[zaloguj się]
[pdf]

POSPOŁU (769) av

Pisownia łączna (768), rozłączna (1) MurzNT.

Oba o jasne.

Sł stp, Cn notuje, Linde XVI – XVII w.

Znaczenia
1. Nie pojedynczo, współuczestnicząc albo będąc objętym tym samym działaniem lub stanem; i ten, i ten; razem, łącznie; pariter, simul Vulg, PolAnt, Cn; invicem, mutuo Vulg; aeque, nec non JanStat; communiter, confuse, coniuncte, coniunctim, consociatim, insimul, iunctim, promiscue, una, unite, una fasce Cn (600): A niemalą chwilę tak rozmáwiaiątz ſtáli poſpolu w niewymowné radoſci. OpecŻyw 166; RejKup d3; LibMal 1552/171; RejWiz 23; W one dni poydzie dom Iudá do domu Iſráelſkiego/ y prziydą poſpołu z źiemie od pułnocy/ do źiemie ktorąm dał oycom wáſzym. Leop Ier 3/18, Iob 19/17, Nah 1/10; RejZwierz 137v; BibRadz Iob 40/8; tákież Mázowieckie kſiążętá/ Semowit y Iánuſz: ćiągnęli do Prus poſpołu. BielKron 383v; GórnDworz Y6; Pan [...] náſz dawáiąc nam pewną otuchę o mocney á pilney opátrznośći ſwoiey/ dał nam ná przykład ony dwá wrobliki/ kthorzy poſpołu bywáią ná targ nieſieni/ iż żaden nie zginie bez woley [...] iego. RejPos [279]v, [249]; Zamek leżący [...] ná Ieźierze. Do tego zamku/ ieſt dłudi zbalk [lege: długi z balk, tj. bali] álbo Drzewá ſkłádánego moſt/ bes palów. Thego moſtu częśći niektóre może poſpołu ná noc/ [...] zwieść. KwiatOpis C3v; RejZwierc 174v; KochMon 30; BudBib Gen 11/31; SkarŻyw 249; Wſzyſcy Rádźiwiłowi Cnému gwóli grayćie/ A ſwoie wdźięczné głoſy poſpołu znaſzayćie. KochEpit A2v; ArtKanc F4v; onę Trágoedią Seneki/ którąſmy poſpołu [...] iádąc ná woźie czytáli/ poſyłam W.M. po polſku GórnTroas 5; WujNT Act 14/1; Aza ſię záwſtydáią Pogáńſcy Bogowie/ Gdy was vyźrzą poſpołu w zgodźie á miłośći CzahTr E4v.

pospołu kto i kto (1): Slepi wodzowie ślepych: y w pádną poſpołu Miſtrzowie y vcżniowie do iednego dołu. KlonWor 47.

(kto, co (kogo, czego itp.)) pospołu (i) z kim, z czym [w tym: pospołu z (99), z ... pospołu (49)] (148): Wierzac [!] ſłowom Ezopowym/ Wſzedł do domu poſpołu z nim. BierEz D2; OpecŻyw 146, 175, 185v; ktore gdy on vzrzał y Beniamina poſpołu znimi/ przykazał ſzafarzowi domu ſwego mowiąc/ wwiedz ty męże do domu HistJóz C4v; FalZioł I 144d, V 108v; Then [Walenty z Borków] za vczinek takovi jeſth od myecza poſpolu ſprziranſkym zginall wponyedzialek LibMal 1543/73; Iſch bill przithym gdi Staniſlaw Chilik Pilch y Iacub pyerziną Garnyecz maſla y Gąſz wluſſowye vkradly [...] Thą poſpolu zmaſlem y zgąſzyą przerzeczeny Thowarziſzą yego przedali goſpodarzewy LibMal 1553/173v, 1551/166; ConPiotr 30v; RejJóz B3v, Q2; RejKup q7; To wyrzekłwſzy/ [Franciszek Spiera] obrocił śie od ludźi na drugi bog/ A Biſkup prośił go aby śię ku nim obrocił i z nimi poſpołu Páciérz mowił MurzHist I4, Ev; MurzNT 161; MurzOrt B2v, B3; LubPs X3; RejWiz 71v, 79v, 86; á vbogi lepak nic inego niemiał/ chybá iedurną owiecżkę málucżką/ ktorą był kupił y wychował/ y kthora zroſlá v niego poſpołu/ z ſyny iego Leop 2.Reg 12/3, 3.Esdr 2/15, Iudith 6/3, 6, Mar 14/31; Liſzká s Kozłem poſpołu/ do wody wſkocżyłá. RejZwierz 122, 19v, 25, 140; woleli z Rzymem poſpołu zginąć/ á niżli onę krzywdę wyćierpieć. OrzRozm O3v, G2, I3, O4v [2 r.]; áby też nie oráli wołem y oſłem ſpołu ſprzągſzy/ iedno álbo oſły álbo woły. Też áby nie mieſzał lnu z wełną/ álbo tkał poſpołu wełnę ze lnem BielKron 36v; tám [książę litewski w Łęczycy] wiele ludzi w kośćiele pobił y pobrał/ ták duchownych iáko y ſwieckich/ poſpołu y znacżyniem ſrebrnym BielKron 367v, 26v, 32, 113, 142v, 144v, 193, 363v; oddáné mi ſą z Krákowá Liſty/ od Kśiędzá Thomaſzá z Płázy/ [...] poſpołu y z Dyálógi/ któréſmy około Exekucyéy Polſkiéy Korony [...] piſáli OrzQuin H2v, C4v, L, Lv, N3v, O (10); Będą częſte łyſkánia/ grzmienia/ poſpołu z grádem bárzo ſzkodliwym LeovPrzep C3v; RejAp 35, 62, 79, 101, 144 (10); dla tego Prometheus chcąc porátowáć ludzi/ vkradł Minerwie/ y Wulkanowi on/ poſpołu y z ogniem dowćip/ ktorim ludzie nábywáią ſobie żywnośći. GórnDworz Ff, O7, Q2v, S4, T4, Z5, Bbv, Cc8v; Y iuż nákoniec [Jezus] dopuśćił im [diabłom] wpáść miedzy ſtádo ſwini/ á poſpołu z onemi ſwiniámi muſieli ſie zánorzyć w głębokosći morſkiey. RejPos 81, 7v, 21, 30v, 42v, 51v (25); A ma to Páńſtwo w ſobie poczytáiąc [= licząc] głowne Zamki z niżſzymi poſpołu/ podług mey wiádomośći ſto y dźiewięć Zamkow KwiatOpis D2; HistLan B4v; Iż cżego kto ſobie nie docżcie w kſiąſzkach/ niech ſie oſthátká dopáthrzy ná vććiwych ſpráwach á zwycżáioch W. W. A ktemu niech będzie długa pámięć poſpołu y s kſiąſzkámi W.W. ná ſwiecie odmiennym. RejZwierc A2, 7v, 42v, 113, 141, 272v; KarnNap A2; A ty mię niezoſtaway/ wdźięczna lutni moiá/ Ale zemną poſpołu pódź áż do pokoiá Surowégo Plutoná KochTr 13; KochJez B4; KochSz B3v; WerGośc 237; BielSen 15; Niewierny Turczyn pſy zápuśćił ſwoie/ Którzy zágnáli piękné łánie twoie/ Z dźiećmi poſpołu KochPieś 37; GórnRozm N2 [2 r.]; GostGosp 20; GórnTroas 36; Bo kśiądz Krupſki chćiał Arcybiſkupá ochotnie minąć/ á ſzkápá iego ſtanął/ y zátárł ſie z koniem Arcybiſkupim tak/ że ſie żadnym obyczáiem nie dał odwiéść/ áż ták z nim poſpołu do kámięnice wiáchał KochAp 8; Y Lukaſz [tak pisze]; wſpomináiąc że [Maryja] poſpołu z Ioſephem ſzłá ná popis do Betlehem [...]: że oboie byli z tegoż pokolenia. WujNT 4, Luc 24/15, s. 299, Act 10/41, 25/5, s. 573 (10); SarnStat 924; nápiſáłám oto té máłé kśiążeczki/ o niewinnéy męce Páná Zbáwićielá náſzégo [...]. Tákże téż do naświętſzéy Pánny Modlitwy/ poſpołu z Wiankiem. SiebRozmyśl Av; WitosłLut A4; PowodPr 9; [Turcy] niezliczoną ludzi niewinnych [...] liczbę/ w ſrogą niewolą zábieráli/ y poſpołu ze wſzytkimi bogáctwy/ z bydł y koni ſtády/ z ziemie náſzey do ſwey wyganiáli. VotSzl Bv; KlonWor 14. Cf »rowny pospołu«, »być pospołu«, »pospołu być w towarzystwie«, »pospołu bywać«, pospołu z drugimi«.

W konstrukcjach zawierających liczebnik [w tym: „dwa”, „oba” itp. (16)] (21): SWiętá Ewanieliá pokladá/ ijż pán Iezus dwa krotz rozmnożyl chléb [...]/ ale ty poſpolu wloż oba razy w ieden/ a rozmyſláy iako pán Iezus [...] vzrzál ijże wielká tluſſcżá ludu przyſſla k niemu/ tako rzekl [...] OpecŻyw 52, 139; PatKaz II 83v; albo też ſok wytłacżaią ziednego ziela albo y s kielka poſpołu. FalZioł II 1c, V 112; Gdy zaś miedzy dwoigiem i/ takiem/ náidźieśię ktory wokáliſz wſzyſtki trzy maią być poſpołu wymáwiany/ iako wſłowách iaśniéi/ lepiéi MurzOrt B2; Diar 72; Saul [...] poráził [lud] Ammon [...] á oſtatek ſie rozpierzchnął/ ták że nie zoſtáło ſnich dwu mężu poſpołu. Leop 1.Reg 11/11, Gen 22/6; Bowiem ći trzey poſpołu/ iedno práwá máią/ Ze nalepſze kiedy ie nacżęſciey bijáią. Orzech Włoſki á Oſieł/ y trzecia niewiáſtá RejFig Cc7; BibRadz 1.Reg 11/11; OrzRozm D2; kiedy by kto ſobie ze cżterzech/ ábo s piąći barw poſpołu/ dał ſuknię vcżynić [...] y przyſzedłby tu miedzy nas/ prawdá żeby káżdy z nas ſobie pomyſlił/ co to zá gąſká. GórnDworz L7v; RejPos 291v; Wyſzedł przeto Piotr/ y iny vcżeń/ y przyſzli do grobu. A bieżeli dwá poſpołu BudNT Ioann 20/4, Gen 22/6, 8; SkarŻyw 76; ReszHoz 133; WujNT 16, 174.

W połączeniu szeregowym (1): Rzeczy to ſą wielkié/ á mym zdánim/ ku ſłuchániu nowé: y niewiém áby od którégo/ táko Gréckiégo/ iáko téż y Láćińſkiégo Autorá/ kiedy w kupie rázem poſpołu tráctowáné były OrzQuin Yv.

W przeciwstawieniach: »pospołu ... sam (2), osobno, rozdzielony, rozno [= osobno], jedno i drugie« (6): Bowiem wſzelka moc gdy poſpołu będzie, ſilnieyſza ieſt niżli rozdzielona. GlabGad B5v; Gdy będziecie poſpołu/ nikt was nie przełomi/ A gdy rozno poydzyecie/ być káżdemu w toni. RejZwierz 18; A przetho dobrze ono mowi Socrates in Platonis Phaedone około roſkoſzy á boleśći/ iż one poſpołu cżłowiekowi nigdy nie przychodzą/ ále gdy cżłowiek iedno s tych prziymie/ thedy y drugie poniewoli wziąć muśi GórnDworz H8; Bo ácz Piotr y Ian poſpołu byli: wſzákże ſam Piotr rzekł do chromego: Srebráć áni złotá nie mam WujNT 408; Dla tegom to r niezwyklle vccynill/ izz [lege: iż] r/ á z/ nie záwdy poſpollv in vocalem wchodzą/ iáko oto tv rzall kon̂/ rzzyſko/ bo tv / r/ oſobno ſwoi ma dwięk/ á z ſámo ad vocalem idie JanNKar Hv.

»jako ... gromadą ..., tak też pospołu...« (1): Vrzędnik ma gromádą robić robotę káżdą: [...] A iáko robotá gromádą ſpora/ ták też poſpołu y ná przewodźie lepiey/ kiedy to może bydź. GostGosp 10.

»pospołu i ..., i ...« (1): Nie ku oſądzaniu mowię. Bo wprzod powiedziałem/ iżeście wſercach náſzych/ ná (to że) poſpołu y vmrzeć y żyć [ad commoriendum et convivendum]. BudNT 2.Cor 7/2[3].

»pospołu ... pospołu« [w obrębie jednego zdania] (1): Kto chce doſtátecżniey wyrozumieć o tey tho teráznieyſzey roſpráwie/ tedy muśi poſpołu znieść álbo przecżćić pirwſzą przed tą roſpráwą poſpołu s tą. Bo iuż thám znaydzie pocżątek RejAp 79.

»pospołu ..., pospołu ..., (pospołu)« (2): w iedney przyśiędze Krolewſkiey obádwá ty ſtany zámknione ſą/ ná iedney ſkorze Prywileiow Koronnych poſpołu z ſobą śiedzą/ iedną wolnośćią ſye weſelą/ iednego ſtrożá tey wolnośći máią/ poſpołu ſą pod obroną Krolewſką/ poſpołu vpádną ieſliże iednego z nich Krol zániedba. OrzRozm K2; Bo ieſliżeſmy śie sſtáli poſpołu wſzcżepieni ku podobieńſtwu śmierći iego [Chrystusa]/ poſpołu też y zmartwychwſtánia będźiemy [cf Rom 6/5] KuczbKat 110.

»pospołu ..., społecznie« (1): [Młodzieniec z napotkanym człowiekiem] Tákże poſzli poſpołu ćicho rozmawiáiąc/ Swe przygody ſpołecżnie ſobie wſpomináiąc. RejWiz 64v.

»rowny [kto] pospołu [z kim]« (3): Abowiem ia rowny ſługá Páńſki poſpołu y s tobą j z brácią twoią/ kthorzy máią zá ſobą ſwiádectwo Iezuſowo RejAp 157v, 62, 159.

»pospołu ..., (i) wespołek« [szyk 2:1] (3): GrzegŚm 37, 59; á ieſliby między tákowémi pozwánémi byli niektórzy weſpółek dźiedźicámi lat niemáiący y poſpołu pozwáni [minorennes, aeque citati JanStat 415]/ tedy przećiwko tákowym ſąd będźie poſtępował/ [...] nic niebacząc ná to/ iż lat nie máią SarnStat 474.

Zwroty: »być pospołu [w tym: z kim (2)]« = przebywać razem, w grupie; esse simul Vulg [szyk zmienny] (5): [Achiza mówi do Zefiry:] Nie wiem bych w to vgodzyła Iż bych ſama z nim [Józefem] mowiła [...] Ale bych ſnadz w to trefiła Abych go tu przyłudzyła Abyſcie pospolu byli A z ſobą wzdy cżo mowili RejJóz D6; Leop 3.Reg 3/18; Trzey towárzyſze w drogę iádąc/ y będącz poſpołu ná nocz w iedney goſpodzie: po wiecżerzy [...] ieli ſie gráć GórnDworz T2, Q4v; A tamem [w domu swoim] sie obiema dobrze przypatrował, Kiedy pospołu byli z pany trojańskimi. Jeśli przyszło stać, zawżdy ramiony wielkimi Przerownał Menelaus, a gdy zasiadali, Poważniejszym Ulissa wszyscy wyznawali KochMon 26.

»być pospołu« = żyć we wspólnocie, tworzyć wspólnotę (1): Oni zá ſie wſſyſcy co wierzili [tj. wyznawcy Chrystusa]/ byli poſpołu [erant pariter]/ y mieli wſſytkie rzecży ſpolne. Leop Act 2/44.

»[z kim] pospołu być w towarzystwie« = tautologicznie: być w czyimś towarzystwie (1): [diabeł] vſtáwicżnie biega [...]/ á ſtáráiąc ſie w cżymby ſie kto obłędzić mogł/ áby go omierźił Pánu Bogu ſwoiemu/ iżby go odſądził mieyſcá onego/ á przyſądził go z nim poſpołu być w towárzyſtwie iego. RejPos 329v.

»pospołu bywać« [w tym: z kim (1)] = przebywać w czyimś towarzystwie, bawić się razem z kimś (2): RejZwierz 134v; Ia dobréy myśli záwżdy chcę vżywáć/ Ia z prziiaćioły chcę poſpołu bywáć KochFr 32.

»mieszać pospołu« (1): Y Poetowie mowiącz o bogach/ wielekroć iednę płeć miáſto drugiey kłádą/ y mieſzáią wſzytko poſpołu. GórnDworz X8.

»pospołu się mieszać« = współwystępować (1): Chćiwéy ręki żadna rzecz nayſrozſza nie zmoże. Wſzędy drapiéz/ wſzędy mórd/ poſpołu ſię miéſza GórnTroas 9.

»pospołu się zebrać« = zostać policzonym, zliczonym przez dodawanie (1): Támże pánu młodemu chłopię powiedziáło/ Iż pan ſtáry ma długow v ludzi niemáło/ Ktorych ſobie inwentarz iuż ſpiſał niemáły/ Ia wierzę kiedyby ſie poſpołu zebráły/ Pewny tyſiąc ábo trzy byłoby tám tego HistLan C.

»zejść (a. schodzić) się pospołu« (2): zeydą ſye poſpołu ſkutki záćmienia Słońcá/ s ſkuthkámi wielkiego złączenia Plánetow y Komety: ktorych troygá ſkutki/ coś dźiwnego y żáłoſnego ná nas przyść okażą. LeovPrzep C3; WujNT 547.

»złożyć pospołu« [szyk zmienny] (2): OpecŻyw 139; Niegdi też ſlożywſzi rozmagitych zioł poſpołu á ſnich pałą [!] wodkę FalZioł II 1c.

Wyrażenia: »będąc [ = będący] pospołu« = współżyjący płciowo (1): Potym k niey [Zuzannie] przyſzedł młodzieniec [...] y pokłádał ſię z nią. [...] pátrzylichmy ná ten zły vcżynek. Y przybieżelichmy do nich/ á gdychmy ie widzieli będąc poſpołu [commixtos eos]/ niemoglichmy onego dotrzymáć iſz był mocnieyſzy nizli my. BudBib Dan 13/39[38].

»pospołu z drugi(e)m(i) (a. innymi) (ludźmi)« [szyk 3:3] (6): KochSat Cv; Ná bieſiedzie theż iedney/ byli poſpołu z drugiemi cżyſtemi ludźmi/ dwá pánowie Thárłowie GórnDworz Q4v; KochMon 27; Y kazał go okowáć/ z drugim poſpołu/ ná tákąſz mękę potępionym SkarŻyw 75; Dyſcypliny to ieſt bicżowánia cżyniłá z innymi poſpołu SkarŻyw 160; PowodPr 11.

»wszyscy, wszy(s)tek (a. wszystkie), wszytko (a. wsze) pospołu« [w tym: „z sobą” (1)] = wszystko, wszyscy łącznie, bez wyjątku; simul Vulg; omnes pariter PolAnt [szyk 9:4] (6:4:3): Wodhki bywaią palone [...] s ſamych zioł/ niektore z zioł y s kwiatem/ niekthore z ſamego kwiecia/ niektore z ſamego korzenia/ Niektore też ze wſzego poſpołu FalZioł II 1c; [Lawendowa wódka] ſmyſly wnętrzne y zewnętrzne wſzythki poſpołu y gich cżłonki naprawia y poſila FalZioł II 7b; RejPs 174; A wezwáwſzy tłuſzczyi/ [Jezus] rzekł (marg) Nie doctorum ale tym któré po ſpołu wſzyſtki tłuſzczą abo rzéſzą zowie (–) MurzNT Matth 15/11; Bo tám ſnádnie káżdemu wnet doſtánie myſli/ Kiedychmy s ſobą wſzyſcy tu poſpołu przyſli. RejWiz 71v; Leop Lev 14/24; A wſzytkiego zgromádzenia poſpołu było [omnis congregatio] czterdźieſći thyſięcy dwá tyſiącá trzy ſtá y ſiedḿdźieſiąt. BibRadz 1.Esdr 2/64; BielKron 281v; GórnDworz Q2v, X8; WujJudConf 162v; BudBib 1.Reg 31/6; A widźiſzże iáko pijánice z ſzkortatory/ z gwałtowniki/ z báłwochwálcy/ z cudzołożniki/ y z ſodomcżyki związał/ y wſzytkich poſpołu iuż do piekłá przez dekret ſwoy ſkazał. WerGośc 212.

Szeregi: »albo pospołu, albo osobno« (1): Ale ácżeſmy thy dwoie Przykazánia weſpołek złącżyli [...] iednák może Pleban vpomináiąc ludźie/ álbo ie poſpołu/ álbo też oſobno wykłádáć/ thák iáko mu śie będźie ſnádniey zdáło. KuczbKat 345.

»pospołu a zupełnie« (1): tedy nam nielza iedno proſic miloſierdzia twego [Boże]: aby nas raczyl w tey ſpolecznoſci zebrania koſciola ſwego: poſpolu a zupelnie zachowac RejPs 138v.

a. Wskazuje na współudział w czymś (każdy uczestnik wykonuje część czynności): wspólnie [w tym: z podmiotem w sg poza strukturami typu kto i kto, kto z kim (2)] (61): OpecŻyw 83, 87v; [rzekł młodzieniec do Żądości i Przechyry:] dáyćie mi radę/ iakobych ſie mogł ku panu waſzemu Sżcżęſciu przykazaćz [...]. [Oni] ſzli ku Opatrznoſći/ a to mu powiedźieli. On ijm ochotnie odpowie: Iże nietilko ſám s nimi chce ſie oto pratzowaćz: ale ij pana Słowotwora ktemu zwieſćz/ iżby takież poſpołu ku panu Sżcżęſciu ſie przicżinił. ForCnR B3v; Kiedy ſiárkę/ zgorzałkę/ woſk/ oley/ zápaliſz/ Więcey iednę niż drugą ſwiátłość wnet pochwaliſz. A wżdy iedná od drugiey nieco bláſku ſwego/ Może ſobie przycżynić [...]/ Iż iáſnieyſza niż ſámá wnet przy drugich będzye/ A káżdy kąt poſpołu oſwiecáią wſzędzye. RejWiz 145; Leop Is 9/20; [Tomas Myncarz = Münzer] dobrá ludzkie powiádał być wſzem ſpolne/ y w doſtoieńſtwach wſzytcy iedney powagi być maią/ y wolni wewſzem/ á poſpołu wſzytkiego vżywáć BielKron 202v, [3322]v; Obá z miłośći wielkiey w iedney wśi mieſzkáią/ Y záwſze też poſpołu pogány biyáią. PaprPan Cc; WujNT 2.Tim 1/8; KlonWor 35.

pospołu kto i kto (1): ktory Dług mayą poſpołu placzicz tak tempsky Iacko y yendrzey Czayusz ZapKościer 1583/37v.

(kto, co (komu, czemu)) (i) z kim, z czym pospołu [w tym: pospołu z (33), z ... pospołu (11)] (44): OpecŻyw 82 [2 r.]; panował w tymże Przekopie Car Tachtanus, ktory poſpołu z Witoldem kxiędzem Litewſkim walcżył na brata ſwego Temirkitla Carza Zawolſkiego MiechGlab 73; LibLeg 11/45v, 48; ConPiotr 30; Ian Vylyenczik [...] zeznal ze on poſpolu [z] Staniſlawem wilyenczikyem [...] Iacuba ze Lwowa ku falſchiwemu ſzwyadecztwv przecziwko ſcheraphedinovi Thurkovi namowamy ſwymy {yeſt} przywiodl LibMal 1548/144, 1550/156v, 1551/165v; Leop Iudith 6/6; OrzRozm H3 [2 r.]; Ale Páweł Biſkup Krákowſki poſpołu z rycerſtwem Krákowſkiey y Sędomierſkiey źiemie/ wybráli Boleſłáwá Mazowieckie Kſiążę [...] zá Monárchę BielKron 366v, 163v, 373v, 407v, 446v; OrzQuin Z2; A ieſzcże nie doſyć áby ſie [Chrystus] tylko ſtárał o wſpomożenie twoie/ [...] ále cie ieſzcże [...] námawia do kroleſtwá ſwoiego/ á rownyć dzyał w nim poſtępuie poſpołu s ſobą RejPos 166v, 21, [77], 109v, 110, 170v (11); RejZwierc 142v; SkarŻyw 388; ZapKościer 1582/32v, 1583/37v; GórnRozm M3, M4; A oni zá powodem nas téż ſtárſzych ſtáráć ſie poſpołu známi będą/ iákobyſmy łáſkę W.M. ſobie záſługowáli KochFrag 50; WujNT 106 marg, 463, 790, Apoc 4 arg, s. 878, Cccccc4 [2 r.]; SkarKaz 486b.

W konstrukcjach zawierających liczebnik [w tym: „oba” (2)] (4): A nalepieyby obráć gdzie chceſz [ojcze] mieyſce ſobie/ Kędybychmyć poſpołu mogły ſłużyć obie. HistLan D3v; PaprPan Cc; WujNT Apoc 4 arg; Conſtitucie właſnie te [prawa] zową, któré ſtánowią te trzy ſtany poſpołu, Król, Senat, y Poſłowie SarnStat 48.

W połączeniu z czasownikiem oznaczającym czynność wymagającą dwóch lub więcej uczestników [w tym: radzić (4), zgadzać (zgodzić) się (2), gadać (1), zjednać się (1)] (7): LibLeg 11/45v; ConPiotr 30; OrzRozm H3; ktorzy też poſłowie ták Wáłaſki iáko Węgierſki s krolem około wypráwy do Trácyey ná Turká poſpołu gadáli. BielKron 407v, 373v; ActReg 147; WujNT 790.

W przeciwstawieniu: »pospołu ... sam« (1): Iednák ſię ná to obádwá [apostołowie Piotr i Jakub] zgadzáią/ że nie ſámey wierze/ ále wierze poſpołu z vczynkámi vſpráwiedliwienie y zbáwienie przypiſuią. WujNT 790.

Zwrot: »za rączki pospołu się wodzić« (1): Pátrzże iáko [obłudnicy] s Pochlebſtwem pięknie s ſobą chodzą/ Iedno iż ſie zá rącżki poſpołu nie wodzą. RejWiz 40.
Wyrażenie: »wszyscy pospołu« (2): Dayemi wiedzenie v.k.m. yzesmi poſlaly swoyego sina do Turkow [...] ale y o ſinabich ya nycz niedbal abich vſliſzal yzbi Chrzesczyanie sye na yedno ſgodzyly y ſyednaly wſziſczi pospolv na Turkj LibLeg 11/45v; Ziechawſzy gdzie ná mieyſce/ Wálny Syem położyć/ A ſłuſzne Condycye w Artykuły włożyć. Potym wſzyſtkim poſpołu iawnie głoſem cżytáć BielSjem 9.
b. W tym samym miejscu (80): [Sowy] iednęć iámę máią/ A w niey poſpołu śiadáią. BierEz Q; Pies rzekł [do wilka]/ temumći ia też rad/ Iednáko zemną będzieſz iadł: Y poſpołu tákież legáć BierEz R2; Leop Gen 36/7, Deut 25/5, Luc 7/49; [Gdy przyjdzie Mesjasz] lampart będźie leżał z koźlęćiem/ ćielę ze lwięćiem [...]. Ale y krowá z niedzwiedźiem páść ſię będźie/ y poſpołu płod ich leżeć będzie BibRadz Is 11/7; OrzQuin I3v; bo iż cznoty zdádzą ſie cżáſem iákoby miedzy ſobą były przećiwne/ kiedy ie poſpołu/ iáko ná ſztychu/ poſtáwi/ iedná drugą zdobić będzie GórnDworz I5v; Y to cżáſem nie wádzi/ nie kryć ſie z miłoſcią/ bo ludzie widząc [...] iáſną twarz/ y poſtępki ſzcżyre/ niemogą rozumieć nicz złego: á zá tym wnet wolno ſiádáć poſpołu/ mawiáć/ żárthowáć/ krom żadnego podeźrzenia GórnDworz Cc4v; RejPos [292]v, 308; SkarŻyw 283; Białychgłów młodych/ y pánów niemáło/ Zá iednym ſtołem poſpołu śiedźiáło. KochFr 24; Więc łatwie we Wloſzech wiedźieć/ iáko kto żyie/ iákiey kto cnoty bo poſpołu w iednem mieśćie mieſzkáćie/ ále v nas ktorży po rożnych mieyſcách mieſzkamy/ trudnoby w to potráfić Sędźiemu. GórnRozm H2v, M4v; Apoſtołowie y oni pierwſzy wierni/ byli właśnie pierwſzy mniſzy ábo zakonnicy Chrześćijáńſcy. Bo poſpołu mieſzkáli/ y ſpolne wſzytko mieli. WujNT 411, Matth 14/9, s. 108, 397.

(kto, co (kogo, czego itp.)) pospołu (i) z kim, z czym [w tym: pospołu z (24), z ... pospołu (13)] (37): OpecŻyw 47v, 157 [2 r.]; MurzNT Matth 9/10; oſthathek tego plothna yeſth wdomku [...] gdzie myeſchkala zyey ſuknyą poſpolu LibMal 1552/171v; RejWiz 94; RejFig Dd4; BibRadz 1. Par 8/32; OrzRozm A4v; lud bydłem żyw á rybámi w iámách źiemnych poſpołu z bydłem mieſzkáią BielKron 294v; OrzQuin Mv; przywiodłá zła ſługá pánią ſwą do iedney piecżáry ciemney [...] gdzie dobry pan/ [...] zátáił ſie był. A tám będącz z nią poſpołu/ [...] pocżął vżywáć wſzytkich prośb/ [...] áby ią przećiwko [= ku] ſobie vcżynił ſkłonną. GórnDworz Bb2v, Aa6; á nie inácżey ſtánoẃ myſli á ſercá ſwoiego/ iedno iákobyś ná on cżás poſpołu z nimi [apostołami po zmartwychwstaniu Chrystusa] ſiedzyał á ſłuchał tych w dzyęcżnych nowin o ſwięthym z martwych wſtániu iego RejPos 112; Bo tęn kąkol muśi rość poſpołu s pſzenicą RejPos Ooo5v, 54v, 74v, 224v, 225, 228 (14); BielSat D3v; RejZwierc 202v; PaprPan F2v; SkarJedn 259; Iſz Piotr S. był w Rzymie poſpołu z Páwłem S. SkarŻyw 279, 341, 408; BielRozm 29; GórnTroas 37; A té kśięgi ſpraw ich poſpołu z kśięgámi ſpraw Koronnych Tribunálſkich bydź máią chowáné. SarnStat 872.

W konstrukcjach zawierających liczebnik [w tym: „oba”, „oboj”(4)] (5): MurzNT Matth 13/29; RejZwierz 79; Iáko Archimedes kiedy go niéktórzy pytáli/ iákoby to wielka byłá Wieżá/ którą tám widźieli [...]. Poſtáwił proſto laſkę ná ćiéniu ónéy Wieże/ ták iż obóy ćień/ od laſki y od Wieże/ poſpołu ſye ná iednym mieyſcu kończyły. GrzepGeom O3; ſzli [apostołowie] záſię do Ieruzalem/ y náleźli poſpołu iedennaſcie zwolennikow RejPos 111v; (nagł) Ná poduſzkę. (–) SZláchetné płótno/ ná którym leżáło Owo ták piękné w oczu moich ćiáło/ Przecz tego ſmutny v fortuny ſobie Ziednáć niemogę/ áby głowie obie Poſpołu ná twym wdźięcznym mchu leżáły/ A zobopólnych rozmów vżywáły. KochFr 18.

Wyrażenie: »wszyscy pospołu« (1): A gdy ſie wypełniły dni Swiątecżne/ byli wſſyſcy poſpołu. Leop ZZ3v.

W charakterystycznych połączeniach: pospołu być (bywać) (14), chodzić, chowany, gmerać, kończyć się, legać (leżeć) (6), mieć [kogo gdzie], mieszkać (13), paść się, pogrześć, położyć, postawić (2), rość (3), siedzieć (siadać, sieść, siedzący) (16), żyć.

α. W tym samym tekście (6):

pospołu z czym (1): w iedney przyśiędze Krolewſkiey obádwá ty ſtany [duchowny i świecki] zámknione ſą/ ná iedney ſkorze Prywileiow Koronnych poſpołu z ſobą śiedzą/ iedną wolnośćią ſye weſelą OrzRozm K2; SarnStat *4, 513.

W konstrukcjach zawierających liczebnik [w tym: „oboj” (1)] (2): Owo ćię też niech nie obraża áni trwoży/ żem po Marku położył Ewánielium Iohana ś. á po nim dopiro Lukaſzá. Vcżyniłem to dla tego/ áby ták oboie kśięgi Lukaſzá ś. poſpołu były/ y Ewánielium y Dzieie BudNT przedm d3; SarnStat 877.

Zwrot: »pospołu zebrać w jedno, zebrany« (1:1): Abowiem ſtárzy oycowie chcąc zábieżeć niebeſpiecżeńſtwu/ áby kſięgi ktore poſzły z domyſłu ludzkiego/ nie były mieſzáne miedzy ty ktore oprocż wątpienia poſzły z duchá świętego/ tedy ie poſpołu zebráli w ieden regeſtr ktore názwáli Kanon BibRadz I 481; SarnStat 877.
β. Blisko siebie, obok (12): RejZwierz 117v; Consessor, Podleſiednik/ poſpolu ſiedzący. Mącz 379b; Miłował thę białągłowę [...] nie ſproſny młodzieniec ieden [...]/ zá ktorą miłoſcią/ y oná nákoniec ſercze ſwe/ [...] kniemu obroćiłá: cżego nietelko ia byłem ſwiádom/ [...] ále y káżdy łatwie to znáć mogł/ ktho ie kiedy ná bieſiedzie poſpołu widział. GórnDworz Aa4v.

kto, co (i) kto, co ((i) kto, co) pospołu (3): Położę ná puſzcżey [pustyni] Iodłę/ y Wiąz/ y Bukſſpan poſpołu Leop Is 41/19; BibRadz Is 41/19; BielKron 180.

kto, co pospołu (i) z kim, z czym [w tym: pospołu z (3), z ... pospołu (1)] (4): Wźięli tedy [Korach i jego zwolennicy] káżdy ſnich Turybularze ſwoie/ [...] ſthoiąc v drzwi Przybytkowych/ poſpołu z Moizeſſem ſtał Aaron. Leop Num 16/18; RejPos [292] [2 r.]; KochSz B3.

W konstrukcjach zawierających liczebnik „dwa”, „oboje” (2): ſkray gi [szarłatu sztuczkę] długo na krayki/ pothym położ tej krayki ieden koniecz na tę małmaziją/ á drugi koniecz na to prożne nacżynie/ poſtawiwſzy oboie poſpołu/ á tak będzie ſciekało z wyzſzego nacżynia do nizſzego FalZioł V 70; Zápal potym dwie świecy/ á poſpołu poſtaẃ RejWiz 113.

W przeciwstawieniu: »rozno [= osobno], daleko [od kogo] ... pospołu« (1): A po zeſciu thego nędznego pielgrzymowánia náſzego/ iuż nam gotuieſz [Panie] [...] nie leda pokoie [...]. A ieſzcże nas w nich nie ſadzaſz rozno/ nie ſadzaſz dáleko od ſiebie/ ále poſpołu s ſobą á poſpołu z Bogiem Oycem y z Duchem ſwiętym ſwoim RejPos [292].

Połączenie: »pospołu ... a pospołu« (1): RejPos [292] cf W przeciwstawieniu.

αα. [O położeniu geograficznym: w sąsiedztwie czegoś [z czym a czym]: Widziałem iá teraz Biblią Polſką ſtárego piſánia w ktorey więtſza połowicá Serbſkich ſlow/ á tá Serwia leży poſpołu z Bolgarią á Boſną BielKron 1551 156v.]
c. O podzielaniu czyichś uczuć, współodczuwaniu (też o zachowaniach będących wyrazem wspólnych odczuć) (15): Swáwolá gdy go [młodzieńca owego] vźrzáł/ [...] wdźięcżnie a ochotnie go przywitáł/ ij poſadźiwſzy go/ poſpołu ſie weſelili/ rzecży rozmáwiaiątz krotochwilné. ForCnR B2v; BudNT 1.Petr 4/13; Nie wſtydayże ſię tedy świádectwá Páná náſzego/ áni mnie więźniá iego/ ále poſpołu rob (marg) poſpołu ćierp złe. (–) około Ewángeliey WujNT 2.Tim 1/8.

(kto, co) pospołu (i) z kim, z czym [w tym: pospołu z (9), z ... pospołu (3)] (12): Matuchna też iego milá widzątz wielkié vboſtwo ij placż ſwégo námileyſſego ſyna/ poſpolu ſnijm plakala OpecŻyw 15v, 22v, 101, 104, 142; RejWiz 58; álbo śiedźimy li w popiele z przeſtráchu náſzego/ płácząc przed Pánem Bogiem zá bluzniérſtwá ſwé/ poſpołu y z Królem ſwym? OrzQuin Z4v; Rozráduycie ſie poſpołu zemną/ iżem ználazł owyecżkę ſwoyę kthora mi byłá zginęłá. RejPos 166, 166; RejZwierc 252v; wáſzá oyczyzná [Troja] zginęłá/ Ciężka to/ ciężſza boiaźń ma/ co nie minęłá. Wdy wy maćie co zwámi poſpołu żáłuią/ Ná mię wáſzy/ y moi/ okrutnie ſzturmuią. GórnTroas 60; WujNT 16.

W charakterystycznych połączeniach: pospołu cierpieć (4), (za)płakać (5), (roz)radować się (3), weselić się, znosić, żałować.

d. Z różnych punktów przestrzeni w jedno miejsce [zawsze z czasownikami oznaczającymi łączenie wielu obiektów] (76): Vbogi [...] Kożdą trochę miodu chował/ Poſpołu go w bánię zlewał. BierEz Q3; A gdzie ſie zeſzli poſpołu y zacni miedzy ymi [tj. wrogami mówiącego] tedy niokiem rzec [lege: rzecz, tj. mowa] iedno omnie záwżdy tám byłá RejPs 100v; Na ktore [miejsce] [...] poſpolu weczterzach niedzieliach ſcziągać ſię mamy. ConPiotr 31v; Czyliſcie ſie z roznych krain poſpołu zebrali Kiedyſcie ſie w naſze ſtrony tu iechać vdali RejJóz M3; LubPs X3v; A tákieć [tj. niezbyt huczne] więc bieſiády nic nie záwadzáią/ Gdy ſie ná nie pocżćiwi poſpołu ſchadzáią. RejWiz 17v; Leop Iudic 9/47; RejPos 111v, 229; iáko ſpráwiwſzy Bibliotekę [Nehemiasz] zniosł do niej piſmá/ o kroloch y o prorocech [...]/ przytym liſty krolewſkie/ [...] Tákże teſz y Iudas [Machabeusz] ty rzecży ktore były poginęły dla woyny przećiw nam ruſzoney zebrał poſpołu [congregavit]/ y teras ſą v nas. BudBib 2.Mach 2/14, Ios 9/2; ActReg 64; KochPs 163; LatHar 168; ſpoſobćie zebránie do nabożeńſtwá: zgromadźćie ſtárce/ zbierzćie poſpołu młodź PowodPr 81.

pospołu kto i kto, i kto (1): A Ieſuſa powiedli ſą do Biſkupa ſktorymto zyidą śię poſpołu wſzyścy Biſkupi i ſtarſzy i doctorowie MurzNT Mar 14/53.

(kto, co (kogo, co itp.)) pospołu (i) z kim, z czym [w tym: pospołu z (5), z ... pospołu (1)] (6): Tho mowi Pan Bog/ Oto ia wezmę drzewo Iozeffowe/ kthore ieſt w ręce Effráimowey/ y pokolenia Iſráelſkie kthore ſą iemv przyłącżone: y dam ie poſpołu [adsumam] z drzewem Iudy/ y vcżynię z nich iedno drzewo Leop Ez 37/19; Longewállus thedy y Koſſemus [...] wielkie ſzkody cżynili/ pothym ſie zeſzli poſpołu z woyſkiem Kárłá Krolewſkiego ſyná BielKron 220; A cżáſu onego gdy będzieſz [Boże] rozeznawał miedzy tym naſieniem ſwoim/ ábyś nas zgromádził poſpołu z Anyoły ſwemi/ wedle tey obietnice ſwoiey RejPos 55, 54v, 87v; [Jezus] Vkazał ſię Máriey Mágdálenie. [...] I Piotrowi [...]. I vczniom zgromádzonym w iednym domu w Ieruzálem [...]. Y záśię po ośmi dniách vczniom zgromádzonym poſpołu z Thomaſzem. WujNT przedm 40.

W konstrukcjach zawierających liczebnik lub przysłówek liczebnikowy (2): OpecŻyw 168; ázaſz ich tu máło/ Kiedyby ſie nas więcey poſpołu zebráło. RejWiz 67.

W porównaniu (1): WYćiągnęli tedy wſſytcy ſynowie Iſráelſci/ y z iáchawſſy ſie poſpołu iákoby zá iednego cżłowieká wſſyſtcy/ od miáſtá Dan/ aż do Berſábee y źiemie Gáláád/ ku Pánu do Máſffá Leop Iudic 20/1.

W charakterystycznych połączeniach: pospołu dać [co z czym], ściągać się, zebrać się (7), zejść (schadzać, schodzić) się (7), zgromadzić się (zgromadzony) (6), zjachać się (3), zlewać, złączyć się, znosić [co].

Zwrot: »pospołu zejść się, skupić się ([przeciwko komu])« = sprzymierzyć się, zjednoczyć się do wspólnego działania przeciwko komuś [szyk zmienny] (1:1): A iáko Iáſtrząb ktorą [wronę] zá ogon połápi/ To wnet pilnie káżda ſie do ſwego krzá kwápi. [...] Ale gdyby ſie wſzytki poſpołu ſkupiły/ Y ciotkęby odięły y Iáſtrząbá zmyły. RejWiz 55; Stánęli krolowie źiemſcy/ y kxiążętá żeſli ſie poſpołu [convenerunt in unum] przećiwko Pánu/ y przećiwko pomańzáńcu iego. Leop Ps 2/2.
Wyrażenie: »pospołu (...) wszyscy (a. wszy(s)tek)« = omnes (simul) Vulg; omnes et pariter PolAnt [szyk 3:3] (6): MurzNT Mar 14/53; RejWiz 55; Potym zeſſlo ile wſſyſtko mnoſtwo poſpołu ná plác Leop 3.Esdr 9/38, Iudic 20/1; SarnStat 417; SiebRozmyśl K4.
α. O mieszaninach i innych obiektach złożonych z kilku elementów [w tym: z dwóch (16)] (46): Rożany oleiek, maſtikowy oleiek, mirtowy oleiek, koriandrowy, mirtowy, ſandalum, piołynowy ſok, Czenturzijey ſok. Ty rzecży wſzytki złożyć poſpołu/ á knim przymieſzać ſzafranu. FalZioł V 96, I 85c, 103b, 115d, II 17d [2 r.], IV 49a (10); RejWiz 113v; podiąłem ſye téy pracéy/ ábym tho co iny záśiał/ ná kwápliwośći poſpołu zmiéſzawſzy/ przebrałem ſłuſznie/ kożdé zbożé weſpół SienLek a4; weźmi Ruty/ Piołynu á Ięczmieniu rowno/ ſtłucz poſpołu SienLek 36v; zmieſzawſzy thy prochy poſpołu/ roztworz ie wodką bábczáną SienLek 111; Gdy koń martwą koſtkę ma/ [...] tedy mu żelázem przepálić muśiſz [...]: á wźiąwſzy żywice/ woſku/ oleyku bobkowégo/ zárowno/ ſpuść [ = rozpuść] poſpołu á przykłáday mu ná ón otwór áż mu ſye zgoi. SienLek 183; nátłukſzy łupionégo czoſnku/ włoż go w miód/ włoż téż ſadz ſoſnowych/ y ſádłá ſtárégo/ ſmaż tho poſpołu iż będźie iáko máść SienLek 184v, 47v, 58v, 122v, 124v, 128v (17).

co pospołu (i, też) z czym [w tym: pospołu z (11), z ... pospołu (3)] (14): káżdy cżlonek w nijm [Jezusie ze strachu] drżál/ aż obfity pot wyſſedl s niego/ tzo przez dwie ſukience przeſſedl/ ij na ziemię ciékl poſpolu teéż ze krwią OpecŻyw 102v, 102v, 154; Wezmi rożey cżyrwoney ſwieżey/ ziela ſwiecżek z kwiathem/ koſzyſzcżka/ włoſkiego kopru/ cżelidonijey/ [...] y włoż w czenowe nacżynie [...]/ wley na nie wina białego [...]: niechay ſtoią cżterzy dni: [...] piątego dnia maią być wlane poſpołu z winem w Alembik czenowy FalZioł II 19c, I 69b, V 71; Ieden kupił 17. mrc. [= marek, tj. jednostek wagi] Kruſzczu/ nieſie 1. mrc. 12. łot. ſrebra zmieſzanego poſpołu ze złotem KłosAlg H2; BibRadz Hebr 9/19; BielKron 249; Albo weźḿ háłun ſpalony Popioł z poleiu vżżony/ Poſpołu to z błotem zmieſzay A puchlinę tym okłáday. SienLek 132v, 119v, 132; Kule Ogniſte ták dźiáłáią/ [...] prochu proſthego nie źiárnionego ták wiele iáko wielką kulę chceſz mieć/ przycżyniwſzy Sáletry y ſiárki/ y żywice rowne cżęśći/ zmieſzáią to s prochem poſpołu/ obſzyią to mocnemi nićiámi okrągło iáko piłá BielSpr 73v; SiebRozmyśl H2v.

W konstrukcji zawierającej liczebnik „dwa” (1): Gdy ktho pije wodkę Dzięgielową na kożdy dzień dwa łoty/ á wziąć też wodki Biedrzeńczowey. 4. łoty/ y zmieſzać ty dwie poſpołu á pić. FalZioł II 21d.

W przeciwstawieniu: »osobno ... pospołu« (1): Albo nátłucz bábki/ krowiégo mleczu/ podrożniku/ á vtłukſzy kożdé oſobno/ wygnieć s nich ſok/ dayże ſye im vſtać zléy potym poſpołu pod miárą SienLek 140v.

W charakterystycznych połączeniach: (wy)ciec pospołu (2), (z)mieszać (umieszać, zmieszany) (20), (wy)płynąć (2), rozpuścić (spuścić) (2), (u)smażyć (3), (s)tłuc (utłuc, stłuczony) (7), (u)warzyć (3), wlany, wziąć, złożyć (2).

Połączenie: »... i..., i... pospołu« (1): [Mojżesz] wźiąwſzy kreẃ z ćieląth y kozłow/ z wodą y wełną cżerwoną y Hizopem poſpołu [cum aqua et lana coccinea et hysopo]/ y ſámy kſięgi/ y lud wſzythek pokropił. BibRadz Hebr 9/19.

Zwrot: »zejść się pospołu« = połączyć się (1): Powietrza choć nie widziſz/ ále przedſię cżuieſz/ Lecż pátrz kiedy ie dymem ſzáro záfárbuieſz/ Gdy ſie zeydą poſpołu/ álić iedno bywa RejWiz 113v.
Wyrażenie: »wszytko pospołu« (2): FalZioł I 69b; Albo źielé Kurzą nogę wárzyć w wodźie/ wſyṕże mąki ięczmiennéy/ á prochu z łuſzczyn bobowych/ théż z łuſzczyn żołędźiowych [...] zmieſzay wſzyſtko poſpołu/ á niech będźie gęſto iáko ćiáſto SienLek 143.
e. O stykaniu się krawędzi przedmiotów (6): Albo lepiey kiedy [ranę] dwiema palczoma ſciſnieſz poſpołu á iuż ſie zdzierży y wycżyſci ſie, á tak ſie zgoij. FalZioł V 115.

W konstrukcjach zawierających liczebnik (3): Rowney miáry będą wſſyſtkie kołdry. Z ktorych pięć zepnież oſobno/ á ſześć poſpołu z iednocyż Leop Ex 26/9, Ex 36/10, 30.

Zwroty: »(w jedno) się pospołu schodzić« = invicem ferri, mutuo iungi Vulg (2): ku oney ſtronie Przybytku ktora ku morzu pátrzy/ poſtáwił ſſeść Forſtow/ y ine dwá ná káżdym węgle Przybytku w tyle: ktore były ſpoione od wierzchu aż do ſpodku/ á w iedno ſie ſpoienie poſpołu z chodziły. [...] thák że było ośḿ Forſtow poſpołu Leop Ex 36/29, Ex 36/17.

»pospołu zjednoczyć« = invicem a. mutuo copulare Vulg (2): I ſpiął pięć Oppon iednę ku drugiey/ takież y drugą pięć poſpołu z iednocżył. Leop Ex 36/10, Ex 26/9.

f. W ścisłym związku (naturalnym lub przypadkowym) (96):
α. O elementach równorzędnych (66): Pyerua regula ſzwyątoſzczy yeſt grzechom ſyą uyarouacz bo zloſzcz uyny grzechu, przeczyuya ſyą blogoſlauyenſthwu ſzwyątoſzczy A przeto poſpolu bycz nyemogą PatKaz III 141; bárwy the ktore [dworzanin] poſpołu ná vbior złoży/ áby ſie s ſobą dobrze zgadzáły GórnDworz I7; Ale gdy tego [tj. wiary i miłości] poſpołu nie będzye/ byś też y gory przewracał wiárą ſwoią/ byś też wſzytko co maſz rozdał/ [...] nic to nigdy v twego Páná płatno nie będzie RejPos 194, 291v.

kto (kogo itp.), co i (a) kto, co pospołu (8): RejAp 29v marg, Ff2v; RejPos 291v marg; Krzywdá á nieſpráwiedliwość/ Záwżdy muſzą poſpołu rość RejZwierc 231; Niemaſz oráć bykiem y osłem poſpołu. BudBib Deut 22/10; WujNT 129, 462; SkarKaz Oooo2a.

kto, co pospołu z kim, z czym [w tym: pospołu z ... (7), z ... pospołu (4)] (11): ktore [brzoskinie] też bronią płynienia wylkoſci złech do żołądka z inſzych cżłonkow dla ſwey cirpnoſci ktora ſie złącżyła poſpołu z odwilżatnoſcią żywota. FalZioł I 110d; RejZwierz 74b; wołáiąc ná Kápłaná/ CRVCifige: tymże głoſem wołáli ſámi ná ſye/ REGem non habemus. [...] [tako] tu Zydowie [...] z Kápłanem poſpołu trácą właſnégo ſwégo Królá. OrzQuin V4, S2v, V3v marg; GórnDworz L2; RejPos 232v, 263; Nád to/ cokolwiek dobrzy y źli ludźie ná świećie cżynili/ ponieważ to poſpołu z ćiáły cżynili/ tedy tho być muśi/ żeby dobre y złe vcżynki ściągáły śie ná ćiáłá/ kthore onych ſpraw narzędámi były. KuczbKat 60; RejZwierc 57; WujNT 810.

co i co pospołu z sobą (2): Iáko ieſt wdzięcżne małżeńſtwo zgodne. Iuż záwżdy dwoiá rádość y żáłość dwoiá poſpołu s ſobą chodzi. RejZwierc 32 [idem] WerKaz 304.

W konstrukcjach zawierających liczebnik [w tym: „(oba)dwa”, „dwoj”, „obok” (8)] (9): RejWiz 40v; Są trzy naygłównieyſze ná świećie między ludźmi rzeczy/ Król/ Kápłan/ Kośćiół: [...] chcę mówić o tych rzeczách/ co zacz ſą/ y iáko między ſobą związáné/ y ſplećióné poſpołu ſą OrzQuin H4v; GórnDworz G8; RejZwierc 32; SkarJedn 43; Oboiá rzecż wtobie [Maryjo] zgodę nálázłá/ ktora wżadney inney poſpołu ſtać niemogłá: to ieſt máćierzynſtwo z pánieńſtwem. SkarŻyw 112; W czele [Wołu, tj. gwiazdozbioru Byka] świécą Hiády [...] Lewy róg/ á záś práwą nogę v woźnice/ Iedná gwiazdá zéymuie. obádwá poſpołu Bieżą: lecz v zachodu/ piérwéy widáć wołu. KochPhaen 7; WerKaz 304; GórnRozm Gv.

W przeciwstawieniach: »pospołu ... sam (2), jedno po drugim« (3): OrzQuin S2v; Znam ia te pány/ kthorzy ná wſzetecżnego y pátrzyć nie mogą/ á ſkromnego/ miernego bárzo miłuią. A to przy tym/ że ia thu ſámey gołey ſkromnośći nie kłádę/ ále z godnoſcią poſpołu złącżoną: bo to oboie cżyni cżłowieká wziętego/ y wdzięcżnego v ludzi. GórnDworz L2; WujNT 129.

Połączenie: »razem pospołu« (1): Sąd z Królem trudny/ Gwałt niebeśpieczny: niewiém co tu lepſzégo? (–) Ale wżdy iedno wybiéray/ bo nie możeſz bráć rázem oboygá: bo Moc z Sądem/ rázem poſpołu ſtać nie mogą/ muśi iedno po drugim być OrzQuin S2v.

Zwroty: »pospołu (z sobą a. jedno z drugim) chodzić« = współwystępować, pozostawać w ścisłym, często nierozerwalnym związku (10): RejWiz 40v; Z Dawná to ták poſpołu/ iedno z drugim chodzi/ Poſpolicie dobry ſzcżep/ dobry owoc rodzi. RejZwierz 74v; Sąć to ſkryté/ á wielkiéy táiemnice rzeczy/ Bóg/ Kápłan/ Król: poſpołu té rzeczy chodzą/ y iedną rzeczą w Krześćijáńſkim Króleſtwie ſą OrzQuin X3v; RejZwierc 32; WerKaz 304; GórnRozm Ev; Kto nieśmiertelność duſze wierzy/ ten y ćiáłá zmartwychwſtánie wierzyć muśi. bo to poſpołu chodźi. SkarKaz 384b, 208b, 384b marg, Oooo2a.

»pospołu (w jednej gospodzie) stać« = występować nierozłącznie, współwystępować [szyk zmienny] (5): OrzRozm B2; Aby ſie y ſpráwy/ y poſtháwy/ y ſłowká/ práwie ſciągáły do onego celu á do onego znáku/ gdzie cnocie z rozumem goſpodę zápiſano/ boć rzádko gdy poſpołu w iedney goſpodzie nie ſtoią RejZwierc 19; SkarJedn 43; Robotá Kmiotkow/ to dochod álbo intratá nawiętſza w Polſcże wſzędy/ ktorą robotę goſpodarz ták ma ſzáfowáć/ coby Kmiotkow nie zubożył/ á ku więtſzemu pożytku co rok przywodźił. bo to może poſpołu ſtać/ v pilnego á pobożnego goſpodarzá. GostGosp 6; WujNT 810.

»pospołu złączać (a. złączyć), złączony, złożony« (2:1:1): GórnDworz L2; RejPos 194; On [Menelaos] choćia ze wſtydem Zony ſie vpomina: A ia wroćić rádzę: Abychmy ku zelżeniu nieſpráwiedliwośći Nieprzydáli: Oboie to przez ſię nieznośne/ Coż [= cóż dopiero] poſpołu złożone? KochOdpr B4v; WujNT 462.

Wyrażenie: »pospołu spięty, spleciony« [szyk 1:1] (1:1): OrzQuin H4v; á to twirdzę/ iż nikomu bárziey vcżonym być nie przyſtoi/ iáko żołnierzowi: dla tegoż chcę/ áby te obiedwie rzecży poſpołu ſpięte/ náuká z Rycerſkiem rzemięſłem/ [...] náidowały ſie w mym dworzáninie. GórnDworz G8.
αα. O ciele i duszy ludzkiej (często z uwydatnieniem treści: jednocześnie) (17):

kto, co pospołu (i) z kim, z czym [w tym: pospołu z (12), z ... pospołu (5)] (17): OpecŻyw 163; RejWiz 178v; Według dziſieyſzych Doktorow thedy duſzá poſpołu s ciáłem ſie rodzi. BielKron 127v; ſrożſze á okrutnieyſze ieſt tyrrańſthwo [...] niżli miecż [...]: bo ten iedno gubi ciáło/ ále to gubi y z duſzą ciáło poſpołu. RejAp 63; RejPos 110, 147, 223v, 228v, 247 (8); Więc s tegoż obżárſtwá á s prożnowánia nielza iedno ſie rozlicżne wrzody zámnożyć w nim [w człowieku obżartym i próżnującym] muſzą/ ſkąd y oná miłá á wdzięcżna duſzycżká z nim poſpołu oboleć muśi. RejZwierc 113v, 4v, 5, [272]v; SkarKaz 208b.

Zwrot: »pospołu złączyć się, złączony« [szyk zmienny] (2:1): OpecŻyw 163; RejPos [136]; A gdy przydzieſz [Panie] tu ná ſwiát w oney ſwey możnośći/ Gdy ſie z duſzą poſpołu złącżą záſię [moje] kośći/ Day ſłyſzeć on wdzięcżny głos RejZwierc [272]v.
ββ. O osobach Trójcy Św. [w tym: kto pospołu z kim (7)] (8): RejPos [137], 339v; Toć iuż nie Ociecz położył zá nas żywothá ſwego/ iużći też nie Boſtwo/ ále ono cżłowiecżeńſtwo ſwięte ktore było iednymże Boſtwem ogárnione poſpołu z Oycem y z Duchem ſwiętym. RejZwierc 11v.
Zwrot: »pospołu jedno być« [szyk zmienny] (2): Piſáły y Sybille [o dziwnej naturze Boga] [...] Iáko w Boſtwie Słowo ſwe był zácżął od wieká. Ktore potym tu ná ſwiát dziwną ſpráwą zeſłał/ Spráwiwſzy ie cżłowiekiem/ Synem ſwoiem názwał. [...] Y iáko tho poſpołu záwżdy iedno było. RejWiz 113v; RejAp 66v.
Wyrażenie: »społeczne [co], społeczność pospołu (i)« (2:1): iżem ia [Jezus] w Oycu á Ociec we mnie ieſt. A ieſlibyſcie ieſzcże temu nie dufáli/ tedy ſie wżdy temu przypátruycie co ſie około mnie dzyeie/ iż ſpráwy moie nie ſą ſpráwy cżłowiecże. A tákbyſcie ſie iuż mogli dobrze przypátrzyć ſpołecżnemu Boſtwu moiemu poſpołu z Oycem moim niebieſkim y z Duchem ſwiętym. RejPos 294, 232v, 318v.
β. O elementach nierównorzędnych: całości i części, przedmiocie i tym, co się na nim znajduje, człowieku i jego cechach, właścicielu i jego własności itp. (30):

kto, co (kogo, czego itp.) pospołu (i) z kim, z czym [w tym: pospołu z (19), z ... pospołu (10)] (29): popádłem go za pas ij z miechem poſpołu/ ij takem ſie s nim wodźił/ aż [...] ForCnR E, Ev; RejKup k4v; LubPs H3; Pan też dawno [leży] w wąwozye poſpołu z rydwanem RejWiz 73, 145v; Leop Iudic 19/29, 4.Reg 3/4; RejFig Bb7; RejZwierz 76v, 121; OrzRozm H2; [Wartoman pisze:] Są bliſko iego [Alkair] wioſki/ kthore ſnadź mnimáli być z miaſtem poſpołu/ ále tego żadnych znákow dźiś nie máſz BielKron 455v; Albo łáyná iáſkołcze/ poſpołu zgniazdem wocet námocz/ á to ná głowę przywiń. SienLek 40v, 121v; RejAp 93v; GrzepGeom P2v; Tu ſie iuż nie daſz vwieść zá ſwowolnoſcią á zá roſpuſtnoſcią ſwiátá tego [...]. A tu dopirko poráźiſz drugie ony Rotmiſtrze á Hetmány tego to złocżyńce ſwego/ poſpołu y z mocą iego. RejPos 79, 82v, 127v; Abowiem páná káżdego vmyſł ieſt iáko płomień ktory ſie záwżdy ku gorze ciągnie/ kiedy do niego dobrych drew przykłádáią. Ale ieſliże mu też mokrych á ſápiących przyłożą/ thedy ſie też wlecże po ziemi z dymem poſpołu. RejZwierc 41v; Zánieſie [orzeł] cżáſem Gąſkę poſpołu y s piory. RejZwierc 246v, 59, 126v, 152v; BielSpr 54, 58; A to chcieycie oſobnie ná Piechniká wiedzyeć. Iże mężnie Tátárom ſzábliſkiem reguie/ A poſpołu s kołpaki głowy im zdeymuie. PaprPan Bb, 2v; Z ludźmi poſpołu y miáſtá/ y grody/ Nieuśmiérzóné zátopiły wody KochPieś 31.

W przeciwstawieniu: »pospołu ... osobno« (1): ále ieſli chceſz wiedźiéć iáko wyſoka ſámá ſzpicá ieſt bez wieże/ zmiérz ią poſpołu z wieżą/ á potym oſobno zmiérz wieżę GrzepGeom P2v.

Wyrażenie: »wszytko pospołu« (1): Tákże też ſą ná niebie/ co ſie nie ruſzáią/ Rozne gwiazdy/ drugie też co wolno latáią. Ale wſzytko poſpołu s tym ſie niebem tocży/ Ták iż iedno przed drugim s kryſu nie wykrocży. RejWiz 145v.
αα. O mistycznym ciele Chrystusa (1):
Zwrot: »złączać pospołu [z czym]« (1): á cżyni cie [Chrystus] bráciſzkiem ſwoim/ á ofiáruie cie Bogu Oycu ſwemu zá wdzyęcżnego ſyná iemu: gdyż cie przez wiárę thwoię á przez nádzyeię twoię/ złącża poſpołu s ſwiętym ciáłem ſwoim/ á vcżynił cie wdzyęcżnym cżłonkiem ciáłá ſwego ſwiętego/ Bogu Oycu ſwemu niebieſkiemu. RejPos 166v.
g. O ścisłej zależności przyczynowej: zaistnienie jednego powoduje natychmiast drugie (24):

kto, co (kogo, czego itp.) pospołu z kim, z czym [w tym: pospołu z (11), z ... pospołu (13)] (24): HistAl K7; ieſliże Papieſtwo w Polſzce vpádnie/ thedy z niem poſpołu y Krol/ y Kroleſtwo Polſkie zginie. OrzRozm C, A3v, B [2 r.]; iż gdyby thego [tj. minionych dziejów] nie było od pierwſzych ludzi ſpiſano/ á ludzie bez piſmá ná świećie żyli/ nie inácżey iedno iáko niemy dobythek/ [...] mieſzkáliby z ſobą: á ludzkie duchy [= wytwory myśli ludzkiej] álbo vcżynki cnotliwe poſpołuby z świátá z ćiáły zchodziły bez pámięći ludzkiey. BielKron 334; OrzQuin G2v, V4; RejAp 147; gdy cnoty weſzły ná ſwiát [...] záraz też złośći [...] muſiáły im pomocz towárzyſtwá/ á z nimi poſpołu náſtáć GórnDworz I; WSzyſtko poſpołu vmiera s cżłowiekiem/ Lecż ſwięta cnotá tá trwa wiecżnym wiekiem. RejZwierc 211, 70, 161v; iż wyſzedł rozum poſpołu s ćiepłośćią od tego ſtárcá/ kthory nam rádźi náſze nieprzyiaćiele wolno puśćić/ á dobrze iż ich nám ieſzcże nie kázał przepráſzáć BielSpr 45v, b3v; GRzech thedy być rozumiemy/ przirodzoną właſną ſkázę y zepſowánie wſzyſtkiego cżłowieká/ ktory z pierwſzych onych rodźicow náſzych z námi poſpołu rodźi ſie/ y w ćiele náſzym dźiedźicży [= panuje] WujJudConf 63; Nieprzepłácony duchu/ z tobą poſpołu Y oycżyzná vmárłá/ iednáż mogiłá Oboie was przykryie. KochOdpr D2; KochPs 13, 168; Ale poſpołu z tobą [Orszulo] grzebę y nádźieię. KochTr 12; KlonŻal B3; Biédny kąſek/ co był ſpadł z páná mégo ſtołu: Y ten mi odięt záraz/ z nádźieią poſpołu. PudłFr 63; KochFrag 49; Vderzył ſztychem w pierśi/ zbáwił ſię żywotá/ Y z żywotem poſpołu dokońcżył kłopotá. KlonWor 43.

Połączenie: »pospołu ... a zasię wespołek« (1): Z onąd potym ruſzywſzy zaſtępy przeſzedł [Aleksander] do drugiego polá w kthorem drzewá ſtały bárzo wielkie ktore poſpołu s Słońcem wychodziły/ á záſię weſpołek s Słońcem záchodziły [cum sole oriebantur et cum sole occidabant]. HistAl K7.

h. Wzajemnie, każdy każdego, z każdym (7): Nie igray/ iáko mowią/ nigdy Myſzko s Kotką/ Być też wierę miáłá być/ y rodzoną ciotką. Abowiem ſie poſpołu/ to nigdy nie zgodzi/ Bárzo rozno vbogi/ záwżdy s pyſznym chodzi. RejZwierz 118v.

kto, co pospołu z kim, z czym [w tym: z ... pospołu (3), pospołu z (1)] (4): A iżby ſie koſzt z cżyńſzem [= dochodem] wżdy poſpołu zgodził/ Byś potym dodzyeráiąc wioteſzek nie chodził. RejWiz 18; BielKron 155v; WujJudConf 34v. Cf Wyrażenie.

W konstrukcji zawierącej liczebnik (1): Widzyałem też iego [pana Libertasa, tj. upersonifikowanej wolności] ſtan nadobny pocżćiwy/ A tákiegoby vżyć miał káżdy cnotliwy. [...] Wierę mi ſie ná wſzytkim lepiey ten podoba/ A podobno poſpołu zgodziwá ſie obá. RejWiz 75v.

Połączenia: »społem ..., pospołu« (1): DWádzbany málowáli/ ony ſpołem płyną/ Cżekáiąc rychłoli ſie poſpołu rozminą. RejZwierz 117v.

»wespołek ... nie, wszakoż ... pospołu« (1): GórnDworz B6 cf Wyrażenie.

Wyrażenie: »z sobą pospołu« (1): Więc go [nieżyczliwego czytelnika] áni to niechay nie obraża/ iż te oſoby/ ktore ſą w Diálog w wiedzione weſpołek wſziſcy iednego cżáſu v dworu s ſobą nie byli [...]: wſzákoż wſzyſcy ći ználi ſie s ſobą poſpołu GórnDworz B6.
i. Wszyscy; każdy (2): Otworzę ná naywyſzſſych pagorkach rzeki/ á w pośrzod pol krynnice: vcżynię z puſſcżey ieźiorá wodne/ z źiemie niedrożney źrzodłá wod. [...] Aby widzieli y wiedzieli/ y rozcżytáli ſobie/ y zrozumieli poſpołu/ że to ręká Pańſka vcżyniłá Leop Is 41/20.

Połączenie: »... pospołu a ... wszyscy« (1): [Bóg mówi do Hioba:] Kto záłożył miárę iey [ziemi]/ ieſly wieſz? [...] álbo ktho záłożył kámień węgłowy iey? Gdy mię chwaliłi gwiazdy iutrzenne poſpołu/ á weſelili ſie wſſyſcy ſynowie Boży [cum me laudarent simul astra matutina, et iubilarent omnes filii Dei]? Leop Iob 38/7.

2. Równocześnie (ale nie wspólnie); simul Vulg, Calag (30): Leop Is 48/13; Zugleich. Poſpołu. Záras. Simul. Calag 590b.

pospołu (i) co (żywotne), (i) kto (2): Długo lew z páſterzem chodził/ Nic żadnemu nie záſzkodził. Y nigdziey go zoſtáć niechćiał [...]: Potymeſtá ſzłá [= obaj odeszli] poſpołu/ Lew do láſá on do domu. BierEz Q4; Przed tym trochę ná Szpitálſkiey vlicy druga niewiáſtá vrodźiłá poſpołu y wężá y dzyećię BielKron 399v.

(kto, co) pospołu z kim, z czym [w tym: pospołu z (5), z ... pospołu (3)] (8): Ezop ſie cudnie poſtáwił/ Iąwſzy go [kapłana] pod drzewem poſádził. [...] A kiedy kápłan precż iść chćiał/ Ezop też z nim poſpołu wſtał BierEz A3, H2v; ten Iudáſs przeklęty/ byl nie ſromiezliwy/ ijż wſciągál poſpolu z Iezuſem ſwą rękę do miſy OpecŻyw 94; Vcżyń mi ale moy mily ſynu tę laſkę abych poſpolu [s tobą v]marla/ botz mi niemoże bytz nitz przykrſſ[ego/ ieſliby]ch po to[bie żywa z]oſtatz miala OpecŻyw 147v, 143; GórnDworz Dd5; (nagł) Stániſław Potocki. (–) IAzoná y z vrody y z vdátney śiły/ Oni zacni Troiánie wielce go chwalili. [...] Ale gdyby poſpołu z náſzym Stáchem byli/ Zgubi Iazon vrodę y zmyſły pomyli. PaprPan X2v; SkarŻyw 51.

W konstrukcji zawierającej liczebnik (1): A potym widzián ieſt [Jezus zmartwychwstały] więcey niż od piąći ſet bráćiey poſpołu Leop 1.Cor 15/6.

W przeciwstawieniu: »pospołu ... osobno« (1): Wiedz że ty wodki wſzytki poſpołu niemogą być palone, abowiem Fijołki bywaią ondzie marcza/ á kwiat Grzybieniowy aż mieſiąca ſirpnia, albo także j bzowy kwiat y Benedyctowy/ Ale pal każde oſobno gdy ktore naſtanie, á potim ty wodki zmieſzay FalZioł II 16c.

Połączenie: »pospołu razem« (1): BYli w Polſzcże poſpołu rázem dwá Biſkupi/ Ieden chytry á drugi y z wiecżorá głupi. RejFig Ddv.

Wyrażenie: »wszyscy (a. wszytki) pospołu« (2): FalZioł II 16c; Do iutrá tedy odłożmy [rozmowę] [...]. Thego domowiwſzy/ pan Lubelſki powſtał/ á z nim wſzyſcy poſpołu. GórnDworz Dd5.
α. O ciele i duszy ludzkiej [co (czego itp.) pospołu (i) z czym; w tym: pospołu z (3), z ... pospołu (2)] (5): Sektá byłá iego [Pitagorasa] ſproſna/ ábowiem pokłádał ludzkie duſze poſpołu s ciáłem vmieráć/ álbo w bydlęce ciáłá wchodzić BielKron 121v, 118v; RejZwierc 178 [2 r.], 250.
a. Gdy występuje bliskość lub styczność przestrzenna (10):

kto i kto pospołu (1): Pháryzeuſz y Celnik modlą ſię poſpołu w kośćiele. WujNT Aaaaaa4.

(kto, co) pospołu z kim, z czym (4): A drugie záś [ziarno rzucone przez siewcę] wpádło miedzy ćiernie/ y wſcżedwſzy poſpołu z nim ćiernie/ záduśiło ie. Leop Luc 8/7; RejPos 62v, 65, 325.

Połączenie: »takież ... pospołu i« (1): A gdy w nocy ſpádowáłá roſá około obozu/ thedy thakież ſpadáłá poſpołu y Mánná. Leop Num 11/9.

α. O ciałach niebieskich, zwłaszcza o gwiazdozbiorach [co pospołu z czym; w tym: z ... pospołu (3), pospołu z (1)] (4): Toż theż dźiwne położenie przy záćmieniu Słońcá/ gwiazd máiąc przy ſobie zwierſchnie Plánety/ poſpołu z záćmienim wſtępuiące: okázuie przyść nieiákiemu dźiwnemu zámieſzániu LeovPrzep A2v; A kto chce porozumieć/ iáko wnoc głęboko/ Albo iáko dźiéń bliſko: niech ma pilne oko Ná znáki [Zodiaku]/ kiedy wzgórę wynikáią z dołu/ Bo Słóńce záwżdy z iednym przychodźi poſpołu KochPhaen 20, 24 [2 r.].
3. Na równi, jednakowo, tak samo jedno, jak i drugie, zarówno to, jak i tamto; pariter, simul Vulg, PolAnt; sicut PolAnt (111): RejKup i6v; Leop Iudic 19/30; Ten vmiera w śile doſkonáłośći ſwey/ wſzytek doſtátecżny y vpokoiony. [..] A ten vmiera w duſzy gorzkiey/ á nie vżył dobrá. Poſpołu w prochu ſpáć będą/ á cżerw pokryie ie. BudBib Iob 21/26.

kto, co (kogo, czego itp.), (i) kto, co (kogo, czego itp.) pospołu [w tym: kto pospołu i kto (3)] (13): Szpetnie ſie tá márna śmierć z nimi goni koſą/ Acż złego y dobrego poſpołu thám nioſą. RejWiz 102v; Wnet obtocżywſzy onę wieżę/ podpaliłi ią/ y vcżynili że dymem y ogniem tyſiąc ludzi zginęło/ mężow poſpołu y niewiaſt/ ktorzi mieſſkáli ná wieży Sychem. Leop Iudic 9/49; Y rzućili loſy porządki ſwemi zá rowno thák więcżſſy iáko mnieyſſy/ vcżony poſpolu y nieucżony. Leop 1.Par 25/8, Iudic 9/51; Lew y Woł poſpołu zgoniny ieść będą BibRadz Is 65/25; BielKron 81v; RejAp 126; RejZwierc 250v; niecżyſty y cżyſty poſpołu iesć ono [mięso] będą. BudBib Deut 12/22; GórnTroas 59; Roſtropność y ſzczerość poſpołu/ ſą potrzebne káznodzieiom/ Biſkupom y kápłanom. WujNT 43; Dopuśććie oboygu [tj. pszenicy i kąkolowi] ſpołu rość. [Matth 13/30]) Oto zli y dobrzy poſpołu ſą w iednym kośćiele. WujNT 57, 479.

(kto, co (kogo, co itp.)) pospołu (i) z kim, z czym [w tym: pospołu z (59), z ... pospołu (24)] (83): BierEz K2; Wiedziono téż s nijm [Chrystusem] dwu lotru [...]/ aby lud poſpolity mnimál aby poſpolu s nijmi krádl. OpecŻyw 136, 142; RejPs 43v, 51v; RejJóz O8v; Zátłumi Pan w gnyewye ſwym wſſytki ſwe gnyewniki [...]. Wſſetecżnych wymyſłow ich iuż wyecżnye vkroći. [...] A też s tákową ſpráwą precż ſie roſpirzchnęli/ Poſpołu z nyewyernemi zapłátę ſwą wzyęli LubPs F, G2; RejWiz 157, 170v; Leop Ex 14/19, Ps 27/3, Eph 2/5, 6; OrzRozm G4v, N3; pocżułá Wilcżycá płácż ich [Remusa i Romulusa]/ wyciągnęła ſkrzynkę ná brzeg/ dobyłá dzyeći/ nioſłá ie do iámy ſwoich wilcżąt/ tám sſáły poſpołu z wilcżęty. BielKron 98v; ná kthorym [sejmie w Lublinie] ſie śláchtá dopieráłá thego/ iżby duchowni ná woynę ieźdźili/ ábo miáſtho ſiebie wypráwiáli według imienia [= majątku]/ [...] ná káżdą wyprawę woienną s śláchtą poſpołu. BielKron 403; GrzegRóżn D3v; náſzá miła Polſká/ w téy nieſtátecznośći ſwéy/ gdy ſye iuż odwraca od Kápłaná/ [...] wolność y zacność ſwą rychło ſtráćić muśi/ y zoſtáć wiecznie ślepą: gdyż oná w ślepoćie ſwéy iáwnéy/ z tym ślepym poſpołu/ przy drodze śiedzącym/ IESV Fili DAVid miſerere mei, nie woła. OrzQuin Aav, D2, I2, Kv, L4v, Aa5; iáwnie s piſmá wiemy/ iż [Maryja Panna] poſzłá z narodu Dawidowego poſpołu y z onym Iozephem oblubieńcem ſwoim RejAp 51v, 52, 56, 60, 62, 69 (9); GórnDworz X3, Dd5, Hh; A [przodkowie naszy] ktorzy vwierzyli [...] obietnicam iego [Boga] [...] y pokrzcżeni byli poſpołu z námi pod figurą/ gdy ſzli z Egiptu przez morze. Y tego ſwiętego pokármu/ ktoregoſmy iuż dziś docżekáli/ pod figurą mánny/ poſpołu z námi vżywáli RejPos 158, 7v, 21, 26, 76v, 103v [3 r.] (30); Acżbych ſzłá ku pułnocy/ gdzie kráiná Pruſka/ Ale y tá poſpołu/ ze mną cżęſto truſka [= narzeka]. BielSat G3; GrzegŚm 20; KuczbKat 45; RejZwierc 71, 178v; Mielić też y Zydowie ſwoich ſtárſzych Trádycye dla ktorych piſány zakon opuſzcżáli/ ále ie ſrodze Pan Kriſtus gánił záwſze/ okázuiąc im to /że poſpołu z zakonem Bożym trzymáne być niemogą WujJudConf 43; BudNT Rom 6/4; KarnNap A2v, C2; Nie kłádź mię w poczet z ludźmi niepráwémi/ Nie zátrácay mię poſpołu z grzeſznémi KochPs 39; KochSz B3v; WujNT Rom 6/4, 6, s. 669, Col 2/13; GosłCast 59.

»pospołu ..., pospołu« (2): A chceſzli tego beſpiecznieyſzym być/ ábyś był práwym vcżeſnikiem tey ſwiętey męki iego [Chrystusa]/ á nieść poſpołu z nim ten okrutny krzyż niewinney śmierći iego/ vmarzayże poſpołu z nim to ſwowolne á márne ciáło ſwoie. RejPos 107, 112v [2 r.].

»pospołu (a. społem) ... i pospołu ..., i pospołu (a. wespołek)« (2): Ale Bog/ ktory ieſt bogáty w miłoſierdziu/ [...] ożywił nas poſpołu z Chryſtuſem [convivicavit nos in Christo]/ [...] y poſpołu z nim wſkrześił [et conresuscitavit]/ y poſpołu poſádził w niebieſiech w Chryſthuſie Iezuſie Leop Eph 2/5-6 [przekład tego samego tekstu] WujNT Eph 2/5-6.

»tak ..., jako i ... pospołu« (1): zá czáſu Auguſtá Ceſárzá/ ták Máthemátykowie/ Aſtrologowie/ práktykarze/ iáko y kuglarze/ poſpołu z Rzymu byli wywołáni. WujNT 479.

»pospołu ... i też« (1): To ziele w piciu iakimkolwiek zadane/ poſpołu ſtolcze cżyni yteż wraczanie. FalZioł I 140c.

»też (a. takież) pospołu« (4): RejWiz 170v; iż áni ſam ten Hetman [tj. czart] tych ludzi tego ſwiátá/ áni oni ſámi ktorzy ſą iáko inſtrumentá złośćiwych ſpraw iego/ nic nie vmieią áni mogą przećiwko mocy Páńſkiey/ iedno tákież poſpołu z nim gryzą á zácieráią ſtopy iego á wolą ſwiętą iego. RejPos 26, 103v, 123v.

Zwroty: »pospołu [kim] być« = być równym komuś, dorównywać komuś (1): Abowiem rzecże [Bóg]: A zaſz nie kxiążętá moi poſpołu krolmi ſą [Nunquid non principes simul reges sunt]/ zaſz nie iáko Chárkámis ták Kaláno: A iáko Arffád táko y Emath? Leop Is 10/8.

»położyć pospołu« = potraktować na równi, jednakowo odnieść się do czegoś (1): (nagł) Epáminundás Tebáńſki. (–) GDy ſie przećiw Tebanom poſtronni broili/ Ludzie mu rozmaite wroſzki przynośili. Iedny złe powiedáli/ fortunne też drugie/ Położył ie poſpołu/ cżyniąc ſłowá długie. Ieſli cnotę s ſtałoſcią mocnie záchowacie/ Pewnie że ty zá ſobą dobre wroſzki macie. A ieſli ſie łotrowſkie ſpráwowáć będziecie/ Pewnie że s tymi złemi y zemną sſiędziecie. RejZwierz 34.

»[z kim] pospołu się urodzić« = pochodzić z tego samego rodu (1): (nagł) Iozeph braciey miłoſci/ wie [lege: miłościwie] przepuſzcza (–) Iuż mnię pan bog iako mowią mą krzywdę nagrodzył To też po mnię [lege: pomnię ᾽pamiętam῾] zem ſie ſwami poſpołu vrodzył RejJóz O8v.

»na tym [ = tym samym] wozku jeździć pospołu« = podlegać temu samemu losowi, znajdować się w podobnej sytuacji (1): Ale iżeś wſpominał cżłowieká nędznego/ To ieſt ſnadź napilnieyſza/ wiedzyeć ſpráwy iego. Gdyż ná tym woſku wſzyſcy ieździmy poſpołu RejWiz 116v.

Wyrażenie: »wszyscy pospołu« (2): gdys [lege: gdyż] pan Bog wſziſtkym poſpolu zakazuie/ Niezabiay SeklKat I4; RejWiz 116v; Wſzyſcy ktorzy mię mieli w nienawiſći ſzemráli poſpołu przećiw mnie/ á myſlili zle o mnie. BibRadz Ps 41/8.
a. W funkcji porównawczej: tak jak [zawsze: kto, co (N oraz A) pospołu (i) z kim, z czym; w tym: pospołu z (2), z ... pospołu (2)] (4): Otho ſłyſzymy iż Anyoł mocny wziął kámień y wrzućił do morzá wołáiąc/ iż thák będzye zátrácenie złoſnice they á miáſtá tego [tj. Babilonu] [...]. A też thu przycżynę opowieda zginienia złoſnice they iáwnie Duch ſwięty/ gdzie [...] mowi: Iż [...] złoſciámi twemi/ á cżármi á wymyſły twemi obłądzili ſie wſzyſcy ludzie ná zyemi [...] A ták ſłuſznie tá cżárownicá á tá złoſnicá poſpołu y s tym kámieniem ma być záthrácona á práwie iáko w morze wrzucona. RejAp 154v; RejPos [323]; A thák ſzkodá pocżćiwemu cżłowieku gdy cżás do cżego przypádnie márnie go tyráć/ [...] bo ten powiedáią z wodą nam poſpołu vcieka. RejZwierc 109; Bowiem nędzna priwatá tá nas pobłaźniłá/ A drugi opiwſzy ſie chodzi iáko wiłá. Bo coby nas zdobiło zacnemi ſpráwámi/ To wſzytko precż zdmuchnimy poſpołu s piánámi. RejZwierc 252.
4. Zarazem (o różnych, zazwyczaj przeciwstawnych cechach, czynnościach, elementach) (19):

kto, co (kogo, czego itp.) i kto, co (kogo, czego itp.) pospołu (5): PatKaz III 113; opátrzyć ſie w tym trzebá nam/ áby [papież] ſám niebył áktorem y ſędzią poſpołu BielKron 211, 80v; Ale ono więtſze á widome podobieńſtwo było/ o they wielmożnośći Páńſkiey/ gdy ſie vkazał Moiżeſzowi zyelony kierz y ogyeń goráiący poſpołu. RejPos 149, 217v.

pospołu jaki i jaki (2): OpecŻyw 82v; Pierwſzy [świat] ieſt niewidomy Anyelſki: Wtory pod nim. Poſpołu widomy y niewidomy [ponieważ jedne ciała niebieskie są widoczne w dzień, a inne w nocy]/ Niebieſki/ gdźie Gwiazdy/ Słońce/ y Mieſyąc. SienLek 28.

pospołu vb i vb (1): PIoſnká známienita ieſt záprawdę/ w ktorey poſpołu Prorok y dzyęki cżyni y modli ſie zá kroleſtwo LubPs ee5.

pospołu co przy czym (1): áby ſie poſpołu cieſzył y on wſpaniły vmyſł przy pocżćiwym ciele/ áby ſie y ciáło/ y vmyſł/ y ſtan/ pięknie wſzytko zdobiło. RejZwierc 114v.

z kim, z czym pospołu (i) co (4): Leop Matth 13/29; OrzQuin M4v marg, X4v; Bo y mowę beſpiecżną y vcżćiwe ſłowá/ Záwſze s ſiebie wypuſzcża tá ſláchetna głowá/ Pátrząc też ná oſobę mniemam iż nie błądzę/ Ze mu męſtwo z rozumem poſpołu przyſądzę. PaprPan P2.

W konstrukcji zawierającej liczebnik „dwa” (1): Gdyż tho pewnie káżdemu opowiedáć racży [Chrystus]/ iż żaden poſpołu nie może dwiemá Pánom dobrze ſłużyć. RejPos 217v.

W przeciwstawieniu: »sam ... pospołu« (3): á ták tá vgodá nie tylko ſámemu zakonowi náſzemu ſzkodziłá/ ále y poſpołu Papieżom/ Ceſarzom/ y kſiążętom rzeſze Niemieckiey ku ſromoćie BielKron 232; RejZwierc 114v; Dzieśięć pánien/ pięć mądrych á pięć głupich iáśnie pokázuią/ iż w kośćiele boiuiącym ſą nie ſámi dobrzy/ ále y zli poſpołu. WujNT 108.

Połączenia: »pospołu i« = simul et Vulg (3): Leop Matth 13/29; OrzQuin M4v marg; [Jezus Chrystus] zowie ſię Synem Bożym: będąc poſpołu y Synem człowieczym. WujNT 346.

»pospołu i ..., i ...; i ..., i ... pospołu« (2;1): LubPs ee5; Acż ſą ine przypadki co wſzytki fráſuią/ Y dobrą myſl y zdrowie poſpołu im pſuią. Iáko dzdze/ śniegi/ grády/ powietrza morowe RejWiz 93v; Tá przy ſzácowániu korzyśći/ doſtáłá ſye iednému Rotmiſtrzowi/ który z nią ták poczynał/ iáko mniémał że mu wólno było. A iż ſye w nim poſpołu było zeſzło/ y niepowśćiągliwość/ y łákomſtwo/ będąc w tym od przyiaćioł onéy niewolnice przénáydowány/ pozwolił ią dáć ná okup. KochWz 136.

»pospołu też (i)« [szyk 1:1] (2): GDy ſie ta miloſciwá/ poſpolu téż ij boleſciwá rozmowa miedzy ſynem ij matką ſtala/ Biſkupowie żydowſcy [...] vcżynili radę OpecŻyw 82v; OrzQuin X4v.

5. Także, również; do tego (9): Przyzwolili téż na to [tj. na ukrzyżowanie Chrystusa] wſſytcy aniolowie/ prorocy/ poſpolu patryarchowie/ a ty chceſs téż na iego ſmiertz przyzwolitz cżyli nie? OpecŻyw 103v; Leop Num 6/15; áby iáko Chriſtus wſtał zmartwych przez ſławę oycá/ tak y my wnowośći żywotá chodzilibychmy. [...] Ono wiedząc/ że ſtáry náſz cżłowiek poſpołu vkrzyżowan/ áby ſię zniſzcżyło ćiáło grzechu/ ábychmy ſię iuż nie zniewaláli grzechowi. BudNT Rom 6/6.

»i, a (...) pospołu« (2:1): Wkazdem mieſczie y myaſteczku [...] ktorikolwiek [kupiec] ma maietnoſcy za [= ponad] thyſſiącz zlothych bendzie winien yednego pacholka yezdnego zbroynego wyprawicz. A ktorzy [...] mny [lege: mniej] maią thich maięthnoſczy wmieſcziech, y wmiaſteczkach poſpolu bendą ſzaczowanę, thak yſſ zthyſyącza złotych oſſaczowaney maięthnoſczy [...] Iezdny [...] bendzie wyprawion ConPiotr 31; Trzy cżáſzki ná podobieńſtwo orzechá wydrożone ná káżdym pręćie/ á poſpołu iábłuſzká y Lilie [simul et]: Trzy takieſz cżáſzki ná kſtałth orzechá ná drugim pręćie y iábłuſká poſpołu Leop Ex 25/33-34.

»też (i) pospołu, pospołu i« = et, simul Vulg (2:1): Leop Ex 25/35; á przewyzſzyłem bogáctwem wſzytki ktorzy byli przedemną w Ieruzálem. Poſpołu [quoque Vulg] y mądrość przy mnie zoſtáłá/ y wſzytkich rzecży ktorych żądáły ocży moie nie broniłem im BielKron 79v; ná ktorym [kamieniu węgielnym] wſzytko budowánie ſpoione/ rośćie w kośćioł święty w Pánu: ná ktorym też y wy poſpołu buduiećie ſię WujNT Eph 2/22.

[W oryginałach łacińskich do wszystkich znaczeń czasami brak odpowiednika słowa „pospołu”, co wskazuje na to, że niejednokrotnie stanowi ono tylko wzmocnienie treści wyrażonych już w inny sposób (tzn. za pomocą spójnika „i” lub przyimka „z” albo też zawarte jest ono w łac. czasowniku z przedrostkiem con-).]

Synonimy: 1. gromadą, gromadnie, gromadno, »na gromadzie«, hurmą, hurmem, kupą, »na kupie«, »w kupie«, pospolicie, pospolnie, razem, spolnie, społ, społecznie, społem, społu, wespoł, wespołek, wspołem, zaraz; b.β. blisko, koło, około; d. »do kupy«, »w kupę«; 3. jednako, jednakowo, rowno, »tak samo«; 4. razem, zarazem; 5. także, też.

MFr