[zaloguj się]
[pdf]

PRZEKLĄĆ (57) vb pf

e jasne.

Fleksja
inf przekląć
praet
sg pl
1 m ja przeklął m pers
2 m -ś przeklął m pers
3 m przeklął m pers przeklęli
n przeklęło subst
plusq
sg
3 m był przeklął
imperativus
sg
2 przeklni
con praet
sg
3 m by był przeklął

inf przekląć (7). ◊ fut 1 sg przeklnę (2). ◊ 2 sg przeklniesz (1). ◊ 3 pl przeklną (2). ◊ praet 1 sg m ja przeklął (1). ◊ 2 sg m -ś przeklął (1). ◊ 3 sg m przeklął (30). n przeklęło (2). ◊ 3 pl m pers przeklęli (2). ◊ plusq 3 sg m był przeklął (2). ◊ imp 2 sg przeklni (3). ◊ con praet 3 sg m by był przeklął (2). ◊ part praet act przekląwszy (2).

Sł stp notuje, Cn brak, Linde bez cytatu.

1. Rzucić klątwę, wyjmując spod opieki (zwłaszcza o klątwie bożej); maledicere BartBydg, Vulg, PolAnt; devovere, imprecari Mącz; detestari PolAnt [w tym: kogo, co (48)] (55): Iezus przeklął figowé drzewo. OpecŻyw 73v; OpecŻywSandR nlb 3; BartBydg 226; Ia Bog Sabaot od wieka Gdym ſobie Stworził Cżłowieka [...] Dałem mu kſtałt ſwey oſſoby I dąłem rozum [...] Dobrowolnie to vtracził Gdy ſię ſpołu s Czartem z bracził A ya yáko złe ſtworzenie Prze klał [!] yego pokolenie RejKup y8v, dd3; [daj Boże] áby ná ćię żadna miłoſć Boża nie przyſzłá/ ábyś vſechł iáko Gory Gelboe/ ktore przeklął Dawid/ ná ktorych zábit ieſt Saul y trzey Synowie iego GroicPorz aa2; BibRadz Gen 5/29; BielKron 47; Diris devovere, Przekląć/ Szátánowi oddáć Mącz 89d, 363b, 508a; RejAp 1v; Poźrzy záſię ná zyemię: Cżemu ią orzą? cżemu ſieią? cżemu ſzcżepią? mowiſz iż ſámá s ſiebie nic nam pożytecżnego nie vrodzi. A cżemu nie rodzi? bo ią Pan przeklął. A cżemu przeklął? dla grzechu náſzego. RejPosWiecz3 98; Albo gdy będzieſz cżedł hiſtorią o Ionáſie onym Proroku ſwięthym/ iáko mu Pan roſkazał áby był ſzedł przeklął Niniwen ono miáſto ſwowolne RejZwierc 199v; Oto lud wyſzedł z Micraimá/ y nákrył oblicże ziemie: teras przydz á przeklni mi go/ awabym [!] go mogł zwalcżyć á wygnáć go z ziemie. BudBib Num 22/11, Gen 5/29, Num 22/6, 17; Widząc tedy P. Bog złość cżartowſką/ naprzod záraz cżártá ábo wężá przeklął/ mowiąc: przeklętyś miedzy wſzytkimi beſtyami: tobie w piekle miedzy cżárty y beſtyámi/ towárzyſzy twoimi/ naćięſzſze męki zgotowáne ſą. SkarŻyw 262; Ocżym [!] [że Cham widział nagiego ojca] gdy ſię dowiedział ſtáry oćiec: przeklął ſyná onego Chámá/ biorąc mu przywileie ſynowſkie/ á pod moc go y ſłuſzbę inney bráćiey y potomki iego dáiąc. SkarŻyw 271, 262 [2 r.], 269, 502; LatHar 356; WujNT 115, Mar 11/21.

przekląć za co (1): Czo ſię snámi ſpołu rodzy Znaſſych przodkuw nam przichodzy Czo yę Bog za wyſtepienję Przekliął/ y jeij pokolienie RejKup r7.

przekląć czym (4): Bo káżdy cżłek z ſwego przyrodzenia/ śmierći winien był y potępienia/ tym go Pan przeklął/ gdy ſię Adam cżártowi vwieść dał. ArtKanc F9v. Cf »przeklęctwem przekląć«.

przekląć za czym (1): ktorego [przestępnego człowieka w raju] był Pan przekląć racżył zá przeſtępkiem iego/ y potomſtwo wiecżnie iego. RejPos 303.

Ze zdaniem przydawkowym referującym treść przekleństwa [iż] (2): Lecż Achábá Pan przeklął/ iż miał miárnie [!] zginąć/ Zá tego to Nábotá/ y nie dobrze ſłynąć. HistHel Dv; Tákże y Iádámowi odiął ony świeckie przywileie. co miał mieć żywność bez pracey/ przeklął ziemię iſz mu dobrowolnie rodzić nic dobrego nie miáłá SkarŻyw 262.

W przeciwstawieniach: »przekląć ... (u)błogosławić (3), dobrze uczynić, dać otuchę o miłosierdziu« (5): To iuż pothym [...] iáko onego ſproſnego zwodniká w oſobye wężowey przekląć racżył [Pan]/ y iáko onemu nędznikowi [Adamowi] dał otuchę o miłoſierdzyu ſwoim/ [...] tho iuż tám o tym ſzyroko hiſtorie ſwiádcżą RejZwierc 2; Y vbłogosłáwię błogosławiących ćię/ á klnącego ćię przeklnę BudBib Gen 12/3 [przekład tego samego tekstu] SkarŻyw [282]; StryjKron 6; O Báálámie fałſzywym proroku krol Moábſki Bálák to trzymał: iż komu on vſty ſwemi błogoſłáwił: miał być ſzczęśliwy: á kogo przeklął miał być przeklęty. SkarKaz 579b.

Zwroty: »przeklęctwem, przeklinaniem przekląć« (2:1): A (ták) nie wnieſieſz obrzydłośći do domv twego/ á byłbyś przeklęctwem iáko ono ſámo/ lecż przeklinániem przeklnieſz ono/ á mierżąc omierziś [!] ie [Detestando detestaberis illud]. BudBib Deut 7/26; w potomkach Nimrotowych dla przeklęctwá onego/ ktorym był Nohe Chamowe pokolenie przeklął/ nie długo trwáło pánowánie StryjKron 11; NiemObr 82.

»srodze przekląć« (1): A czoż Adam był thák názbyt złego vcżynił iż iábłko vrwał? á wżdy go ſrodze przeklął Pan y wiecżnie wſzythko pokolenie iego. RejZwierc 260v.

»przekląć wiecznie« (3): Ktory gniew á kthora niełáſká/ przypada ná nas ſpráwiedliwie prze ono niepoſłuſzeńſtwo przodkow náſzych/ ktorzy ieſzcże w Ráiu przeſtąpili przykazánie Páná ſwego/ ktore Pan zá ſpráwiedliwym gniewem ſwym przeklął y wiecżnie ich pokolenie. RejPos 152v, 303; RejZwierc 260v.

Szeregi: »przekląć i wygnać precz« (2): Bo tákież z opilſtwá rozgniewawſzy ſie [Noe] ná ſyná ná Chamá iż go nie zákrył/ przeklął go y wygnał go precż RejZwierc 62v [idem] WerGośc 257.

»przekląć albo złorzeczyć« (1): Báláák [...]/ widząc ſtrách y wielkość ludu onego [izraelskiego]/ poſłał dáry wielkie temu to Báláámowi/ áby był przyſzedł do niego/ á przeklął álbo złorzecżył ludowi onemu. RejAp 26v.

Przen (1): IEſzcże te konie máią nieládá odmiány/ Siodłowy ma z naręcżnym drdęgę pod kolány. [...] A ſzwarcowemu záś hániebna źimnicá/ Pewnie v dyabłá będźie Pan tákżę [!] woźnicá. Bo go chudźiętá przeklną w tym ſwoim kłopoćie CzahTr L3.
a. Wyłączyć ze społeczności religijnej na skutek różnic teologicznych (6): [Zebranie trydenckie] ony przeklęło/ ktorzyby twierdźili/ że prawdźiwa y właſna Ofiárá Pánu Bogu ofiárowána niebywa KuczbKat 190; Ten Marćin S. [...] trzech Pátryárchow Konſtantynopolſkich Heretykow Monothelitow/ to ieſt Sergiuſa/ Pyrrha/ y Páwłá po ſobie wſtępuiących przeklął/ y ich im doſtoyność Pátryárchowſką y Biſkupią odiął. SkarJedn 141, 145, 222.
Szereg: »wyrzucić (a. zrzucić) i przekląć« (2): ktory [Nestoryjusz] proſtego cżłowieká [tj. Chrystusa] być z Máryey národzonego ſałſzywie [!] náucżał/ y Greki zárażał: Ktorego trzeći Zbor zá powodem Celeſtyná Papieżá zrzućił/ y przeklął. SkarJedn 391, 134.
b. Odrzucić z powodu niezgodności z nauką Kościoła rzymskiego (2):

przekląć w kim, w czym [= przez kogo, przez co] (1): od ktorych [heretyctw] ludzie dawno poućiekáli/ y iemi ſię iáko zarázą ſwoią zbrzydzili/ y dawno ie w oycách świętych/ y w koncyliách/ y wdekretach/ przeklęli. SkarŻyw 374.

Szereg: »nie tylko naganić, ale i przekląć« (1): ktory [papież Stefan] Formozá Papieżá ćiáło wygrześć/ y oſzpáćić/ y do Tybru wrzućić roſkazał: wſzytkie iego vſtáwy/ nie tylko nágániwſzy/ ále y przekląwſzy. NiemObr 178.
2. Wyrzec się, potępić [co] (2):
Szeregi: »przekląć i odrzucić« (1): Luther krzyżá świętego świętá przeklął y odrzućił. ReszPrz 42.

»przekląć i zarzec się« (1): cżemuſz kośćioł Heretyki gdy z ſercá błędy ſwe porzucáią/ y przeklną y zárzeką ſię kácerſtwá/ przyimuie/ y do vżywánia ś. táiemnic iáko godne przypuſzcża SkarŻyw 442.

Synonimy: 1. wyłączyć; 2. naganić, odrzec się, odrzucić, porzucić, potępić, wyrzec się, zaprzeć się.

Formacje współrdzenne cf KLĄĆ.

Cf PRZEKLĘCIE, PRZEKLĘTY, [PRZEKLNIONY]

MN