſnku/ wſzytkich po oſmi łotoch FalZioł II 18a; WEzmi oleyku Mirtowego/ rożanego/ każdego z nich po piąci vncijach FalZioł V 28v (157); SienLek 39v (9); BielSpr 74; ZapKościer 1585/57.
W połączeniach z liczebnikami określającymi liczbę elementów składowych pierwszego zbioru (22): Potym wezmi kwiatkow rumnowych kwiatkow noſtrzegowych/ kwiatkoch ſwoyſkiego kopru/ tych trzech rowno po garzſci FalZioł V 111; Wezmi oliwy cżterzy łoty/ [...] gumi arabicum/ kadzidła cżyſtego/ thego dwoyga po poł łotu FalZioł V 114v (19); LudWieś B3v; przyłoż thák wiele náśienia tártego piwowoniey/ po łoćie oboygá SienLek 59v; Oczko 32v. ~
W charakterystycznych połączeniach: brać po [ile a. ilu] (5), jeść (2), mieć, naczynie piłuł, namoczyć [czego], nasypać [czego], odprawować [co], pić (wypijać) (2), pleciony, pożywać, przedawać, przydać [czego] (2), przyłożyć (włożyć) (6), rozmącić, rozpuścić [czego w czym], składać sobie (2), skrajać (2), tkać, urzynać, utłuc, warzyć (uwarzenie) (3), wymierzyć [co], wziąć (przywziąć) (174), zmieszany, zsypować [co na co]; [cum D] po łotowi (10); [cum A] po [ile] dragm (26), dwie łyżce, [ile] łotow (7); [cum L] po beczce, ćwierci (ćwiertni) (3), dragmie (12), funcie (2), kwarcie, locie (połłociu) (15), łokciu, łyż(ecz)ce (5), morgu, uncyjej (uncyi) (11); po jednej dragmie (5), jednej uncyi, jednem skropule; po [ilu] dragmach(-u) (8), dwu lotu ([ilu] łotoch) (11), [ilu] łokiet, [ilu] łyżkach (kiełku łyżek) (4), [ilu] uncyjach (4); [cum D a. L] po lotu (10), połtoru łokciu; [cum A a. L] po [ile a. ilu] łokiet, [ile a. ilu] prąt.
Połączenia: »jednako po [ilu]« (1): Proch s korzenia Orzeſzkowego s prochem zieła [!] łamikamienia iednako po połowiczi dragmy z winem albo z wodą graminis zmieſzane: á ciepło poranu pite: kamień wypądza z nyrek. FalZioł I 54a.
»rowno, rowne części, zarowno po [ile a. ilu]« (57:2:2): wezmi wodki rucianey. 12. łotow, piołynkowey/ miętcżaney rowno po ſzeſć łothow FalZioł II 17a; Wezmi [...] Miodu przeſnego/ popiołu z ięcżmienia vpalonego/ każdego z nich rowne cżęſci po połtoru łyżkach FalZioł V 81; też wezmi naſienia roiownikowego [...] noſienia [!] kopru włoſkiego, Cinamonu, białego y też długiego pieprzu każdego z tych rzecży namienionych rowne cżęſci po łocie/ albo mniey FalZioł V 83; hałunu cżyſcie vtłucżonego/ Boliarmeni/ terre figilate/ tego troyga z apteki rowno po dragmie FalZioł V 93v (56); wźiąć ſzáłwiiey/ Izopu/ Ruty/ rowno po gárśći SienLek 112; Weźmi náśienia Koźiorożcowégo vtłukſzy/ á Rumienkowégo kwiéćia zá rowno po cztery łoty SienLek 160v (3); BielSpr 74.
»po czemu, czym« = ile za każdym razem, po ile (1:1): Tych wſzytkich pod iedną miarą/ po garzſci, albo po dwu/ albo po cżym chczeſz FalZioł II 19c; Wezmi roiowniku, ruty domowey/ kokornaku/ koſzyſzcżka/ wſzytkich po cżemu chczeſz FalZioł II 20c.
»po jednej, rownej części« (1:1): Wezmi maſci Marciaton z apteki/ maſci agrippe/ maſci dijaltee, wſzytkich po rowney cżęſci FalZioł V 109; Kto ſokow mieć niemoże/ warz piołyn/ rutę/ Izop/ dwie częśći piołynu/ tych drugich po iedney/ tę iuchę ná czczo piy SienLek 96v.
»po ([ilu], całej) gar(z)ści(-ach), [ile] garzćci [czego]« (54:1): Takieſz wezmi naſienia/ albo liſcia włoſkiego kopru, ſzańty, oboyga po dwu garzſciach FalZioł V 36v (45); BielKron 29v; Weźmi Biedrzeńcu/ Bukwice/ Ruty/ Kopru/ Izopu/ Cámbru/ po połgárśći álbo po cáłey kożdego/ á warz to w gárncu nowym w winie SienLek 39v; Weźmi korzenia ślazowego/ barſzczowego/ ślazu liśćia/ powoiu/ piołynu/ rowno garść iednę/ álbo kożdego po gárśći SienLek 117 (7); Owcom po garści wełny urzynał przy głowie, Co Grekom i Trojanom przedniejszym posłowie Koleją rozdawali KochMon 28; Oczko 32v.
»po poł, połowicy, połtory(-u) [czego]« [w tym: dragmy(-u) (21), garści (18), uncyjej (9), kwarty (7), łokciu, łotu(-a) (7), czwierci (4), funta(-u) (4), wagi (2), skrupułu] (63:12:2): Wezmi ſoku thego tho ziela namienionego/ ſoku mlecżowego/ każdego rowno/ mniey niż po poł kwarty FalZioł I 21c; Wezmi Kaniey przędze/ ieleniego ięziku/ każdego ſnich po garſci/ paprotki/ korzenia ſoſnki/ liſtkow ſenes/ każdego po połtory garſczi FalZioł I 28d; Wezmi maſſi piłuł de meſereon maſſi piłuł de lapide lazuli po połowiczy dragmy FalZioł I 74d (68); LudWieś B3v; Weźmi Biedrzeńcu/ Bukwice/ Ruty/ Kopru/ Izopu/ Cámbru/ po połgárśći álbo po cáłey kożdego/ á warz to w gárncu nowym w winie/ álbo w piwie SienLek 39v; Weźmi oliwy á ieleniégo łoiu/ álbo kozłowégo po pół funtu SienLek 177v (4); miéy przy ſobie łokieć ná czwierći rozmierzóny/ Skłádayże ſobie po łokćiu álbo po półłokćiu Strum Cv; ieſli przydamy/ ſrecies diathrion ſantalon/ álbo diamargara frigidi/ po puł ſcrupułu/ ſercu y wątrobie pomogą. Oczko 31v (3).
»po szczubacy« = po szczypcie, każdego szczyptę (1): A ieſliby nápárzenia trzebá/ biorą [...] ányżu/ fenicułu/ coryándru/ poſzczubácy/ y to zmieſzawſzy w winie [...]/ ćiepło przykładać Oczko 33.
»po sztu(cz)ce« = na małe kawałki; minutatim Mącz, Calep; unciatim Mącz (5): Minutatim, Ná máłe kąski/ po ſztuce. Mącz 223a (2); Minutatim – Drobno, poſztucze. Calep 664a.
»po trosze« = każdego trochę (5): A k temu wziąwſzy Sanguinem draconis, Bolum armenum (z apteki) kamienia Ematites/ każdego znich po trozſze czo dragmę zaważy/ zetrzy ty rzecży na proch FalZioł V 28 (4); náſypawſzy tą [lege: tam] prochu/ ſmoły/ ſiárki/ Sáletry/ potroſze: wſzyſtkiego rowno/ obćięgni to nićiami mocnemi BielSpr 74.
Połączenie: »po ... po« [w zestawieniu liczebnikowym] (1): W Pręt tedy będźie dwádźieśćiá ſztuk/ po trzydźieśći po ſześći Pólek: ták iż wſzytkich Pólek naydźie ſye w Pręćie śiedḿſeth y dwádźieśćiá GrzepGeom Mv.
W połączeniu z zaimkiem uogólniającym: każdy (1): iż káżdy z nich [burgrabiów krakowskich] álbo ná potrzebę Rzeczypoſpolitéy/ álbo dla opátrzenia zdrowia ſwégo/ [...] odiácháćby ná káżdy kwártał po trzy niedźiele/ álbo rázem do roku po dwánaśćie niedźiél mógł SarnStat 492.
W połączeniu z zaimkiem uogólniającym: każdy (1): (ábowim w Grecyey [...] káżde miáſto ſwoiego krolá miáło/ á s tey przycżyny były tám rozmaite walki.) A gdy ſie potym zgodzili álternatą trzymáć káżdy po ſwym roku/ Eteoklus nie zdzyerżał vgody/ chciał wiecżnie pánowáć. BielKron 61v.
Połączenie: »na przemiany, alternatim po [ilu]« [szyk zmienny] (1:1): Vrząd mieyſki y Grodzki będźie powinien doyźrzéć/ áby té Podwody ná przemiány po tegodniu bywáły. SarnStat 973 (2).
po ile a. ilu od kogo, od czego (130): WKxyązv od wozv [biorą] po dwu groſchv scherokich [...], tamze od vozv nakladnego po dwu groſſi scherokich MetrKor 59/213v (74); LibLeg 6/115v (2); Przekupnie i przekupki, ktore są w mieściech aby dali po sztyry gr [...] od osob swych. Diar 80 (6); áby Prokuratorowie zá ſwą pracą/ zámierzoną zapłátę mieli/ [...] od vſtawánia Sądow/ [...] po iednym tylko groſzu. GroicPorz e4v (2); KrowObr 236; Ieſliby kto kopce ná czyiem vſypał nie vrzędnie/ tháki też pozwánemu [...] winy od narożnego kopcá trzy grzywny/ á od inſzych poſtronnych po wiardunku UstPraw Iv; Blſkup po grzywnie kſiężey kazał kłáść od dzieći/ Aby ſie wżdy dowiedzyał/ co przybyło kmieći. RejFig Aa5v; BielKron 245v; RejZwierc 39; Strum E (7); Turcy płáćili [od przewiezienia swych ludzi] po czerwonemu złotemu od głowy. StryjKron 602 marg; ZapKościer 1584/47v; SarnStat 57 (31); VotSzl D3.
po ile a. ilu z czego (37): ZapWar [1519] nr 2248; MetrKor 57/120 (4); aby księża takież po sztyry gr dali z dziesięcin i płatow, ktore mają tak z szlachty, jako z kmieci ich. Diar 62; abyście pozwolili po ośminaście groszy z łanu Diar 64 (17); BielSat L4; RejZwierc 39; Tedy wezmieſz po piąći Szeklow zgłowy BudBib Num 3/47; StryjKron 637 (2); BielSjem 27; bo pobór z káżdey włóki po iednému groſzu, y od ſzláchty po dwu groſzu SarnStat 57 (7); ſłonin po trzy funty/ á máſłá po drugie trzy funty/ á toby z iedney włoki nie ćięſzko przyſzło dáć GrabPospR M3v.
po ile a. ilu na kogo, na co (6): Sługowáli pierwey ſtárym Krolom dworzanie/ po dźieśięći złotych na koń biorąc OrzRozm Rv; BielSpr 70; ná káżdégo zoſobná iézdnégo/ [...] powinniſmy dáć [...] po piąći grzywien SarnStat 132 (3); VotSzl E4.
po ile a. ilu za co (8): LibLeg 11/108 (3); GroicPorz q2v; zá vćięćie wielkiego pálcá v ręki 8 grzywien/ zá inſze pálce po trzy grzywny UstPraw D3v; Náſze towáry v nich nie płácą okrom lnu/ [...] thák iż náſzy żeglarze zá koſzule wyſzywáne brali po mierze korzenia. BielKron 453v; SarnStat 820 (2).
W konstrukcjach uwypuklających funkcję dystrybutywną (112):
~ jeden po ilu a. ile (3): BielKron 465; iż miárká iedná po iednemu ſrebmemu pieniądzu bić miáłá. RejAp 58v; iż Zupnik poſtronnym ludźióm/ [...] iednégo cętnaru ſoli [...] nie ma drożéy dáwáć/ iedno po dwie kopie. SarnStat 375.
W połączeniach z zaimkami uogólniającymi: każdy (79), żaden [z negacją] (1): MetrKor 57/120 (2); KłosAlg F4v (3); LibLeg 10/97 (5); ZapWar 1548 nr 2668 (2); Diar 79 (5); iako w Máydeburgu zá káżdym ſkazánim/ káżdemu Przyſyężnikowi od Ortelu płácą po ſzelągu GroicPorz d3 (4); KrowObr 236; dał w Rzymie do káżdego kościołá po ſztuce ſrebrá ná kielichy. BielKron 182v; BudBib 2.Par 1/17 (2); ActReg 1579/1 (8); GostGosp 40; A gdy przyſzli oni [robotnicy] ktorzy o iedennaſtey przyſzli byli/ wźięli káżdy po groſzu. WujNT Matth 20/9 (3); áby żaden z Zupników [...] nie płaćił [...] báłwáná wyćiętégo przez robotniki/ iedno po trzy groſze SarnStat 372; á ſłudze ma dáć wychowánié ná kożdy tydźiéń po ſześći groſzy SarnStat 376; od kázdégo koniá [każdy furman] po pułgroſzku miáſtu płáćić będźie powinien. SarnStat 964; pozwalamy [...]/ żeby vrząd mieyſki [...] od piwowárów/ od káżdéy beczki piwá po iednému groſzu brał SarnStat 970 (39); á przytymby też mogł ná odpráwie przynamniey káżdemu po złotemu zſkárbu dáć. GrabPospR M4; VotSzl D3 (3).
W połączeniach z wykładnikami powtarzalności typu: czasem, co itp. (33): yſch do ſkrzinye pana Byaloſlyavſkyego [...] dobrze bądą othwyerala [podrobionym kluczem] a czaſſem pokylka groſſy ſnyey na potrzebi ſwoye bądą brala. LibMal 1551/164; Gdy s nim [tj. z rzemieślnikiem] ſtátkow tárguieſz/ ſtroiow y naćżynia [!] Co wſpomni ná vtrátę/ po groſzu przycżynia. BielSat C3 [idem BielRozm]; Gdzę ma pyerwſzę: pyęnądzę poloſzycz trzi sta m⟨arek⟩ na prziſle Gromnyczę, a sa dwe leczyę ma począncz dawacz po pol stu ot Gromnycz do Gromnycz aſz do wyplaczenya ZapKościer 1585/61; BielRozm 20.
~ po ile a. ilu na jaki czas a. dzień (26), co jaki czas (1): KłosAlg Gv; LibLeg 11/95v; panu Iakubovy brathu maią czo rok placicz kasdj snych po sessczy złotych monethy na kasde sviąto swiatey Katarzyny ZapWar 1548 nr 2668; KrowObr 236; BielKron 429 (2); Po dwu groſzu matce ſwey [tj. ojczyźnie]/ zlożym ná rok z lanu. BielSat L4; BielSpr 70; ZapKościer 1580/16v (8); ReszList 167; BielSjem 27; ActReg 23; GostGosp 40; iemu [podskarbiemu] niech będźie płácono po cztérzy grzywny ná tydźiéń SarnStat 340 (5); płácąc vſarzom po piętnaśćie złotych ná koń/ ná káżdą ćwierć látá. A Kozakom iezdnym po dzieśiąći. A drabom pieſzym po piąći złotych/ nie wyſzłoby więcey ná rok/ iedno 290000. VotSzl E4.
W charakterystycznych połączeniach: po [ile a. ilu] na ćwierć roku, na dzień (2), na każdą ćwierć lata (3), na miesiąc (2), na poł roka, co rok, na (każdy) rok (16), na (każdy) tydzień (2). ~ ~
Z nadrzędnym rzeczownikiem (11): yſch Michałek [,..] ieſth mv dluzen za syedm kop liczakow po trzi groſſe kopa LibMal 1547/132 (2); Zieſz wątrobkę Cielęcą/ przypłáćiſz Máłmazki. Po ſześći groſzy kwartę ſobie vſtáwili/ Ktorą pierwcy w Menicy/ po dwu groſzu pili. BielSat C (3); Strum D4v; Mieli náſzy ſynowie w on cżás złote cżáſy/ Gdy moię wino pili po pieniądzu máſy [tj. naczynia określonej wielkości]. BielSen 13; BielRozm 15 (2); SarnStat 374; Weź ſobie ſukná byś chćiał y po kopie [groszy] KlonFlis [H5].
W charakterystycznych połączeniach: brać po [ile a. ilu] (38), być (7), da(wa)ć (dawan(y)) (68), dłużen, kłaść (3), kupić (kupować, kupiony, kupowany) (6), naznaczyć (2), (za)płacić (dopłacać, wypłacać, płaca, płacony) (38), pobor (6), poczytać (7), podatek (2), (po)przeda(wa)ć (przedawany) (35), postąpić, przyczyniać, przyjmować (2), rabiać (robiony) (2), rachowany, sadzić (wysadzon) (2), szacować (4), szynkować, uchwalić, ustawić (2), wrocić [komu] (2), wybierać, wyciągać (wyciąganie) (6), wymoc, wziąć (8), zgodzić się, złożyć (położyć, włożyć, złożenie pieniężne) (6), zmowion (2); [cum D] po jednemu groszu (8), jednemu kwar(t)niku (2), jednemu pieniądzu, litewskiemu połgroszku, złotemu (polskiemu) (2); [cum A] po dwie kopie, [ile] funtow (2), [ile] groszy (38), [ile] grzywien(ek) (5), [ile] kwartnikow (7), [ile] marek, [ile] połgroszkow (2), [ile] pieniędzy (7), [ile] syklow, [ile] szelągow, [ile] talerow (2), [ile] tolp (9), [ile] złotych (6); [cum L] po denarzu (3), grzywnie (5), jednej kopie, jednym groszu, kopie (4), mierze [czego], połgrosz(k)u (16), połgrzywniu (2), szelągu (7), sztuce srebra, wierdunku (5); po [ilu] aspr (2), [ilu] bałwanow, [ilu] groszy (76), [ilu] grzywien (6), [ilu] kop, [ilu] kwartnik(ow) (3), [ilu] marek, [ilu] pieniędzy (6), [ilu] skotow (szkutow) (4), [ilu] szeklow, [ilu] talarach, [ilu] tolp (9), [ilu] wiardunk, [ilu] złotych (zlotach) (10); [cum D a. L] po groszu (9), kwartniku, połczwarta groszu (6), połgroszku (12), połtoru groszu (4); po [ilu] grosza (10), [ilu] pieniądzu (7), [ilu] złotych (2); [cum A a. L po [ile a. ilu] aspr, denarios, groszy (grosza) (39), grzywien, kwartnik, marek (3), pieniędzy, tolp (10), złotych (17).
Połączenie: »po ... i po« [w zestawieniu liczebnikowym] (1): ſwyelykiego xyeſtwa lytewſkiego Dwyeſczie poſtawow lvnſkych bes trzech a mi koſdj poſtaw mami przymowacz po trzidzyeſczy y po trzi ſlothich czerwonich LibLeg 10/97.
»po czemu(ż), czym (czem), temu« = po ile, ile za każdy (16:2:1): KłosAlg G; Maią też Woiewodowie rzeczy rzemieſlnicze vſtáwić/ po czemu máią być przedawáne UstPraw A2; RejFig Bb3v (2); RejZwierz 81 (2); RejZwierc 65v; A po cżemuſz nam funt daćie? MWilkHist C3v; GostGosp 46 (2); SarnStat 973 (5).
»po jednych (jakich, a. więtszych) pieniądzach« = za jaką a. taką samę, a. większą zapłatę, cenę (4): maſz ná Przodku náukę o Pręćiéch/ iákié máią być y po iákich pieniądzách máią być robióné. Strum N4 (2); Máſło w iednákie gárnce we wſzytkich ſolwárcech máią kłáść/ y ſery iednákie tworzyć: cżego ma Vrzędnik doyźrzeć/ áby po iednych pieniądzách przedáne były GostGosp 118; SarnStat 394.
»po pewnej summie« = za ustaloną opłatą (1): który [pisarz] ná to wyſádzon będźie po pewnéy ſummie/ áby ón potoczné potrzeby [...] vſtáwicznie odpráwował SarnStat 973.
»po połowicy« (2): A dzis sol tak wielka iedna tolpa iako przedthim dwye. A tak bi rzecz ſluſna po polowiczi bracz [jako zapłatę] MetrKor 59/282v (2).
po ile a. ilu od czego a. od ilu (7): ZapWar 1527 nr 2383; ZapKościer 1585/57v (4); Calep 180b; Iákóż po ſześći złotych bráć ode ſtá w Rzéſzy Niemieckiéy ieſt pozwolono SarnStat 1274.
W konstrukcjach uwypuklających funkcję dystrybutywną (5):
~ na miesiąc po ilu (1): Centesima – Lichwa gdina mieſiącz pozłosemie [lege: po złotemu (?)] odeſta płaczimi czo wedwu lecziechrowna ſicz, ſummą. Calep 180b.
W połączeniach z zaimkiem uogólniającym: każdy (4): ZapWar 1527 nr 2383; od ktorich tho 30 grziwien blazey fafrek będzię pouinien dauacz rinti od kaſdei grziwny po pyęcz ſęlągow aſz do dwv lath ZapKościer 1589/88v (3). ~
Z nadrzędnym rzeczownikiem [wielkość jednostek podaje się w postaci mnożenia] (6): Przetóż ſznur Mierników Polſkich/ ponieważ ná trzech laſkách ieſt/ ma ſześć Prętów po pułoſmá łokćiá. GrzepGeom M; piſzą/ iż Actus ma ná dłużą y ná ſzérzą ſto y dwádźieśćiá pedes, ktoré czynią Prętów Rzymſkich po dźieśiąći pedes dwánaśćie. GrzepGeom Nv (6).
Połączenie: »po ... i po« [w zestawieniu liczebnikowym] (1): Actus iákom rzekł/ ma ná dłużą y ná ſzérzą po ſtu y po dwudźieſtu pedes. GrzepGeom Nv.
W charakterystycznych połączeniach: być po [ile a. ilu] (3), (u)czynić [co] (3), mieć [co] (4); [cum A] po [ile] łokiet (łokcia) (i dłoni) (6); [cum L] po [ilu] łokiet, miar, pedes (3).
Z nadrzędnym rzeczownikiem (11): Ieden ma 200. zło. cżyrwonych po 39. gf polſkich KłosAlg G2 (4); kupyell ſobye konya za 20 zlotich populkopyu LibMal 1545/99v; ya Andrzi Gvlyk dzyękuyę: swy czyeſzczy ktora namyę prziſtoi ſzyeſztha slotych polſky lyczbi po 30 gr. ZapKościer 1582/31 (5); Lektorum y dwiemá Profeſsoróm [...] obiecał [...] Kśiądz Biſkup Kuiáwſki ſto złotych w monećie pułkopkowych [...] Poznáńſki ſto tákże po pułkopiu/ [...] dáć y zápłáćić będą winni SarnStat 198.
W konstrukcjach uwypuklających funkcję dystrybutywną (33):
~ W połączeniach z zaimkiem uogólniającym: każdy (33): Szeſćdźieſyąt ſzelągow/ ktore wedle dawnego zwyczáiu Lawniczego ſądu Krákowſkiego/ licząc káżdy ſzeląg po dwunaſćie pieniędzy/ vczynią groſzy czterdźieſći. GroicPorz k2v; Isz ſrebro, Ktore ieſt wsitko pozlocziſte, Saczowań kaſdą Grziwne na Gwicht Crac⟨o⟩ſſki po talaŕ 12 1/2 WyprKr 45 (3); kaſzdy talar rachuyąncz po 33 g. ZapKościer 1583/38; ze obieczał, pięczſſeth grzywienek pruſkych, w kazdą liczącz po 20 g., poſſagv sczorką swoią Fruziną Luboczką, Barthłomieiewy Bothlmanowy. ZapKościer 1587/70 (28); y ktemu Iurgielt mu náznáczył 4000. Rhińſkich czérwonych złotych, káżdy licząc po 28. groſ. SarnStat 1141. ~
Połączenie: »po ... i po« [w zestawieniu liczebnikowym] (2): sto talaroff tak yako teraſz placzą po 30 y popyączy g. y sterdzeſczy m⟨arek⟩ lyczby pruſky ZapKościer 1582/36v (4).
W charakterystycznych połączeniach: (u)czynić (5), liczyć [co] (liczący) po [ile a. ilu] [czego] (8), ma być bran (3), dawać [za co], rachować (rachując) ([co]) (28), szacować [co] (4); [cum A] po [ile] groszy (polskich) (4); [cum L] po [ilu] groszy (groszu) (3), [ilu] pieniędzy, polkopiu (3), [ilu] skotow (2); [cum A a. L] po [ile a. ilu] groszy (polskich) (45), skotow, talar(ow) (4).
~ Połączenie: »po części kęs, nieco« [szyk zmienny] (1:1): iż [...] ty rozne płánety niebieſkie/ ktore ſie vſtáwicżnie s tym niebem tocżą/ ktorego tu pocżęśći kęs widzimy około tey máłey á okrągłey zyemie/ [...] RejZwierc 3; Znałem ia niektore [...], ktorzy znáiąc nie co po cżęśći prawdy/ iż ſię im niechćiáło nędze ćierpieć domá/ [...] ktorych Antychriſt Rzymſki [...] tymi iábłuſzkámi ſwoimi połowił CzechEp 350. ~
»po części« = niejednokrotnie (4): quod partim nostri faciunt argentarii, Po częśći niektórzi z mincárzów zwykli czinić. Mącz 282a; á ſnadź bychmy ie [proroków] widzyeli/ tedybychmy ie też podobno ábo pobili ábo precż wygnali od ſiebie/ iáko ſie y dziś pocżęśći tego záwadza. RejPos 321; SarnStat 643; O tym vmiem powiedźieć bom doświadcżył tego/ [...] Cżegom ſkuśił po dobry cżęśći cżáſy temi/ Iáko w Węgrzech ták cżęśćią y w Horwácki źiemi. CzahTr G3.
»po niemałej części« = niemało, sporo, znaczna część kogoś; niemały, spory, dość znaczny (2): Aza ſie y ná inéy kupiéy nam poſczęśći/ Boć wierę puſtki w miéſzku po niemáłéy częśći. WyprPl A3v; Wiem że to ludźie wiedzą po niemáłey cżęśći/ Ktorzy cżęſto ſłycháią ſtąd y zowąd wieśći. Zem nie ná burku w kácżmie ni w kárty vtráćił CzahTr C3.
»po wielkiej (więtszej) części« = dużo, duża część; więcej niż połowa; przeważnie; magna ex parte Mącz; magna parte Calag (15): OrzRozm H3v; ábowiem lud Turecki po wielkiey cżęśći ieſt niezbroyny BielKron 307; Mącz 281b; Bo Węgry po wielkiey cżęśći Blándrátá z Trideitámi bezbożnemi iuż pośiadł WujJud 2 (3); gdyż témi Aromaticis Confectionibus/ przeſádźić nikogo nie możem/ owſzem w niedoſtátku iednéy [rzeczy] zá drugą vżyć/ przygadza ſie częſto/ gdyż wſzyſtki potwiérdzáią/ á po wielkiey częśći/ máło nie téſz ingredientia máią Oczko 39v; Den meiſten theil. Po więtſzey cżęsći. et Przez połowicę. Magna parte. Calag 121a; SkarŻyw 538; Atom mowił y mowię/ przećiw ludźiom [...]/ ktorzy chwyćiwſzy ſię zá błędy Pogáńſkie/ ktore iuż byłá Ewánielia po więtſzey cżęśći ná świećie wygłádźiłá: znowu ſobie [...] báłwánow nárobili CzechEp 79; NiemObr 161; ReszPrz 107; ActReg 162; LatHar 636 marg; [Filon widział] pirwſze zgromadzenie Chrześćijánów po wielkiey częśći z Zydow náwroconych WujNT 125.
»po trosze« [w tym: kogo (2), czego (6)] = trochę, niewiele, niewielu, niewielką ilość (12): KromRozm II dv; RejWiz 191; BielKron 8v (2); Primis labris aliquid degustare, Zwierſchniemi wárgámi czego skoſztowáć/ to yeſt znienaczká/ po troſze. Mącz 321d; Iáko ſnadź y zá náſzych wiekow/ ktoby ſie chciał przypátrzyć/ thákowych Licemiernikow ieſzcżeby ználazł potroſze RejPos 200v; RejZwierc 155v (2); Wiem to iż o tym ieſt wiele kśiąg/ y iá ich też ſam mam potroſze CzechEp 70; GostGosp 66 (2); Cżemuż ſąśiad niewdzięcżny/ máiąc moię groſze/ Nie ma mi też vcżynić pożytku po troſze? KlonWor 77.
»po części« = nie od razu w całości, stopniowo; partibus Vulg (2): po cżęśći ſądząc/ zoſtáwiałeś [Boże] mieſce pokućie Leop Sap 12/10 (2).
»po części« = dotykając tylko spraw najważniejszych, krótko, pokrótce (1): Capitulatim – Poczęſzczy, od rżędu do rżędu Calep 163b.
»po części« = częściowy, niezupełny, niedoskonały (1): Ale gdy przyidźie co ieſt doſkonáłego/ tedy to co ieſt po częśći [quod ex parte est] zniſzczeie. WujNT 1.Cor 13/10.
»po części« = z osobna (1): może być káżdemu po cżęśći dokumentem tá wrzáwá/ [...] iáko tho ieſt ſzkodliwy ogień káżdey Rzecżypoſpolitey Phil O2.
»po niemałej części« = w znacznej części (2): y czego vspokoienie Rptey takze bezpieczeństwo iey pod ten czas potrzebowało poniemałey częsci iest postanowione ActReg 133; LatHar +6.
»po wielkiej (więtszej) części« = przeważnie, głównie; w znacznym, większym stopniu, w znacznej mierze; plurimum JanStat (57): OrzRozm H4; RejZwierc 233v; miedzy tymi nietylko żadnego ſporu o wierze niemáſz/ ále y iedne Ceremonie po wielkiey cżęśći ſą v wſzyſtkich záchowáne WujJud 132v; CzechRozm 85v (4); SkarJedn 384; Oczko 11v; SkarŻyw 357; Iż oná rzecż poſpolita zakonna/ byłá po więtſzey cżęśći/ z ſtrony nabożeńſtwá y ſłużby Bożey/ ćieleſna [...]. A rzecż poſpolita Ewánielicka/ ábo nowego przymierza/ po więtſzey cżęśći duchowna. CzechEp 367 (5); CzechEpPOrz *4v; NiemObr 8 (2); Powiedźiałem ći pierwey/ iż po wielkiey częśći/ prżelożonem w Polſcze odięta ieſt władza GórnRozm D2; y po wielkiey częśći rycerſkie rżemieſło zniſczećby muśiáło GórnRozm H2v (4); KochWrJan 17; ActReg 107; Ktore to práwá potrzebá po wielkiey cżęśći wynálázłá y wprowádziłá. Phil D3; Ale gdźieby ſie ieſcze kto Céſárzá Tureckiégo y mocy iego bał/ ztąd/ iż woyſko iego po więtſzéy częśći z Turków ſámych zebráné baczy: táki mądrze wprawdźie rzeczy vpátruie OrzJan 34 (2); LatHar kt (18); HEbreowie bylić nie wſzyścy Zydowie/ ále tylko oni/ ktorzy rodem byli z Iudſkiey ziemie/ y tám po wielkiey częśći mieſzkáli. WujNT 751; Ale potym po wielkiey części y na Podkomorze, na Woyſkié o przeiázdy piecza iest włożona SarnStat 516 (4); GrabPospR Nv; Lękay ſie tego Boſkiego wyroku/ oźiębłe/ roſpuſtne/ á kácerſtwámi rozlicżnemi po wielkiey cżęśći pomázáne Krześćiáńſtwo. PowodPr 12; Skąd przednie Fámilie w Polſzcże powſtáły/ y tytułámi zacnymi ozdobione zoſtáły/ y w máiętnośći podporę wielką bráły? Po wielkiey cżęśći z Duchowieńſtwá? PowodPr 20 (4); VotSzl C; CiekPotr 14.
»po kęsu« = stopniowo, nie od razu (2): aby się nam to nie przydało, co meobacznemu gospodarzowi się przydawa, ktory mając sklep mocny, miąższy, dopuści nań kapać, tak, że się po kęsu rysuje, aż wszytek razem upadnie. DiarDop 108; RejAp 170.
»po trosze« = trochę, nieco, w pewnym (zwykle niewielkim) stopniu; modice Calep (37): FalZioł [*7]; A tak iuż obacz potroſſe Czos pomogą one groſſe. Czos ie tu ſbieral Łakomie RejKup c5v; RejWiz 184; RejFig Dd6; Bo ſie tu dziwno wſzytko/ rázem pomieſzáło/ A niemáſz nic potroſze/ wſzytkiego niemáło. RejZwierz 57 (6); Putidiusculus, Nieyáko czuchnący/ przitęcháyący po troſze. Mącz 333c (2); bo widzę że ſię iuż gotuią Ná woynę ći Rycerze [...]. Ale ſię w nich leniſtwá po troſze záwadza Prot B4v (2); Bo ácż przed tym potroſze ſie táił iáko wąż pod trawą/ ále od tego cżáſu práwie ſie odkrył RejAp 170v (2); RejPos A3 (2); RejZwierc 2v (9); CzechRozm 169; znam ſię też do tego/ żem ſię iey [teologii księdza Powodowskiego] nie náucżył/ áni iey vmiem. Swiádomem iey potroſze/ wiem też kęs o niey: ále iey niechcę CzechEp 66 (3); CzechEpPOrz **2v; ActReg 171; Evilesco – Potroſze mną gardzą. Calep 377a (2); RybGęśli B3v; Bog mię iey [Wenus] vchował: lecz przedśię O iey wſzyſtkich przeſkokách ſłyſzałem potroſze. CiekPotr 53.
»po trosze« = stopniowo; successive BartBydg; paulatim Vulg; gradatim Mącz; pauxillatim Calep (25): BartBydg 249; GlabGad E8v; Day ze namſſe [lege: na mszę] ze trzy groſſe A zbyway złego po troſſe. RejKup n2; Bo y to ná doſkonáłego miſtrzá zależy/ nye wſſyſtkyego rázem vczyć: Ale po troſſe KromRozm II f2 (2); GroicPorzRej C3v; Leop Gen 8 arg (2); RejZwierz 117; Gradatim assequi honores, Po ſtopniách doſtąpić doſtóynośći/ To yeſt potroſze co dáley to więcey nie wſziſtko zárázem. Mącz 147d; RejAp 116v; Nád to ieſzcże/ będzie mogł znienagłá/ á po throſze wpráwowáć páná w dobrotliwość GórnDworz Ee7; RejPos 285; RejZwierc 6v (5); BielSpr 55 (2); przedſię on potroſze iáko śnieg táie/ y w rychle dá Pan Bog do końcá s ſtáie [!] CzechRozm 255v (2); A kiedy ſye iuż práwie doſyć zſtało Pánſkiemu gniewu/ potroſze ſpadáło Wielkiégo morzá: áż zá czáſem ſkáły Z wody wyźrzáły. KochPieś 32; Calep 764a; SkarKaz 484b.
»po trosze« = nie wszystko naraz, kolejno (2): Pedetentim et gradatim fere idem, minutatim et gradatim interrogare, Po troſze á yedno po drugim pytáć. Mącz 147d (2).
»po trosze« = na krotko, na krótki czas (1): A ſámi też po troſze gdzie kędy możemy/ Záprzążmy ſie w to iárzmo ſnádniey záorzemy. RejZwierc 253.
»po trosze« = od czasu do czasu, niekiedy (1): Gory ſie zákurzyły/ nád nimi ſzumiáło/ Zrzadká przebłyſkawáiąc iuż po troſze grzmiáło. RejWiz 125v.
Cf POBLIZ, POBLIZU, POBOK, PODŁUŻ, POGOTOW, POGOTOWI, POGOTOWIE, POGOTOWIU, POJUTRO, POJUTRZE, POKĄD, POKI, POKIEJ, POKIŻ, PONIŻEJ, POPRZEK, POPRZEKI, POPRZEKO, POPORZĄD, PORZĄD, POSPOŁU, POTYM, POWOLI, POWYSZEJ, POZA
MFr