[zaloguj się]
[pdf]

PRZEWŁOKA (31) sb f

e oraz a jasne; -o- (6), -ó- (4); -o- Mącz (2); -o- : -ó- SarnStat (4:4).

Fleksja
sg pl
N przewłoka przewłoki
G przewłoki przewłók
A przewłokę przewłoki
I przewłoką przewłok(a)mi
L przewłoce

sg N przewłoka (6). ◊ G przewłoki (9). ◊ A przewłokę [zapis: -e] (1). ◊ I przewłoką (3). ◊ L przewłoce (2). ◊ pl N przewłoki (4). ◊ G przewłók (3). ◊ A przewłoki (3). ◊ [I przewłok(a)mi.]

Sł stp w innych znaczeniach, Cn notuje, Linde XVII – XVIII w.

1. Odkładanie na inny czas; mora Mącz (15): Nectere moras, mieſzkáć długo/ odwłoczić/ przewłoki czinić. Mącz 244a, 220b.

przewłoka czego (2): ModrzBaz 118v; náucżmy ſię/ [...] W drugiej [części kazania] iáko wątpliwość/ o iedney przewłoce weśćia do żywotá y ſzcżęśćia wiecżnego po śmierći/ (á to zowią Cżyśćiec) iednym bárzo potężnym wywodem/ może być ſnádnie rozwiązána. WysKaz 3.

Z określeniem ilości czasu (1): [panna] vmyśliłá táiemnie vćiec/ y prośiłá oyca áby iey dał przewłoki dni cżterdzieśći SkarŻyw 487.

Szereg: »omieszkanie i przewłoka« [szyk zmienny] (1): Bo więc omieſzkánie y przewłoká zapłáty [solutionis tarditas ac procrastinatio] bárzo przykrá ieſt káżdemu robotnikowi ModrzBaz 118v; [[Panie] ty racżyſz v śiebie przekłádáć więcey ſpráwiedliwość nád ofiáry wſzelákie/ y ſrodze roſkázowáć Przełożonym racżyſz/ áby w niey żadnego omieſzkánia y przewłoki nievżywáli WerReguła 41; AktaSejmikPozn 1595/183].
a. Odraczanie czynności prawnej (11): UstPraw G3; Idzieſzli gdźie do práwá/ iákie tám przewłoki/ By miał náſpráwiedliwſzą/ poiezdźiſz ná Roki. BielSat E; BielRozm 32; Ale gdy Actá przy ſądźie légáią, tedy tá przewłóká niepotrzebna. SarnStat 1286, 1279; [Odwłaczają jem, na koniec teraz je odesłano do ziemskiego prawa, bo zasię trudno wziąć swą sprawiedliwość temi przewłokami. ListyPol I 1539/144; Diar 1566 24].
Zwrot: »przewłoki czynić« (1): á exceptiȩ któré przewłoki czynią/ y té którémi ſie zwykli z ſądu wyymowáć álbo wybiiáć pozwáni: [...] nie dáléy iedno ná Wiécá mogą iśdź SarnStat 1171; [ListyPol I 1539/144; povinna bendzie dossicz czynycz [...] zadna prawdziwa any zmisloną Nyemoczą Nyeodbivayąncz, Russenya sąndovego Any zadnych przewlog nyeczynyącz. ZapKrak 1544 218/686].
Wyrażenie: »przewłoka dalsza« (1): A Zeby do ſpraw nullo iure mógł bydź Inſtigator gotowy/ y z drugiéy ſtrony/ áby téż przewłoká dálſza/ tym którzy ſie vpomináią nie byłá SarnStat 140.
Wyrażenie przyimkowe: »bez przewłoki« (3): któré [sprawy] bądź w Tribunale/ bądź w Ziemſtwie/ álbo w Grodźie/ przeſądzoné/ y ná vrząd do Stáróſtw y ná vczynienié odpráwy odeſłáné/ gdźieby wedle tego odeſłánia/ bez wſzelákich przewłók odpráwowáné nie były. SarnStat 869, 855.
~ Szereg: »bez przewłoki i odwłoki« (1): SPráwiedliwość wſzytkim obywátelóm Koronnym/ [...] bez wſzelákiéy przewłoki y odwłoki będę czynił SarnStat 138. ~
2. Przedłużanie czasu trwania (10): iż wiele ich/ ábo ſię o ſwe rzeczy iednáią/ chociaż z ſzkodliwemi á niesłuſznemi vmowámi/ ábo ie ſwoim przećiwnikom puſzcżáią niemogąc wytrwáć przewłoki y wielkiego nakłádu. ModrzBaz 90v, 94v; ActReg 134, 135.

przewłoka czego (2): Iákoć chwały nie dáwáć/ gdyś mego/ przewłoki/ Náwrocenia/ pod łáſki ſwey płaſzcż krył ſzeroki. GrabowSet S4; [ListyZygmAug 1568/559; Ta sejmiku przewłoka wiele ludzi [...] odsądziła AktaSejmikPozn 1600/226]. Cf Wyrażenie.

Wyrażenie: »przewłoka sprawiedliwości, w sprawiedliwości« (1:1): Więc prżewłoká ſpráwiedliwośći/ prżenieśienie Sądow ná Seym/ á Seymowánie áż we dwie lećie/ ták wiele kozakow/ y ták możnych námnożyło GórnRozm H3v; Téż y to przypomináią dla vwiárowánia ſie przewłók w ſpráwiedliwośći, żeby Tribunał ſam extremam manum Dekrétom czynił áż do końcá SarnStat 1300.
a. O tekście (2):
Wyrażenie przyimkowe: »dla przewłoki« = aby nie przedłużać (2): Niechcę tu ſámych ſporek y przymowek Lutheranow miedzy ſobą dla przewłoki wſpomináć. ReszPrz 66, 32.
b. O wymowie: przedłużanie sylab (1): A ieſli też iuż gdzie ná mieyſcu miedzy dobremi towárzyſzmi vſiędzie [człowiek pyszny]/ tedy ieſli co mowi/ to iuż z oną przewłoką/ z oną poſtáwą/ z onym przekęſowániem ſłowek RejZwierc 53.
3. Długość trwania (1):
Wyrażenie: »przewłoka czasu« (1): ábowiem gniewliwego cżłowieká od ſzalonego inſzey roznice być nie vkázował [Kato]/ tylko przewłoką cżáſu/ rozumieiąc że gniew ieſt krotkie ſzaleńſtwo. Phil I.
4. Przerwa, odpoczynek, spokój; feriae Modrz (4): Potym gdy Krol Angielſki Wilhelmus/ w ſpráwie S. Anzelma/ przewłoki proſił/ á Papieſz mu iey nie bronił: iáchał do Lugdunu S. Anzelmus/ y tám odpráwy cżekał. SkarŻyw 336; lecz gdy ſię náſzy zábawiáli/ Tátárom onym ná ſię ſmiáłośći dodáli/ [...] Przewłoká w woyſku ſzkodzi StryjKron 633.

przewłoka od czego (1): Bo ieſli kto pod zasłoną pokoiu gotuie przećiwko nam woynę/ ztymći nieieſt prawdźiwy pokoy: ále cżem dłużſzey iemu od woyny przewłoki popuſzcżáią/ tym gotowſzy y potężnieyſzy ná woynę będźie. ModrzBaz 103.

Wyrażenie: »długa przewłoka« (1): ModrzBaz 103 cf przewłoka od czego.
Wyrażenie przyimkowe: »z przewłoką« (1): A kto do rozmyślánia ſnádnym nie ieſt/ niech ſię cżytániem rzecży nabożnych z przewłoką zábáwi/ trochę myſl ſwoię ná káżdey cżąſtce potrzymawſzy LatHar 666.
5. Zwlekanie, działanie bez pośpiechu [czyja] (1): CIerpliwie/ BOże wiecżny/ Twą przewłokem znośił/ Gdy ćię/ duch moy ſerdecżny/ O znák łáſki prośił GrabowSet V2v.
6. [Rodzaj sieci rybackiej: za powrozy łykowe do przewłoki ... 10 gr. InwBiskWłocł 1582/68.
Zwroty: »przewłoką łowić (a. ławiać)« [szyk zmienny]: Na tem stawie tąż przewłoką łowią LustrMalb I 106, II 103.

»przewłoką robić«: Niewód na niem [jeziorze] nie bywa, iż wąsko bieży, ale przewłoką ustawicznie na niem robią LustrPom 126.

Szereg: »niewod ani przewłoka«: W tych [jeziorach] nie ławiają niewodem ani przewłoką jeno klepami LustrMalb II 103.]
7. [bot. Smyrniumolus-atrum L., przewłoka czarna, czarne warzywo; aromatyczna roślina dwuletnia z rodziny baldaszkowatych (Apiaceae), występująca w krajach śródziemnomorskich, warzywo starożytnych Rzymian: Przewłoká/ Smyrnium creticum. Zwitrachtkraut. SienHerb L2#, E2#.]

Synonimy: 1. odkładanie, odwłaczanie, odwłoka, przedłużanie; 2. przedłużanie; 4. odpoczynek, pokoj, przestanek, przestanie.

Cf PRZEWLECZENIE, [PRZEWŁOK]

EB