[zaloguj się]
[pdf]

PRZEKLĘTY (514) part praet pass pf

przeklęty (511), przeklęt (3).

e jasne.

comp przeklętszy (2).

Fleksja
sg
mNprzeklęty, przeklętszy fNprzeklętå, przeklętszå, przeklęta nNprzeklęté
Gprzeklętégo Gprzeklęt(e)j, przeklętyj Gprzeklętego
Dprzeklęt(e)mu Dprzeklętéj D
Aprzeklętégo, przeklęty Aprzeklętą Aprzeklęté
Iprzeklętym Iprzeklętą Iprzeklętym
Lprzeklętym Lprzeklętyj L
Vprzeklęty Vprzeklętå Vprzeklęté
pl
N m pers przeklęci
subst przeklęté
G przeklętych
D przeklętym
A m pers przeklęté, przeklętych
subst przeklęté
I m przeklętymi, przeklęt(e)mi
f przeklętymi
L przeklętych
V m pers przeklęci

sg m N przeklęty, przeklętszy (165). ◊ G przeklętégo (15); -égo (4), -ego (1), -(e)go (10); -égo MurzNT, KochMRot; -égo : -ego OpecŻyw (2:1). ◊ D przeklęt(e)mu (2). ◊ A przeklętégo (7), przeklęty (12); -égo (2), -(e)go (5). ◊ I przeklętym (44). ◊ L przeklętym (3). ◊ V przeklęty (20). ◊ f N przeklętå, przeklętszå (35), przeklęta (3); ~ (attrib) -å (22), -a (1) MurzHist; ~ (praed) -å (9), -a (2); -a BibRadz; -å : -a OpecŻyw (1:1). ◊ G przeklęt(e)j (7), przeklętyj (1) MurzHist. ◊ D przeklętéj (2); -éj (1), -(e)j (1). ◊ A przeklętą (10). ◊ I przeklętą (6). ◊ L przeklętyj (1). ◊ V przeklętå (5). ◊ n N przeklęté (22); -é (3), -(e) (19). ◊ G przeklętego (5); -ego (1), -(e)go (4). ◊ A przeklęté (5); -é (1), -(e) (4). ◊ I przeklętym (3). ◊ V przeklęté (2). ◊ pl N m pers przeklęci (44). subst przeklęté (22); -é (3), -(e) (19). ◊ G przeklętych (17). ◊ D przeklętym (7). ◊ A m pers przeklęté (10), przeklętych (1) NiemObr; -é (2), -(e) (8). subst przeklęté (12); -é (5), -(e) (7). ◊ I m przeklętymi (6) OrzQuin, BiałKaz, SkarJedn, KochPs, CzechEp, PowodPr, przeklęt(e)mi (2) RejPos, BielKom. f przeklętymi (3). ◊ L przeklętych (1). ◊ V m pers przeklęci (14).

Składnia dopełnienia sprawcy: przeklęty od kogo, od czego (10).Składnia comp: przeklętszy kogo (1).

Sł stp, Cn notuje, Linde XVII w. s.v. przeklnąć; ponadto w objaśnieniu s.v. przeklęcie, przeklętnica, przeklętnik.

1. Obłożony klątwą (zwłaszcza bożą); maledictus PolAnt, Vulg, Mącz, Modrz, Calag, Cn; sacer Mącz, Calep, Cn; anathema Vulg, Cn; devotus Mącz, Cn (305): PatKaz I 17v; MurzNT 76; Przeklęta ziemiá w ſpráwie twoiey [maledicta terra in opere tuo Vulg Gen 3/17]/ w pracách będzieſz iadł ſniey KrowObr 225 [przekład tego samego tekstu RejAp, KuczbKat, WerKaz], 109 [2 r.]; Iedno przeklęta zyemiá/ tá w ſwoiey cięſzkośći/ Vżywa vſtáwicżnie tey ſwey márney mdłośći. RejWiz 149, 177v; Koſz twoy y dźieżá twoiá przeklęte będą. BibRadz Deut 28/17, Gen 3/17, II 135d marg; Ieſli wąż vkąśi nie kſzykáiąc (to ieſt milcżkiem) ieſt przeklęty [Eccle 10/11]. BielKron 81v; Devotus, Przeklęty/ wſzemu złemu oddány. Mącz 508a, 87d; RejAp 93v; A niewierni nędznikowie iuż muſzą przeſtáć s tą nędzną przeklęthą zyemią RejPos 332v, 39v; KuczbKat 375; A ná pieniądze zá gárdło cżłowiecże wźięte co mowi Bog? Niebierzćie pieniędzy zá gárdło od mężoboyce/ ktoryby ſię głownego wyſtępku dopuśćił: ále śmierćią niech będźie karan. Przeklęte tedy ſą pieniądze przećiw práwu Bożemv wyſtáwione. ModrzBaz 144; Calag 499b; SkarŻyw 263; WerKaz 291; ZawJeft 39; Calep 935b; Karmiemy ſię ziemią/ y rzecżámi z niey wychodzącemi/ á ieſzcże po wielkiey cżęśći/ po Adámowym przeſtępſtwie/ przeklętymi. LatHar 668; WujNT Mar 11 arg.

W połączeniu szeregowym (1): ciáło ono thwoie márne/ á przeklęte/ á ná wiecżne zátrácenie zgotowáne/ ieſliże ſie przez wiárę przyiednocżyſz ku temu Pánu ſwemu/ powſtáło znim poſpołu z grobu/ iuż ciáłem pięknym/ iuż ciáłem vwielbionym RejPos 107.

W przeciwstawieniu: »przeklęty ... błogosławiony« (2): Gdyſz błogoſłáwione ieſt drzewo przes ktore ſię ſtawa ſpráwiedliwość. Ale to co w ręku vrobią/ ieſt przeklęte ták ſámo iáko y rzemieśnik iego BudBib Sap 14/8; Oczko 1v.

Powtórzenie dwukrotne (2): Przeklęte/ przeklęte niechay będą ćięmnośći w którychem ſię był położył. LatHar 568, 568.

W charakterystycznej konstrukcji z trybem rozkazującym: niech będzie przeklęty (3).

Wyrażenia: »przeklęta (jest a. była) rzecz« [o przedmiotach, których przywłaszczenie jest obłożone klątwą] [szyk 5:4] (9): Thedy rzekł Pan do Iozue: [...] Zgrzeſſyłći ieſth lud Iſráelſki/ y vſtąpił od przymierza mego/ y wźięlić tych przeklętych rzeczy [tuleruntque de anathemate]/ y vkradſſy ſkłámáli/ y ſkryli międzi ſprzęthy ſwemi. Leop Ios 7/11, Ios 7/1 [2 r.], 12; Rzeczy zápowiedźiáne známienuią ty rzeczy/ ktore do gruntu zniſzczone być máią/ nic znich nie zoſtáwuiąc/ iáko z rzeczy przeklętych. BibRadz I 123d marg; Achán z narodu Iudá po zwoiowániu miáſtá/ wzyął ſobie á zátáił płaſzcż cżyrwony złotogłowowy/ y dwie ſcie ſyklow złotych/ tákież ſrebrnych/ y ine rzecży ktore były przeklęte/ pobrał. BielKron 47v; Rzekł Pan Bog do Iozue: Pomázał ſie lud rzecżámi przeklętymi/ nie będę zwámi áż ſie ocżyśći. BielKron 47v, 47, 464v.

»na wszem przeklęty« (1): Iż ieſliże też przykazánie moie/ głos moy á vpominánie moie wzgárdzicie/ tedy iuż też ná wſzem będą przeklęthe wſzytki ſpráwy wáſze RejZwierc 256.

Szereg: »przeklęty i (a) niepłodny« [szyk 1:1] (2): SkarJedn D4v; przedśię iednák Pan Bog/ który nic iedno bárzo dobrze vczynić nievmie/ do pożytku thák ią [ziemię] człowiekowi obróćił/ iż/ która ſłuſznie miáłá przeklętą á niepłodną być/ błogoſłáwioną á żyzną/ w rzeczách z niéy pochodzących/ ſam vczynił. Oczko 1.
W przen (2): Iuż tá Stolicá Cárogrocka/ wedle Proroctwá S. Papieżow/ vſchłe ieſt y przeklęte drzewo/ rodzić więcey niemoże SkarJedn 387, D4v.
a. O osobach (250): Maria nato odpowiedziala mowiątz/ iż ona dlá tego ſlubu nie będzie przeklęta/ bo ta klątwa ieſt o ſwietſkié ij przemijaiące rzecży wydana OpecŻyw 3v, 3v; Przeklety [!] kto broni zapłaty robotnikowi albo vciąża nędznika BielŻyw 100; WróbŻołt 118/21; RejPs 176v; przekletyto człowiek ktori chwali za boga vczinek rzemieſnika/ y poklada w nym nadzieię ſwoię. SeklKat Ev; Czart dowodzy Decretem Dawidowem/ przecziwko miłoſierdziu jż wſſytko przeklieczy/ czo z Zakonu wyſtąpili. RejKup dd3, dd3, dd3v [2 r.], ee4v; MurzNT A4; Przeklęty yeſt/ kto w człowyecze duffa KromRozm II q3v, n3; yáko o thym piſmo yeſt w ſtárym zakonye nyepłodnosć byłá wyelka háńbá y ſromotá y tá nyewyáſtá/ ktora dzyatek nye rodziłá/ yákoby przeklęta byłá. GliczKsiąż C3; LubPs aa5v; Przeklęty ieſt ktory przewraca Sąd przychodniá/ śieroty/ y Wdowy. GroicPorz pp3, n4v; Przeklęty tzłowiek ktory tzyni ryty álbo lity Obras obrzydzenie Pańſkie KrowObr 111, 109 [5 r.], 215, 232v; RejWiz 178; Zauſznik y dwuięzycżny ieſt przeklęty: ábowiem wiele ich zwádzi máiących pokoy. Leop Eccli 28/15, Tob 13/16, Sap 3/13, 12/11, Is 65/20, Mal 3/9, Gal 1/8, 9; [Rzekł Pan do Kaina] Teraz tedy przeklętym będzieſz z ſtrony źiemie/ ktora otworzyłá vſtá ſwe ku przyięćiu krwie brátá twego z ręki twey. BibRadz Gen 4/11; Iuż tám [w Jeruzalem] więcey dźiećiny nie będzie áni ſthárcá kthoryby nie miał doydź lat ſwych/ ábowiem ten ktory we ſtu lat vmrze będźie iáko dziećię/ á grzeſznik y we ſtu lat przeklęty będźie. BibRadz Is 65/20, *7, Gen 9/25, Deut 28/19, Ios 9/23, Ier 17 arg, Sap 3/12; przeklęty tho bywa od Bogá ktory wiśi ná drzewie. BielKron 44v, 3, 45, 463; OrzQuin Q; SarnUzn G3v; RejAp Ee3v; káżdj ſrogą ſentencią Páńſką ná ſobie odnieść muśi/ ktorj by nád ſłowá Bożego zámierzenie/ co inego ſobie wymyſláć chciał. Thák iáko o tym dawa ſwiádectwo on ſwięty krol Dawid: Iż to przeklęty káżdy miły Pánie/ ktory odſtępuie od roſkazánia twoiego. RejPos 89v; przecżeś ſie był ſſtał ták ſtráconym ſynem/ áták przeklętym ſtworzeniem v Páná tego ſwego RejPos 100v, 8, 22v, 39v, 54 marg, 100 (16); BiałKat 58; BielSat H2v, M4; KuczbKat 175, 330; Ktoby tego przał/ że w tym Sákrámenćie pod káżdą zoſobná oſobą/ y pod káżdą cżąſtką oboiey oſoby gdy ieſt oddźieloná / ieſt zupełny Pan Chryſtus/ ten przeklętym niech będźie. WujJud 263v, 50v marg, 263, 263v [3 r.], 264 [3 r.], 264v [3 r.]; RejPosWstaw [213]v; Przeklęty złorzecżący oycu ſwemu y matce ſwey BudBib Deut 27/16; ieſli Iehowá pobudził ćię ná mię niech ẃ ącha [!] obiaty/ á ieſli ſynowie cżłowiecży/ przeklęći niech będą przed Iehową BudBib 1.Reg 26/19, Deut 27/15, 17, 18, 19, 20 (17); BiałKaz F3v [2 r.]; CzechRozm 26, 65v, 92, 97, 207v, 254v; ModrzBaz 144v; SkarJedn 250; Przeſtępcá twoich porządków v ćiebie przeklęty KochPs 180; SkarŻyw 3, 263, 283, 520; tego Bog nie kazał żebyſmy w Rzymſkiego kśiędzá Papieżá wierzyli: gdyż przeklęty ieſt kto w cżłowieká vfa CzechEp 14, 115, 119, 134, 196 [2 r.], 249, 250, 255; NiemObr 118; BielSjem 34; ArtKanc M5 [2 r.]; przeklęty ieſt [...] ktory ſłużbę Páńſką odpráwia zdrádliwie. LatHar +10, 122; Ale ten gmin ktory nie vmie zakonu/ przeklęty ieſt. WujNT Ioann 7/49, s. 103, 297 [2 r.], 652 marg, Gal 3 arg, 3/10 (11); PowodPr 5 [2 r.], 25; przeklęty ktory ślepe w drogę błędną prowádźi. SkarKaz 279a, 314b, 516a, 634b; PaxLiz Dv; SkarKazSej 665b.

W połączeniu szeregowym (1): ſromotną śmierć podiął/ y prawdziwie vmárł dla náſzych złośći/ ſpráwiedliwy Pán zá ludzie nieſpráwiedliwe/ dobry zá złe/ niewinny zá winne/ świętj zá przeklęte KarnNap D4v.

W przeciwstawieniach: »przeklęty ... święty (3), wdzięczny (3), błogosławion(y) (2), szczęśliwy (2), barzo miły« (9): RejKup m6v; Mącz 363a; tą ſwiętą męką á tą ſwiętą krwią ſwoią/ cżyni cie Bogu oycu ſwemu s przeklętego á z odrzuconego ſtworzenia/ ſtworzeniem wdzięcżnym/ ſwiętym/ á bárzo miłym iemu RejPos 106, 33, 142v; BudBib Num 22/6; CzechRozm 241; KarnNap D4v; O Báálámie fałſzywym proroku krol Moábſki Bálák to trzymał: iż komu on vſty ſwemi błogoſłáwił: miał być ſzczęśliwy: á kogo przeklął miał być przeklęty. SkarKaz 579b.

Powtórzenie dwukrotne (2): ſłyſzyſz áno wſzytki głoſy ná cię wołáią/ przeklętyś przeklętyś á nie godzieneś nigdy poźrzeć w niebo/ gdyż ieſt ſtolec Páná twego. RejPos 176, 346.

W charakterystycznych konstrukcjach: w funkcji orzecznika bez łącznika, np. przeklęty złorzeczący ojcu (10); w zdaniach lub równoważnikach nadrzędnych do zdań przydawkowych lub podmiotowych, np. przeklęty który..., przeklęty kto... (74); z trybem rozkazującym, np. niech będzie przeklęty (25).

Wyrażenia: »w przeklęctwie przeklęty« (1): Wprzeklęctwieśćie przeklęći [In maledictione estis maledicti]/ á mnie ćiądzaćie narodzie wſzytek. BudBib Mal 3/9.

»wiecznie, na wieki, od wieka przeklęty« [szyk 7:4] (8:2:1): O nieſzcżęſny narodzye tákiego cżłowieká/ A práwie iuż przeklęty od Bogá od wieká. Co dla nędzney párteki by ſie wlokłá ſtráwá/ Odbieżyſz pocżćiwośći y winnego práwá. RejWiz 38v; ieſli tych ártykułow á tego poſtánowienia nie wypełnicie w namnieyſzey ſpráwie/ tedy iuż będzyecie przeklęći v Páná ſwego ná wieki RejPos 102; A dáliſcie ná ſię Cyrography y mocne iſtoty przez Moiżeſzá Pánu Bogu ſwemu/ iż tháki miał być záwżdy wiecżnie przeklęty/ ktoby temu wſzytkiemu doſyć nie vcżynił. RejPos 230v, 5, 53, 53v, 159, 176, 178v, 264v; RejZwierc 128.

Szeregi: »przeklęty, (a, i) odrzucony« [szyk 3:1] (4): Kto mowi przećiw prawdźye ápoſtolſkich/ to yeſt papyeſkich/ odpuſtow/ nyechay będźye odrzucony y przeklęty. KromRozm I I3v; Maledictus, Przeklęty/ Odrzucony od łáski bożey. Mącz 205c; RejPos 33, 106.

»przeklęty a omierżony« (1): A sſtał ſie [anjoł] z onego wdzięcżnego ſthworzenia/ ſtworzeniem wiecżnie od Páná ſwoiego przeklętym á omierżonym. RejPos 53.

»przeklęty i zginęły« (1): A ten będźie wielce ſzcżęſliwy/ ktory duchem ćieleſne ſpráwy zwyćięży: ten záś przeklęty y zginęły w ktorym ćieleſne ſpráwy nád duchem zwyćięſtwo odnioſą CzechRozm 241.

W przen (1): Is on [Pan] przes ſwa mękę ſwiethą Duſſe thę [człowieczą] zdawna przeklętha. Cziałem Panſkiem odnowioną Vczinył błogoſławioną. RejKup m6v.
αα. W funkcji rzeczownika (29): PatKaz III 104v; MurzNT Matth 25/41; Dobrotliwyś ty yeſt Pánye w ſwyádectwách thwych ſwyętych/ Nie rácżże ti mnie potępiáć spocżtem wſſech przeklętich LubPs aa6; KrowObr 43v; Tedy rzecze [Pan] y tym ktorzy po lewicy będą/ Idźćie odemnie przeklęći w ogień wieczny/ ktory zgotowány ieſt dyabłu y Aniołom iego. BibRadz Matth 25/41 [przekład tego samego tekstu MurzNT, BibRadz *7, RejAp, HistRzym, RejPos 7, 109, WujNT, SkarKaz 7a], *7; RejAp 164v; HistRzym 113v; Dawid przeklętym zowie każdego tákiego cżłowieká/ ktoryby ſie namniey vchylił od ſzcżyrey náuki á od woley Páná ſwoiego. RejPos 64v, 7, 109, 117v; CzechRozm 96v, 99v; á gdy ſię im odezwáć niechćiał wołáli: Máledicte: to ieſt przeklęty á co známi maſz zá ſpráwę? SkarŻyw 251; WujNT Matth 25/41; SkarKaz 7a [2 r.].

W połączeniach szeregowych (2): KrowObr 44; A wſzákoż wątpiącym á niewierzącym/ á przeklętym/ y zábiiácżom/ y cudzołożnikom á báłwochwálcom/ y wſzytkim nieprawdziwym/ cżęść ich będzie wiecżnego ogniá ſiárką pałáiącego RejAp 177v.

W przeciwstawieniach: »przeklęty ... błogosławiony (5), dziedzic wiecznego żywota, nieśmiertelny, sprawiedliwy, święty« (6): Tam ſię potym Papieże ták wyſoko w pychę podnieſli/ iż [...] kogo chćieli/ tego Swiętym/ á kogo chćieli tego przeklętym vtzynili. KrowObr 34v, 43v, 44; GrzegŚm 11; A my to iáśnie widźimy/ że wiárá w Páná Chryſtuſá nie przekliętymi/ ále błogoſláwionymi ſpráwiedliwymi nieśmiertelnymi/ y wiecżnego żywotá dźiedźicámi nas cżyni. BiałKaz F3v; pan Iezus Chriſtus [...] náukę ſwoię zálecał/ y ſłow ſwoich przeſtrzegáć roſkázował: Błogoſłáwionych tych ktorzyby ich przeſtrzegáli: á przeklętych ktorzyby zániedbáli opowiedáiąc. NiemObr 72.

Szeregi: »przeklęty i niepłodny« (1): Odſzcżepieńcy y Heretykowie/ ſtáre Chrześćiány burzą/ bráćią w iednośći wádzą/ y rozdzieráią: ále do Pogáńſtwá nigdy przeklęći y niepłodni nieidą. SkarJedn 398.

»przeklęty a niewiernik« (2): RejAp 173v; idźcie odemnie przeklęći á wy niewiernicy moi wſzyſcy precż s cżártem do márnych przybytkow iego/ á ná wiecżne męki ſwoie. RejPos [292]v.

»złośnik a przeklęty« (1): Odſtąṕcie złoſnicy á przeklęći odemnie precż iuż tám ná wiecżne męki zgotowáne wam y s kſiążęciem wáſzym. RejAp 162.

α. Wyłączony ze społeczności religijnej z powodu różnic teologicznych (13): KromRozm II t2; [Arryjusza] zá liſtem Ceſarſkim/ iáko przeklętego/ od oycow Niceńſkich/ Heretyká przyiąć w vcżeſnictwo kośćielne Athánázyuſz niechćiał SkarŻyw 389; ſłuſznie święte Trydentſkie Concilium zá hȩretyki przeklęte oſądziło one/ ktorzy tęż moc dáią krztowi Ianowemu/ ktorą y Chriſtuſowemu. WujNT 13; SkarKaz 484a.

przeklęty dla czego [= z powodu czego] (1): Y odpiſał [papież] iey/ iż ia Heretyká dla ſwey złośći przeklętego/ nigdy ná tę ſtolicę nie przywrocę. SkarJedn 136.

W połączeniach szeregowych (2): ſlepi ludźie/ od Páná Bogá záſlepieni/ y od Zboru świętego przeklęći/ od ſumnienia właſnego ſkátowáni y zámordowáni/ y ku wiecznemu potępieniu iuż ná wieki záſzli OrzList h; Ktorzykolwiek te ſentencye Piſmá świętego ktore o báłwániech mowią/ przećiw chwálebnym obrázom przywodzą/ Anathemá/ to ieſt Heretycy ſą/ przeklęći ſą/ od Kośćiołá wyrzuceni ſą. WujJud 50v.

Szereg: »przeklęty, (a, albo) (od Kościoła) odrzucony (a. wyrzucony)« [szyk 2:2] (4): A piſſe S. Páweł. Yeſli wam kto każe mimo to/ coſćye przyyęli/ nyechay będźye Anathema/ to yeſt odrzucony á przeklęty. KromRozm I Fv; KromRozm II b3; Ieſliby kto ná Trádicyą Kośćielną/ ktora álbo piſániem álbo zwycżáiem moc wźięłá/ nic nie dbał: ánáthemá; to ieſt/ ten Heretykiem przeklętym od Kośćiołá odrzuconym niechay będźie. WujJud 40, 45. [Ponadto w połączeniu szeregowym 1 r.]
αα. W funkcji rzeczownika (2): Stárośćie Anthyocheńſkiemu ktory był Márcyoniſtá Heretyk/ [...] żona iego bárzo chorą będąc/ od ſwoich Miniſtrow pomocy ſzukáłá. Nád ktorą oni prożne modlitwy długo czynili: ále przeklęći/ przeklętey błogoſłáwieńſtwá dáć nie mogli. SkarŻyw 86.
β. O Chrystusie (3): [gdyby Syna Bożego nie nazywać stworzycielem jak Ojca, to:] Drugie absurdum ſtądby vroſło/ że [...] Thrzecia muſielibyſmy Syná Bożego nie wzywáć. [...] Cżwartha/ żeby Syn Boży był tym ſpoſobem przeklęty. SarnUzn C6.
αα. W funkcji rzeczownika (2): Przetoż Kryſtus ieſt doſkonáłość zakonu y wypełnienie zá nas ktory iáko przeklęctwo zakonne z nas ziął/ gdy ſie sſtał zá nas przeklętym/ ták też nam vdźiela doſkonáłośći ſwoiey WujJudConf 77v; Abo co tego byłá zá potrzebá/ złośći náſze y niepráwośći nań [na Chrystusa] kłaść/ y przeklętym go dla nich vcżynić? CzechRozm 216.
γ. O bogach (2): Bo Ieremiaſz mowi: Przeklęći ſą bogowie á niechay zginą z ziemie y z niebá ktorzy nie ſtworzyli niebá y zyemie. SarnUzn C6 [idem] BiałKaz E4.
δ. O szatanie (26): wEſoly nám dzień naſtál Gdyż zbawiciél zwyciężyl zmártwychwſtál. Wybawiwſſy duſſe ięté/ Wziąl ié w krolewſtwo ſwięté A ſam diábly związál ieſt przeklęté. OpecŻyw 171 [idem 175], 38, 175; Háſło imyenyá twoyego yeſt mnye ná pámyęći/ Przed ktorym ták drżą ludzye źli y cżárći przeklęći LubPs bbv; RejPos 164; wſzyſcy ktorzy tego Krztu w wierze świętey vżywáć będą/ [...] od wſzyſtkich grzechow y potępienia wiecżnego ſą wolni/ z mocy przeklętego Szátáná wybáwieni KarnNap A4v, B2v; ArtKanc H16, M14v; Tę [pannę Maryję] błogoſłáwioną názywáć miáły wſzytkie narody: niebieſkie/ iáko dobrzy Anyołowie: ziemſkie/ iáko ludzkie ſtworzenie: á nákoniec choćiaż y poniewolnie piekielne: to ieſt/ przeklęći duchowie. LatHar 476; Day mi ná ten cżás/ według ſtárodawney oney obietnice twoiey/ chodźić po chytrych żmijách/ ſrogich bázyliſzkách/ y pádálcách piekielnych; day podeptáć ſmoká záráźliwego/ y lwá iádowitego/ cżártá przeklętego. LatHar 644, 1, 76, 239, 349, 410; WujNT przedm 19; ná świát pychę przynióſł czárt przeklęty SiebRozmyśl Mv; GosłCast 7.
Wyrażenia: »przeklęty duch« (2): HistRzym 45; O Pánie BOże/ ktory imię wielebne IEzuſá Chryſtuſá/ [...] vcżyniłeś wiernym twym wdźięcżne y przyięmne á przeklętym duchom boiáźliwe y ſtráſzliwe: rácż nam to dáć z łáſki twey/ áby [...] LatHar 343.

»przeklęty na wieki« (1): iżeś thy nie chciał dbáć o nędznieyſzego bliźniego twoiego/ thedy iuż odſtęṕ odemnie y ze wſzytkimi tymi ktorym ieſt zgotowan ogień wiecżny s cżárty przeklętymi ná wieki wiecżne RejPos 314.

Szereg: »przeklęty i zły« (1): Odeydźi precz przeklęty y zły duchu/ bo nie ieſteś thy Ceſárz/ ále zły duch w oſobie cżłowiecżey. HistRzym 45.
W przen (1): Po długimli po krotkimli cżásie/ przyſzedł on przeklęty oćiec kłamſtwá/ y pocżątek grzechu/ duſz rozboycá Lucyper SkarŻyw 260.
αα. O wężu jako uosobieniu szatana (3):

przeklęty nad co (żywotne) (1): Rzekł tedy pan Bog do wężá/ Iżeś to vczynił/ przeklętym zoſtánieſz nád wſzytki źwierzętá/ y nád wſzytki beſtije polne BibRadz Gen 3/14.

przeklęty miedzy czym (żywotne) [= wśród czego] (2): BielKron 2; Widząc tedy P. Bog złość cżartowſką/ naprzod záraz cżártá ábo wężá przeklął/ mowiąc: przeklętyś miedzy wſzytkimi beſtyami [Vulg Gen 3/14] SkarŻyw 262 [idem BielKron].

ε. O człowieku dotkniętym apopleksją (1): Apoplecticus, Latine, Attonitus, Powietrzem záráżony. Przeklęty. Mącz 12d.
b. O czasie (5): Ach przeklętyſz to był dźień boże abych był nigdy nieieźdźił abo tedy vmarł. MurzHist P4v, P4v; Przeklęty dźień/ w ktorym ſię grzech we mnie poiáwił/ Boday ſię był pod ſłońcem ná wieki nie ſtáwił. GrabowSet A4v.

W przeciwstawieniu: »przeklęty ... błogosławiony« (1): Przeklęty dzień ktoregom ſię vrodził/ ktorego mię vrodziłá mátká moiá/ niech nie będzie błogosławiony. BudBib Ier 20/14.

Szereg: »straszny albo przeklęty« (1): Religiosi dies, Stráſzne álbo przeklęte dni dla nieyákiey złey przigody/ która ſie w ten dzień ſtáłá. Mącz 351c.
c. O nieuznanych przez Kościół rzymski synodach i poglądach religijnych (4): Powiádáią/ iż nie może być więcey iedno śiedm Synodow ábo Zborow powſzechnych: y ktoryby iedno był oſmy ábo dziewiąty y dáley/ tedy iuż ieſt przeklęty. SkarJedn 344, 275.

W połączeniu szeregowym (1): Inſze też wſzyſtkie rzecży/ przez święte vſtáwy/ Powſzechne Concilia/ [...] podáne/ vſtáwione/ y obiáśnione/ bez wątpienia prziymuię y wyznawam/ á záraz wſzyſtkie tym przećiwne błędy y odſzcżepieńſtwá iákieżkolwiek od Kośćiołá potępione y odrzucone/ y przeklęte/ ia takież potępiam/ odrzucam/ y przeklinam. WujJud 27.

Szereg: »przeklęty i zatracony« (1): Znáki fałſzywych prorokow te ſą. [...] Ieſli wprowádzáią ſekty dawno przeklęte y zátrácone. WujNT 31.
2. Występny, zły, niegodziwy, wstrętny, godny pogardy, nagany (często w funkcji obraźliwego epitetu); abominabilis Mącz, Vulg; exsecrabilis Mącz, Calep; abominandus, exsecrandus, detestabilis Mącz; profanus Vulg; abominatus, exsecratus Calep (206): Abominandus, Detestatione dignus. Mierziony. Brzidliwy. Przeklęty. Mącz 1c, 263c, d [2 r.], 452d; Iuż tám nie maſz nic pewnégo/ Oprócz piekłá przeklętégo. KochMRot A4; Execrabilis – Sproſni, przeklęty. Calep 386a, 7a, 386a; O Przeklęté niebo/ o gwiazdy náder ſrogié/ O bogów ſtráſzny ſądźie ná ludźie vbogié. Co Mars zá té dźieśięć lat widźiał ták ſrogiégo? GórnTroas 68.
Szeregi: »przeklęty i złorzeczony« (1): Stan bezżeńſki ktory plugáſtwá pełny ieſt zá przeklęty/ y złorzecżony być znamy WujJudConf 212v.

»zły a przeklęty« (1): Ná tákowyć tu z dawná ſwiát zły á przeklęty/ Nárzekał tymi ſłowy Ambroży mąż ſwięty/ [...] HistLan E3v.

a. O osobach (78): O przeklęci żydowie báli ſie ſſemraniá ludſkiégo/ a niebáli ſie zabitz ſyna bożégo/ Iezuſa niewinnégo OpecŻyw 83; O Iudáſſu przeklęty/ ij s kąd ci takowá okrutnoſtz/ ijżes za tako malé myto przedál miſtrza twégo OpecŻyw 85; Annáſs przeklęty gdy Iezuſa vzrzál/ o dwie rzecży iego pytál. OpecŻyw 108v, 47v, 69v, 83, 83v, 84 [3 r.] (27); Iuż więcz Achizo ma miła Ten prżeklęty czudzoziemiecz V mego pana młodzieniecz Czo gi to Iozephem żową Barzo mi zakrąćił głową RejJóz D4, H4v; RejKup d6, d7v; MurzHist N4v; KromRozm III G5; [Młodość mówi do Justinusa] Tákież przeklęte báby s ſwey wielkiey zazdrośći/ Nie życżą nic dobrego ludzyem w ich młodośći BielKom E2v; Leop 2.Mach 12/23; wſzyſcy Pinczowiánie máią w Koſćiele Bożym zá przeklętego zdraycę Sztánkárá/ [...] Sztánkár piſze wzaiem/ ma tám ty Pinczowiány zá przeklęte złoczyńce w Koſćiele Bożym OrzList g4v; Ty Celniki y Poborce lud poſpolithy miał zá przeklęthe dla ich drapieſtwá. BibRadz II 4c marg; BibRadzBaz ktv; A gdy v ſtołu ſiedzyeli/ rzekł Hieu ſłużebnikom ſwoim: idźcie pochowaycie przeklętą niewiáſtę Iezabel/ boć s krolewſkiego plemięniá wyſzłá. BielKron 86; Mącz 432d; Prot D2v; RejAp [15]; Rzekłá mu [rycerzowi] żoná. Przeklęty mężoboycá przecż mię bijeſz? HistRzym 71, 71, 74v; A ia ćiérpiéć nie mogę/ kiedy lud przeklęty Lekce vważa twóy zakón święty. KochPs 100, 90, 130, 168, 190; ieden cżłek mnich po ſukni/ ále złoſliwy wilk wewnątrz: náwiedzáiąc Abrámiuſzá/ vyrzał teſz tę ſynowicę iego/ [...] do ſproſnych ią myſli pobudził/ y zwiodł: ták iſz z oney komorki wyſzłá/ y z onym przeklętym cżłekiem cżyſtość ſwoię ſtráćiłá/ roſkoſzą ćieleſną zwyćiężoná. SkarŻyw [237], 172; ReszPrz 52; Bog był obráżon/ złośćią ludu przeklętego/ widząc ták bárzo zránionego/ Syná ſwego miłego. ArtKanc E10, K9v; GórnTroas 11.

W przeciwstawieniach: »cnotliwy, dobry ... przeklęty« (2): MurzNT 91; Pan tylko ſwe vſzy ma ludźiom cnotliwym. A káráć on cżłowieká wſpomni przeklętego. KmitaPsal A3.

Szeregi: »przeklęty a bezbożny« (1): Ale ty przeklęty á bezbożny wodzu Izráelſki [Tu autem, profane, impie dux Israel]/ ktore⟨go⟩ dzień zámierzony przyſzedł cżáſu niepráwośći: tho mowi Pan Bog: Odeḿ Infułę/ zdeyḿ Koronę Leop Ez 21/25.

»grzeszny, przeklęty« (1): Vpad wiśi nád grzéſznymi/ Vpad nieuchroniony Nád narody przeklętymi/ Kędy Bóg zápomniony. KochPs 14.

»niewdzięczny a przeklęty« (1): A gdibychmy byli nie wierzyli/ iákożbychmy ſie iuż byli Pánu ſwoiemu podobáć mieli? A thubychmy iuż muſieli ſie byli obroćić w niewdzięcżne ſtworzenie á w przeklęty narod v Páná ſwoiego. RejPos 142v.

»omierzły a przeklęty« (1): A coż tedy ty o ſobie rozumieć możeſz nędzny cżłowiecże/ [...] będąc ieſzcże prze grzech ſwoy omierzłym á przeklętym ſtworzeniem v niego RejPos 106v.

»zły, (i) przeklęty« [szyk 2:1] (3): A to Pilat dlá tego vdzalál [!] [zaproponował uwolnienie jednego z oskarżonych]/ aby żydowie vzrzáwſſy tego zlégo ij przeklętégo cżlowieka Barrabáſſa/ będą ſie ſromatz proſitz Barrabáſſa/ a tak wypuſſcżą pana Iezuſa. OpecŻyw 124; MurzNT 91; LubPs Y3.

W przen (3): O pánie/ kiedyſz weyźrzyſz pozbaẃ mię tych Pośmiéwcow kiedy: á broń od przeklętych Lwow duſze moiéy. KochPs 49; SkarKazSej 695a; [Judasz] Cżyni kontrákt o Páná. [...] O nieſzcżęſny rozumie/ przemyśle przeklęty: Iáko śmieſz cżynić tárgi o towar ták święty? KlonWor 28.
αα. W funkcji rzeczownika (5): MurzHist K4v; Przepádli źiemię przeklęći Ná twé [Boga] ſłowá fukliwé/ Wytárłeś z ludzkiéy pámięći Ich imióná chłubliwé. KochPs 12; SkarŻyw 390.

W przeciwstawieniu: »święty ... przeklęty« (2): RejKup i8; Wſzytkim on [Bóg] tym by wicher máłym źdzyebłkiem kręći/ A drżą przed nim y ſwięći/ lecż bárzyey przeklęći. RejWiz 186.

α. O częściach ciała człowieka (4): OpecŻyw 92v; Tym ktorzy tobye vfáyą vmyſły ſtałemi/ Mocnie ich ſam bronić racżiſz w przibytku twym ſwiętym/ Od tych ktorzy im złorzecżą yęzykyem przeklętym. LubPs H2v; Lecz po tym [Pyrrus] otrzéźwiawſzy/ miecz w kárku [panny] vtopił/ A przeklęté ręce ſwé/ krwią świętą pokropił. GórnTroas 74; Oſtrzeyſzy nád náoſtrzoną Brzytwę ięzyk twoy/ [...] Rádo oko twe przeklęte Pátrza zdrády záráźliwey. SzarzRyt A4.
b. O abstraktach (80): Oto on vmocnił nogi ſwoich ſwiętych/ A źli będą błędzić w ciemnoſciách przeklętych LubPs hh2v; KrowObr 131v; Ná tożeś mię/ o przeklęta fortuno/ chowáłá/ Abych w ſwoich młodych leciech márnie gárdło dáłá. KochZuz A3v; Wſzakże mym zdánim to ſię właśnie o Kacermiſtrzách/ nie tylo Miniſtrách/ ále innych vpornych/ á złe iády przeklętey náuki rosśiewáiących/ rozumie: iſz ſię ich towárzyſtwá ták cżuyno y oſtro ſtrzec mamy SkarŻyw 59, 492; KochTr 16; ArtKanc Q5v; GórnTroas 74; KlonKr E2; heretycy [...] ſrodze prześládowáć kośćioł Boży poczęli. y do tego czáſu przeklęte práwo/ duſze ludzkie miniſtrámi y herezyámi zábija. SkarKazSej 700b, 692b, 701a.

W przeciwstawieniach: »przeklęty ... miły (2), błogosławiony, święty« (4): O milá fortuno ty nam mnogo dobrego cżyniſz/ Ale przeklęté Nieſſcżęſcie tego nienáwidźiſz. ForCnR E3v, E3v; kożdy Litwin ták ku Kśiędzu wielkiému mówi: Miłośćiwy á Naiáſnieyſzy Królu náſz: przemieniáiąc niżſzé w wyżſzé/ miérźióné w miłé/ wzgárdzóné w zacné/ á przeklęté Kśiążęcé imię/ w błogoſłáwióné imię Królewſkié. OrzQuin Q; Coż pięknieyſzego iedno prawdá ſwięta/ Coż ſproſnieyſzego iáko łeż przeklęta. RejZwierc 216.

W porównaniu (1): Spuść iednę iſkrę/ ſwey władzey potężną/ [...] Bym twą gorącą miłością vięty/ Tego świátá zabáwy Ná źiemię zrzućił/ iák ćiężar przeklęty GrabowSet F4v.

Szereg: »zły a przeklęty« (1): thegoż [aby w małżeństwo z sobą przyszli] im też wſzytczy w onem mieſcie ludzie życżyli/ okrom iey oycá/ ktory dziewkę ſwą/ komuś bogátſzemu/ zá złym á przeklętym zwycżáiem/ ktory z łákomſtwá vroſł dáć wolał. GórnDworz Aa5.
α. O uczuciach, uczynkach i cechach (62): O haniebny lotrze/ ij kto cie takowym kupcem vcżynil? zapráwdę nikt iedno twé przeklęté lakomſtwo/ twá niemiloſtz ij tweé zlodzieyſtwo. OpecŻyw 83v; KromRozm I C2v; wſzakże będąc zaślepięni i niewiedząc iako inaczyi ſwą przeklętą radę zakryć/ niewſtydliwie powiedali żeby z Melankoljiéi od rozumu odſzedł. MurzHist E; I owſzem śie niektorzy tak ślepi naiduią/ żę przeklętą ſmiałością powiédac ſmieią/ iſz śię zadné cuda takowé niedźieią/ ktorychby ſamego przyrodzęniá moc nieſprawowała. MurzHist R, B2v, C3, D2, N4, T4v [2 r.], V; MurzNT 18, 51; Nie pętay ſie cżármi przeklętemi/ Nie pomogą tobye lane woſki BielKom G5; Yęłá ſie mocnye duſſá ma ſtrzedz ſwiádectw twych ſwyętych A nie chce ſie nigdy chylić do błędow przeklętych LubPs ccv, bb, cc; RejWiz 55v, 169; Leop Prov 28/9, Eccli 27/33; Potomku Chaná/ nie Iudy/ głádkosć cie zmamiłá/ A przeklęta twoiá żądza ſerceć wywroćiłá. KochZuz A5; RejFig Dd6; KochSat C2v; A przeto y od wſzelakiey plugawośći/ y od przeklętey ſzkaradnośći/ maią [młodzieńczycy] być powćiągani y barzo ſtrzeżeni. KwiatKsiąż D; Quo detestabilior istorum immanitas, Tym przeklętſza tych okrutność. Mącz 452d, 363d; Otoż k czemu wam wyſzły ty przeklęte ſwary/ Ze po Wſiách y po Mieśćiech maćie rozne Fáry. Prot Cv, D4; GórnDworz Ll7; A więc to nieprzeklęta pychá wáſzá/ że wy według ſwoiey dumy/ bez pewnego á niezbytego wywodu/ świętych Oycow Piſmá chcećie popráwowáć? WujJud 36; CzechRozm 243; PaprPan Ffv; Pomoż mi z śideł/ które ná mię záſtáwiłá Przeklęta zazdrość KochPs 42, 50, 67, 76, 77; SkarŻyw 88, 277, 528; KochFr 15; ReszPrz 35; Owo tá przeklęta ſwa wola/ á roſpuſzcżenie káłduná/ wſzyſtkie woyſká niezlicżone łotrowſkie/ ná zgubę duſzę tákowego cżłowieká wywodźi. WerGośc 226; PudłFr 63; ArtKanc M17; KmitaPsal A4; ZawJeft 39; KochFrag 14; LatHar 149, 259; WujNT 288; TEn [margrabia Zygmunt] náznáczony zá Páná przyięty, Lecz dla vporu y pychy przeklętey. Złozon z ſtolice, z Páńſtwá wyprowádzon KlonKr E3; przeklęte opilſtwo bárzo ieſt ſzkodliwe. PowodPr 71, 72, 74 [2 r.]; Bezecnośćią brzydźiſz ſię złych ludźi przeklętą. SapEpit A4v; KlonWor 11.

W porównaniu (1): A choć vchem ſłyſzymy ſłowo twoie święte/ Przedſię to v nas zá nic iák baśni przeklęte ArtKanc K18.

Szereg: »niezbożny a przeklęty« (1): Tákże okupowánie/ y przedawánie Swiątośći w Koſciele Rzymſkim zwycżáyne/ niezbożne á przeklęte być rozumiemy. WujJudConf 161v.

Personifikacja (1): TV záś przeklęta zázdrość mátká woyny iedźie: Szkálowánie z potwarzą konie liwor wiedźie KochMRot Cv.

c. O wartościach i rzeczach materialnych (10): RejRozpr B3; RejFig Bb4v; Niewiem przecż Papieżowi ták bárzo tu łáią/ Gdyż od Máłp co po Seymiech náſzych ſię tułáią Smiemy brać Czynſz przeklęty/ iáko Papieżnicy/ Tákże y ći co w rzkomo ſą Ewángelicy. Prot C4v; KochPs 79; SkarŻyw 173; ći [Węgrzy] któréś [W.K.M.] przed tym ſobie zwał życzliwé przyiaćioły/ ćiż ſámi przećiwko tobie po turkach broń z płáczem podnoſzą/ á to przeto/ że Turek ná tym dworze krześćiáńſkim kładł ná nie przeklęté ſwoie zbroie/ którymiby bráćią ſwoię Polaki z gruntu wywróćić [...] mogli OrzJan 91; Ták chćiwość zbytnia pieniędzy przeklętych, Vymuie ludziom ſpraw y myśli świętych. KlonKr Dv; PowodPr 49.

W przeciwstawieniach: »przeklęty ... święcony, święty« (2): SeklKat V2v; Ieſli to tylko ſwięcony pokarm/ ktory ná wielkęnoc tzáruiećie/ tedy wielką krzywdę ludziom proſtym tzynićie/ iż przes wſzyſthek rok pokarm przeklęty ieść im dopuſztzaćie? KrowObr 99v.

d. O zwierzęciu (1): Widzącz one ſproſne bidlo Popadlem kura za ſkrzidlo [...] Stoy patrzi wierczi piętą To maſs beſtią przekliętą RejRozm w. 403.
e. W wypowiedziach polemistów o przeciwnikach religijnych i ich nauce (26): MurzHist Rv; Sztánkár powieda/ żem ia ieſt Pánie Stádnicki Páſterz/ nie Laſki/ nie Lizmánin/ nie Arryanowie przeklęći. OrzList h4; OrzQuin L3v; Kiedyby Ociec naymiłośćiwſzy námyſliwſzy ſie Syna ſwoiego ſpłodził/ byłáby rzecż żeby mu co zá to był powinowáthy. Ale alias nie ma tu nic Arriuſz przeklęty obrony. SarnUzn H4; A te niezgody/ rozerwánia/ y ſekty/ pewnym też ſą znákiem Heretyctwá y fáłſzu/ y przeklętey Synágogi ſzátáńſkiey. SkarJedn 21; á on [Marek Efeski] y ná ocży iść niechćiał/ iáko przeklety [!] Heretyk. SkarJedn 297, 52, 198, 242, 315, 390, 391; SkarŻyw 518; ReszPrz 66; RAcż PAnie rozmnożyć Słowo twoie święte/ á w nas wykorzenić kácerzſtwo przeklęte ArtKanc B20; WujNT 167, 777; Gdy potym przeklęte Aryánſtwo y Nowokrzcżeńſtwo/ tám koſz ſwoy záłożyło/ z ktorego iákoby zagonámi roſpuſzcżonemi prawdę Chrześćiáńſką ná wſze ſtrony woiowáło/ pocżął Tyran Turecki gorę bráć. PowodPr 33, 30, 35; SkarKaz 485b; SkarKazSej 665b.

W połączeniu szeregowym (1): Ale iż w iednośći Kośćiołá ſ. Krześćijáńſkiégo nie ſą/ przeto martwa wiárá/ przeklęté Ołtarze/ fáłſzywi Kápłani/ obłudni Królowie/ łotérſkié Kroleſtwá ſą ich. OrzQuin I2v.

W przeciwstawieniu: »naświętszy ... przeklęty« (1): [Papież] ſam ſiebie rozgrzeſza y zá naświętſzego ma/ á inſzy wſzyſcy ſą przeklęći v niego. GrzegRóżn B4v marg.

α. W funkcji rzeczownika (2): [Czernce, lud pospolity] Oyce ony S. y Zbor ich [uczestników ósmego zboru florenckiego 1439] potępili/ y ná Láćinniki wołali: przeklęći/ y ći znimi co nam ich kácerſtwá przynieſli. SkarJedn 320.
Szereg: »heretyk i przeklęty« (1): iáko oni [dziadowie narodów ruskich] [...] Láćinſkim ſię [...] towárzyſtwem/ zgodą Chrześćiáńſką zbrzydzili/ Heretyki y przeklętymi nas zowiąc SkarJedn 266.
3. W funkcji rzeczownika: Szatan (2): A iáko oni męcżennicy/ dla tego krew ſwoię wylewáć dopuśćili/ iſz ſię dyabłu w ofiárowániu poniżyć niechćieli: [...] ták y ty męcżennikiem ſię ſtáieſz/ gdy co od tego przeklętego ćierpiſz SkarŻyw 36.

W przeciwstawieniu: »owoc święty ... przeklęty« (1): Pomocy wielka v Bogá wiecżnego: Zywotá twego on owoc ták święty/ Zrzodło łáſki płynące/ Proś by cnoty kwitnące We mnie mnożył/ á nie ſzkodźił przeklęty. GrabowSet L2v.

*** Bez wystarczającego kontekstu (1): Poſpolicye Bákálarzowye dziecyom piſſą wokábuły dwye ſlowye po łáćinie/ á dwie po polſku/ ſanctus ſwięty/ maledictus przeklęty. GliczKsiąż I8v.

Synonimy: 1. odrzucony, potępiony, zaklęty; 2. bezbożny, bezecny, grzeszny, niegodny, nieprawy, niezbożny, występny, zły.

Cf PRZEKLĄĆ, PRZEKLĘTNIK, [PRZEKLNIONY]

MN