[zaloguj się]
[pdf]

POKOJ (3606) sb m

pokoj (3605), pokuj (2); pokoj : pokuj RejKup (26:1), Leop (59:1).

Pierwsze o jasne; -ój (211), -oj (29); -ój : -oj OpecŻyw (7:8), MurzNT (7:1), Mącz (70:9), KochPs (10:2), KochFr (5:1), KochMRot (2:2), ZawJeft (3:1), SarnStat (52:3), SiebRozmyśl (2:1), GosłCast (4:1); -oj-.

Fleksja
sg pl
N pokój pokoje
G pokoju, pokoja pokoj(o)w
D pokojowi, pokojewi
A pokój pokoje
I pokojem
L pokoju pokoj(o)ch, pokojåch
V pokoju
inne sg G a. D - pokoju

sg N pokój (530). ◊ G pokoju (637), pokoja (136); -a BierRaj (2), BielŻyw, BierRozm, RejRozpr, OrzRozm (5), OrzQuin (10), KochTr, MWilkHist, KochFr, WisznTr, KochPieś, KochSob, BielRozm, WysKaz; -u : -a LibLeg (8:1), BierEz (1:1), OpecŻyw (7:2), PatKaz III (1:1), KromRozm I (3:4), KrowObr (14:1), UstPraw (2:2), BibRadz (18:2), BielKron (2:56), Mącz (15:1), GórnDworz (4:10), RejPos (40:1), RejZwierc (20:2), BielSpr (1:7), BudBib (14:1), KochPs (1:4), GórnRozm (2:3), ActReg (12:2), Phil (1:1), SarnStat (74:2), KlonKr (2:1), KmitaSpit (1:1), GosłCast (2:2). ◊ D pokojowi (58), pokojewi (1) GórnDworz, pokoju (8); -u BierRaj, BielŻyw, LubPs, KochSat, SkarKaz; -owi : -u BielKron (2:1), Mącz (4:1), RejPos (7:1). ◊ G a. D pokoju (3). ◊ A pokój (1252). ◊ I pokojem (216); -em (10), -(e)m (206). ◊ L pokoju (715). ◊ V pokoju (9). ◊ pl N pokoje (11). ◊ G pokoj(o)w (15). ◊ A pokoje (13). ◊ L pokoj(o)ch (1) RejPs, pokojåch (1) SarnStat.

Sł stp, Cn notuje, Linde XVI – XIX w.

Znaczenia
1. Spokój, stan bez zakłóceń, wstrząsów, niepomyślnych wydarzeń; pax Mymer1, Vulg, HistAl, PolAnt, Mącz, Modrz, Calag, Calep, JanStat, Cn; quies PolAnt, Mącz. Modrz, Calep, JanStat, Cn; silentium Mącz, PolAnt, Vulg; tranquillitas Mącz, Modrz, JanStat; otium Mącz, Modrz, Cn; requies Mącz, PolAnt; toga Mącz, Cn; pacificatio Calag; malacia Cn (3421): Mymer1 34; Aucupari tranquillitates, Pokoyu ſzukáć. Mącz 19c; Sub specie pacis, Pod xtałtem pokoyu/ zmyśláyąc pokóy. Mącz 425a, 158c, 285b, 341c, 425a; Calag 205a; Calep 765a.

W funkcji imienia własnego (2): tobie iáko imię ô młodźieńcze. (–) Pokoy, to imię moie. CiekPotr 71, 73.

Zwroty: »czynić, czyniący pokoj« = pacificare, pacificus Mącz, Cn; pacificator Calep; componere a. ſacere a. pangere a. patrare pacem Cn [szyk zmienny] (1:2): Pacificus, Spokoyny/ Skromny/ Cziniący pokóy. Mącz 285c, 285b; Calep 765b.

»pokoj przynosić, przynoszący« = pacem afferre Mącz; pacifer Mącz, Calep (2:1): Mącz 285b, 481b; Pacifer – Pokoi przinoſząci. Calep 765a.

Wyrażenie: »pokoj dający« (1): Pacifer. Pokóy dáyący/ co pokóy przinośi. Mącz 285b.
Wyrażenie przyimkowe: »w pokoju« (1): Pace advenio et pacem ad vos afferro, W pokoyu przichodzę y pokoy wam przinoſzę. Mącz 481b.
[Znaczna część użyć jest trudna do jednoznacznej interpretacji znaczeniowej z powodu małej wyrazistości kontekstów i być może została zakwalifikowana niewłaściwie.]
a. Jako dar boży, stan wynikły z zespolenia z Bogiem, z Jego błogosławieństwem (762): OpecŻyw 96v; PatKaz III 100v, 141, 143v; WróbŻołt 121/7; Abowiem wſſelyáki ſie pokoy mnoży tem ktorzy náſláduią náuki twoiey RejPs 187v, 50, 104v, 189v; KromRozm I C [2 r.]; Iák kropye co nyepłodną zyemyę obżywyáyą/ Ták twoj zá twą ſpráwą pokoy otrzymáią. LubPs Q4, I2 [2 r.], cc2v, cc3v; gdzie niemáſz pokoiu thám niemáſz weſela y żadney poćiechy KrowObr 54, C4 [3 r.], 155v, 162; RejWiz 192v; Leop Is 9/7, 57/2, 19; Odchyl ſię od złego/ á cżyń dobrze/ ſzukay pokoiá á idź zá nim. BibRadz Ps 33/15, *6v marg, Matth 10/34, Rom 14/19; BielKron 19; RejAp 189 marg, Ee4v; KuczbKat 360; iż ia [Chrystus] wam nie tákiego pokoiu zoſtáwuię/ y s thákiego was vpominam/ iáki ſwiát dawa miłownikom á náſládownikom ſwoim: á owſzemem ia ná tháki pokoy przyſzedł puſzcżáć miecż/ á záwżdy roſtárgawáć ſpráwy iego. RejPos 334, 25v, 145, 145v, 305v, 332v marg (11); RejPosWiecz2 94; RejZwierc 132v, 227; WujJud 229v; WujJudConf 229v; BudBib Ier 6/14 [3 r.]; CzechRozm 112 [2 r.], 112v [2 r.], 142v, 177; SkarJedn A2v; SkarŻyw [407]; NiemObr 9, 130; ArtKanc B3v, C4; OrzJan 52; O Pánie Boże/ [...] rácż opátrzyć ſługi twoie/ tákim pokoiem iákiego świát dáć nie może LatHar 182; Kiedyż będżie ſtátecżny pokoy/ pokoy nie zámieſzány y beſpiecżny/ pokoy wewnątrz y zwierzchu? LatHar 602, 102 [2 r.], 181,182 marg, 405; KołakSzczęśl C; WujNT Matth 10/34, s. 234 marg, 249 marg, Ioann 14/27, Rom 14/19 (14); SkarKaz 204a, 207a, 209b, 280b; SkarKazSej 706a; pokoy ktory Niebo/ y wielbią Anielſkie Chory/ Niech narod ludzki ſpráwuie wiecznie SzarzRyt D4.

W pl (2): [Furia] Miłość precż z świátá zágnáłá/ prawdźiwą/ Szcżyrość/ pobożność/ zgodę y pokoie. GrabowSet F2; iż ſię P. Bogá boiąc/ y iego miłuiąc/ w nim wſzytki pokoie/ y koniec/ y wczáſy náſze pokłádamy. SkarKaz 209b.

pokoj czego (4): CzechRozm 112; NIemieſzkayże Chrześćiáninie Nabożeńſtwá Greckiego/ [...] ſprzyiay zbawieniu ſwemu: wezmi pokoy pocáłowania Kátolickiego/ wiáry iedney/ y Páſterzá iednego. SkarJedn 386; Boże moy/ [...] przynieś mi on pożądány pokoy pierwſzy ku mnie/ nie záſłużoney przyiázni twey. SkarŻyw 599; ArtKanc H6.

pokoj od kogo [= od Boga] (46): PatKaz III 100v; ták kreẃ ich prziydźie ná głowę Ioábowę/ [...] á nád Dawidem y nád potomſtwem iego/ nád domem y nád ſtholicą iego będźie pokoy od Páná áż ná wieki. BibRadz 3.Reg 2/33; GrzegRóżn D3; Od kogoż ten pokoy y tę łáſkę opowiáda nam ten Apoſtoł ſwięty? Oto ſłyſzyſz od tego kthory był yć ieſt/ y przyść ma RejAp 6v, 6v; RejPos 334v [2 r.]; RejZwierc 132v [2 r.], Aaa4; BudNT przedm a2; CzechRozm A2, 46v. Cf W funkcji pozdrowienia.

pokoj od czego (1): kthory [Zbawiciel] nam wiecżny pokoy y przymierze od gniewu s tobą vcżynić miał. RejPos 55.

pokoj komu (112): PatKaz III 100v; WróbŻołt 34/27, 118/165; MurzNT 43v; Stworzyłem owoc wárg pokoy/ pokoy onemu ktory ieſt dáleko/ y ktory bliſko/ rzekł Pan Leop Is 57/19, Sap 3/9, Is 57/21; RejPos 19v; Niemáſz pokoiu mowi Bog moy niezbożnikom. BudBib Is 57/20[21], b, Ps 36/38[37], 118/165, Is 57/19 [2 r.]; SkarJedn 249; KochPs 186; MWilkHist F2; WujNT Rom 2/10; SkarKaz 350a; SkarKazSej 665b, 696b. Cf W funkcji pozdrowienia. [Cf też »pokoj czynić«, »opowiedać pokoj«, »pokoj przynosić«.]

pokoj na kogo (2): Ale thy ktorzy ſie ku grzechu skłaniaią przywiedzie pan bog z thymi ktorży złoſc pełnią/ ale na lud Iſraelski pokoy będzie. WróbŻołt 124/5. Cf W funkcji pozdrowienia.

pokoj miedzy kim (i kim) (4): RejPs 105, 193; ModrzBaz 67; Ty/ Pánie/ [...] ktoryś [...] przez okrutną mękę [...] miedzy Anyoły y ludźmi vcżyniłeś pokoy przyięmny/ rácż/ [...] miedzy mną y nieprzyiaćioły moimi vmocnić y vtwierdźić zgodę y pokoy. LatHar 584.

pokoj nad kim, nad czym (9): FalZioł +2v; LubPs Tv, cc6v; KrowObr 138; Y vlękną ſię á zadrżą ſłyſząc o ſzczęśćiu ich/ y o pokoiu kthory vcżynię nád miáſtem. BibRadz Ier 33/9, 3.Reg 2/33; RejPos 352; KochPs 127; A ktorzykolwiek według tego práwidłá poſtępowáć będą/ pokoy nád nimi/ y miłośierdźie/ y nád Izraelem Bożym. WujNT Gal 6/16.

pokoj w kim [= w Bogu] (4): zá by twá milá duſſa pokoy w milym bodze nalazla OpecŻyw 160v; RejPosWstaw [1434]. Cf »pokoj mieć«.

pokoj w czym (2): żadna [rzecz] ludzkiému rodzáiowi nie ieſt zdrowſza/ potrzebnieyſza/ [...] iáko pokóy w Národzeniu odkupićielá Páná náſzégo Iezu Kryſtá/ ludźióm dobréy woléy przez Anyoły opowiedźiány SarnStat 4 [idem] 1086.

pokoj czyj [w tym: pron poss (15), G sb (4)] (19): WróbŻołt M; RejPs 69v; wchodząc wdom pozdrowcie i/ I będźieli onto dom godny niech náń idźie pokói waſz Niebędźieli zaś godny/ pokói waſz/ niech śię wroci do wás. MurzNT Matth 10/13; LubPs I3v marg; Leop Is 48/18; BibRadz Lev 7/29, Is 48/18, 53/5, Matth 10/13 [2 r.]; BudNT Luc 10/6; ReszPrz 93; Boże ktory mieyſce obrałeś ſobie/ w Ieruzalem mieśćie y ná Syonie. [...] Pokoy Izráelá dayże też widźieć/ áby twoiá chwałá mogłá mieyſce mieć. ArtKanc N13v; WujNT Matth 10/13 [2 r.], * 44, Luc 10/6; SkarKaz 609b.

pokoj czyj [= boży, tj. od Boga] [w tym: pron poss (41), ai poss (21), G sb i pron (8)] (70): OpecŻyw 96v, 177; FalZioł +2v; RejPs 106; Lecz ia więcey miły Pánie pokoy twoy miłuię/ [...] Bo w tym záſnie ciáło moie iuż vſpokoione LubPs B3v, I4, M, cc5; Leop Tob 13/18, Ier 16/5, Philipp 4/7; BibRadz Ier 16/5, Philipp 4/7; RejAp 85; áby ten wſzęchmogący Pan/ też tu sſtąpiwſzy do káżdego zgromádzenia náſzego/ [...] racżył zwiáſtowáć nam y dáć pokoy ſwoy á łáſkę ſwą Boſką ná duſzy y ná ciele. RejPos 114; Vpadek káżdego ktory opuſzcża pokoy Páńſki á radę iego. RejPos 335 marg, 15, 16, 115, 143v [3 r.], 145 (17); RejZwierc 132v [3 r.]; BudBib Ier 16/5, 20/10; CzechRozm 199v; ModrzBaz 67v [2 r.]; miłośierdzie/ pokoy/ y miłość Bogá Oycá y Páná náſzego Iezuſa Chryſtuſa/ niech ſię ſpełni nád námi. SkarŻyw 328; MWilkHist L; NiemObr 8 [2 r.]; ArtKanc H7, H16 v; Odpądź od nas złośliwego/ Nábaẃ pokoiu twoiego: Aby z twoią obroną/ Złe odeſzło inſzą ſtroną. LatHar 37, 45, 102; Pokoy Boży ieſt nieogárniony. WujNT Bbbbbb, 44, Ioann 14/27, s. 366, Philipp 4 arg, 7; SkarKaz 209a [2 r.]; SkarKazSej 664 [2 r.]. Cf »pokoj Chrystusow(y)«.

W połączeniach szeregowych (72): O uyerna duſſo uznay yſz przeſz maryą tobye zyuod przeſz oną myloſyerdzye przeſz nyą laſka pokoy y tobye chwała ma bycz dana PatKaz III 107; KromRozm I B3v; LubPs Tv marg; Aby Pan Bog [...]/ zgodę/ miłość/ pokoy/ y przyiazń pánom y ſlugom Bożym dał KrowObr 62v, A2, C, 160 [2 r.]; Leop Ier 16/5, 1.Tim 1/2; BibRadz Ier 16/5, Rom 14/17, 1.Tim 1/2, 2.Tim 2/22; ktory [anioł przepaści] záráźił y powietrze/ to ieſt pokoy/ prawdę/ y wierną náukę ná ziemi. RejAp 84v, 6v, 56v, 57v, 58v, 85 [2 r.] (10); RejPos 54, 84v, 115, 312v, 335; GrzegŚm 32; bo z wiárj będzieſz miał tháką opátrzność Páńſką/ beſpiecżność y pokoy/ że będzieſz iáko Anyoł Boży chodził ſobie záwżdy pod kroleſtwem iego RejZwierc 128, 132v, 141v; RejPosWstaw [1434]; BudBib Ier 16/5; BiałKaz M4; BudNT przedm a2, Rom 2/10, Eph 6/23, 2.Tim 2/22, Tit 1/4, Iudae 2; CzechRozm A2, 46v, 196, 197v, 202, 240v; głoſu Bożego/ głoſu pokoiu y Euángeliey/ y miłośći Chryſtuſowey vſłuchayćie. SkarJedn 366, 192, 269, 293, 324, 332; Toć ſą powiáda práwe świętá/ gdzie ieſt duſz zbáwienie/ pokoy/ zgodá: gdzie świeckiego żyćia przypráwy/ odpędzone ſą SkarŻyw 92, 328; ReszPrz 93; GrabowSet F2; LatHar +++, 489; WujNT Rom 2/10, 14/17, Gal 5/22, Epf 6/23, 1.Tim 1/2 (9); Vdręczenie y vćiſk czyniącemu źle/ á chwałá/ cześć y pokoy czyniącemu dobrze. SkarKaz 350a, 203a, 209b.

W przeciwstawieniach: »pokoj ... miecz (10), złe (a. złość) (4), niepokoj (3), roztyrk(i) (3), śmierć (2), uciśnienie (a. ucisk) (2), udręczenie (2), (w)zgorszenie (2), niezgoda, rozdzielenie, rozłączenie« (29): tedi ti przeſwyeiαſtwo ſwyαtego krziza [...] mili o mey dnſſi [!] miſly pokoya anyeucyſnyenya BierRaj 17v; KromRozm I C; KrowObr C4; Leop Ps 27/3, Ier 29/11; BibRadz Matth 10/34; RejPos 334; Bo Pan Bog nie ieſt przycżyną roſterkow/ ále pokoiu. WujJud 127; BudBib Ps 27/3, Ier 29/11; Mnimaćie żem pokoy przyſzedł dáć ná źiemię? Nie mowię wam/ ále miecż. BudNT Luc 12/51; Ia [Pan] cżynię światłość/ y ſtwarzam ćiemnośći: cżynię pokoy/ y ſtwarzam złe. CzechRozm 9; Gdyż [Jezus] nie przynioſł tego pokoiu: ále rádſzey niepokoy: iáko y ſam powiedział. CzechRozm 112, 112, 113 [2 r.], 263v, *v; SkarJedn 249; KochPs 186; NiemObr 8; Nie pokoy/ ále niezgodę przyſzedł Pan puśćić ná świát. WujNT Luc 12 arg, Matth 10 arg, 34, 44, Luc 12/51, Rom 8/6, 1.Cor 14/33; SkarKaz 350a.

W porównaniu (2): O byżeś był pilen porucżeńſtw moich: ſtałby ſie był iáko rzeká pokoy twoy/ á ſprawiedliwość twoiá iáko zakręty morſkie. Leop Is 48/18; BibRadz Is 48/18.

W funkcji pozdrowienia lub błogosławieństwa (zwykle jako równoważnik zdania lub w zdaniu z formą czasownika „być”) [w tym: komu (91) – tobie, wam (69), z kim (5) – z tobą, z wami (4), na kogo (1); łaska (i miłosierdzie a. miłość) i pokoj od Boga Ojca i Pana naszego Jezusa Chrystusa (i od anjołow) itd. (33); chwała (bądź) Bogu na wysokości(-ach) a pokoj ludziom na ziemi itp. (16); łaska i pokoj (29)] (125): Aniol iaſny k paſtyrzom cżuiącym premowil [...] chwála na wyſokoſcij/ a pokoy dobré wolé/ ziemſkié pokornoſcij. OpecŻyw 17, 10v, 169, [170] [2 r.], [170]v, 172v, 173v; HistJóz D; MurzNT 43v marg, Luc 19/38; KrowObr A2, 103, 219v; Niechay będzie bráćiey moiey/ y tobie pokoj/ y domowi twemu pokoj/ y wſzyſtkiem rzecżam kthore kolwiek maſz pokoy niechay będzie Leop 1.Reg 25/6, 1.Esdr 5/7, Tob 12/17, Dan 10/19, 2.Mach 1/1, Gal 1/3, 1.Thess 1/2, 1.Tim 1/2; Nábuchodonozor krol Bábilońſki wſzytkiemu ludowi/ narodom/ y ludźiam ięzykow roznych/ ktorzy iedno mieſzkáią po wſzey ziemi/ pokoy wam wſzem niech będźie obfity. BibRadz Dan 3/31; Tymotheuſzowi właſnemu ſynowi w wierze/ łaſká niech tobie będźie/ miłośierdźie/ pokoy od Bogá Oycá náſzego/ y od Iezuſá Kryſtuſá Páná náſzego. BibRadz 1.Tim 1/2, Iudic 6/23, Dan 10/19, 1.Par 12/18, Luc 24/36, 1.Thess 1/1, 1.Petr 1/2; My Alexánder [...] pan świátá [...] Oświeconemu pokoleniu Słowieńſkiemu á ięzyku ich/ miłość/ pokoy/ záchowánie y pozdrowienie od nas y náſzych namiáſtkow BielKron 337, 17v; GrzegRóżn C3v; IAn ſwięty Koſciołom ktore ſą w Aziey. Láſká wam y pokoy od tego ktory ieſth/ y ktory był/ y ktory przyść ma RejAp 6; vkazáłá ſie przy onym Anyele wielka wyelkość rycerſthwá niebieſkiego [...] ſpyewáiąc/ Chwałá bądź ná wyſokośći Pánu Bogu/ á ná zyemi pokoy/ w ludzyoch dobra wola. RejPos 18, 19v, 113v, 114 [2 r.], 115, 117v [2 r.], 118; BudBib Iudic 19/20, 1.Par 12/18 [3 r.]; BudNT przedm b4v [2 r.], Luc 2/14, Rom 2/10, 1.Cor 1/3, Gal 6/18[16] (10); CzechRozm 46, 199v; SkarŻyw 173, 363; (did) Y poydą [Maryje] od grobu/ á Iezus záſzedſzy im rzecże. (–) Pokoy wam me miłe pánie Dawam wam ſwe pozdrowienie. MWilkHist H4v, K3v, K4v, Lv [2 r.], L2v; Bo Kśiądz mowi pax tecum, gdy kogo bierzmuie: mowi mu pokoy z tobą/ á wżdy policżkuie. CzechEp 363; niebieſkie rzeſze/ Z niewymownym weſelem weſpoł zebrawſzy ſię/ Páná Bogá chwalili/ A ták głosem mowili: Bądźże wiecżna chwałá/ Bogu ná wyſokośći/ Ludźiom w źiemſkiey niſkośći/ pokoy, dobra wola. ArtKanc C9v, Cv, C7; GrabowSet F3v; LatHar 86, 530; pocżęłá wſzytká wielkość ludu sſtępuiącego weſeląc się chwalić Bogá [...]: mowiąc; Błogoſłáwiony krol ktory idźie w imię Páńſkie: Pokoy ná niebie/ á chwałá ná wyſokośći. WujNT Luc 19/38; PIotr Apoſtoł [...]/ wybránym przychodniom roſproſzonym po Ponćie/ Gáláciey [...]: Láſká y pokoy niech ſię wam rozmnoży. WujNT 1.Petr 1/2, przedm 19 [5 r.], Matth 10 arg, Luc 2/14, s. 200 [3 r.], Luc 24/35 (40); SiebRozmyśl F4v; SkarKaz )(2, 607b. Cf »pokoj temu domowi«.

Tłumaczenie pierwotnej nazwy Jerozolimy „Szalem” [Ps 75/3 i w nawiązaniach do tego miejsca] (4): I ſtháło ſie wpokoiu mieſce iego [Boga]: á mieſſkánie iego w Syonie. Leop Ps 75/3; WujJud 219; LatHar 314, 655.

Frazy: »(niechaj będzie) pokoj temu (a. twemu) domowi« = pax domui huic Vulg, PolAnt; sit pax domui tuae Vulg (7): Pokoi wám/ pokói tęmu domowi w żydoſtwie żwyczainé pozdráwianiá MurzNT 43v marg; Leop 1.Reg 25/6; A do ktorego domu wnidziećie/ pierwey mowćie. Pokoy domowi temu. BudNT Luc 10/5, przedm b3; WujNT przedm 13, Matth 10/12, Luc 10/5.

»idź(że) (idzi(ż)), jedź w pokoju; idź (idzi(ż)), jedź z pokojem« = vade in pace Vulg, PolAnt; ascende in pace PolAnt; in pace Vulg (25:1;8:1): OpecŻyw 46v, 78; SeklWyzn d2; Corko/ wiárá twoiá tá ćiebie zdrową vcżyniłá: Idź wpokoiu/ y bądź zdrowá od choroby twoiey. Leop Mar 5/34, 1.Reg 20/22, Luc 7/49; BibRadz 1.Reg 1/17, 25/35; wziąwſzy od niey dáry rzekł/ idziſz ſpokoiem/ vcżćiłem dziś oſobę twoię. BielKron 67, 29, 71v, 72, 74, [852], 160v; Przeto iżeś prawdę powiedział/ á niewinneś wybáwił/ wypuſzcżam ćie od śmierći wolnego/ idźi w pokoiu HistRzym 86v, 53, 99; RejPos 255, 257, 308, 308v, 309v; BudBib Gen 44/17, 4.Reg 5/19, Iudith 8/23; Y tobie też niech da Pan dobrą noc/ idźże iuż w pokoiu/ á Pan niechay będzie z tobą. CzechRozm 10v, 21, 176, 204v; WujNT Mar 5/34, Luc 7/50, 8/48, Act 16/36, Iac 2/16.

»niech(aj) [kto, co (= kości [czyje])] odpoczywa (a. odpoczną) w pokoju« (2): Niedármoć Mſzą żáłobną Kápłan onim zámyka/ Requieſcat in pace, iákoby przykázuiąc rzekł/ niechay ten vmárły odpoczywa w pokoiu OrzRozm M3; Zoſtań/ zoſtań/ á kośći tu oycá twego/ Niech odpocżną w pokoiu s ſtáránia moiego. PudłDydo B4v.

Zwroty: »pokoj czynić (a. uczynić), sprawić (a. sprawować), czyniący; czynienie pokoju« [w tym: komu (10), z kim (1)] = pacem facere Vulg, PolAnt; requiescere facere PolAnt; pacificum esse Modrz; pacificus Vulg [szyk zmienny] (22:6:6;1): RejKup ee2; LubPs B3v marg, Q4, Tv; Leop Ier 33/9, Eph 2/15, Iac 3/18; BibRadz Iob 34/29; RejPos 16, 19v, 20v [3 r.], 55; Iż to ſą błogoſłáwieni ktorzy ſą ſkromni á ſpokoyni [...]. A łáćińſkim ięzykiem zową ie pacifici, id eſt pacem facientes, tho ieſt pokoy cżyniący ná ziemi. RejZwierc 141; BudNT Eph 2/15; ktory [Chrystus] z onych dwu narodow miedzy ſobą roznych y nieſpokoynych/ iedno vcżynił/ y pokoy ſpráwił. CzechRozm 78v, 9, 92, 234v; ModrzBaz 67; SkarJedn 312; CzechEp 43; Dobrą wolą Bog ma ku nam/ pokoy wiecżny vcżynił ſam/ nieprzyiaćioły potłumił. ArtKanc I5; LatHar +++v, 98, 264, 584, 599; WujNT Matth 5/9, s. 44 marg, Eph 2/15, Iac 3/18, Bbbbbb, Bbbbbbv.

»pokoj da(wa)ć (a. podawać, a. oddawać), dawający; pokoj dany« = dare pacem PolAnt, Modrz, Vulg; facere pacem Vulg [szyk zmienny] (36:1;1): Day pokoy myli panye czaſow naſſich bo gyne nyemami ktobi walczil zanamy yedno ti boże naſſ BierRaj 21; OpecŻyw 17v, 96v; TarDuch E2v; RejKup y3v; LubPs R4; KrowObr 62v, 160, 181; Leop 2.Mach 1/4; BibRadz 2.Thess 3/16; OrzQuin G2; RejPos 114, 143v, 145, 333v, 334; BudNT Luc 12/51; ModrzBaz 67v [2 r.]; Bo gdy kto pokoiu od Páná Bogá dánego/ ná kośćielną ſłuſzbę iego/ nabożeńſtwo/ karánie ćiáłá ſwego [...] nie vżywa: náſtępuie ſwawola/ y ćiáło/ á roſkoſzy iego opánuią duſzę SkarŻyw 558; MWilkHist L; NiemObr 8; ArtKanc H7, H16v; Báránku Boży ktory zgładzaſz grzechy świátá wſzytkiego/ rácż nam dáć pokoy. LatHar 102, 102, 631; Pokoy zoſtáwuię wam/ pokoy moy dáię wam WujNT Ioann 14/27 [przekład tego samego tekstu OpecŻyw 96v, RejPos 143v, 333v, ModrzBaz 67v, MWilkHist, NiemObr, SkarKaz, SkarKazSej 664], s. 44, Luc 12/51, s. 249, 366, 2.Thess 3/16, s. 841; SkarKaz 209a; Pobudował mocne miáſtá/ bo zá czáſow iego woyny nie powſtawáły/ gdy P. Bog pokoy dawał. SkarKazSej 666b, 664.

»pokoj gwałcić« [szyk zmienny] (2): RejPos 338v; Pokoy moy dáię wam [Ioann 14/27].) Ten pokoy haeretykowie gwałcą y tárgáią hániebnymi odſzczepieńſtwy ſwemi. WujNT 366.

»pokoj mieć« [w tym: w kogo (2), ku komu (1), z kim (2), w kim (2) (zawsze o Bogu)] = pacem habere PolAnt, Vulg [szyk zmienny] (13):KromRozm I C; Tym [lege: Ty-m] wám rzeczy mowił/ abyście wemnie pokói mieli MurzNT Ioann 16/33; LubPs ccv; KrowObr 58v, 59; BiałKat 96; NiemObr 69; BEdąc tedy z wiáry vſpráwiedliwieni/ pokoy v Bogá mieymy przez Páná náſzego Ieſuſá Chriſtuſá WujNT Rom 5/11 [przekład tego samego tekstu KrowObr 58v, BiałKat, NiemObr], Ioann 16/33, s. 540 [3 r.]; SkarKaz 209a.

»miłować pokoj; kochać się w pokoju; miłośnik pokoju« [szyk zmienny] (3;1;2): żeś ty ieſt Bog ktory ſie kochaſz w pokoiu RejPs 52v; LubPs B3v; KarnNap Dv; vcży nas [...] CHRISTVS IESVS, powiedáiąc/ że oni ſą błogosłáwieni ktorzi pokoy cżynią: to ieſt/ ktorzi ſámi miłuiąc pokoy [pacem amantes]/ y miedzy drugiemi ſtáráią ſie o pokoy. ModrzBaz 67; LatHar 622, 631.

»opowiedać (a. (prze)powiedać, a. opowiedzieć), zwiastować, opowiedający (a. przepowiedający), objawić, prorokować pokoj; pokoj opowiedziany« [w tym: komu (19)] = adnuntiare (annuntiare) a. evangelizare pacem Vulg, PolAnt; loqui a. vaticinari pacem Vulg; pax denuntiata JanStat [szyk zmienny] (21:4:2:1:1;2): WróbŻołt 121/8; KrowObr 5; Leop Ier 28/9, Rom 10/15, Eph 2/17 [2 r.]; BibRadz Esth 9/30; RejAp 6v [3 r.]; RejPos 25v, 84v, 114, 115, 123, 189, 305v; BudBib Esth 9/30; ſłowo zeſłał Bog ſinom Iſráelſkim/ opowiádáiąc pokoy przez Iezu Chryſtá. BiałKaz E4v; A przyſzedſzy zwiaſtował wam [Chrystus] pokoy/ ktorzy (marg) byliśćie. (–) dáleko/ y ktorzy bliſko. BudNT Eph 2/17, Act 10/37[36]; SkarJedn 266, 322; ArtKanc B3; Tám [w stajence betlejemskiej] go w nocnych ćiemnośćiách Anyeli chwalili/ Noc oświećiwſzy/ pokoy ludźiom obiáwili. LatHar 517; WujNT Act 10/36, Rom 10/15, Eph 2/17 [2 r.]; SarnStat 4, 1086.

»pokoj przynosić (a. przynieść), przynoszący« [w tym: komu (2), u kogo (= u Boga) (1)] [szyk zmienny] (6:1): RejPos 197v; CzechRozm 112; SkarJedn 322 [2 r.]; SkarŻyw 599; NiemObr 9; Bo przynośi [Chrystus] boiáźliwym prawdźiwy pokoy: wątpliwym pewność zmartwychwſtánia ſwego [...] poniżonym y od świátá wzgardzonym wielkie vrzędy SkarKaz 203a.

»pokoj targać« [szyk zmienny] (5): Haeretykowie pokoy on Chriſtuſow y kośćiołá iego/ niezbożnie tárgáią WujNT 44, 44, 366 [2 r.], Yyyyy4v.

»użyczyć pokoju(-a), pokuj« [szyk zmienny] (4:1): OpecŻyw 177; Niechać obroći Pán twarz ſwą kthobie/ á vżycży pokuy [det tibi pacem]. Leop Num 6/26; CzechRozm 199v; LatHar 42, 87.

»pokoj zacho(wy)wać« [w tym: z kim (= z Bogiem) (1)] (2): BibRadz II 90d marg; ále pokoy z Bogiem záchowaymy/ trwáiąc w ſpráwiedliwośći raz przyiętey. WujNT 540.

»zacho(wy)wać (a. chować) [kogo] w pokoju« [szyk zmienny] (11): ále ty moy pánie zdobrotliwoſći twoiey rácz wpokoiu záchowáć mnie/ ábych ia niwczem niemiał przyczyny omieſzkáć przykazánia twego. RejPs 181v; LubPs E4 marg, O, P2v marg, R4v marg, Tv, cc6v; RejPos 34v, 58; KarnNap G2v; CzechEp 84.

»w pokoju zachowywać się« (2): Bo ſtąd idąc do Oycá/ [...] nam w vpominku ten pokoy zoſtáwił/ Bychmy ſie w tym pokoiu tu záchowywáli RejWiz 192v; RejPos 334v.

»w pokoju żyć« (3): Ktore [słowa Sybilli] krolá známionuią/ Ná ſwiát go przyść obiecuią. Ktory w pokoiu będzye żył/ Wſzytkiemu ſwiátu będzye mił. BielKron 133v; RejAp 189; SkarŻyw 41.

Wyrażenia: »anjoł pokoju(-a)« (4): Aniolowie pokoia wiécżnégo/ będą gorzko plakatz cżaſu męki pana ſwégo. OpecŻyw 151; RejAp 84v marg, Dd; prożno będą [kaplani] wzywáć Anyołow pokoiu/ áby nam otworzyli wrotá rayſkiey roſkoſzy. SkarKaz 382b.

»(Pan) Bog, Pan pokoju(-a)« [określenie Boga] = Deus a. Dominus pacis PolAnt, Vulg (20:4): Pokoy myeyćye/ á Bog pokoyá y miłoſći będźye ſwámi. KromRozm I C, C; iż nie Sol áni wodá/ poſwiąca ludzi/ ále tylko ſam Pan Bog pokoiu. KrowObr 74, 74; BibRadz Iudic 6/24, Philipp 4/9, 2.Thess 3/16[17]; WujJud 5; SkarJedn 329; ReszPrz 93; ReszList 178, 179; LatHar 56; A ſam Pan pokoiu niech wam da pokoy wieczny ná wſzelkim mieyfcu WujNT 2.Thess 3/16, Rom 15/33, 16/20, 1.Cor 14/33, 2.Cor 13/11, Philipp 4/9 (10); SkarKaz 85a.

»pokoj Chrystusow(y), Jezusa Chrystusa« = pax Christi Vulg [szyk 11:1] (11:1): ná ſrogie więzienie od Moſkiewſkiego poſadzony/ o to/ iż iedność y pokoy Chryſtuſow który oni kácerſtwem zwáli przynośił y opowiedał SkarJedn 322, 268, 322, 324; LatHar 73; WujNT 44, Ioann 14 arg, s. 366 marg, Col 3/15, Yyyyy4v; Mieymy pokoy Chryſtuſow z Bogiem/ z bliźnim/ y ſámi z ſobą SkarKaz 209a. Cf »danie pokoju Chrystusowego«.

»danie pokoju Chrystusowego« = pożegnanie chrześcijańskie (1): Zwierzchność Papieżowi mocą wielkiego Synodu wyznali/ y przy ſwoim Ceſárzu y w pocáłowániu/ y ſpolnym obłápieniu y wdániu pokoiu Chryſtuſowego z wielkim ſię weſelim roziácháli. SkarJedn 337.

»pokoj dobry« (3): BRáćiey ktorzy ſą w Egiptćie żydom/ pozdrowienie wſkázuią bráćia kthorzy ſą w Ieruzálem Zydowie/ [...] pokoy dobri [pacem bonam]. Leop 2.Mach 1/1; WujNT 249 marg, Bbbbbbv.

»pokoj duchowny (a. duszny)« (4): LubPs R4; Może to komu być dźiwno/ dla cżego Ewánielium Páná Chriſtuſowe/ ktore pokoy duchowny y wiecżny ludźiom przynośi/ ná świećie zá ſobą tákie rozruchy y niepokoie ćiągnie? NiemObr 9; LatHar 413; WujNT 44.

»pokoj ewanjelicki (a. ewanjeliski) [= ewangeliczny]« [szyk 1:1] (2): CzechRozm 240v; A do ktoregokolwiek miáſtá ábo wśi wnidźiećie/ wywiáduyćie ſię kto w niey ieſt godźien (marg) rozumiey Ewángelickiego pokoiu. Luk. 10.8 ſyn pokoiu. (–) y támże mieſzkayćie WujNT Matth 10/11.

»krol pokoju« [tłumaczenie imienia Melchizedech] (4): KrowObr 180v [2 r.], Ss4; ABowiem ten Melchiſedech/ krol Sálemſki/ kápłan Bogá nawyżſzego/ [...] ktory naprzod wykłáda ſię krol ſpráwiedliwośći: potym też y krol Sálemá/ to ieſt/ krol pokoiu [rex pacis]. [...] trwa kápłanem ná wieki. WujNT Hebr 7/2.

»książę, krol pokoju« [określenie Chrystusa] = princeps pacis Vulg, PolAnt [szyk 22:1] (21:2): TarDuch D2; KrowObr 181; Leop Is 9/6; Iáko go też Izáiaſz dziwnemi zowie przezwiſki/ Dziwny/ Rádny/ Mocny/ Bog wiecżny/ Kſiążę pokoiu/ Ocyec przyſzłego wieku. Co ſie wſzytko záwárło w tym ſwiętym imieniu IEZVS/ to ieſt/ Zbáwiciel. RejPos 33v [przekład i nawiązania do Is 9/6: Leop, BudBib, CzechRozm, LatHar 553]; thego Krolá á thego Páná kroleſtwo iuż ná wieki wiecżne trwa/ y thrwáć będzye. Bo on ieſt Krolem ſpráwiedliwośći/ pokory/ ćirpliwośći/ pokoiu. RejPos 312v, 15, 16, 17 [5 r.], 33v, 34v (15); BudBib Is 9/6; CzechRozm 142, 179; LatHar 221, 553.

»pokoj łaskawy« (1): miey łáſkáwą bácznóſć ná twoie wierne/ [...] á rozmnożywſſy pokoy łáſkáwy miedzy niemi ſprzećiwnikom ich y ſwoiem racz według ich záſlugi zápłáćić. RejPs 193.

»mąż pokoju« = homo pacificus PolAnt (2): Oto ſyn ſpłodzony tobie/ ten będzie mąż ſpokoyny (marg) wł: pokoiu (–)/ y vſpokoię iy ode wſzech nieprzyiaćioł iego w około/ Bo Solomon będzie imię iego/ á (też) pokoy y beſpiecżność dam we dni iego. BudBib 1.Par 22/9, Ier 20/10.

»pokoj niebieski« (1): tám ná nie [Greków] z głowy Aaronowey/ to ieſt naywyżſzego kápłaná on wonny oleiek łáſki y miłośierdzia Bożego/ y pokoiu niebieſkiego wylany ieſt. SkarJedn 293.

»nieprzyjaciel pokoju« (1): RAcż Pánie BOże [...] przyiąć prośby y ofiáry/ ktore [...] zá dobre zdrowie [...] Krolá náſzego N. oddáie: [...] áby odniozſzy z nieprzyiaćioł pokoiu wſzelkiego znácżne zwyćięſtwo/ przyſtoynie máieſtatowi twemu ſłużyć mogło Chrześćijáńſkie beſpiecżeńſtwo. LatHar 626.

»pozdrowienie pokoju« (1): Do ktoregokolwiek domu wnidźiećie (odpráwiwſzy pozdrowienie pokoiu) tám mieſzkayćie PowodPr 22.

»prawdziwy pokoj« [szyk 4:2] (6): LubPs Q4; Ten Kryſtus ieſt prawdziwy Krol Salem/ tho ieſt/ prawdziwy pokoy duſzam náſzym dawáiący KrowObr 181; OrzQuin G2; CzechRozm 113v; LatHar 631; SkarKaz 203a.

»przymierze pokoju« = foedus pacis Vulg; pactum pacis PolAnt (3): Dawid ſlugá moy Kxiążęćiem ich [połączonych plemion izraelskich] na wieki. Y vcżynię ſnimi przymierze pokoiu Leop Ez 37/26; BibRadz Ez 34/25, 37/26.

»słowo pokoju« = pozdrowienie (1): Iezu ktorys do zgromadzonych apoſtołow przez zamknione drżwi wſzedłſzi w poſrzodku gich ſtanął. [...] ktoris po ſlowie pokoiu aby zwolennikow wątpienie vpokogił thwoies gim rany ku dotykaniu dał. ſmi⟨łuj⟩ ſie n⟨ad nami⟩. TarDuch C8.

»sprawca, wynaleźca pokoju« [określenie Boga] = auctor a. opifex pacis, sedatio JanStat (7:1): O Boże/ ſprawco y miłośniku pokoiu/ [...] rácż obronić ſługi twe [...] od wſzelkich nieprzyiaćielſkich naiázdow LatHar 622; WujNT Bbbbbb; áby naiwysſzy ſprawcá pokoiu dał obfitſzé vmocnienié pokoiowi poſtánowionému. SarnStat 1097, 4, 110, 424, 1067 [2 r.].

»pokoj święty« [szyk 6:1] (7): LubPs O; RejAp 189; RejPos 115, 145v; (did) Iezus. (–) Ia też was wtore pozdrawiam Pokoy święty moy wam dawam. MWilkHist L; GrochKal 17; Rácż nas nápełnić łáſki twoiey/ opátrz nas pokoiem świętym LatHar 276.

»wdzięczny pokoj« [szyk 3:2] (5): LubPs Tv, cc3v, cc5; RejAp 189; O iáki to wdźięczny pokoy/ Bogá mieć ná ſię łáſkáwego y wſzytko dobre od niego bráć SkarKaz 209a.

»widzenie pokoju« [określenie Chrystusa] (1): Witay Pánie IEzu Chryſte/ [...] widzenie pokoiu/ boſtwo zupełne LatHar 221.

»pokoj wieczny (a. wiecznie trwający, a. wiekuisty)« = pax sempitema Vulg [szyk 9:5] (14): OpecŻyw 151; RejPs 42; RejKup ee2; oglądaſz ſynow twoich práwnuki y ſyny/ Y on pokoy nád Izráel tu wyecżnye trwáyący/ W ktorym záwżdy záchowywa lud ſobye wyerzący/ Ten ták możny [...] Pan Bog. LubPs cc6v; KrowObr 181; RejPos 25v, 33v, 55; Bowiem wielce tego ten wielki Krol prágnie/ áby [...] pokoy ſię ná ziemi wiecżny/ y docżeśni rozmnożył. SkarJedn 376; NiemObr 9; ArtKanc A16, I5; LatHar 413; WujNT 2.Thess 3/16.

»wielki pokoj« = pax multa Vulg, PolAnt [szyk 4:3] (7): WróbŻołt 118/165; RejPs 111; LubPs ccv; RejPos 55v; BudBib Ps 118/165; SkarJedn 249; Pokoy wielki miłoſnikom praw twych/ á zgorſzenié Zadné. KochPs 186.

»(z)burzyciel pokoju« (2): Słyſzeliſmy theż co nam známionował koń ćiſáwy/ y ná nim z oſtrym miecżem ſiedzący/ kthory z dopuſzcżenia Páńſkiego podnośił pokoy ná ziemi/ to ieſt/ fáłſzerz á wywroćcá onego ſłowá prawdziwego Páńſkiego/ á zburzyciel wſzelkiey łáſki/ miłośći/ y pokoiu ná ziemi. RejAp 58v, 101v.

Zestawienie: »ofiara za pokoj« = ofiara biesiadna, którą składano przez częściowe spalenie zabitego zwierzęcia, pozostała zaś część była spożywana przez kapłanów i ofiarującego, co podkreślało wspólnotę Izraelitów z Bogiem; pacifica, sacrificium pacificorum, victima pacifica PolAnt (4): BibRadz Lev 7/29, Num 15/8, 1.Reg 11/15; Trzecia ofiárá byłá [u Żydów] ktorą zwano Hoſtia pacifica/ to ieſt/ ſpokoyna álbo zá pokoy/ ktorą cżyniono cżyniąc dzyęki/ álbo zá zdrowie álbo zá ſzcżęſcie BielKron 38v.
Szeregi: »pokoj i bezpieczeństwo« (1): A poſłałá [Ester] liſty do wſzytkich Zydow [...]/ opowiedáiąc im pokoy y beſpiecżeńſtwo [misit liter as ... verbis pacis, et veritatis]. BibRadz Esth 9/30. [Ponadto w połączeniu szeregowym 1 r.]

»pokoj i błogosławieństwo« (1): iż ſie sſtánie pokoy y błogoſłáwieńſtwo/ nie tylko nád ſámym/ nędznym cżłowiecżeńſtwem twoim/ ále y nád domem y nád potomſtwem twoim RejPos 352. [Ponadto w połączeniach szeregowych 4 r.]

»pokoj i (a) jedność« [szyk 3:1] (4): KromRozm I G3v; WujJud 5; y to poſelſtwo Chryſtuſowe/ o pokoiu y o iednośći/ nam teſtámentem Páná náſzego oddáney/ [...] ſpráwuiem SkarJedn A4v, 322. [Ponadto w połączeniach szeregowych 7 r.]

»pokoj i (a) łaska; pokoj z łaską« [szyk 7:4] (43;1): iże Iezus Kryſtus [...] przyſzedł ná świát gładząc grzechy ludzkie/ áby nam pokoy y łáſkę v Oycá ziednał BibRadz *6v; GrzegRóżn D3; RejAp 6v [3 r.]; RejPos 114; Pobożnemu cżytelnikowi Symon Budny tych kśiąg tłumácż łáſki y pokoiu od Boga oycá naſzego y Pana Iezuſa Chriſta żąda. BudBib b; LatHar 79; WujNT 841 [2 r.]; SkarKaz 209b. Cf W funkcji pozdrowienia. [Ponadto w połączeniach szeregowych 11 r.]

»pokoj i (a) miłosierdzie« = pax et misericordia PolAnt, Vulg (4): KrowObr 138; RejPos 197v; A ktorzykolwiek tem práwidłem poſtępuią/ pokoy ná nie y miłośierdzie BudNT Gal 6/16[18]; WujNT Gal 6/16. [Ponadto w połączeniach szeregowych 16 r.]

»pokoj i miłość« = pax et amor Modrz; pax et dilectio Vulg (9): KromRozm I C; KuczbKat 160 [3 r.]; KarnNap G2v; ModrzBaz 67v; PAnie BOże/ miłoſniku y ſtrożu pokoiu y miłośći/ day wſzytkim nieprzyiaćiołom náſzym prawdźiwy pokoy y miłość LatHar 631; WujNT 2.Cor 13/11. [Ponadto w połączeniach szeregowych 25 r.]

»mir i pokoj« (1): Iuż ſie żaden piekłá nieboy Bo wam przez mię mir y pokoy. MWilkHist F2.

»pokoj a (i) pociecha« [szyk 1:1] (2): docżeká tego iż ogląda potomki ſynow ſwoich w wielkiey poćieſſe/ á wthakiem pokoiu iako był niegdy pan bog ſynom Iſráelſkiem obiecáł. RejPs 195v; Leop Is 57 arg. [Ponadto w połączeniu szeregowym 1 r.]

»pokoj i (a) prawda« = pax et veritas Vulg, PolAnt [szyk 8:1] (9): LubPs R4; Niechaż będzie pokoy y prawdá zá dni moich. Leop 4.Reg 20/19, Ier 33/6; BibRadz I 273c marg, Ier 33/6; BielKron 90; RejPos 123, 189; BudBib I 276d marg. [Ponadto w połączeniach szeregowych 7 r.]

»pokoj a (i) przymierze« (3): gdyż nam [...] v Bogá Oyczá ſwego zyednał wiecżny pokoy á wiecżne przymierze RejPos 33v, 55, 100. [Ponadto w połączeniach szeregowych 2 r.]

»radość i pokoj« = gaudium et pax PolAnt, Vulg (2): BudNT Rom 15/13; A Bog nádźieie niech was nápełni wſzelákiey rádośći y pokoiu w wierzeniu WujNT Rom 15/13. [Ponadto w połączeniach szeregowych 3 r.]

»pokoj (a. obfitość pokoja) a (i) sprawiedliwość; pokoj z sprawiedliwością« = pax et iustitia Vulg, PolAnt [szyk 9:8] (16;1): RejPs 126v; LubPs I3v marg, Tv; Bądź ſtały ná drodze Páńſkiey/ [...] á niech zá tobą idzie słowo pokoiu y ſpráwiedliwośći Leop Eccli 5/12, Ps 84/11, Is 48/18; BibRadz Is 48/18, II 90d marg; RejPos 17, 53v; KochPs 104; LatHar 399; WysKaz 21, 22, 23; Was P. Bog podnioſł ná wyſokie vrzędy: [...] ábyśćie nam ſpráwiedliwość y pokoy ktory od P. Bogá bierzećie/ ſpuſzczáli. SkarKazSej 665b, 665b. [Ponadto w połączeniach szeregowych 15 r.]

»pokoj i szczęście (a. szczęśliwość)« [szyk 1:1] (2): NiemObr 9; Co ná świećie chybá błąd? kłopoty? márnośći? Imię tylko Pokoiu ſnadź y Szczęśliwośći. SzarzRyt C3v.

»pokoj i wesele« (2): KrowObr 59; Opiſuie [...] pokoy y weſele w nádziei/ y w ſámych vćiſkách. WujNT Rom 5 arg. [Ponadto w połączeniach szeregowych 10 r.]

»pokoj, (i) zbawienie (a. wybawienie)« (2): Przes Pánnę Matkę/ niechay wam da Pan Bog/ pokoy y zbáwienie. KrowObr 160; RejPos 298v. [Ponadto w połączeniach szeregowych 5 r.]

»zdrowie i pokoj« (1): rácż nam miłośćiwie vżycżyć zdrowia y pokoiu LatHar 87.

»zgoda a pokoj« (1): ten ktory ná niebie cżyni zgodę á pokoy ná ziemi/ ludziom dobre woley/ wielce pożądáne ziednocżenie Ormian [...] ſpráwił. SkarJedn 312. [Ponadto w połączeniach szeregowych 7 r.]

»żywot i pokoj« (2): CzechRozm 263v; Bo mądrość ćieleſna/ ieſt ſmierć: á mądrość duchowna/ żywot y pokoy [vita et pax]. WujNT Rom 8/6 [przekład tego samego tekstu CzechRozm]. [Ponadto w połączeniach szeregowych 2 r.]

Wyrażenie przyimkowe: »w pokoju« = in pace Vulg (59): OpecŻyw 190; Odkupi w pokoiu duſzę moię od tych ktorzy ſie przybliżaią ku mnie TarDuch A5; WróbŻołt 28/11; przydał [Bóg] mocy ludowi ſwoiemu y vbłogoſláwił go ſobie w wiecznem pokoiu. RejPs 42, 111, 195v; Ktory [Syn Boży] ſtapył zwyſokoſczy A zaplaczył naſze złoſczy. Kto wto dupha a dziekuie Wpokoiu ſercze ſprawuie. RejKup d2; Leop Iac 3/18; BibRadz Eccli 44/23; BielKron 90v; RejPos 334v; BudBib Eccli 44/23; ArtKanc P19; GrabowSet H; LatHar 68; WujNT Iac 3/18, 2.Petr 3/14. Cf »idź w pokoiu«, »w pokoju zachowywać (się)«, »w pokoju żyć«.

Personifikacja (3): (nagł) NA DRVGIE OBRAZY: (–) [...] Pokóy iedźie piáſtuiąc bogáctwo ná łónie KochMRot Cv, Cv, C2.

W przen (45): OpecŻyw 12v, 97; ktora [Maryja] nyebu dala chwalą zyemy boga y pokoy roſzlala PatKaz III 96v; w mocy iego [Pana] ſą wſſytki namożnieyſſe záſtępy á nam ſtoi zá namocnieyſſą twierć pokoiu náſſego. RejPs 69v, 126v; KromRozm I B4v; aby [...] naprowadźił nogi naſze na drogę pokoiu. MurzNT Luc 1/79 [przekład tego samego tekstu OpecŻyw, BibRadz, RejPos (2), LatHar (2), WujNT]; LubPs D2; Kto wierzy w ćię naydzie ſkárby pokoiá KrowObr 152v; Miłoſierdzie y prawdá potkáli ſie: ſpráwiedliwość á pokoy cáłowáły ſie. Leop Ps 84/11 [przekład tego samego tekstu RejPs 126v, GrochKal, WysKaz], Iac 3/18; Nogi ich ſą prędkie ku rozlaniu krwie. Spuſtoſzenie y vtrapienie ieſt ná drogách ich. A drogi pokoiu nie poználi. BibRadz Rom 3/18, Prov 3/17, Luc 1/75[79]; Przeto téż w ſłużbie Bożéy/ Klucznik y Száfarz prawdźiwégo pokoiá/ ad filios pacis ták mówi: Pax vobis. OrzQuin G2; RejPos 16, 296v; RejPosWstaw [1434]; BudNT Luc 10/6; SkarJedn 293; Góry (da pan bóg) pokóy roſpłodzą/ A ſpráwiedliwość pagórki zrodzą KochPs 104; GrochKal 17; Wzgárdźił mnie pokoy wſzeláki: Bo Bog/ iák płoćiennik wątek/ Odćiął poćiech moich ſzcżątek. GrabowSet G4v, N3v; Rácż mię gośćińcem pokoiu twego Boſkiego prowádźić. LatHar 45, 46, 398; PRoſzę was tedy [...]/ ábyśćie żyli [...] znoſząc ieden drugiego w miłośći/ ſtáráiąc ſię ábyśćie záchowali iedność duchá w związce pokoiu [in vinculo pacis]. WujNT Eph 4/3 [przekład tego samego tekstu KromRozm I, RejPosWstaw, SkarKazSej 671b]; A owoc ſpráwiedliwośći/ w pokoiu bywa śiany WujNT Iac 3/18, Luc 1/79, 10/6, Rom 3/17; WysKaz 21, 22, 23; Przywodźić was ma do zgody ten łáncuch pokoiu/ ktorym was Chryſtus IEZVS do iednośći związał. SkarKazSej 671a, 665b, 671b.
Wyrażenie: hebr. »syn pokoju« = człowiek, który miłuje pokój, ſilius pacis PolAnt, Vulg (7): WujJud 219 [2 r.], Nn3; WujJudConf 219; BudNT Luc 10/6; Do ktoregokolwiek domu wnidźiećie/ naprzod mowćie; Pokoy temu domowi. A ieſliby tám był ſyn pokoiu (marg) kto godny pokoiu. Hebraiſm. (–)/ odpoczynie ná nim pokoy wáſz: á ieſli nie/ wroći ſię do was. WujNT Luc 10/6, s. 41 marg.
Przen: Ktoś dający pokój (Bóg i Maryja) (15):

pokoj czego (1): Bog będzie ćię názywał onym imieniem ná wieki/ Pokoiem ſpráwiedliwośći y chwáłą pobożnośći [pax iustitiae et gloria pietatis]. BibRadz Bar 5/4.

pokoj komu (1): proźbá iżbi ſie ſam [Pan] racżił w tym zaburzeniu sſtáć pokoiem ſwoim miłoſnikom. LubPs O5 marg.

pokoj czyj [w tym: pron poss (8), G sb (3)] (11): Iáko ma wierny cżynić dzięki Pánu/ [...] iż ſam Pan Bog ieſt pokoiem y obroną náſzą. LubPs ee5v marg; KrowObr 152v, 153v, 154v, 181; on [Chrystus] ieſt pokoiem náſſym/ ktory vcżynił z obu iedno/ á rozwáliwſzy śćiánę ſrzednią/ ktora dzieliłá nas/ y odiąwſzy nieprzyiaźń ćiáłem ſwoim/ zakon ſtárego przykazánia/ vſtháwámi wyniſzcżył Leop Eph 2/14 [przekład tego samego tekstu KrowObr 181, CzechEp, WujNT (2), SkarKaz]; SkarŻyw 115; CzechEp 316; WujNT Eph 2/14, Bbbbbb; SkarKaz 209a.

W połączeniach szeregowych (5): KrowObr 152v, 153v, 154v; Witay Pánie IEzu Chryſte/ drogo proſta/ prawdo doſkonáła/ zapłáto náſzá/ miłośći nawyżſza/ ſtudnio łáſki/ pokoiu trwáły/ odpoczynienie práwe/ żywoćie wieczny. LatHar 222; Zowie ią [Maryję Pannę] oſobną nádzieią y vfnośćią ſwoią: pokoiem/ weſelem y zbáwienim świátá WujNT 397.

Szereg: »pokoj i chwała« (1): BibRadz Bar 5/4 cf pokoj czego.
b. Stan bez trosk, kłopotów, zewnętrznego niepokojenia; bezpieństwo; dobrobyt (głównie w aspekcie sytuacji życiowej jednostki) (893): Srzedni żywot beśpiecżnieyſzy/ Więtſzac boiaźń im kto więtſzy. Ktorzy pokoiá nie znáią/ Tácyć o bogáctwa dbáią. BierEz M4v; OpecŻyw 53v; BielŻyw 118; RejPs 82, 108 marg; RejRozpr I4 marg; Iuż będzie pokoy pochwili Gdys my tego błazna sbyli RejKup n6v, 17, x8v; DiarDop 104; Iam iuż ták domá ſiedząc/ obrał ſobie pokoy/ Bogum wſzytko porucżył RejZwierz 64v; BibRadz Esth 10/3, Agg 2/10; BielKron 120; OrzQuin G4; Pátrzayże długoli tego pokoiu/ álić po máłey chwili brát brátá pod łáwą ſiekierką máca RejPos 334v, 195, 334 [7 r.], 334v [6 r.]; RejZwierc 12v, [283]v, 102, 132v [4 r.], 164v; CzechRozm 113; PaprPan I; Aż gdy nieiákie Rzymſkie y zacne Pánienki/ dla przenáśládowánia [...] z gárdłem y pánieńſtwem vćiekáiąc/ áż do wielkiey Armeniey záſzli: tám pokoiu ſzukáiąc/ pokoiu nienálezli SkarJedn 303; KochPs 69; SkarŻyw 164, 234, 542; KochPieś 30; Calep 146a; GrabowSet K4, N2v; WujNT 256, Rom 15 arg; SarnStat 1067; bo świát dáć nam zwierchny ćieleſny pokoy y to nie długo y obłudnie może: ále ſerdecznego y wnętrznego dáć nie może. SkarKaz 209b, 38b, 454a, 609a, 637a; CzahTr I3; GosłCast 9, 46.

W pl (3): iż ná táki pokoy [który dawa świat] Pan vſtawicżnie oſtrzy miecż ſwoy/ gniew ſwoy/ á ſrogośći ſwoie: á bez pomſty/ á bez wielkich vpadkow/ nigdy on zániechać nie chce zbiorow á pokoiow tákich. RejPos 334v, 334; VotSzl B2v.

pokoj czego [= na czym polegający] (2): ieſli ręką mocną nie nábędzieſz pokoiá/ nigdy prześpiecżny nie będzieſz w pokoiu roſkoſzy domowey. BielSpr 28v; GrabowSet M3v.

pokoj czego [= na co] (1): iſz [św. Anzelmus] [...] dla pokoiu ſłuſzby Bożey do klaſztoru idąc/ zá roſkazániem ſtárſzego świeckimi ſię rzecżámi/ ktore opuśćił/ báwił. SkarŻyw 335.

pokoj od kogo (25): jenakeś nam WKM pokoj od księży IchM upewnić raczył obietnicą swą Diar 85, 40, 55, 57; BielKron 221v; RejPos 334v; Abowiem óná [...] vrodźiłá Boga źiemi: zá kthórym pokóy od ſzátáná ludźiem przyſzedł BiałKat 228v; RejZwierc B2, 132; CzechRozm 112v. Cf »być w pokcju«, »pokoj mieć«, »pokoj (u)czynić«, »w pokoju zachować«.

pokoj od czego (9): A wſzákoż pokoy od burdy/ pokoy od práwá/ pokoy od zbytkow/ pokoy od inych niebeſbiecżnośći ſwiátá tego/ ten nadobnie ſtátecżnemu á poważnemu ſtárczowi przyſthoi. RejZwierc 164v. Cf »pokoj mieć«.

pokoj około kogo (1): Około nas załaską Bozą pokoi. ActReg 69.

pokoj komu (3): Ieſliby poyźrzawſzy oćiec twoy pythał ſie o mnie/ odpowieſz mu: Prośił mię Dawid/ áby ſſedł co rychely do Bethleem [...]. Rzecżelić/ Dobrze: pokoy będzie ſludze twoiemu. Leop 1.Reg 20/7, Ier 29/7; BudBib I 16a marg.

pokoj na kogo [= dla kogo] (1): Wierębyś tám mogł vżyć powietrza zdrowſzego/ A też tám prawie pokoy ná cżłeká ſtárego. HistLan D3v.

pokoj na co [= w jakim celu] (2): [św. Antoniusz] prágnąc ná rzecży duchowne pokoiu więtſzego/ prośił ſię áby był gdzie miedzy obce y nieznáiome poſłan. SkarŻyw 542, 542 marg.

pokoj miedzy kim (4): á z tych potym Cnot Swiętych/ mnoży ſye miedzy ludźmi pokoy/ ták duſzny iáko y ćieleſny OrzRozm E2v; RejZwierc 132, 132v; trzeba áby vrzędnicy ná niektorych mieyſcách byli poſtánowieni/ [...] ktorziby cżáſu ćiągnienia [...] pokoiu miedzy ludźmi przeſtrzegáli ModrzBaz 117.

pokoj nad kim (1): Bogoſlaw thobie pan bog z gory Syon/ á day to by oglądał dobra miaſta Ieruſalem [...]. Y ogląday ſyny ſynow twoich/ pokoy nad ludem Iſraelskim. WróbŻołt 127/6.

pokoj z kim (1): ſynowie mili/ Ieślibyśćie zgodni byli. Pokoy záwżdy będzie z wámi/ Boć was żądny nie przełomi. BierEz I4.

pokoj czyj [= kto doznaje pokoju] [w tym: pron poss (28), G sb i pron (6), ai poss (2)] (36): BierRozm 14; RejPs 125; RejJóz O6; LubPs G4v, O; iż ſie Pan zmiłował nád tobą/ [...] á zoſtáwił cie przy pokoiu twoim/ y odpuśćiłći wſzytki długi twoie. RejPos 246, 145v, 197v, 247; A tu pátrz iáki tho ieſt pokoy tákich miłoſnikow ſwiátá tego/ ktorj on im dawa RejZwierc 132v, 131, 164v [2 r.], 172v [2 r.], 257, Bbbv; ModrzBaz 107; KochPs 19; wielem ich znał/ ktorzy bliżnym ſłużyć y ich zbáwieniu/ dla ſwego pokoiu niechćieli SkarŻyw 333, 89, 235, 333 marg; CzechEp 14; Chwali bogáty pokóy vbogiégo/ Zayrząc mu/ iże głos trąby/ ónégo Nigdy niewzbudźi ZawJeft 26, 43; Phil G2; SarnStat 503; PowodPr 46; SkarKaz 3a, 551a [2 r.], 609a; VotSzl B2v; Rátuy ſtrapionych ludźi przeſtrzegáiąc ſwego/ Pokoiu ták iákobyś nie popadł iákiego. Vpadku CzahTr G; Bo nad wſzytki ſrogośći praw ná złe/ y pokoy ludzki pſuiące ludźie/ karánie Bozkie [...] wieczne ono [pogańscy zakonodawcy] opowiedáli. SkarKazSej 686b.

pokoj czyj [= od kogo; G sb i pron] (4): Ewányelia Ná dzień ſwiętego Symoná Iudy [...] Przećiwko ſwiátu y omylnym ſpráwam iego/ y niepewnemu pokoiowi iego. RejPos 332v, 335. Cf »pokoj świata«.

W połączeniach szeregowych (20): BielKron 337v; á wo da PAN Bóg nam po temu czás/ y pokóy/ y możność/ kiedy o téy bitwie [...] piſáć dali Bóg będźiemy OrzQuin R3v; pod ktorim ołtarzem á pod beſpiecżeńſtwem iego vſtáwicżnie wierni iego vżywáią pokoiu/ roſkoſzy/ rádośći/ y káżdego beſpiecżeńſtwá ſwego. RejAp 60v, 61v; Nuż potym co ieſt milſzego/ iedno zdrowie/ żywot/ pokoy/ á beſpiecżne vżywánie docżeſnego żywotá tego RejPos 247, 332; RejZwierc 55, 122v, 141 v, 168v; BiałKaz H3; CzechRozm 115; ModrzBaz 71; KochMRot B2v; ReszPrz 74, 93; Day nam dźiś chlebá náſzego/ y wſzego nam potrzebnego/ pokoy, zdrowie, hoyność wſzego/ oddal co ieſt przećiwnego ArtKanc M15v; LatHar 35; WujNT 263; SarnStat 21.

W przeciwstawieniach: »pokoj... boj (3), kłopot (2), strach (2), burda, gomon, niepokoje, rozterki, trwoga, zginienie, zły zysk« (13): bo dobrota ieſt pokoy, ale okrutnosć zły ziſk. BielŻyw 19; Lepſzeć też plewy z pokoiem/ Niźli owies z ćięſzkim boiem. BierEz L2v; Lepieyći mieć trochę z pokoiem: Niż wiele z ſtráchem z gomonem. BierEz M4; RejŁas w. 68; RejKup aa4v; LubPs cc2v marg; RejWiz 70; Słyſzelichmy głos [Pana] ſtráſzliwy/ ſtrách á nie pokoy. BibRadz Ier 30/5; RejZwierc [782]; KochPs 142; [Bóg] wywiodwſzy go [Abrahama] ſpokoiu/ niepokoie vſtáwicżne mu zádawał/ ná pielgrzymſtwie onym. SkarŻyw 283; KochMRot A4, bo gdy rzeką/ Pokoy y beſpieczeńſtwo: tedy nagłe zginienie przyidźie ná nie WujNT 1.Thess 5/3.

W dosłownym tłumaczeniu hebr. formuły (5): Y rzekł im: – dobrzeliſię ma? y rzekli: dobrze (marg) Właśnie pokoyli mu y rzekli pokoy. (–) BudBib Gen 29/6, I 204d marg [2 r.], 207b marg.

Zwroty: »być, mieszkać (a. przemieszkać), mieszkający, mieszkanie, zostać, żyć (a. żyw być) w pokoju; być, mieszkać, trwać z pokojem« [w tym: od kogo (2)] = pacificare celere Miech; in silentio habitare, tacere PolAnt; in pace vivere Modrz [szyk zmienny] (20:15:3:1:1:11;13:2:1): BierEz O3v; KlerPow 4; MiechGlab 45; BierRozm 14; Aby ona [królowa] w tey zaloſczy spokoyem w pansthwye swoym myeskacz mogła LibLeg 7/104, 8/26, 11/65v; Spráwiedliwi w ćichości ćić zyemię poſiędą/ Zá łáſką Páná ſwego w pokoiu żyć będą LubPs Kv, M4 marg, P2v, Z3v, gg6; GroicPorz ii4v; KrowObr B2v, 71v; Sam zá was Pan wálczyć będźie á wy w pokoiu będźiećie. BibRadz Ex 14/14, 1.Mach 9/58; OrzRozm Q4v; Tho miáſto álbo wyſep ná wielkim ſzláku ieſt morſkim/ przeto nigdy s pokoiem nie mogło być/ ze wſzytkich ſtron nieprzyiaciele miáło BielKron 26v; po tych ſiedḿ dni/ byłá s pokoiem niewiáſtá [która urodziła] XXXIII dni w cżyścieniu BielKron 37v; Przyiecháli záſię Hiſzpani [...]/ máiąc to od Krolá roſkazánie/ áby ći Krolowie y lud wyſepny [...] prześpiecżnie w pokoiu ná ſwoich mieyſcách mieſzkali BielKron 443, 66, 70, 72v, [842], 86 (22); RejAp 61v, 168; HistRzym 75, 109v; RejZwierc 131, 173v; BudBib 1.Mach 9/58; MycPrz I [D]v; CzechRozm 113, 118; PaprPan H2, H4v, Y3v, Aa2v; ModrzBaz 101v; KochPs 53; SkarŻyw 244, 349; KochPhaen 5; KochMRot A3v; ArtKanc P18; ZawJeft 43; GrabowSet M3v; WujNT 253; SarnStat 21, 1123; SkarKazSej 671b.

»pokoj mieć (miewać)« [w tym: od kogo (10), przed kim, przed czym (6), o co (1)] = pacem habere Vulg, PolAnt; pax est [alicui] Vulg; invenire requiem, quiescere PolAnt; frui quiete, habere quietem Mącz [szyk zmienny] (59): Y cokolwiek ludziom ſzkodzi/ Wſzyſtko z ięzyká pochodzi: By záwżdy ludzie milcżeli/ Więceyby pokoiu mieli. BierEz D2, O3v [2 r.]; BielŻyw 158; LibLeg 11/60v, 64v; RejŁas w. 68; RejRozpr B, G; RejKup m7; Diar 85; DiarDop 98; Iedno ludzye kiedy ſpyą kęs pokoiu máią/ Y tho ie pchły z muchámi y przez ſen kąſáią. RejWiz 94v; Leop 1.Reg 20/22, Iob 9/4, Ps 37/4; będzyeli [rękojmia, tj. ten, który ręczy] miał pokoy o ono rękoiemſtwo rok y ſzeſć niedzyel/ iż niebędzye przes iſtcá gában álbo pozywan UstPraw F4; RejZwierz 120v, 125v; BibRadz Eccli 22/16; Tám ten lud nie ma pokoiá od Saracenow ſzkodząych/ ktorzy im wielki vćiſk y cżęſte náiázdy [...] dziáłáią BielKron 280; Poki drzewá z korzenim nie wykopa poty będzie roſło/ poki Włodzimirſkiego kſiążęćią [!] nie doſtaniem iáko máćice/ poty pokoiá mieć nie będziem. BielKron 353, 52v, 125v, 212, 250, 275v (10); Mącz 137d, 341d; SienLek 131, 142; HistRzym 110; HistLan A3v; RejZwierc 150v; BudBib Esth 9/16; BudNT Act 9/31; KochPs 111; iáko ſowá w gniazdzie śiedząc pokoy ma: gdy wyleći wſzyſcy ná nię ptacy biją: ták ia pokim tu zwámi/ dobrze mi ſię dzieie SkarŻyw 334; iam ſtáry/ á bliſki ieſt koniec żyćia mego/ rádbych trochę pokoiu miał/ á wáſzych ſwarow prozen był. SkarŻyw 511, 390, 473; MWilkHist B4v, Ev; CzechEp 14; KochFr 94 [2 r.]; BielSen 17; ZWierzęć ſye grómádo moiá/ Niémam przed Szymkiem pokoiá: Zá trzewik mi záſtępuie/ A powiáda/ że miłuie. KochSob 61; Gdybym był wziął [podarki] nie miałbym pokoiu przed práwem Phil M3; á okrom niebá vſtáwicżny gdźie indźie pokoy mieć/ rzecż ieſt niepodobna LatHar 577; WujNT 433 marg, Act 9/31; KmitaSpit A3; SkarKaz 609a; SkarKazSej 691a; ZbylPrzyg A4.

»pokoj mieć [od czego]; być w pokoju [od czego]« [szyk zmienny] (4; 1): Conquiescere ab execrationibus, Pokóy mieć od klątew y przeklinánia/ To yeſt nie być więcey przeklinam Mącz 341d; SienLek 139; A nie roſkoſzże to brácie miły? być w pokoiu od burd/ od kłopotow ſwiátá tego RejZwierc 173v; SkarŻyw 161; GrabowSet K3.

»pokoj miłować« (1): Zli nigdy pokoiu nie miłuią/ á owſzem ſie w roſterkach kocháyą. LubPs cc2v marg.

»pokoj przekażać (przekazie), mieszać« = otium a. quietem interturbare Modrz (2:1): Boć iedno źwirzętá [...] nátkawſzy brzuch [...] kryią ſie áby im też iuż nikt onego ich pokoiu nie przekáźił. RejZwierc 164v; Záprawdę ná dobrego cźłowieká [!] to należy nic ſobieták [!] wielce nieważyć/ dla cżegobyś pokoy ſwoy ábo cudzy przerywáć y mieſzáć [...] miał. ModrzBaz 107, 36.

»pokoj przynieść« (1): Abowiem długie czáſy y látá żywotá thwoiego/ y pokoy przynioſą [pacem apponent] tobie. BibRadz Prov 3/2.

»przysiąc, ślubować za pokoj« (1:1): [prorok Kalkas] nie chciał powiedzyeć nic/ boiąc ſie od nich cżego złego zá powiedzenie prawdy/ áż mu przyſięgli krolowie y Achilles zá pokoy. BielKron 57v; do Wilná ná więzienie odeſłał/ [...] áż go potym Alexander Xiążę Rezáńſkie [...] v Witołdá wyręczył/ y wyprośił/ ſlubuiąc im od niego zá pokoy/ iż ſię mśćić tey krzywdy niemiał StryjKron 497.

»w pokoju, z pokojem, za pokojem siedzieć (a. usieść, a. wysiedzieć się, a. osiedzieć się, a. osieść się, a. zasieść)« = innoxium esse PolAnt [szyk zmienny] (10:7:1): Owdzie mię wſtyd kole w ocży owdzie ſtrach powiedzieć A czoſz cżynić iuż ſie trudno ſpokoiem wyſiedzieć RejJóz P2v; LibLeg 11/183v; RejRozm 403; A wolney myſli ſobie na wſzytkim nábędzyeſz/ Gdy ſpokoiem bez wſzytkich trudnośći vſiędzyeſz. RejWiz 44v; BibRadz Ier 25/29; BielKron 227v; A cżłowiecżek proſty odpráwiwſzy powinność ſwoię/ ſiedzi ſobie w pokoiu/ y o woythá nic niedba/ y o Páná máło/ kiedy nikomu nic winien nie zoſtánie. RejPos 316; RejZwierc 251; MycPrz I [D]; Bo gdyby go [urzędu] nád ſobą zli ludźie nie cżuli: [...] tedyby bárzo prętko Niebo z źiemią (iż ták rzekę) pomieſzáli. Zeby ſie nigdźie/ nalepſzy y naſkromnieyſzy cżłowiek oſiedźieć z pokoiem przed nimi nie mogł. CzechRozm 249; PaprPan Cv, T2v, Ff2v; ieſli [Helenę] wroćim/ y mężowi w ręce Oddamy/ możem ſiedzieć zá pokoiem KochOdpr A3v; BielSjem 20; PaprUp E3; GostGospSieb +3; OrzJan 17.

»spać snem pokoju« (1): Choćiaż tedy [papieżnicy] y ſámi ták o vmárłych mowią iż śpią ſnem pokoiu/ y niepotrzebnie ſię zá nimi modlą CzechEp 83.

»pokoj (u)czynić« [w tym: od kogo (2)] = pacem facere PolAnt [szyk zmienny] (4): [Boże] vczyń mi pokoy od ſprzećiwnikow moich RejPs 210; Swieczcy przełozeny powinny poddanym ſwoim/ pokoy czinić/ krziwdi ich bronić SeklKat H2v; Diar 30; BibRadz Ier 33/9.

»sobie pokoj uczynić, sprawić, udziałać« (3:1:1): Ezop rzekł/ chceſz Pánie poſłucháć/ A ſobie pokoy vdziáłáć: Odbądźże tey pániey ſpomey BierEz B4v; RejJóz G3; Kiedy nalepiey Tullus pokoy ſobie chciał vcżynić á odpocżynąć/ zápalił mu zamek grom iż zgorzał ſam z żoną y z dzyećmi. BielKron 102, 57; RejZwierc 55.

»pokoju(-a) uży(wa)ć (a. zażyć)« [szyk zmienny] (11): RejPs 55; RejRozpr K3v; RejZwierz 109; RejAp 60v; Bo zdać ſie theż więc owym ktorzy beſpiecżnych á ſzalonych żywotow vżywáią iż wielką miedzy ſobą roſkoſz máią/ y wielkiey miłośći y pokoiu vżywáią. RejZwierc 103v, 132; Lecż Chryzoſtom [...] vdał ſię ná żywot Anielſki/ zakonny/ y puſtelnicży. Y w nim pokoiu onego/ do ktorego bárzo teſknił/ vżył SkarŻyw 86, 558; NiemObr 9; W iednéy łodźi trwaſz známi: iedné nas śćigáią Kłopoty: ni pokoiu záżyć dopuſczáią. ZawJeft 42; VotSzl B2v.

»w pokoju zachować (a. chować), zachowan(y), zachowanie, zostawić; z pokojem chować, zachowanie; przy pokoju zachować; pokoj zachować« [w tym: od kogo (1)] [szyk zmienny] (25:9:2:3;1:1;1;1): kthoſz moze nam bicz albo yeſth vyanthſz przyaczielem yako czorka naſza yako szynowiecz naſſ kthorzy aby byly przy dobrym pokoyv zachowany LibLeg 7/104; RejPs 109v; LubPs G4v; Powſtawſzy wnet młodzyeniec/ iął Bogu dzękowáć/ Iż go racżył s pokoiem przez onę noc chowáć. RejWiz 177, 73v; LeszczRzecz A4; RejZwierz 5, 13v; BibRadz I 178d marg; OrzRozm Q4v; iż [Saul] był wiele Gábáonitow pomordował/ gárdząc álbo niedbáiąc ná przyſięgę/ ktorą im był ieſzcże vcżynił Iozue s ſtárſzymi záchowáć ie w pokoiu. BielKron 73, 12, 47v, 48, 53, 59, 59v, 302; Acżkołwiek ſię też mnie niezda podleyſzym ten być/ ktory miedzy wielką tłuſzcżą ludzi/ puſtinią/ y pokoy wſprawach ſwoich záchować może KwiatKsiąż G3v; RejAp 24, 64v; RejPos 117v, 141, 145v, 158v, 244v, 330v; BiałKat 363v; HistLan D4v; RejZwierc 79v; ZAchowánie porządku w ćiągnieniu tákie máią [janczarowie] iż przechodżą Rzymiány y Greki [...] bo tám wielka ſpráwiedliwość/ záchowánie w pokoiu milcżenie/ niedrapieſtwo BielSpr 52v; BudBibKaw a2v; BiałKaz H3, H3v, I, K3; CzechRozm 249; PaprPan B3; ModrzBaz 73v; KochPs 157; SkarŻyw 76; GrabowSet P3v; SarnStat 114.

»w pokoju zostać« [szyk zmienny] (3): Każdy by ſwym ſpráwam ſproſtał By iedno w pokoiu zoſtał RejRozpr I4; RejZwierc 54v; wedle piſmá/ ktore boiázliwym domá zoſtáć każe/ prośił áby zoſtał w Antyochiey w pokoiu/ á znimi niechodził [nawracać pogan]. SkarŻyw 637.

Wyrażenia: »pokoj bezpieczny (a. prześpieczny)« [szyk 1:1] (2): KmitaSpit A3; W ktorym [kole] o tym z piłnośćią ſpołecżnie rádźili. Ab onych dwu ſmokow gardł iáko pozbáwić/ A tym ſię prześpiecżnego pokoiu nábáwić. CzahTr E2v.

»dobry ((na)lepszy) pokoj« [szyk 6:3] (9): A yſch [...] yeſth wſzyeth y poſchadzon na ſtholczv oycza ſwego pan Ilyaſch Voyewoda [...] tho yego Kro.m.thak prziymvye yako pan krzeſczyyanſky y ziczicz mv thego raczi. abi wdobrem pokoyv myeſcze oycza ſzwego odzyerzal. LibLeg 11/181, 7/104, 8/26, 11 /60v; RejZwierz 120v; HistLan A3v; RejZwierc 101v; Przeto [niezbożnicy] choćiáby w nalepſzym świeckim pokoiu mieſzkáiąc/ tych docżeſnych roſkoſzy vżywáli/ [...] iednák vſpokoieni być nie mogą: gdyż Bogá nieprzyiaćielem ſwym máią. CzechRozm 113; MWilkHist B4v.

»krześcijański pokoj« (1): bo w potrzebie woienney/ gdzie wiele ludzi ná tho pátrży/ náyduią ſie więc drudzy/ kthorzy [...] cżynią co dobrym należy [...]: A záſię w mnieyſzych á nie ták gwałtownych rzecżach/ gdzie obacżą iż mogą vledz/ á nie wdać ſie w niebeſpiecżeńſtwo/ zwłaſzcżá/ kiedy w tákowey nieſmiáłośći/ nie ma ich nikt poſtrzedz/ bárzo rádzi zoſtáną przy Krześćiáńſkim pokoiu. GórnDworz D6.

»pokoj świecki, od świata, świata, cielesny« (2:2:2:1): Panie Boże dai abychmy [...] niczego ſobie dlá zbawiciela naſzego nieważyli ani na tem świecie dobrego mięnia i pokoiu cieléſnego oczekywali MurzHist V3; gdy iáka fáłecżna rádá [...] záwrze ſie w pokoiu ſwoim/ rádząc ná vpadek á ná krzywdę ſpráwiedliwego/ iużći też tám wielki pokoy á iednoſtáyny duch miedzy zebrániem onym. A iákiſz to pokoy? tu ſobie pomyſl/ ieſli od Páná/ ieſli od ſwiátá. RejPos 334v, 145v, 336v; RejZwierc 132v [2 r.]; NiemObr 9.

»wdzięczny pokoj« [szyk 8:1] (9): LubPs G4v; Pánu Boguś powienien dzyękowáć iż [...] dałći docżekáć wdzięcżnego pokoiá twego y cżaſow twoich. RejZwierc 172v; Przodkowie náſzy czo rozum miewáli/ Wiecżną roſkoſzą wdzięcżny pokoy zwáli. RejZwierc 227v, 55, 132v, 164v, 172v, 257; GrabowSet V2.

»pokoj wieczny« [szyk 2:1] (3): RejPs 56v; LubPs E4; W poſrzodku nieprzyiaćioł mieſzkam niebeſpieczny/ Iákby mi był z oyczyżną pokoy odięt wieczny StryjKron 105.

»wielki ((na)więtszy) pokoj« [szyk 7:2] (9): OrzRozm Q4v; Były to [piramidy] groby iákoby wieże/ [...] vcżynione przez króle Egipſkie/ ktorzy z wielkiego pokoiá niemáiąc kędy pieniędzy podziewáć ná to nákłádáli BielKron 270v, 165v; RejAp 191; RejZwierc 132; Przemieſzkał w wielkim pokoiu y poćieſze śiedmnaśćie lat w Egipćie. SkarŻyw 349, 471, 542; Rzymiánie pod krolmi ſię ſámi z ſobą nie wádźili [...] y pokoiu nigdy więtſzego nie mieli/ iáko pod iednym Auguſtem. SkarKazSej 691a.

»zgwałcenie pokoju« (1): Nuż potym co ieſt [człowiekowi] milſzego/ iedno zdrowie/ żywot/ pokoy [...]/ á wżdy to v niego nic: chociay iáwnie á pewnie widzi/ iż mu ábo o ſzpetne ochronienie/ ábo o ſzkodliwy vłomek/ idzie zdrowia iego. A nákoniec [...] y o zgwałcenie pokoiu ſwego/ y onego wdzyęcżnego żywotá ſwego. RejPos 247.

Szeregi: »pokoj a (i) bezpieczeństwo (a. bezpieczność, a. przezpieczność, a. ubezpieczenie)« = pax et securitas Vulg [szyk 9:1] (10): LubPs Z3v; Abowiem Práwá ná złoczyńce ſą vcżynione/ áby zá boiáźnią ich/ zuchwáli ludźie od złych vczynkow ſye hámowáli/ á niewinni áby w beſpieczeńſtwie á w pokoiu mięſzkáli. GroicPorz ii4v; BibRadz Ier 30 arg, 33 arg; Mącz 395c; Iż gdy ſie im będzie zdał nawiętſzy pokoy á beſpiecżeńſtwo thedy ná nie przypádnie nieobácżny płácż żałość á vćiſnienie. RejAp 191, 6v; RejPos 261v; WujJudConf 214v; WujNT 1.Thess 5/3.

»pokoj i dobre (a. co dobrego)« = pax et bonum PolAnt (3): BibRadz Deut 23/6; SkarKaz 2b; to Práwo ieſt w Rzeczypoſp: ktorym rząd ſię wſzytek zátrzymawa/ y ludzki ſię pokoy y dobre rozmnaża. SkarKazSej 697b.

»pokoj i dostatek« [szyk 1:1] (2): CzechRozm 118; Zył w doſtátku y w pokoiu/ Nie znał trwogi áni boiu. KochMRot A3v.

»mir, pokoj« (1): z tobą przeſtáwamy ſynu Izáiow/ mir pokoy tobie [pax, pax tibi]/ y pokoy pomocnikom twoim BibRadz 1.Par 12/18.

»pokoj i odpocz(y)nienie (a. odpoczywanie)« = otium et quies Modrz [szyk 2:1] (3): Pociechá wiernym iż ſą w odpocżynyenyu á w pokoyu zá obroną Páńſką. LubPs M4 marg; ModrzBaz 36; Bo ieſli w bogáctwách będźie kto chćiał odpocżąć/ tedy mu one do pychy/ á potym do vpadku więtſzą dádzą przycżynę/ niż do pokoiá y odpocżnienia. WysKaz 10. [Ponadto w połączeniu szeregowym 1 r.]

»pokoj a osobność« (1): A na ono ſię wiecżne więzienie chętliwie dla Páná Chryſtuſa podáłá/ prágnąc też ſobie y onego pokoiu á oſobnośći SkarŻyw 14.

»pokoj a (i) proznowanie« (2): GórnDworz Hh3; Iać przećiw temu nie mówię [...] ánibym w téy mierze ważył ſtárożytnośći ſobie/ ábyśćie W.M. kiedy iuż koroná gore/ do ſtátutu ſie vćiekáć/ y w nim pokoiu y próznowánia ſobie ſzukáć mieli. OrzJan 59.

»rozkosz, (a) pokoj« [szyk 4:1] (5): Oſobna to iſcie rzecz miećſlugę [!] dobrego [...] A kto gi ieſzcże ſobie/ pomyſli wyprawi Wielką roskoſz a pokoy iſcie ſobie ſprawi RejJóz G3; MurzNT 43v; Káżdy cżás w roſkoſzy á w pokoiu máły ſie zda/ gdyż tám/ iáko piſmo powiáda/ tyſiąc lat iáko dzień ieden RejAp 62, 168; RejZwierc 132. [Ponadto w połączeniach szeregowych 5 r.]

»pokoj a (ani) sprawiedliwość« (2): Kmiotek proſty ná robotę Wſſytkę wydał ſwą proſtotę A to iego wſſytká chćiwoſć Mieć pokoy á ſpráwiedliwoſć RejRozpr G; RejKup aa4v.

»stałość i pokoj« (1): záſię gdy będzie ktho młodzieńcem/ kocha ſie w ſmiáłoſći y w roſpuſtnoſći/ w ſtároſći będąc kocha ſie w ſtałoſći y w pokoiu [senectus stabilitate commode gratulat] HistAl K3v.

»(ani) pokoj(e) ani (a, i) wczas(y)« [szyk 3:1] (4): Ocyec yeſli życży ſynowi pokoyu á wcżáſu/ lepyey nyechay mu po proſtey formy żonę yedna/ niż kyedy bárzo głádkyey. GliczKsiąż P8v; RejZwierc 150; [Chrystus] doznał bowiem tego/ iż áni wcżáſu/ ani pokoiu/ między ſwemi Izráelcżyki vżywał/ opowiedáiąc między nimi kroleſtwo Boże NiemObr 9; VotSzl B2v. [Ponadto w połączeniach szeregowych 3 r.]

»pokoj a (i) zdrowie« (2): Bych ia pokoy a zdrowie myal Od tych czom czy ie powiedzyal. RejKup h7v; LatHar 38. [Ponadto w połączeniach szeregowych 4 r.]

Wyrażenia przyimkowe: »z pokojem« = spokojnie, bez złych doznań, bez przeszkód; cum silentio PolAnt, Vulg; pacificus Miech; cum pace Mącz (58): Coż zá cnotá iż ty lataſz/ Po kożdym śię kąćie plątaſz: Ia z pokoiem źiemię kopam/ Y nikomu nie záwadzam. BierEz N3v, L2v, M4, O4; ani dráźń pſa ktory s pokoiem ſpáćz chce. ForCnR D; MiechGlab 55; TRzecia roſkoſz w roſterkoch/ kiedy zacny cżłowiek/ Nie bywa/ lecż ſpokoiem/ wiedzye pocżćiwy wiek. RejZwierz 134v; BibRadz 2.Thess 3/12; [Symeon] [...] rzekł: Teraz Pánie puść ſługę ſwoiego s pokoiem BielKron 138; ná Orawie ſie ſam był zamknął/ s ktorey gdy mu dano ośm tyſięcy złotych w złoćie/ vſtąpił: ſpokoiem przyſzedł do Polſki. BielKron 395v, 48, 49v, 53v, [842], 123 (15); Lucrum praeposui sopori et quieti, Więtſzey wagi v mnie yeſt zysk niżli ſpik s pokoyem. Mącz 311c, 285b; BielSpr 38v, 41v; KlonŻal C3v; WujNT 2.Thess 3/12; KlonFlis F4v; KlonWor 5, 12. Cf »być z pokojem«, »z pokojem chować«, »z pokojem siedzieć«.

»z pokojem« = z pozdrowieniem, życzeniami pokoju; cum pace PolAnt, Vulg (3): Tedy Iudás y Sylás gdyż y ſámi byli Proroki/ długiemi ſłowy nápominali bráćią/ y vtwirdzali ie. Y gdy tam kilka cżáſow zmieſzkáli/ odeſłáni ſą z pokoiem od bráćiey do Apoſtołow. BibRadz Act 15/33; BudNT Act 15/33; WujNT Act 15/33.

»w pokoju« = spokojnie, bez złych doznań, bez przeszkód, bez zakłóceń; in pace Miech, Vulg, HistAl, PolAnt, Modrz; pacifice Miech, Vulg; cum pace Vulg, PolAnt; illaesus HistAl; in sinu pacis Mącz; in silentio PolAnt (223): A kto ſie nie chroni znoiu/ Pożywie chlebá w pokoiu. BierEz Mv; OpecŻyw 26; LibLeg 8/26, 11/181; WróbŻołt 4/9, B7v; HistAl G4v, Iv; MurzHist 13; RejWiz 194; Leop Gen 15/15, 26/29, 1.Reg 20/13, 2.Reg 15/27, 19/24, 30, 3.Reg 22/11; TEdy Iozáfáth Krol Iudſki wroćił ſię w pokoiu ku domowi ſwemu do Ieruzálem. BibRadz 2.Par 19/1; A gdy wnidźicćie do Bábilonu/ tám będźicćie mieſzkáć [...] áż do ſiodmego pokolenia/ potym ia was z támtąd wywiodę w pokoiu. BibRadz Bar 6/2, Gen 15/15, 3.Reg 22/17, 2.Par 18/26, 27, 1.Mach 14/8; [Aleksander] roſkazał y piſał do ſwoich kráin/ áby wſzędzye Zydowie wolność mieli/ á práwá ſwego vżywáli w pokoiu. BielKron 125, 11, 13, 71v, 74v, 77v (12); Mącz 395c; pomáż mu [koniowi] onym ćiáſtem po wſzyſtkiéy plecy/ [...] á gdy omyieſz/ nátrzy barſkim mydłem wſzędy/ á day mu sthym w pokoiu ſtać dźień y noc SienLek 170v, 133v; RejAp 6v, 62, 168; zátym po niektorym cżáſu papież Grzegorz y mátká iego dokonáli dni ſwych poſlednich w pokoiu HistRzym [39], 6, 28, 46v, 50, 56v (12); RejPos 55v, [77]v, 78v, 332; HistLan D4v, Ev, E2, F2, F3; áleć to owſzem roſkoſz á krotofilá á vmnożenie żywotá ná wſzem błogoſłáwionego/ ták w pokoiu iáko y w bogáctwie RejZwierc 256v, 101v, 133, 161, 172v; A chcę, aby Trojanie i Grecy w pokoju Rozeszli się KochMon 22, 22; BudBib Gen 28/21, Iudic 8/9, Ps 4/8[9], Eccli 44/14; CzechRozm 249; PaprPan B3; Y owſzem Pánie teraz niech z ćiáłá wynidę/ z więzienia tego ſkázytelnego ćiáłá/ wypuść ducha mego wpokoiu SkarŻyw 115, 50, 58, 70, 113 [3 r.], 115 (12); ReszList 145; ArtKanc C9v, T5v; GrabowSet I, N3v, V2; KochFrag 15; Iuż teraz cny rycérzu wśiądź ná koń w pokoiu/ Niech ſam pan Bóg twé ręce ſpráwuie do boiu. WyprPl C3v; LatHar 103, 223, 237, 347, 531, 640, 642; RybGęśli C2; WujNT Luc 2/29, 1.Cor 16/11; SiebRozmyśl Gv; GrabPospR L4, M; KlonKr D4; CzahTr D3v; GosłCast 51; SapEpit [B]2. Cf »być w pokoju«, »w pokoju siedzieć«, »w pokoju zachować«, »w pokoju zostać«.

»w pokoju« = w sytuacji, gdy brak zewnętrznych niepokojów (8): Wszelki iny jest w[ese]lszy W swym pokoiu człowiek mniejszy. BierRozm 14; LubPs M4; RejWiz 73 v; OrzRozm Q4v; KwiatKsiąż F4v; Zdrowie w pokoiu á dobra myſl roſcie RejZwierc 227v, [283]v; zaż nie ſkroćiſz wieku/ Co bywa drogi/ w pokoiu/ cżłowieku? GrabowSet T3.

Iron. (1): O nędzneſz to złożenie tych nędznych mocarzow s ſtolczow ich/ [...] gdy ie złożą s ſtolczá ná nędzną deſzcżkę/ á pothym wieſz to miły Pan Bog/ y [!] iákim pokoiu/ y do iákich pokoiow/ będą przenieſieni RejPos 57v.

W przen (6): bo pokoy á prożnowánie/ wieldzy to ſą ſkaźcze cżłowiecży. GórnDworz Hh3; A ſkoro vmrzeſz/ iuż ſobie do káżdego pokoiu/ do káżdego beſpiecżeńthwá/ y do káżdey roſkoſzy fortkę otworzyſz RejZwierc 168v; Bo kto człowiek ſię z nim [doczesnym światem] z bráći/ Ten iuż wieczny żywot tráći/ [...] Nie dozna drógi pokoiu/ Ale záwżdy trwogi boiu KochMRot A4; Bo fundáment pokoiu y dobrego ludzkiego/ ieſt ſpráwiedliwość SkarKaz 2b.

pokoj czemu (2): niemaſz pokoiu ſiłam moim dla oblicżnoſci grzechow moich. WróbŻołt 37/4; Kościóm niémáſz pokoiu dla wyſtępu mego KochPs 55.

α. O rzeczach, miejscach, sprawach (13):
Zwroty: »w pokoju być« = in pace esse Vulg [szyk zmienny] (6): BielKron 199v; Abowiem gdy mocny zbroynik ſtrzeże pilno przybytku ſwego/ tedy w pokoiu ieſt wſzytko dobro iego. RejPos [77], 144v; Trwogá byłá w Woyſku/ lud wſzytek ſtráchem zięty/ Przedśię Theſálſkié były w pokoiu okręty. GórnTroas 26; WujNT Luc 11/21; Vmárłych ćiáłá pogrzebioné, w pokoiu máią bydz. SarnStat 628.

»pokoj mieć« [w tym: od czego (1)] [szyk zmienny] (2): LibLeg 10/92; á vmocnimy ie [miasto] wieżámi/ y bronámi/ y zamki: poki wſzyſtkie rzecży máią pokoy od woien [donec a bellis quieta sunt omnia] Leop 2.Par 14/7.

»w pokoiu stać« [szyk zmienny] (2): Stał ten kościoł [Salomona] w pokoiu przez trzy ſtá y ſiedmdzyeſiąt lat w cáłośći BielKron 77v, 136v.

»w pokoju zachować, zachowan« [szyk zmienny] (1:1): Synowie záchowáyćie náukę w pokoiu [in pace conservate] Leop Eccli 41/17; Iż pod [...] lud ten porucżony tobie [Salomonowi]/ y mieyſce to w pokoiu záchowano będzye/ poki ſie odemnie nie odwroći ſerce twoie RejPos 350v.

»w pokoju zostać« (1): cżęść ſale tey ná ktorey oni z ſwymi przyiaćielmi ſtali pod nimi ſię zápádłá/ y wiele ich porániłá: á druga cżęść gdzie Arcybiſkup z ſwymi śiedzia1/ cáłą zoſtáłá. Y ták z ſromotą odeſzli / a w pokoiu kośćioł zoſtał. SkarŻyw 511.

β. Bezczynność, odpoczynek, niebranie udziału w działaniach; święto jako dzień wolny od pracy; schola, vacatio, vacuitas Mącz (115): Skoro wſtánieſz s pokoiu/ wnet ſie w opiekę day/ Temu Bogu RejWiz 186, 176v; BielKron 348 marg; KwiatKsiąż P3; Prima Sabbati dicitur, Pierwſzy dzień po pokoyu/ To yeſt po dniu świętym niedźielá. Mącz 362c, 227b, 341d, 362c, 371d, 472b, c; Z pokoiu/ nienagle prácuy. SienLek 10v, 147v; RejZwierc 176v marg, Bbb 3; BudBib Is 34/14; KochPs 143; ArtKanc M6; Calep 888a.

W połączeniach szeregowych (2): Vacuna, Dea ociosorum olim credita, Bogini świebodności/ prożności y pokoyu. Mącz 472c; GórnDworz Hh2.

W przeciwstawieniach: »pokoj ... boj, czynienie a sprawy, ruszanie, trudzenie« (4): Abowiem gdyż tylko ſą dwá rodzáie naſzego żywotá. Ieden ſwobodny/ ktory wſzyſtek ná pokoiu á ná ſpeculacyach/ to ieſt roſtropnych myſleniach zawieſzon ieſt. A drugi ná cżinieniu á ſprawach należy KwiatKsiąż F4v; iżći miárá ma być w rozgodzeniu ſzeſći rzeczy przyrodzonych: Naprzod Powietrza: wtore Iedzenia y pićia: trzećie Spánia y czućia: czwarte Ruſzánia y pokoiu [...] SienLek 2, S[ss]4; PaprPan Aa3.

Zwroty: »być, trwać, mieszkać w pokoju; z pokojem być« = in otio considere Mącz [szyk zmienny] (3:2:1;4): thedy wkusdem/ shadzie bada myely takowe prawne volne postapy yakye nalyesha wedlye prawa kassdego a pothem zadzenyw may [lege: mają] trphacz w pokoyw do dw nyedzyel ZapWar 1548 nr 2669; GroicPorz ee2; Abowiem ták mowił Pan święty Izráelſki/ Ieſli ſię náwroćićie/ á w pokoiu będźiećie/ będźiećie záchowani [In quiete, Et in requie salvi eritis] BibRadz Is 30/15; lud poſpolithy w mieście radził ſie Leydaná co cżynić maią/ vdał ſie ná trzy dni ſpokoiem być/ áby mu Bog obiáwił przez ſen/ iáko ſie ma ſpráwowáć BielKron 214v, 248, 253, 393v; Mącz 379b; Kiedy wſtánieſz/ máluczko pierwey spokoiem bądź: á potym ieſli lećie/ źimną wodą vſtá wypłocz SienLek 11v; RejAp 60.

»z pokojem leżeć« = placide accubare Mącz [szyk zmienny] (6): FalZioł II 6a; BibRadz I 3a marg; Przyſzły cżłonki do żołądká żáłuiąc ſie nań/ iż on ſpokoiem leży trawiąc/ á ony muſzą prácowáć BielKron 108; Mącz 302b; day choremu pić [...] á niech pije iáko częſto chce/ y niech spokoiem ciepło leży. SienLek 107, 37v.

»leżeć (a. zależeć (się)), zależenie w pokoju« = nic nie robić [szyk zmienny] (4:2): BierEz R2; Sromota y nie ſprawiedliwoſć krolowi w pokoiu leżeć, gdyż iego lud walcży BielŻyw 166; choćia im [Rzymianom] był Cato Crusorius náukę doſtátecżną ſpraw Rycerſkich ſpiſał/ zániedbali tego/ y záleżeli ią w pokoiu BielSpr 11v, 3, 43v [2 r.].

»mieć pokoj« = indulgeri, respirare, vacationem habere Mącz [szyk zmienny] (10): RejWiz 124v; Respiro, Oddycham. Metaph. Odpocziwam/ mam pokoy. Mącz 409a, 169a, 245a, 472b; chceſz łatwie ſtrawić/ wody ſye źimney nápiy/ á máluczko pochodźiwſzy miey pokoy SienLek 4v, 10; RejZwierc 66v; ActReg 71; GostGosp 162.

[»na pokój się obrocić«: áby kożdy odpráwiwſzy dźienne ſwoie ſpráwy/ gdy ſię ma ná pokoy obroćić/ rozważył ſobie ieſliż co dobrego/ álbo złego/ przez on dźień vczynił. BzowRóż 105 (Linde).]

»odpoczywać w pokoju« (1): gdyż im rzecżono/ odpocżywaycie ták ná máły cżás w pokoiu/ áż ſie nápełni licżbá bráciej wáſzey RejAp 61v.

»ku pokojowi (pokoju) przyść« = consistere, in otium venire Mącz (2): Hodie primum videor consistere, Dźiś mi ſie dopiero zda odpocziwáć ku pokoyowi przyść. Mącz 396c, 480d.

»z pokojem siedzieć (a. posiedzieć, a. wysiedzieć się); siedzieć (a. usieść, a. zasieść) w pokoju« [szyk zmienny] (9;5): Ale mu iáko y mnie ſwieckie krotochwile/ Omierzły/ też ſpokoiem ſiedzi ſobie mile. RejWiz 75, 69v; Ikarus/ co wſzytko chciał wiedzyeć/ Y nie mogł ſie ſpokoiem/ ná zyemi wyſiedzyeć. Nábrał s ptáſzych ſkrzydł pierza/ y woſkiem ie ſpráwił/ Potym ie ſobie do rąk/ miáſto ſkrzydł przypráwił. RejZwierz 116v, 10v; BibRadz Is 30/1; Mącz 505d; GórnDworz K2; Bo y márinarz trudno ma być miſternym obacżon gdy po ćichey wodzie płynie. Tákże y Hetman gdy w pokoiu ſiedzi. RejZwierc 150, 141, 152v; (nagł) Petreło Multáńſki Woiewodzic Hoſpo. W. (–) Widzę záſiadł w pokoiu iákby go nie było/ Ale niecnotę zbroić ſłyſzę że mu miło. PaprPan Ff; Gg 4; BielSjem 25; PaprUp H3.

»stać (a. postać, a. stanąć) z pokojem« = cunctari, quiescere, requiescere, stare, subsistere Mącz [szyk zmienny] (14): ábowiem ty muchy ktoreſcie odegnáli pełne były á ſtały ſpokoiem/ głodne ná ich mieyſce przydą gorzey będą kąſáć. BielKron 140, 198, 451; Mącz 72a, 341c, 342a [2 r.], 397b, 417a; SienLek 60v; RejZwierc 75v, 163v; BielSpr 21 [2 r.].

»używać (a. zażywać) pokoju« = frui quiete, uti vacatione Mącz [szyk zmienny] (4): Mącz 137d, 192d, 472b; zwierzchni pan káżdy/ ſtárać ſie będzie/ iżby iego poddáni byli walecżni [...] dla tego/ [...] żeby przed ſię pod dobrą ſpráwą záżywali pokoiu/ odpocżynku/ y pociechy. GórnDworz Hh2.

»zachować się w pokoju« (1): y thes o rany ktore ma thentho caspar lassnyewsky oth mykolaya lassnyewskiego na [!] nymaya nassya zadnych praw wsadzie zadnym vzywacz Ieden na drwgiego a maya ssya zachowacz w pokoyw wewssysthkych spravach swych. ZapWar 1548 nr 2669.

Wyrażenia: »dobry pokoj« (1): Frui quiete, Vżywáć dobrego pokoyu/ to yeſt mieć pokóy. Mącz 137d.

hebr. »książę pokoju« [określenie urzędu dworskiego głównego kwatermistrza] (1): a (był) Sżeráiáh (marg) wł: Kſiążę pokoiu/ (álbo odpocżynienia/ ábo ochłody). [...] (–) pokomorzem. BudBib 1er 51/59.

Szeregi: »pokoj a lenistwo« (1): IAn dwudzyeſty był Papieżem cżterzy látá y cżterzy mieſiące/ ná pokoy á ná leniſtwo ſie vdał BielKron 176.

»prożnowanie, (i) pokoj« (3): FalZioł V 49v; Mącz 192d; A iż [ludzie] prożnowania y pokoiu doſtátek máią/ nie myſlą nic o tym co to ieſt zá ſkarb ſłowo miłego Bogá RejPosRozpr [c4].

»świeboda a pokoj« (1): Uti vacatione, Swiebody á pokoyu/ wżywáć. Mącz 472b.

»wczas ani pokoj« (1): A chociaż tho garbáty wżdy myſli o boyu/ A nie o żadnym wcżáſie áni o pokoiu. PaprPan Aa3.

Wyrażenia przyimkowe: »z pokoja« (3): oni [rycerstwo] niezwykli być ſpokoiem/ áni chcą iáko báby proznowáć/ áby z pokoiá w gnuſność á leniſtwo ſzkodliwe nie wpádli. BielKron 253; Piſzą náſzy Kronikarze/ iż ſie náſzym záſię od tego cżáſu ſzcżęśćie zmieniło/ przycżynę powiedáiąc [...]/ iż ludzye s pokoiá w grzechy rozmáite ſie wdawáli BielKron 416v, 348.

»w pokoju« (2): Th a niemoc [śledziony] w pokoiu ſye mnoży/ á przetoż roboty á prace potrzebuie SienLek 94; BielSjem 23.

αα. O rzeczach, zjawiskach i działaniach: bezruch; brak działania (16): które [ciało moje, tj. Chrystusa] po wodźie chodźi: wiatróm pokóy/ y vmárłym powſtánié roſkázuie BiałKat 301.
Zwroty: »być w pokoju« (1): pod kthorego [sędziego] władzą Perſoná y rzecz iey ieſt/ áby zapowiedne rzeczy/ ták długo były wpokoiu/ aż do rozſtrzygnienia práwem GroicPorz dd3v.

»mieć pokoj« (1): Druga przycżyna [spania po obiedzie] ieſt y gdy ſiła duſzna pocżnie praczować tedy ſiła przyrodzona ma pokoy takież zaſię. GlabGad K5.

»w pokoju odpoczywać« (1): Bo kiedy bicz w pokoiu Boży odpoczywa/ Naród ten od Báłwánów pomocy vżywa ZawJeft 5.

»stać (a. postawić, a. ustać się), stojący z pokojem; w pokoju stojący« = quiescens PolAnt; consistere, quiescere, subsistere Mącz [szyk zmienny] (5:2;2): BibRadz 4.Esdr 12/22; Stagnum, [...] Iezioro ſpokoyem ſtoyąca wodá/ ſtoyące bágnisko. Mącz 411d, 341c, 396c, 397b; SienLek 27, 163; Ani teſz zoſtáło nic przy ćiele orłowym/ iedno dwie głowie w pokoiu ſtoiące y ſześć piorek. BudBib 4.Esdr 11/23, 4.Esdr 11/29.

»z pokojem zadzierżeć« (1): Azaż [gniewliwy człowiek] ręce ſpokoiem zádzierżeć może? iedno imi kiwa/ groźi RejZwierc 75v.

Wyrażenie: »wdzięczny pokoj« (1): Iuż wſzyſtki rzeczy były vſkromioné Wdźięcznym pokoiem. ZawJeft 7.
Szereg; »pokoj ni stanie« (1): Iuż ták niebo powinne z iego [Boga] przykazánia/ By nie miáło pokoiu/ ni żadnego ſtania. Bo kiedyby ná iednym mieyſcu ſłońce ſtało/ Wſzytkoby z drugiey ſtrony zyemie pozdycháło. RejWiz 148v.
γ. Nietykalność osobista (20): A ieſli by [krewni zabitego] nie ſtánęli/ pokoy broniącey ſye ſtronie/ ktora przygodę ſwą okazáłá/ ma być nákazan przes Sądowny wyrok GroicPorz 113v; BielSpr 41; Prżeto y w tym ináczeyby poſtąpić trżeba/ żeby zły był ſkaran/ á on co [...] práwo prżewiodł/ był pokoiem vbeśpieczony. GórnRozm I3; SarnStat 866.

pokoj czyj (3): Z tego też práwá [...] vroſły vmowy/ [...] przymierze/ poſelſki pokoy/ rozdźielnoſć ludźi GroicPorz a2v, g4 marg, nn2v.

Zwroty: »w pokoju być« (1): przetom ia dekret ſwoim poſłuſznym w wierze vcżynił/ áby w pokoiu byli/ ále gdzieby od was przeſládowáni w cżym byli/ chcemy ich bronić BielKron 209.

»pokoj mieć« [szyk zmienny] (2): [Alaryk] przykazał pod gardłem/ ktoby vciekł do kościołá Krześćiáńſkiego/ áby pokoy miał. BielKron 158v, 394v.

»w pokoju zachowywać, zachowan(y); zachowanie pokoja« (1:2;2) przeto prawa są postanowione, aby ci swowolni byli przez nie hamowani a ludzie poczciwi od nich w pokoju zachowani być mogli. Diar 66, 57; BielKron 43v, 99 marg; [Judyta] Porucżywſzy ſie pánu Bogu rzkomo vciekłá z miáſtá do Hetmáná/ wypráwiwſzy ſobie gleyt áby byłá do cżáſu w pokoiu záchowaná. RejZwierc 154v.

»w pokoju zostawić« (1): kthory zbieg nam y náſzym poddánym od wywiedzienia przes rok niema żadney ſzkody czynić/ żonę ſwoię w pokoiu zoſtáwiwſzy UstPraw E3v.

Wyrażenie: »pokoj pospolity« [szyk 1:1] (2): [powołany] Ziednawſzy ſobie gleyt/ álbo poſpolity pokoy od Sędźiego/ áby beſpiecznie krom wſzelkiego przenágábánia niewinnoſć ſwoię okazał/ ſtánie przed zágáionym Sądem GroicPorz O, n4v.
Zestawienie: »kościoł (zachowania) pokoja« (2): [Romulus] zbudował kościoł poſpolity [...] á práwá vſtáwił/ iż ktory złocżyńcá álbo nieprzyiaciel do niego vciecże á ofiárę vcżyni/ będzye wolen. (marg) Koſcioł záchowánia pokoiá (–) BielKron 99v, 471.
Szereg: »pokoj i przezpieczenstwo« (1): który tym ſpoſobem z oboiéy ſtrony wybráni vznawſzy przyczynę wyſtępku/ będą ſpráwiedliwość dobrą z niego vczynić/ [...] áby o pokóy y przeſpieczeńſtwo [de pace et securitate JanStat 895] przez obwieſczenié onych oſób v náſzégo Máieſtatu zá dobrémi kondycyámi ſtánowiono było SarnStat 1112.
δ. Cisza; milczenie (7): Conticinium, Nocne umilknienie gdy nawiętſzi pokóy yeſt. Mącz 438c, 56a, 393a; Nocne biegánia y wołánia [...] obracáią śię też w wielkie zgiełki/ pokoiowi mieyſkiemu przećiwne ModrzBaz 36.
Zwrot: »milczeć z pokojem« [szyk zmienny] (2): Premere vocem, Táić głoſu/ s pokoyem milczeć. Mącz 320c, 446b.
Wyrażenie: »czasu pokoju« (1): Idąc tedy Ceſarz táiemnie cżáſu pokoiu ná iną goſpodę rzekł ku ſwym dworzánom [...] HistRzym 59v.
ε. praw. Niekwestionowane prawo posiadania (132): Diar 62; Gdyby kto imienie dzyedziczne záſtáwił komu/ ktorego imienia dopuśćiłby komu ie záſtáwił dzyerżeć y vżywáć ſpokoynie do 30 lat nieczyniąc o tym żadnego świádectwa przed ſądem [...] nie uczynili thego ten co záſtáwił álbo iego potomek á zwłaſzczá thego pokoiá/ tedy táki niedbálec odpada od wiecznośći onego imienia. UstPraw G4; ZapKościer 1581/25.

pokoj od kogo (56): Iako ya tho vyem ysze malgorzetha nyemyala Ranczycz pokoyv oth syostri anny y oth dzyeczy katharzyny. ZapWar 1507 nr 1972, 1548 nr 2669, 1550 nr 2676; ZapKościer 1585/55v, 1587/70v, 1588/80v. Cf »pokoj ślubować«.

pokoj o co (2): PaprUp I4; a othę wſzytkyę swyerchnocz ma myecz pokoy ot wſzytky braczy ZapKościer 1588/80v.

pokoj w czym (4): iz tha tho Iagnieska Lesczynska ma miecz vewssem pokoi y s kmiothki swemy ZapWar 1550 nr 2676; pán woczyęch, dal bratu swemu Caſprowy 70 slotych polſkych: [...] abi myal pokoy wplachtach ot brata ſwego Caspra ZapKościer 1585/55v. Cf »w pokoiu zaniechan«.

Zwroty: »mieć pokoj« [szyk zmienny] (10): ZapWar 1548 nr 2669, 1549 nr 2662 [2 r.], 1550 nr 2676 [2 r.]; ZapKościer 1585/55v, 1587/10v, 1588/80v, 81v.

»mieć w pokoju« (1): [Kazimierz Sprawiedliwy] przymierze wiecżne wźiął [...]. tym obycżáiem/ áby Krol Węgierſki miał w pokoiu ſwe dzierżáwy po gory Bieſzcżad álbo Beſkid/ á Krol Polſki áby też ſpokoiem rolkázował w Ruśi BielKron 356v.

»ręczyć pokoj« (4): vyznawa ze rąnczy za Męnza swego [...] y sama oth siebye pokoy vrodzoney Iagnięscze Lesczynskiey ZapWar 1549 nr 2662, 1507 nr 1972 [2 r.], 1550 nr 2676.

»siedzieć w pokoju« (1): Iakom ya nicz nyeponovyla novego pomązv swem [...] alie syedza wpokoyv yako myą mąsh moy odvmarl na voly pogroschewskiey ZapWar 1519 nr 2185.

»ślubować (a. przyślubić), obiec(ow)ać, przyrzekać, czynić pokoj; obiecować za pokoj« [w tym: od kogo (53); obiecować i przyrzekać (1)] = formuła prawa potwierdzająca zaspokojenie pretensji majątkowych [szyk zmienny] (54:20:2:1;1): ktoryſz to Iezewſki i z zoną swoią obiecuią pokoi Vtćiwemu Ambrozemu, (zapłatę wźiąwſzy) od ſiebie i potomkow ZapKościer 1579/2v; Grzegorz Gowińſki vtćiwemv Bartoſzowi Zwarce zupełną zaplatę dal a on także podnioſwszy ieſt podziękował y pokoi wieczny przirzeka ſąm od ſiebie y potonkow ſwych ZapKościer 1581/6; Gdze ten syeſtrzenyecz Iurk podzyekowal ſzupelny ſzaplaty, y slubuye pokoy wyeczny. ZapKościer 1582/29; Gdy vczywy Andrzey Gvlyk wybyerze the sumye wyſzy opiſzaną Tedy slubuye pokoy wyczny [!] ot dzatek y ot potunkoff swoych ZapKościer 1582/31, 1579/1v [2 r.], 2 [2 r.], 2v, 3, 3v (75); ktobi zabil Oica Matkę/ Pana/ abo i bratra rodzonego/ o wſzitko pokoi obiecano bi tilko wſzedl na maietnoſc iego. PaprUp I4.

»używać w pokoju« (1): przedala [część majątku] Brathu Striiecżnemu. Pozwaliaiąc iemu vzywać wpokoiu na czasy wieczne. ZapKościer 1581/21v.

»w pokoju zachować się, zachowanie« (1:1): yesly ſzye yemu w czym krziwda byela: yſz by ſzye przity wolnoſczy wpokoyą zachowacz nyemogl Tedi pán dzyedzycz ty mayęntnoſczy powynyen bęndzie yemu [...] wroczycz ZapKościer 1582/41, 1582/41.

»(za)dzierżeć, (za)trzymać w pokoju; dzierżeć z pokojem« = pacifice et quiete tenere JanStat [szyk zmienny] (14:12;5): Iako zathemy myedzami Coczvranowska cząscz yesth kthorą przothkovie moy zatrzimalj za prawem swem vissey trzech liat wpokoyv ZapWar 1519 nr 2192, 1507 nr 1983, 1508 nr 2040 [2 r.], 1513 nr 2064, 2113, 2147 (23); LibLeg 10/95v; Wdowá ieſliby ſię mieniłá mieć iákie práwo ábo wiáno ná ktore dzyedzictwo/ kthoreby kto inſzy dzyerzał s pokoiem przes ſześć lat [...] tákowa odpada od imienia. UstPraw G4; Ale Káźimierz pocżyniwſzy twierdze drzewiáne/ w Kámieńcu/ Bakoćie/ Bráſłáwiu [...] dzyerżał ie ſpokoiem BielKron 390v, 360; ZapKościer 1582/30, 31v; StryjKron 612; SarnStat 1071.

Wyrażenia: »wieczny, na czasy niezmierne pokoj« [szyk 68:4] (17:1): kupiel od niego dom [...] na czasy wieczne, [...] ktoryſz to Irzy Pieszk. obiecuie iemu pokoi na czaſy nie zmierne ZapKościer 1581/21; ktory doplaćil tego Imienia [...] imieniem Koncyny Broſzkowi Buinikowi, [...] Obiecuiąc iey i potomkom za pokoi wiecżny ſąm od siebie i malżonki swey ZapKościer 1581/25v; yſz my dziekuięmy [...] ſzwagrowi ſzwoiemu [...] z dobri zaplaty [...] cziniacz jemu pokoy wieczny od naſz ſzamich ſiebie y od naſich dziatęk ZapKościer 1587/72, 1579/1v, 2 [2 r.], 3, 3v, 4 (72).

»w pokoju zaniechan [w czym]« (2): który [oskarżony] od czáſu doprowádzenia Woiewodzégo przez Rok źiemi Króleſtwu obywátelóm żadnych ſzkód czynić niema: á żoná w dobrách iego w pokoin [!] ón rok ma bydź zániechána [uxore sua in bonis suis pacifice infra annum praedictum dimissa in quiete JanStat 627] SarnStat 156 [idem] 242.

ζ. Zakaz naruszania spokoju w miejscach publicznych, zwłaszcza w sądzie, szczególnie zakaz używania broni (16): Ktore tumulty áby w Mieyſkich Sądźiech niebyły/ [sędziowie] przeto ty porządki záchowywáią/ Sąd przodkiem gáią mocą Bożą/ mocą Krolá Iego Mił. y przes Dekret pokoy y wſzeláką vtćiwoſć przykázuią GroicPorz i4v, i2 [3 r.], i2v [2 r.]; Ab oratoribus solitudo in foro, hoc est, quantum ad oratores attinet, Co ſie Oratorów/ álbo/ Prokuratorów doticze/ pokoy yeſt ná ſądziech/ álbo/ przed práwem. Mącz 1b.

pokoj czyj [= w czyim imieniu] (2): gáię wam Sąd wielki/ y przykázuię pokoy Páná Bogá wſzechmogącego/ pokoy Naiáśnieyſzego Páná náſzego Krolá Iego Mił. GroicPorz i2.

Zwrot: »pokoj naruszyć (a. zruszyć)« = violare JanStat (2): Ten pokoy ieſliby kto nieutćiwym ſłowem/ álbo ktorą inną krzywdą náruſzył/ przećiw drugiemu w ſpráwie iego: Albo ieſliby popędliwymi ſłowy przećiw vtćiwoſći Sądu co rzekł: tákowy pieniężną winą karan będźie. GroicPorz i2; SarnStat 141.
Wyrażenia: »najwiętszy pokoj« (1): DLa zámknienia drógi śmiałośći ludzkiéy/ którzy do ſądów gdźie ma bydź naywiętſzy pokóy [summa pax et tranquillitas JanStat 513]/ nie tylko ſámi zbroyni/ ále téż wielkim zebrániém ſkupieni przychodźić [...] śmieią vſtáwiamy/ áby [...] SarnStat 783.

»pokoj pospolity« (4): PO Przyſyędze nákaże mu [podwojskiemu] Sędźia przes wyrok/ pokoy poſpolity: Abowiem wedle Práwá/ Podwoyſki nie má z bronią chodźić. (marg) Pokoy Podwoyſkiego. (–) GroicPorz g4; SarnStat 18, 141, 480.

Przen: O sądzie bożym (1):
Zwrot: »pokoj postanowić« (1): [Bóg] potłocży ony ktorzy od niego odſtąpią/ [...] á kſiążę ich będzye chćiało vciec/ ále gi vłápią á zwiążą ogniſtemi łáńćuchy/ y wrzucą ná ſwe mieyſce do piekłá/ áby ſwiát dáley w pokoiu ſtał. A gdy iuż pokoy poſtánowi/ wielki ſąd zágáiony będzye o żywych y zmárłych BielKron 136v.
η. praw. Zawieszenie jurysdykcji kościelnej nad różnowiercami (1): tedy jednakże prosiliśmy WKM, abyś temu zabieżeć raczył, nas tu w tym zamieszaniu nie odjeżdżał a do wolniejszego sobie czasu, ażbyś WKM concilium to nationale złożyć mogł, pokoj nam postanowił. Diar 86.
c. Zgoda; nieczynienie krzywdy drugiemu człowiekowi; concordia Mącz, Modrz, JanStat; gratia Mącz (188): zany[e]przijacyoli moye myli panye cyebye proſſα abi ye ku pokoyu nawrocyl BierRaj 17; BielKron 86, 98v, 380v; RejPos 334v; Kthórego kolwiek człowiek Chrześćiáńſki obráźił bliźniego ſwego/ ma od niego ſzukáć pokoiu. BiałKat 213v; CzechRozm 247; SkarJedn 123; zgadzać ſię w niewierze/ w Haeretyctwie/ ábo w którymkolwiek innym grzechu/ ieſt pokoy fałſzywy WujNT 44.

pokoj miedzy kim (i (a) kim) (39): FalZioł V 19; BibRadz Is 10 arg, Zach 6/13; [język] pokoy między ludźmi iedna OrzRozm Q2v; OrzQuin B4v; RejPos 333v, 334, 334v [2 r.]; RejZwierc 132v [2 r.], 139v, 141; WujJudConf 153; WujNT 249; Pokoy y zgodę miedzy ludźmi rozśiewáć: práwie ieſt ſyná Bożego dźieło. SkarKaz 638b; SkarKazSej 661a. Cf Zwroty.

pokoj z kim (49): W vſthách ſwoich pokoy z przyiaćielem ſwoim mowi/ á potháiemnie zákłáda nań ſidłá. Leop Ier 9/8, Ps 27/3; BielKron 15v; BudBib Ps 27/3; BudNT Hebr 12/14; Oni to pewnie lepiey wiedzą/ [...] choćiaż by ſię z drugimi w wierze nie zgadzáli: áleby oprocż tego wedle świátá vcżćiwie żyli/ y z káżdym ſię o pokoy ſtáráli. CzechEp 11, 411; KochSob 59; WujNT Hebr 12/14; iż pokoy y ſporządzenie Rzecżypoſpolitey/ bez pokoiu z Bogiem/ żadną miárą trwáłe bydź nie może. PowodPr 40; SkarKaz 209a marg [2 r.]; SkarKazSej 658b. Cf Zwroty.

pokoj czyj (2): Rzekł Lábán: ten grob kámienia będzye ſwiádkiem pokoiá náſzego BielKron 15v; WujJud a5.

W połączeniach szeregowych (16): [tego dnia] Nieſprawiay pokoiu/ iednania, ani przymierza żadnego FalZioł V 50; KromRozm I B4, B4v; KromRozm III F2v; GliczKsiąż H7; LubPs cc3; BielKron 135v; Pacis, concordiae, compositionis autor esse non destiti, Nigdym nie przeſtał ku pokoyowi/ zgodzie y ziednániu więść [!]. Mącz 310c; OrzQuin B4v; RejZwierc 139v; Wiele rzecży ieſt/ ktore ludźi do pokoiu/ zgody/ y ku łácnemu vbłagániu przywodzą. ModrzBaz 67; CzechEpPOrz *3v; Day zgodę/ miłość/ pokoy/ Pánom Chrześciánſkim KmitaPsal A5v; SkarKazSej 661a, 691a; Tam [w Toruniu] pokoy/ tám wſtyd/ tám płuży vcżćiwość/ Y ſpáwiedliwość [!]. KlonFlis G2.

W przeciwstawieniach: »pokoj ... zwada (3), walka« (4): Pokoy z ludzmi, á z grzechy walkę zawżdy miey. BielŻyw 143; Miedzy ludem nieludzkim trawię látá ſwoie: Mnie mił pokóy/ á oni w zwádźie ſye kocháią KochPs 187; KochSob 59; KochProp 6.

Zwroty: »pokoj mieć, mający« [w tym: z kim (15), miedzy kim (6)] = pacem habens PolAnt, Vulg; pacem habere Vulg; est [alicui] gratia Mącz; pacem agere PolAnt [szyk zmienny] (20:3): Gdy źwierzętá pokoy miáły/ A ſpołem ieſzcże mieſzkáły. Myſz żáby bárzo prośiłá/ By z nią ná wiecżerzy byłá BierEz G4v; BielŻyw 143; WróbŻołt Ov; KromRozm I C; Zauſznik y dwuięzycżny ieſt przeklęty: ábowiem wiele ich zwádzi máiących pokoy. Leop Eccli 28/15; Mieyćie w ſobie ſol/ y mieyćie pokoy miedzy ſobą. Leop Mar 9/49; BibRadz I 7c marg, 2.Mach 12/13; BielKron 380v; Mącz 148d; RejPos 145; Więc ty rzecży/ ktore w tym Przykazániu Pan Chriſtus chowáć każe ktemu śię śćiągáią/ żebyſmy ze wſzyſtkimi ludźmi pokoy mieli. KuczbKat 315; WujJud 194; BudBib 2.Mach 12/12; BudNT Rom 12/18; PaprPan Z4v; SkarŻyw 560; WujNT Mar 9/50[49], Rom 12/18, Bbbbbbv; SkarKaz 209a; Y ono złe oko [...] z ſzczerey zazdrośći pokázuie nieżyczliwość ku bliźniemu/ y pokoiu z nim żadnego mieć nie może/ y zgody z nim niechce. SkarKazSej 675a, 675a.

»pokoj miłować, miłując(y); miłośnik pokoju« = studere concordiae; pacis cupidus a. studiosus Mącz [szyk zmienny] (8:5;2): Szija krotka á ſubtilna cłowie⟨ka⟩ [...] znamionuie dobrego rozumu y bacżnoſci [...]/ miłoſnika pokoiu GlabGad O8v; GliczKsiąż H7; Theż z dozwoleniem Ceſárſkim vſtáwiony dzień będzie/ ktorego ſie máią z iecháć do Norymbergu Mieſiącá Sierpniá/ ludzie dobrzy/ nie ſwarliwy/ pokoy miłuiący/ Boga ſie boiący/ thák z ſtrony Papieſkiey/ iáko z Luterſkiey BielKron 217, 446; KochSat B2v; Mącz 72c, 423c, 457a [2 r.]; OrzQuin B4v; CzechRozm 234v; Bo iż cżłdwiek [!] cnotliwy á miłuie pokoy/ Więc chceſzli być w pokoiu ſpokoynieſz z nim rokuy. PaprPan Y3v, Cv, I2, Hhv.

»ku pokojowi(-u) (przy)wieść (a. przywodzić); do pokoju prowadzić« = pacis autorem esse Mącz; ad pacem cohortari Modrz; reconciliare in pace Vulg [szyk zmienny] (4;2): BielKron 184v; Mącz 310c; WujJudConf 151v; ModrzBaz 67; gdy ſię ſtáłá rożność nie máła miedzy tymi ktorzy byli w Korynćie bráćia/ nápiſał/ [...] liſt Koryntcżykom prowádząc ie do pokoiu/ y nápráwuiąc wiarę ich ReszPrz 31; A názáiutrz [Mojżesz] vkazał ſię im gdy ſię wádźili/ y wiodł ie ku pokoiowi/ mowiąc: Mężowie/ bráćiaśćie ſobie: przeczże ſię ſpołu krzywdźićie? WujNT Act 7/26.

»pokoj targać« (3): [przeciwnicy Krystusowi] pokoy/ zgodę/ y miłoſć ſpołeczną krzeſciyáńſką [...] tárgáyą. KromRozm III F2v; WujNT 44, 249.

»pokoj (a. związki pokoju) [z kim] trzymać; trzymać się pokoja; pokoj [komu] ma być dzierżan« (2;1;1): BierEz P3v; KromRozm I G3v; (marg) Pokoy bliźniemu ma być dzyerżan (–) Obacżył też to Pan/ iż ku tey miłośći iego trzebá też ktemu y miedzy námi miłośći ſpołecżney RejPos 145; SkarJedn 393.

»pokoj (u)czynić, udziałać; pokoj uczyniony« [w tym: miedzy kim (a (i) kim) (5), z kim (2)] [szyk zmienny] (5:1;1): TarDuch D3; [i]ż na koniec Iuwencius [...] muſiał z miaſtá wyiecháć/ ábowiem niemogł żadnym obytzáiem pokoiu vtzinić/ miedzy Dámáſem Papieżem wybránym/ á mied[z]y Vrſynem/ ktory też chćiał być Papieżem. KrowObr 28; SkarJedn 122; SkarŻyw 336 [2 r.]; SiebRozmyśl Kv; SkarKazSej 691a.

»umocnić (a. umocować), utwierdzić (a. utwierdzać), ugrunć pokoj« [w tym: ugruntować i umocować (1), umocnić i utwierdzić (1); miedzy kim (i kim) (2)] = pacem consolidare JanStat [szyk zmienny] (2:2:1): TarDuch D3; rácż/ o Iezu Chryſte Pánie/ miedzy mną y nieprzyiaćioły moimi vmocnić y vtwierdźić zgodę y pokoy LatHar 584; SarnStat 1067.

»pokoj, w pokoju (za)chować (a. zachowywać); zachowanie pokoju« [w tym: miedzy kim (7), z kim (5)] = pacem retinere HistAl; pacem colere Modrz; pacem habere Vulg; nutrire concordiam JanStat [szyk zmienny] (15:1;1): Zwad żadnych nie cżyniemy áni zbroy ná ciáło nie bierzemy/ pokoy zawżdi z zwycżáiu chowamy. HistAl 16; [Pan] vpomina nas s tego/ ábychmy pokoy y iednoſtháyną miłość miedzy ſobą záchowáli. RejPos 145, 145, 145v, 333v, 334; KochMon 30; WujJud 194; wſzytcy ktorzi vcżniámi Chriſtuſowemi chcą być/ máią ſie o to pilnie ſtáráć/ áby ſię zwad/ nieprzyiáźni y waśni wyſtrzegáli: á pokoy y zgodę ze wſzytkiemi w cáłośći záchowáli ModrzBaz 68, 69; SkarJedn 152; SkarŻyw 328; CzechEpPOrz *3v; NiemObr 8; WujNT 1.Thess 5/13; SarnStat 1067; SkarKazSej 664b.

»w pokoju żyć, mieszkać, być« [w tym: z kim (12), miedzy kim (2)] = pacifice degere PolAnt [szyk zmienny] (9’.7:4): BierRozm 10; lepyey ſchrzesczyani w pokoyv zicz nyz spogani LibLeg 11/45v; thak yeſth volya hoſpodara naſchego. Abi yedna Zyemya bila yako y drvga Abi myeſkaly wdobrem pokoyv. A wmyrze. boſzmi wſzithczi chrzeſczyyany. LibLeg 11/183v, 11/85v; LubPs cc3; BibRadz Ps 7/5, 40/10; OrzRozm L4v; BielKron [206]; OrzQuin B2v; HistRzym 80v, 96; CzechRozm 233v; NIkoferus on Ceſarz ácż miał ſzcżęſcie w boiu/ By dziś z Ianem to pewna chciałby być w pokoiu PaprPan M4v; SkarŻyw 41, 453; ReszHoz 132; LatHar 642; Ták zuchwálce ſkracał: á z pokornemi, W pokoiu mieſzkał KlonKr Av; SkarKaz 316a.

Wyrażenia: »pokoju danie« (1): O iáko to było miłe á lube pocáłowanie/ y pokoiu danie bráćiey przez ták długi cżás niezgodnych. SkarJedn 293.

»dobry pokoj« (2): Ieſtli vſlyſziſz grżmienie tego mieſiącza. wiedz że tego roku obphitoſć będzie wſzytkich potrzeb/ á dobry pokoy/ á dobroć miedzy ludzmi. FalZioł V 49; LibLeg 11/183v.

»kościelny [= przez Kościół zalecony] pokoj« (1): Ieſli [...] cnotę ćierpliwośći S. záchowuiemy/ w kośćielnym pokoiu żyiąc/ koronę męcżeńſką otrzymamy. SkarŻyw 41.

»pokoj społeczny« (2): ábychmy pokoy ſpołecżny/ s ktorego miłość powinowáta Krześćiáńſka miedzy námi ſnádnie ſie vmnożyć może/ záchowywali miedzy ſobą RejPos 334, 333v.

»święty pokoj« (2): SkarJedn 152; odnoẃćie miedzy ſobą święty pokoy/ zgodę/ y iedność. SkarKazSej 661a.

»wdzięczny pokoj« (1):Gdzye wdzyęcżny pokoy a poććiwa zgodá/ Thám nie może być w żadney rzecży ſzkodá. RejZwierc 227v.

»wieczny pokoj« (1): Wzyął tedy Iakob kámień á záłożył y náznácżył wiecżny pokoy z Lábánem ná onym mieyſcu BielKron 15v.

»wielki pokoj« (2): gdy iáka fáłecżna rádá ábo iákie fáłecżne zebránie záwrze ſie w pokoiu ſwoim/ rádząc ná vpadek á ná krzywdę ſpráwiedliwego/ iużći też tám wielki pokoy a iednoſtáyny duch miedzy zebrániem onym. RejPos 334v, 334.

»pokoj ziemski, świecki« (1): [prawdziwi chrystyjanie] pokoiu też tego o ktorym Prorocy mowili/ nád ſobą doznawáią. Ale też nie tego pokoiu źiemſkiego ſwieckiego/ że ſie z niſkim nie wádzą CzechRozm 112v.

Szeregi: »pokoj i (a) jedność« = pax et unitas JanStat [szyk 9:2] (11): KromRozm I G3v; Mącz 423c; WujJud 5; Bo nigdzieſz ſię pokoy y iedność Chrześćiáńſka y obroná wiáry S. przećiw kácerſtwom/ ktore záwżgy [!] powſtáią nie ſtánowi/ iedno ná S. Zborách. SkarJedn 344, A4v, 152, 322, 327, 387; Abyś wſzytek lud Chrześćijáńſki pokoiem y iednośćią opátrzyć racżył/ wyſł⟨uchaj nas⟩ LatHar 177; SarnStat 1067. [Ponadto w połączeniach szeregowych 2 r.]

»mi(e)r a (ani, i) pokoj« [szyk 4:1] (5): LibLeg 11/183v; OrzRozm L4v; Cum illo nulla est mihi gratia, Niemam s niem żadnego záchowániá álbo też żadnego mieru áni pokoyu. Mącz 148d; OrzQuin B2v; SiebRozmyśl Kv. [Ponadto w połączeniach szeregowych 6 r.]

»pokoj, (a, i) miłość« [szyk 11:6] (17): Nieomyliſz ſye ná żadnym Herborćie nigdy/ á zaż niewidźiſz/ iáko ći ludźie miłość á pokóy miedzy námi w Przemyſidéy Ziemi mnożą OrzQuin B4v; Przecż Pan nawięcey o pokoy á o miłości vpominał ſwiáth. RejPos 333v marg, 145 [2 r.], 145v, 333v [2 r.], 334; Bo ſwiát dawa pokoy złym gdy idą ná iákie wſzetecżeńſtwá ſwoie/ tedy wielka miłość y pokoy miedzy nimi bywa. RejZwierc 132v; KochMon 30; SkarJedn 371, 393; SkarŻyw 347, 348; ReszHoz 132; Niech modlitwa twoiá/ [...] ſwoy ſkutek weźmie: ábyſmy roſkazánia twego o ſpolney miłości y pokoiu ſłucháiąc/ poćiechę Seymow tych odnieśli. SkarKazSej 677b, 638b.

»pokoj a przyjacielstwo« (1): [Prośba przeciwko tym] kthorzy bez przycżyny ludzi cnotliwe a pobożne w nienawiśći máią/ á bez winy ich ſwemi potwarzámi zámiátáią/ á iákoby pod pokrywką pokoiu á przyiacielſthwá obłudnie ſie obchodzą z nimi. LubPs I2v.

»pokoj a społeczność« (1): A coż Pan tákiemu pokoiowi á tákiey ſpołecżnośći obiecáć racżył? Oto ſłuchay/ iż obiecał puśćić ná tháki pokoy miecż ſwoy á pomſtę ſwoię RejPos 334v.

»pokoj, (i, a) zgoda« = concordia et tranquillitas, pax et concordia Modrz [szyk 17:6] (23): TarDuch D3; Pokoy á zgodá miedzy temi co ſą w koſćiele Kryſtuſowym. BibRadz Is 10 arg; KochSat B2v; w káżdey nieſpráwiedliwey walce á w nieſpráwiedliwych woyſkoch ſwiátá tego/ [...] iżći też tam pokoy/ iżći też tám zgodá/ á coż potym/ iuż ná on pokoy y ná onę zgodę podnioſł Pan miecż ſwoy RejPos 334v, 334, 334v; RejZwierc 227v; WujJud a4v; WujJudConf 153; Y niemoże to być/ áby ći ktorzi miedzy ſobą niezgodni ſą/ [...] mogli ták w Rzecżypoſpolitey iáko też w domowych potocżnych ſpráwách zgodę y pokoy poſtánowić. ModrzBaz 27, 68, 69; SkarJedn 269; SkarŻyw 89; NiemObr 8; Abyś Krolom y Pánom Chrześćijáńſkim pokoy y zgodę prawdźiwą dáć racżył wyſłuchay nas Pánie. LatHar 177, 584; SkarKaz 638b; SkarKazSej 664b, 671b, 672b, 675a. [Ponadto w połączeniach szeregowych 10 r.]

Wyrażenie przyimkowe: »w pokoju« = pacifice PolAnt (25): ći nędzni Ielenie będąli mieć w tey zgodzye á w tym pokoiu tego Lwá Hetmánem RejPos 334; pięknie go brát y zwielką cżćią przyiął/ y w pokoiu ſię y miłośći bráterſkiey z ſobą rozſtáli. SkarŻyw 348, 347; CiekPotr 71. Cf »w pokoju (za)chować«, »w pokoju żyć«.
W przen (2): Są drugie łańcuchy do ſpoienia pokoiu y zgody wáſzey/ z ſtrony miłey oyczyzny/ y korony tey mátki náſzey: ktoremi nas ſpina y wiąże SkarKazSej 672b, 671b marg.
Przen (1):
Zwrot: »być [z kim] w pokoju« (1): Gdy przidzié radzycz oduſſy Aċ wiecz ſobie każdy tuſy Słabo wiecz ſtoij wtem boju Iako by ſnią być wpokoju RejKup p3.
α. Brak wrogości, przyjaźń, życzliwość (13): Ieſliżeſćie przyſzli do mnie dla pokoiu [si pacifice venistis ad me] ábyſćie mię rátowáli/ tedy ſerce me ſpołu przyſtánie do was BibRadz 1.Par 12/17; gdy do onego Krolá ſzedł/ [...] wyſzły przećiw im trzydźieśći pánienek [...]/ nioſąc w ręku rozgi Palmowe ná znák pokoiá BielKron 443; [Nikanor] wypráwił ku Iudzie y bráćiey iego posły/ ktorzyby słowy zdrádliwemi zmyſláiąc pokoy im ták opowiedáli [cum dolo verbis pacificis dicens]. BudBib 1.Mach 7/27.

W przeciwstawieniach: »pokoj ... zdrada (2), złe« (3): Fáłſzyrze pod przykritym pokoiem zdrádę okázuią LubPs G3v marg, G3v; Kktorzy [!] powiádáią pokoy z błiźnim [!] ſwoim: á wſſyſtko złe w ſercu ich. Leop Ps 27/3.

Zwrot: »przyjąć [kogo] z pokojem, w pokoju« = excipere cum pace, suscipere pacifice Vulg (1:1): Leop 1.Mach 5/25; Wiárą/ Ráháb nierządna nie zginęłá weſpoł z niewiernymi: przyiąwſzy z pokoiem do goſpody ſzpiegi. WujNT Hebr 11/31.
Wyrażenie: »człowiek [czyjego] pokoju« = przyjaciel (1): Et enim homo pacis meae in quo ſperaui: qui edebat panes meos magnificauit ſuper me ſupplantationem. Abowiem człowiek mego pokoiu w ktorimem dufał/ ktory chleba mego pożywał wielce/ podnioſl naprzeciwko mnie podſzcżepienie. WróbŻołt 40/10.
Szereg: »pokoj i miłość« (2): OpecŻyw 106; Cáłowánie święte było v wiernych znákiem pokoiu y miłośći. WujNT Xxxxx3v.
Wyrażenie przyimkowe: »z pokojem« = cum pace HistAl, Vulg; pacifice Vulg, PolAnt (3): Przecżedſzy liſt Alexander poſlał do nich mowiąc iż do nich ſpokoiem y weſoło przyiedzie HistAl I; BudBib 1.Par 12/17. Cf Zwrot.
d. Spokój ducha, spokój wewnętrzny; zadowolenie (46): Placiditas, Skromność/ Pokorá/ Pokóy/ Cichość. Mącz 302b.

pokoj czyj [w tym: G pron (2), pron poss (2)] (4): Tákże każdy złośnik iákoby v drzwi leżał/ Bo nie długi pokoy iego/ przed złośćiámi ktore oćiążáią ſumnienie iego BibRadz I 3a marg; RejZwierc 20; SkarŻyw 333, 412.

W połączeniach szeregowych (7): alec [królestwo Boże] ieſt vſprawiedliwienie naſze/ przes wiarę/ pokoi w ſvmnieniv a weſele w dvchv ſwiętym. SeklWyzn f2; MurzHist O3; GórnDworz Mm6v; A Rycerſtwo twoie Krześćiáńſkie nie potrzebuye wyelkich trudnośći áni praczey/ iedno cichośći/ pokory/ pokoiu/ miernośći/ ſpráwiedliwośći/ pobożnego á cnotliwego żywothá. RejPos A4; RejZwierc 141; Ná woyniem zdrowia doſtał ſławy/ y pokoiu: Domá to wſzyſtko ginie/ co przybyło w boiu. ZawJeft 21; LatHar 133.

Zwroty: »być w pokoju« (1): Potym gorącość wielka/ to ieſt pokuſá dyabelſka zeymie go/ że nie może być w pokoiu/ áż będzie ochłodzon w wodách ſwieckich HistRzym 47.

»pokoj mieć« [szyk zmienny] (6): MurzHist D3v, O2v; LubPs B5; KrowObr 150; Pocżął záś z iney ſię ſtrony kuśić/ wielkie náń á nie znośne ćieleſne żądliwośći/ y zápálenia miecąc/ ták weśnie iáko y na iáwiu: iſz pokoiu nigdy nie miał. SkarŻyw 56; Błogoſłáwiony ktory ſumnienia twego pokoy mieć może SkarKaz 209b.

»pokoj mieć [od kogo, od czego]« [szyk zmienny] (3): FalZioł II 18d; Aty ſą pokuſſy y nięprziyaciele naſzi. Ciało naſze/ ſwiath/ a ſzatan/ a poky duſza w ciele pod niemamy pokoiu odnich SeklKat T; LubPs K3.

»stracić pokoj« (1): Cor meum conturbatum eſt in me: dereliquit me virtus mea [...]. Abowiem ſerce moie barżo zaſmuczone we mnie Przeto iżem ſtracił pokoy ſumnienia mego. WróbŻołt 37/11.

»pokoj zachować; w pokoju zachowywać« (1;1): iż nas miłośćiwie cieſzy/ iż nas w pokoiu duſznym y cieleſnym záchowywáć racży LubPs X4; SkarŻyw 412.

»zażyć pokoja« (2): Rychléy coś przećiw niemu myśli głowá moiá/ Nie da wytchnąć ni záżyć lubégo pokoiá. GosłCast 29, 46.

Wyrażenia: »pokoj duszny (a. duchowny), na duszy« (5:1): SeklKat Q3; a to dobrze wiem/ iaki pokói naduſzy i roſkoſz maią/ ktorzy śię rás pewnych obietnic pana Chriſtuſowych chſycili i wnich (trfaią) MurzHist O2v; LubPs X4; Pokoy od ſwiátá rozny s pokoiem duſznym. RejZwierc B2; znáiąc go być nie tylko Bogiem ſwym/ [...] ále [...] oycem łáſkáwym y dobrotliwym/ z ktorym iuż przymierza/ pokoiu wiecżnego duchownego/ przez Iezuſá Meſyaſzá doſtáli CzechRozm 113; PowodPr 46.

»pokoj serdeczny, na sercu« (1:1): KrowObr 150; Pokoy ſerdecżny w świeckich zábáwach záchowáć iáko ſię ma. SkarŻyw 412 marg.

»pokoj sumnienia, na sumnieniu, w sumnieniu« [szyk 11:3] (8:4:2): WróbŻołt 37/11; SeklKat F3; MurzHist D3v; LubPs B5; Tákowa wiárá komu bywa daná/ bywa mu teſz/ dane duſzne weſele/ pokoy ná ſumnieniu/ y Duch Swięty KrowObr 45v, 54; CzechRozm 113; A iákoſz ty z vporu ich tákiego roztárgnienia ná ſwym ſumnieniu mieć nie będzieſz? Wiem iſz to was bárzo gryzie. Przeto bądzćie łáſkáwi ná pokoy ſumnienia ſwego SkarJedn 366; LatHar 133, 581; WujNT Cccccc; odnioſł wielkie poćiechy y rádośći duchowne [...]. Y doſtał ná ſumnieniu pokoiu wielkiego. SkarKaz 349b, 209b [2 r.].

»pokoj wnętrzny« [szyk 1:1] (2): ninijé wnętrznégo pokoiu vkuſſenié/ ij też niebieſkiégo pokoiu pilné żądanijé przywiedz OpecŻyw 72v; BibRadz II 7b marg.

Szeregi: »nasycenie i pokoj« (1): Szczęśćia tego żywotá żadnego náſycenia y pokoiu nie czynią SkarKaz 637b.

»pokoj i przezpieczeństwo« (1): co miáł pokói i przeſpieczenſtwo na ſumnięniu ſwoiem to mu przyſzły wſzyſtki grzéchy iego napamięc MurzHist D3v.

»wczas a pokoj« (1): Gdyż ten ieden cżłowiek kiedyby ſie z myſlą ná niepotrzebne rzecży nie vnośił/ ná rowneyby rzecży mogł przeſtáć ku wcżáſowi á ku pokoiowi ſwemu RejZwierc 20.

»pokoj i wesele« [szyk 4:1] (5): Zaplata prawdziwego koſcioła bywa dana tu y naonym ſwiecie/ Tu natym ſwiecie pokoy duſzny y weſſele w duchu ſwiętim/ naonym wieczny żywot SeklKat Q3; KrowObr 45v, 150; iſz żadna przygodá y zabáwá świecka/ wybić mu pokoiu iego y weſela ſerdecżnego niemogłá. SkarŻyw 412; LatHar 581. [Ponadto w połączeniu szeregowym 1 r.]

Wyrażenia przyimkowe: »z pokojem« (1): ludźie modlą ſię śpiewáią/ ſpowiádáią/ communikuią/ kazánia ſłucháią/ wſzyſtko z wielką vcżćiwośćią/ z wielkim pokoiem cżyniąc ReszList 164.

»w pokoju« (5): GlabGad K5; Lecżbych ia rádził gdyby to mogło być/ W pokoiu wſzytko rozumem rozeprzeć. RejZwierc 228v; áby z tym świátem mizernym potym mile y w pokoiu rozłącżony/ mogł być do niebieſkich páłacow [...] doprowádzony. LatHar 637. Cf »być w pokoju«, »w pokoju zachowywać«.

W przen (1): Oná [miłość niebieska] ieſt mátką roſkoſzy/ pokoiu/ cichośći/ dobrothliwośći/ á wielkim nieprzyiacielem nieludzkośći/ y obrzydłey gnuſnośći GórnDworz Mm6v.
e. Zbawienie wieczne, szczęście wiekuiste (55): OpecŻyw 72v; Z ćiáłá iáko z więźienia [...] wychodźi/ ná lepſzy żywot y pokoy/ do portu y kreſu ſwoiey drogi przychodząc. SkarKaz 384b.

pokoj czyj [w tym: pron poss (2), G pron (1)] (2): RejPos 58v; RejZwierc 259v; A ktorymże [Bóg] przyśiągł iż nie mieli wniść do odpoczynienia iego: iedno tym/ ktorzy niewierni byli? y widźimy/ że nie mogli wniść (marg) do pokoiu iego. N.L. (–) dla niedowiárſtwá. WujNT Hebr 3/19.

W połączeniach szeregowych (2): CzechEp 83; Day mieyſce odpoczynienia/ ochłody/ y pokoiu tym ktorzy przed námi z znákiem wiáry poſzli SkarKaz 383b.

Zwroty: »być w pokoju« = esse in pace Vulg, PolAnt (4): A iákoby [ludzie sprawiedliwi] od drogi ſpráwiedliwey odeſzli ná zátrácenie/ á że ná tey drodze ieſt zátrácenie: ále oni ſą w pokoiu. Leop Sap 3/3; BibRadz Sap 3/3; RejAp 120v; BudBib Sap 3/3.

»pokoj mieć« (1): Cżuyćież ſię odſzcżepieńcy/ Sektarze mizerni [...]. Przecż gwałćićie onych duſz wolą oſtátecżną/ Co iuż tám pokoy máią y odpłátę wiecżną? KlonWor 11.

»w pokoju odpoczywać« [w tym: niechaj(że) odpoczywa(ją) w pokoju (6)] [szyk zmienny] (11): Toć do nas żywych racży mowić/ á nie do vmarłych/ o ktorych tak ſkoſćiołem trzymam/ yż odpocżywaią w pokoiv dvſze wiernych vmarłych lvdzi. SeklWyzn e4v; SkarŻyw 601; CzechEp 83; A wiernych Páńſkich duſze z łáſki y miłośierdźia iego/ niech odpocżywáią w pokoiu. LatHar 21; Záchoway nas Pánie cżuiące: rácż nas ſtrzedz ſpiących: ábyſmy z Pánem Chryſtuſem w cżuynośći trwáli/ á w pokoiu odpocżywáli. LatHar 65; Rácż mię (przycżyną twą) bronić ode wſzego złego/ ábym w świętym pokoiu záſnął y odpocżywał. LatHar 73, 59, 180, 184, 657, 660.

[»siedzieć w pokoju«: Iuż iey nie trzebá iuż więcey obrony/ Bo przepłynęłá ná ſzcżęſliwe ſtrony Y niepomnego zákuśiwſzy zdroiu/ Siedżi w pokoiu. KmitaTreny A3v.]

»pokoj sobie uczynić« (1): Abowiem tá niemoc ieſth do mnie práwie poſłem/ vpomináiącz mię iżem ieſt cżłowiek/ á iżbych pámiętał potym ná ſmiertelność ſwoię będęli żyw [...]. A ieſli vmrę/ tedy dług zápłácę/ á pokoy ſobie vcżynię. RejZwierc 169v.

»pokoju uży(wa)ć« [szyk zmienny] (4): RejZwierc 271v; SkarŻyw 125; Niechże Pánie vżyię pokoiu tego/ ktoryś mi zoſtáwił SkarKaz 209b, 122b.

»wniść do pokoju« (2): Ponieważ Zydzi dla niedowiárſtwá nie weſzli do pokoiu obiecánego. A wierni do niego wniść máią. WujNT Hebr 4 arg, s. 757 marg.

»zostać w pokoju« (1): Iż áni ſmierć/ áni żaden ſtrách thobie ſtráſzen nie będzie/ gdy oglądáią á poznáią ocżj twoie zbáwicielá ſwego/ [...] á iuż zoſtánie wiecżnie w pokoiu nędzna duſzá twoiá. RejPos 58.

Wyrażenia: »miejsce pokoju« (2): BierRaj 21; prośimy pozwol mieyſcá ochłodzenia świátłośći y pokoiu CzechEp 83; SkarKaz 383b.

»niebieski pokoj« (2): OpecŻyw 72v; Przetoż Chriſtuſá we wſzytkim ſłucháć mamy: żebyſmy iáko niewierni Zydowie od niebiednego pokoiu nie byli odrzuceni. WujNT Hebr 3 arg.

»pokoj wieczny« [szyk 8:7] (15): iże wſzythko naſze weſzcie ieſt w rozmiſlaniu mieſzkania niebieskiego/ á tego ſamego mamy żędać czo ieſth potrzebno ku oſięgnieniu onego pokoiu wiecżnego. WróbŻołt qq2; RejPs 140; Bo po śmierći pokoiu iuż pewien wiecżnego RejWiz 96; RejAp 97; RejPos 57v [3 r.], 58v, 197v marg; RejZwierc 271v; SkarŻyw 76, 500; Iezu Kryſte Pánie miły/ tyś wſzyſtkie piekielne śiły/ przez mękę ſwoię poraźił/ á nam wiecżny pokoy ſpráwił ArtKanc T12v, A18v; SkarKaz 551b.

Szeregi: »pokoj i chwała« (1): Przyćiągniſz nas chwálebny mikołáiu/ do zbawiennego brzegu/ kędy pokoy y chwałá. KrowObr 171.

»ochłodzenie i pokoj« (1): a racz bronyc ſtworzenya twego wibaw ye od bolyeſcy a ſcyαgny gym prawycα ſwoyα a przewyedzy ye namyeſce ochlodzenya ij pokoya. BierRaj 21. [Ponadto w połączeniu szeregowym 1 r.]

»pokoj i odpoczynienie« (1): [Boże] Rácż dáć [...] w lećiech podeſzłym/ y śmierći bliſkim ſkruchę/ y grzechow odpuſzcżenie: vmarłym pokoy y wiekuiſte odpocżynienie LatHar 31. [Ponadto w połączeniu szeregowym 1 r.]

»pokoj i radość« (1): Tám święci Boży pokoiu y rádośći wiecżney. vżywáią SkarŻyw 125. [Ponadto w połączeniu szeregowym 1 r.]

»rozkosz, (a, i) pokoj« (2): á cżekay oney rádośći á oney zapłaty/ nie thu ná ſwiecie widomey/ [...] ále oney wiecżney roſkoſzy/ á onego pokoiu wiecżnego/ o ktorymći tu ten błogoſláwiony ſtárzec głoſem ſpiewa á powieda. RejPos 57v; SkarKaz 122b [2 r.].

Wyrażenie przyimkowe: »w pokoju« (23): iż iuż [Pan] w wiecżnym pokoiu będzie roſkoſzował z wiernymi ſwemi. RejAp 97; Iuż Pánie weźmi mię ſługę ſwego w pokoiu/ gdyś dał docżekáć wedle obietnice ſwey oględáć ocżom moim zbáwicielá ſwego. RejPos 35v, 55 [2 r.], 55v, 57v; On vmárwſzy w pokoiu zapłáty ocżekawa CzechRozm 106v. Cf »być w pokoju«, »w pokoju odpoczywać«, [»siedzieć w pokoju«], »zostać w pokoju«.

Iron. (1):

Zwrot: »używać pokoju« (1): A kthemu iż y oná wdzięcżna duſzycżká thwoiá wieſz to Pan Bog iákiego będzie vżywáłá pokoiu ſwego/ zá tákiemi ſtráſznemi dekrety Páńſkiemi. Cżemu ſie tego nie vſtráſzyſz? RejZwierc 259v.

W przen (1): tu rzeki roſkoſzy y pokoiu/ tu widzenie krolá w chwale ſwoiey/ tu wieczność bez odmiány. SkarKaz 122b.
f. Czas, kiedy nie ma wojny; treuga pacis JanStat (804): MetrKor 38/502; LibLeg 10/70, 11/26; Y wy pánowye ſláchtá y rycerſtwo/ iż pokoy/ ázaſćye ſye pługow/ goſpodárſtwá y kupyectwá nye yęli/ zbroye ponyechawſſy? KromRozm I Lv; Diar 37; LubPs cc3v, ff2v; RejWiz 69v; Leop 1.Par 18/10, 2.Par 14 arg, 6, 1.Mach 8/22, 2.Mach 12/12, Luc 14/32; ZEnofánth Muzyk wierſze o walkách mu [Aleksandrowi Wielkiemu] ſpiewał/ By mu ſercá dodawał/ tego ſie nádziewał. Dworzánie mu wnet rzekli/ ſpieway o pokoiu/ Bo widziſz żeć bez tego / nie náſycon boiu. RejZwierz 6, 6v; BibRadz 1.Mach 11/51, 14/11; Hiſtorykowie łáćinſcy ták piſzą iż przodkowie náſzy byli ták okrutni ludźie/ że oni pokoiá nieználi/ y zá złą rzecz pokoy być ſobie poczytáli OrzRozm K4; Vderzyły niewiáſty ſzefelinem ktory Minerwá nośiłá/ wyroſłá oliwá/ znák dobry pokoiá y żywnośći. BielKron 27; Pánnonia też wſzytká oſiadłá byłá ná ten cżás Słowieńſkim ięzykiem/ ále pothym przez pokoy zlenieli/ gdy ią dáli pod ſobą Tátárom poſieść BielKron 338v; Látá 1522. Był pokoy v nas w Polſzce/ przeto nic zacnego ku piſániu nie było. BielKron 418v, 59v, 67, 73v, 131, 131v [2 r.] (20); KochSat A2v, C, Mącz 78b, 103a, 278b, 399c, 407d, 469c; Prot B3v; GórnDworz Iv, Hh, Hh2; HistRzym 79; Tákże widźimy dźiś v Turkow/ iż tą náuką idą iáko niegdy Rzymiánie álbo Grekowie/ nigdy niechcą być ſpokoiem/ áby przes pokoy nie przyſzli ku opilſtwu álbo łákomſtwu BielSpr 3v, 28v [2 r.], 39, 41; MycPrz I [D]; BiałKaz H4, Hh4v; Przekuią miecże ná lemieſze/ bo pokoy będźie wſzędy. CzechRozm *3, 112 marg, 115; PaprPan S2v, S3v, Dd, Ee4v; ModrzBaz 103, 104, 126; SkarŻyw 560; StryjKron 120, 190, 522, 557 [2 r.], 677; NiemObr 11; BielRozm 10 [2 r.]; O oycże [tj. Boże] zdrowia náſzego obrona/ Ktorego ręká woyną nie zwątloná. [...] Náucż mu [królowi] pálcże do ſcżęſnego boiu/ Aby ſwym miecżem doſtał nam pokoiu KmitaPsal A2v; KochProp 6; KochWr 29; PaprUp D; ZawJeft 14; ActReg 20, 86, 125; źlebym czynił/ kiedybym was od pewnégo pokoiu/ do niepewnégo zwyćięztwá odwodźić miał OrzJan 15, 12, 56 [2 r.], 131, 133; WyprPl C4; LatHar 622, Aaa5; KołakSzczęśl B; RybGęśli C2; WujNT Luc 14/32, 439; SarnStat 1068, 1081 marg, 1086, 1096, 1105, 1109; [Leszko Czwarty] Niedbał áby ſię oſtrą bronią wſławił. To vpátrował, ze nie pewny częſto Ieſt koniec Marſá, nioſąc ſtrátę gęſto. Dobra rzecz pokoy, y nie ma przygany, Miła poddánym zgodá miedzy Pány. KlonKr B4; KmitaSpit B3v; PowodPr 86; VotSzl D4; SkarKazSej 659a, 666b, 667a, 707a.

W pl (5): IŻ was wſzyſtek ſwiát práwie rozumie ták mężne/ Nád wſzytki Krześćiány pogánom potężne/ Ná tymći ſie nie mylą/ iednoż ty pokoie/ Widzę was rozebráły ná rzemioſłá ſwoie. PaprPan Cc4; KochPs 93; KlonKr F2; CzahTr F4v; Tyś wſkrześił náſzę ſławę/ Ty bowiem pokoie Wyrodnym ſmáczne ſercom gániſz: y do zbroie Potrzebny chęć pobudzaſz SzarzRyt C3.

pokoj czego (1): Ná koniec pokoy oney źiemie ſtátecżnieyſzy y dłużſzy będźie/ ktorey Pan będźie táki/ że go poſtronni narodowie będą wiedźieli być cżuynym/ á káżdego cżaſu do woyny gotowym. ModrzBaz 22.

pokoj od kogo (9): BielKron 126; Wyſłuchał ich Pan Bog/ y oboię rzecż łáſkáwie dał/ y pokoy od Tátárow/ y corkę SkarŻyw 159, 503. Cf »pokoj mieć«.

pokoj o co (2): przycżyniáli ſie o to/ Arcybiſkup Mogutyńſki/ Woiewodá Ryńſki z drugimi/ áby pokoy álbo do cżáſu vgodę poſtánowili miedzy kſiężą Niemiecką o wſzytkie rzecży BielKron 210v, 55v.

pokoj miedzy kim (a (i) kim) (49): Item dokand myedzi Crolem yego miloſczią, a panem voyewodą yſz szyemyamy Coroną polſką, a zyemyą Moldawſką thrwa pokoy, aby [...] LibLeg 6/157v; a mi thakyesch zapys swoy daliſmi, abi myedzi namy bil wyeczni pokoy, zobv ſtron LibLeg 10/62, 7/10v, 11/55, 157v; MetrKor 38/502; Leop 1.Mach 13/40; BielKron 83v, 86, 253v; BudBib 1.Reg 7/14; StryjKron 6; właſnie iákoby ten [Pretwic] był przyczyną/ że między wáſzą kró: M. á Turkiem dóyść pokóy nie może. OrzJan 87; SarnStat 1141. Cf »pokoj jednać«, »pokoj mieć«, »pokoj (po)stanowić«, »pokoj (u)czynić«, »pokoj ułożyć«, »pokoj utwi(e)rdzić«, »pokoj (za)chować«.

pokoj z kim, z czym (żywotne) (95): MetrKor 38/501, 502; LibLeg 9/52v, 11/162v; yż on żadney mocy niema Koncilium ſkłádáć ná ten cżás/ poki Ceſarz z krolem Fráncuſkim w pokoiu niebędą BielKron 216, 55v, 253v, 314, 360, 415, 416 [2 r.], 421v; BudBib 3.Esdr 8/83; MycPrz I [D]; Owſzem trzebá ſię ſtáráć o pokoy ze wſzytkiemi ludźmi ModrzBaz 103, 103; O dobyciu Choynic/ y o wiecznym pokoiu z Krzyżaki Pruſkimi/ á ſkończeniu Woyny z nimi [...] Rozdział X. StryjKron 647, 200 marg; ActReg 41, 56; Więc ieſcze náyduią ſie drudzy ták vporni/ że w ták otworzyſtéy y iáſnéy woynie przećię was do pokoiu z Turczynem wiodą OrzJan 10; SarnStat *3; SkarKazSej 660a. Cf »pokoj mieć«, »pokoj (po)stanowić«, »pokoju prosić«, »o pokoju rokować«, »pokoj (u)czynić«, »pokoj utwi(e)rdzić«, »pokoj wziąć«, »pokoj (za)chować«.

pokoj z której strony (12): LibLeg 10/62; Y było w pokoiu Kroleſtwo Ioſáffátowe/ á dal mu Bog pokoy wkoło. Leop 2.Par 20/30, 2.Par 14/7; A tak Pan wybáwił Ezechiaſzá y mieſzczány Ierozolimſkie z rąk Sennácherybá Krolá Aſſyriyſkiego/ y z rąk wſzytkich inych/ á ſpráwił im pokoy ze wſząd [portavit eos ut non timerent ab iis qui erant in circuitu]. BibRadz 2.Par 32/22; BielKron 232; BudBib Ios 21/44, 2.Par 32/22. Cf »pokoj mieć«, »pokoj utwi(e)rdzić«, »pokoj (za)chować«.

pokoj czyj [tym: pron poss (5), ai poss (1), G sb (1)] (7): Słowiánie [...] Totili krolowi Gockiemu dziękowali/ że ie cżęſtho ſwymi poſły náwiedzał/ y námawiał woiowáć Ceſárzá Iuſtynianá dla ſwego pokoiá BielKron 338v; RejZwierc 168; Pokoy Pańſtw náſzych wiecznymi czáſy s Páńſtwy i ego/ y Portow prżybędźie niemáło/ y inſzych pożytków wiele. MycPrz II D; StryjKron 200 marg; To tedy zá grunt niech będźie: że folguiąc pokoiowi ſwému/ trudno ſie nam czego ſpodźiéwáć dobrégo OrzJan 58; WujNT Luc 19/42; JanNKar Cv.

W połączeniach szeregowych (22): I wzialiſmy wyelmoznego pana Stephana y sinow iego y boiar y slyachtą iego y ziemyą moldawską wdobrim myrze y wpokoyu y wdobre sasieczthwo LibLeg 6/78, 6/159, 7/10v, 11 [2 r.], 10/70v, 11/27, 55; BielKron 246, 332; Mącz 132d; SkarJedn 375; ReszList 157; SarnStat 1081, 1093, 1099, 1103, 1104 [3 r.], 1115; Byli tám Foeciales y Patres patrati, Co im niegdy zlecano przymierza y boie/ Krwáwe Ceremonie/ woyny y pokoie. KlonWor 30.

W przeciwstawieniach: »pokoj ... wojna (a. sprawa wojenna) (26), boj (a. bojowanie) (14), niepokoj (8), walka (7), bitwa (3), zbroja (2)« (60): RejZwierz A5, 9v, 109v; Rzeczpoſpolita dwá tylko ſwe czáſy ma/ Pokoy á walkę OrzRozm Q2v; Was też vpominam moi mili poddáni rycerſtwo ſláchetne/ ábyśćie nieprzekładáli ſromotnego pokoiá nád ſpráwę woienną o wolność cżyniąc BielKron 244v, 79v, 85v, 101 [2 r.], 271, 351; Grave bellum ad pacem convertere, Cięſzką woynę w pokóy obroćić. Mącz 487c, 120c, 163c, 507a; GórnDworz Gg8v, Hh, Hh2, Hh2v, Hh3; To ieſt namędrſzy czo ieſzcże w pokoiu/ Rozmyſla co ma przypáść w przyſzłym boiu. RejZwierc 228v, [283]v; Rzymiánie ná on cżás/ ſtrzegli tego áby nigdy długo w pokoiu nie ſtali/ gdyż s pokoiu niepokoy rośćie BielSpr 3, 28v [2 r.], 48v; IVż my leżmy beſpiecżnie gdy Mikołay w polu/ Nie myſlmy nic o walce ále o pokoiu. PaprPan Xv, Gg4; ModrzBaz 63, 63v, 103, 130v; ty morze ſzaloné Y ludzkie burdy króćiſz/ mieniąc boie W lubé pokoie. KochPs 93; SkarŻyw 238; StryjKron 250, 647; KochFr 122, 132; Owa w bitwie y w pokoiu/ domá y w potrzebie/ Nie lutuiećie prac/ dźieći/ dobr/ y ſámi śiebie. KlonŻal A2v; KochMuza 27; ReszPrz 110; zá którégo [Zygmunta] Polſká zákwitłá/ á po długim boiu Wytchłá w pokoiu. KochPieś 13, 42; BielRozm 10 [2 r.]; GórnRozm I4v [2 r.], K [2 r.]; ZawJeft 12, 43; KochFrag 25; OrzJan 11, 11 [2 r.], 69; RybGęśli B3v; Stąd go łáſki ſwoiey Pan naczyniem vczynił/ w pokoiu/ we zbroiey. SzarzRyt C2v, A2, C3.

W porównaniu (1): POkoy role vpráwia/ pokoy ray nápoły RybGęśli Bv.

Fraza: »pokoj stoi; stanie pokoju« [szyk zmienny] (2;1): A Krzyżacy zwątpiwſzy bárdzo o ſobie/ vprośili ſtania pokoiu ná trzy Mieſiące. StryjKron 577; A ieſli My ábo potomkowie náſzy/ gdy ten pokóy ſtać wieczny będźie [stante huiusmodi pace perpetua JanStat 859]/ Miſtrzowi [...] chćieliſmy álbo vśiłowáli iákié zruſzánia álbo woyny wſczynáć: nie będą powinni poddáni náſzy ná to zwaláć SarnStat 1081, 1085.
Zwroty: »pokoju bronić, obrona (a. obronienie); pokoj ma być bronion« = pacem tueri Modrz [szyk zmienny] (1:2;1): Słuſza by w imię Páńſkie wźiąć nam Moſkiewſtiego [!]/ Dla pokoiu obroni vchodząc ták złego. WierKróc B3; Ale pożądliwośći ludzkie [...] ſpráwuią to/ iż y pokoiu ták iáko przyſtoi bronić/ áni rzecży náſzych w iednákim ſtanie záchowáć niemożemy ModrzBaz 101v, 47v, 127.

»by(wa)ć z pokojem, w pokoju« [w tym: z przeczeniem (13)] = nie walczyć, nie prowadzić wojen [szyk zmienny] (19:17): LibLeg 9/52v, 11/55; BielŻyw 164; [Cesarz] ADrian młode ludzi/ kiedy był w pokoiu/ Wywiodſzy záwżdy w pole/ ćwicżył ie ku boiu. RejZwierz 9v; ieſliby Krol Polſki chćiał miecż podnieść ná Pruſkiego miſtrzá/ áby go w tym poddáni nieſłucháli/ ále áby w pokoiu wiecżnym byli z obu ſtron. BielKron 232; [Amurat] myſlił tám [na Skanderbega] wſzytki mocy ſwoie obroćić/ ále iż źimá záchodziłá/ przeto ná ten cżás muſiał być ſpokoiem. BielKron 244, 55v, 101, 165v, 216, 216v (25); Primus in toga triumphum meritus, Pierwſzy nie walcząc w pokoyu będąc triumph otrzimał. Mącz 217d; BielSpr 3, 3v, 11v, 28, 57, 60v; [BielKron 1597 476 (Linde)].

»by(wa)ć, żyć, mieszkać w pokoju; z pokojem mieszkać« = quiescere, quietum esse Vulg; silere PolAnt; in pace vivere Modrz [szyk zmienny] (18:10:4;1): LibLeg 11/133v; Y było w pokoiu kroleſtwo Ioſáffátowe Leop 2.Par 20/30, 2.Par 14/6; BibRadz 1.Mach 14/4; przeto też chciał tym kſtałtem iść iáko Nummá Pompilius/ áby w pokoiu mieſzkáiąc wſzytek ſie vdał ná ſłużbę bogow. BielKron 102; bo iednák gdy ná tę ſtronę Gor Belgian Tátárowie przyſzli/ żaden przećiw im ná przywitánie niewyiechał/ iedno Krol Ormiáńſki: przeto y dźiś ſpokoiem mieſzka s Thátáry/ y iednego ięzyká ſą. BielKron 438v, 48, 49, 51v, 86v, 111v (12); KwiatKsiąż M4v; Mącz [388]c; BielSpr 75v [2 r.]; BudBib 1.Mach 9/57; MycPrz I [A3]v; Ten przez wſzytek żywot ſwoy żyć niechciał w pokoiu/ Záwſze w walcże [!]/ bo chłop był y práwie do boiu. PaprPan Gg4, Cc2, Ee3; Foelix Ciuitas, Tempore que pacis bella futura timet. To ieſt/ Szcżęśliwe Miáſto/ ktore mieſzkáiąc w pokoiu/ Obawa śię przygody/ á myśli o boiu. ModrzBaz 22, 108, 109; Bo iż Krolowie oni wáśi dawni/ wami/ á nie pienężnem [!] ludem walczyli/ więc wſzytek porżądek/ y práwo wáſze/ ku rycerſkiem rżeczam zmierżá/ á iákoby w pokoiu żyć/ á żyć dobrże/ tego Krolowie oni wáśi nie omyślili GórnRozm L4, L4v; A Iephtes by nie wſpyśniał mieſzkáiąc w pokoiu/ Wnet ſzwánk podéymie w domu żáłoſny zfráſunkiem ZawJeft 6; KlonKr B4; VotSzl F.

»dzierżeć pokoj; ma być w pokoju dzierżano; pokoj był dzierżan« [szyk zmienny] (1;1;1): I poſzwolil yego K.M. naſſz pan aby myr y pokoy był dzyerzſzan myędzy panſthwy yego K.m. LibLeg 7/10v; Ieſliby ſie do cżáſu zámierzonego nieſkońcżyło poſtánowienie wiary/ tedy ma być w pokoiu dzierżano/ áż do Seymu Ceſárſkiego bliſko przyſzłego BielKron 217, 174.

»pokoj [miedzy kim a kim] jednać« [szyk zmienny] (2): ze yego k.M. ſſya wtho wſthawicz bąndzye raczil aby then pokoy yednal myadzy krolyem wangyerſkim a Ceſzarzem MetrKor 38/502, 38/502.

»pokoj mieć (a. miewać)« [w tym: z kim, z czym (żywotne) (14), od kogo (6), miedzy sobą (2), z której strony (3)] = pax est [alicui], requiem habere Vulg [szyk zmienny] (35): yz od dzilieyſchego dnya mamy myecz wieczni a pewni y prawy myedzi sobą pokoi LibLeg 6/77v, 6/158v, 190, 10/70v, 153, 11/27; RejWiz 68v; á więceś tedy podſſedł lud ten/ y miáſto Ieruzálem/ mowiąc: Będziecie mieć pokoy: á oto przeniknął miecż áż do duſſe Leop Ier 4/10, 1.Mach 8/12; IZátyrys Tátárzyn/ gdy mu Philip wſkazał/ Ieſliby chciał pokoy mieć/ áby mu dań poſłał. Wſkazał/ [...] RejZwierz 37v, 32v; Ale iż był Dawid przyſiągł Ionácie pokoy á miłość z nim mieć do śmierći/ przeto iego ſynowi Miſboſetowi przepuśćił BielKron 73; Przeto miał pokoy zá trzy látá Acháb od Syryanow. BielKron [842], 51, 57v, 59v, 217v, 226 (13); Mącz 163c; BielSpr c2; A my przyjaźń i pokoj z sobą będziem mieli KochMon 22; Latwiey było tym Krolom ktorem tu pominił/ Wziąć tę źięmię Moſkiewſką by Pan Bog dozwolił. Maiąc iuż pokoy zewſząd MycPrz I C4v; PaprPan Ff3v; SkarŻyw 403; A gdy ták zbići byli od Zmodźi Krzyżacy/ Iuſz mieli ſnádny pokoy od Pruſow Polacy StryjKron 582, 345, 662; KochProp 7; ActReg 22; pokoy z tey tám ſtrony niepogodney [tj. ze strony Podola] mielibychmy wárownieyſzy. VotSzl C4v.

»miłować, lubić, miłujący pokoj; kochać się w pokoju; miło, miłownik pokoja« [szyk zmienny] (3::1:1;1;1:1): ADryanus Ceſarz od Tráiáná vſtáwiony/ był miłownik pokoiá y poſpolitey rzecży BielKron 149; CEſarz Antonius rzecżony Pius/ z rodzáiu Hiſzpanow/ rad pokoy miłował á był miłoſierny BielKron 149v, 102, 117, 188v, 231; Ták téż żyli y przodkowie náſzy/ którzy kocháli ſie w pokoiu dla woyny OrzJan 49; KlonKr B4.

»około pokoju namowy czynić; pokoj namowiony« (1;1): Diar 84; Niech Helenę i skarby ma powszytki lata, A my, zachowywając pokoj namowiony, Obrociem rozpuszczone żagle w greckie strony. KochMon 29.

»pokoj opowiedać« (2): Feciales - Poſſeł ktori woine albo pokoi opowieda. Calep 412a, 203b.

»podnieść (a. podnosić) [= zburzyć], wziąć pokoj; jest podniesion pokoj« (8:1;1): iako záwżdy tácy burzyćiele prawdy Páńſkiey podnośili pokoy ná zyemi/ á iáko wiele krwie ſie záwżdy lało przedthym ſrogim á podnieſionym miecżem ich. RejAp 51v, CC, 56v, 57 [2 r.], 57v [2 r.], 58, Ee3v; Y wyſzedł drugi koń rydzy/ á śledzącemu ná niem dano mu wziąć pokoj [ut sumerent pacem] z ziemie/ y áby iedni drugie zábijali y dano mu miecż wielki. BudNT Apoc 6/4.

»pokoj (po)stanowić (a. (po)stanawiać, a. zastanowić), stanowiący, stanowujący; pokoju(-a) (po)stanowienie (a. zastanowienie); pokoj (jest) (po)stanowion(y) (a. zastanowiony)« [w tym: miedzy kim (10), z kim (9)] = statuere societatem Vulg; componere pacem PolAnt; convenit pax; pax constituta a. conventa; pacem solicitare Mącz; pacis dispositio, pax condita JanStat [szyk zmienny] (25:1:1;10;8): MetrKor 34/133; Leop 1.Mach 8/20; BibRadz 1.Mach 9/70; GDy iuż z obu ſtron były wielkie woyſká zgromadzone/ Papież Páweł poſłał poſły ſwoie Kardynały/ ſtánawiáć pokoy miedzy imi/ do Ceſárzá/ Micháłá Luzytaná/ á do Krolá Sádoletá BielKron 220v, 190v, 192v, 209, 210v, 217 (15); Infecta pace discesserunt, Nie poſtánowiwſzy pokoyu odeſzli. Mącz 115c, 399c, 413b, 477c [2 r.], 481d, 482a; BielSpr 44v; Vſtáwicżne przed tem miedzy Pruſy y Polaki woyny bywáły. A ácżkolwiek pokoy miedzy ſobą cżęſto ſtánowili [pax quidem saepe constituebatur]/ ále go záśię dla ledá przycżyny rwáli. ModrzBaz 105v; StryjKron 200, 547; KochProp 8, 11; Pokoi zMoskwą zastanowiony dolat XV. trzymac aby był powinien, a interea iesliby Moskiewski tego był wdzięczen, albo sąm tego szukał, aby y wieczny pokoi znim zastanowił. ActReg 39, 40, 41, 143, 144; Caduceator – Legat pokoy ſtanowuiący. Calep 146a; Ztąd łácno baczyć/ że Turek nigdy pokoiu ztobą nie ſtánowił/ ále tylko vczyniwſzy ztobą przymiérze/ zwlókł wáſzę kró: M. OrzJan 87, 15, 36, 51; áby naiwysſzy ſprawcá pokoiu dał obfitſzé vmocnienié pokoiowi poſtánowionému [quantenus supremus sedatio uberiorem firmitatem paci conditae infundat JanStat 876]. SarnStat 1097, 1105, 1124.

»(po)przysiąc pokoj, za pokoj; pokoj poprzysiężony« = iurata pax JanStat (2:1;1): Vwierzyli im [Gabaonitom] Izráelowie/ Bogá o to nie pytawſzy/ przyſięgli im zá pokoy Iozue/ Eleázár/ y ſtárſzy z narodow. BielKron 47v; Nie będą ſię ſpodziewáć Iudowie żeby ná nie miał przyſięgáć Newuchadnecar/ ponieważ iym kilka kroć przyſiągł pokoy. BudBib I 419a; SkarŻyw 503; SarnStat 1077.

»pokoju(-a) prosić, żądać, szukać; o pokoj prosić, żądać, żądający; uprosić pokoj; uproszenie pokoju« [w tym: z kim (3)] = postulare pacem Vulg; quaerere pacem PolAnt; exposcere pacem Mącz; petere pacem Calag [szyk zmienny] (10:9:1;9:2:1;1;1): wnet poſłali poſły ku Bijaſſowi z rozlicżnimi dary, pokoia z nim żądaiącz. BielŻyw 14; LibLeg 7/10v; Leop Act 12/20; BibRadz Iudith 3/2, 1.Mach 7/13; Powiedzyał iż to chcą prośić pokoiá/ ále iákożkolwiek/ álbo pokoiá álbo niepokoiá żądáć idą/ powięſzcie ie. BielKron 85v; Vznał ſie Swátopełk iż źle vdziáłał gdy poſły poſadzał/ puśćił ie dobrowolnie dárowawſzy/ y pokoiá v Połowcow ſzukał/ ále nie otrzymał. BielKron 350, 106v, 129, 246, 313, 448v; Exposcere precibus et votis pacem, Vprzeymie prośic o pokóy. Mącz 314b, 120c, 285b; BudBib 1.Mach 7/13; PaprPan Hh3v; SkarJedn 191; Calag 205a; SkarŻyw 165, 503 [2 r.]; Potym Olech głodem vćiśniony vprośił od nich pokoy StryjKron 195; gdy obywátele onego Miáſtá o pokoy żądáli/ zá ſłuſznymi kondycyámi pozwolił go Phil M2; KochFrag 43; OrzJan 16, 98; LatHar 55; WujNT 255 marg, Act 12/20; SarnStat 1099; Muśiał pohániec odſtąpiwſzy boiu, Pokornie prośić v niego [króla Władysława] pokoiu. KlonKr E4, Fv.

»pokoj (przy)nieść (a. przynosić)« = pacem facere PolAnt [szyk zmienny] (4): BibRadz 1.Mach 6/60; Caduceator, Herold/ Poſeł który pokóy przinośy. Mącz 29b; SarnStat 1004; nalepſza [zgoda] miedzy krolmi/ ktorzy wſzytkiemu świátu pokoy zgodą ſwoią przynoſzą. SkarKazSej 664b.

»radzić o pokoju, na pokoj, o pokoj« = consulere pach pacem a. de pace suadere Mącz [szyk zmienny] (4:2:1): BielKron 58v; Pacem et de pace suadere, Ná pokóy rádźić. Mącz 424b, 285b; PaprPan A4v; ludćie ſyći boiu/ Dáli w moc dwiemá królom rádźić o pokoiu. KochProp 9, 10; SapEpit A2v.

»o pokoju rokować [z kim]« (1): Iágełło Litwę iednoczy z Polaki/ A potym o pokoiu rokuie z Krzyżaki. KochProp 9.

»w pokoju siedzieć (a. usieść, a. osiedzieć się), stać, stanie« [szyk zmienny] (5:3:1): A nád iego wolą nieoſiedzi ſie wpokoiu naymożnieyſſy krol/ ácz by był niezliczonemi hufy oſtąpiony RejPs 48, 261v; Gdy było Kárthágińſkie miáſto zwoiowano. Tedy w rádzie mowili/ iż iuż pokoy będzie/ Iuż też ſobie zacny Rzym/ w pokoiu vſiędzye. RejZwierz 6v; ále zá thrudnymi kondycyámi/ tylko wźiąłem był miedzy imi ſtanie w pokoiu do pięći lat pod przyſięgámi. BielKron 429v, 333v, 396; Ieſliby kto ták mowił: Siedźieli náſzy przodkowie w pokoiu a my będźiemy. Odpowiedz ná to/ iż nigdy álbo rzadko w pokoiu bywáli. BielSpr 75v, 3 [2 r.].

»w pokoju trwać; trwa pokoj; pokoj trwały (trwalszy)« [szyk zmienny] (2;1;2): LibLeg 6/157v; BielKron 375v, 424; SkarKazSej 660a; Tedy vyrzymy [...]/ że ten Pogánin/ nie ták częſto [...] ná nas ſie tárgáć będzie. Vyźrzymy zákwitnienie kráiow Podolſkich/ y pokoy trwálſzy y doſkonálſzy. VotSzl B3v.

»pokoj (sobie) (u)czynić, udziałać; pokoj (jest) uczyniony« [w tym; z kim (27), miedzy kim (10)] = facere pacem Vulg, PolAnt, Calag; pacem reddere Miech; pacem ponere PolAnt; coagmentare pacem Mącz; pax (est) concepta a. firmata a. facta JanStat [szyk zmienny] (47:4;4): MetrKor 38/501, 502; Potym ſie ſtrony zgodziły/ Wſzytkę walkę roztocżyły: Y przyſzły ku rządney zmowie/ Vdziáłáli pokoy ſobie. BierEz Q4; OpecŻyw 46v; MiechGlab 57; Leop Is 27/5 [2 r.], 1.Mach 13/37, 45; RejZwierz 38v; A przetoż teraz dawſzy thym ludźiam rękę vczyńmy z nimi pokoy y ze wſzythkim ich narodom. BibRadz 1.Mach 6/58, Ios 10/1, 4, 1.Mach 6/49, 10/4; odiecháli od oblężenia/ vcżyniwſzy pokoy do XV. lat z mieſzcżány. BielKron 104v; ále w thym Woiewodá ſzukał zgody/ ták długo aż ſobie pokoy przez zgodę y przyſięgę vcżynił z náſzymi BielKron 424, 57v, 88, 102v, 103, 110 (21); Mącz 58b; KochMon 21, 28; BiałKaz M [2 r.]; Calag 205b; SkarŻyw 503, 557 [2 r.]; StryjKron 662; ZawJeft 14; bo Królowi szło oto aby contra mentem krola Szwedzkiego pokoiu z Moskiewskiem nie vdziałał. ActReg 51; OrzJan 131; Pokóy vczjniony ma bydź chowan. SarnStat 1114 marg, *3, 1085, 1111, 1123; KlonWor 30.

»pokoj ułożyć; pokoj był założon« [miedzy kim; w tym: miedzy sobą (3)] (4;1): Przyſzedł potym do niego krol Abimelech y Fikol hetman/ á tám miedzy ſobą pokoy wiecżny vłożyli. BielKron 14; ále gdy [papież] ich zgodźić nie mogł/ do trzech lat miedzy imi [Albrechtem a królem polskim] pokoy był záłożon. BielKron 388v, 15v, 216v, 332.

»pokoj utwi(e)rdzić, (u)gruntować; pokoj (jest) utwi(e)rdzony (a. potwierdzony), ugruntowany; pokoju utwierdzenie« [w tym: miedzy kim (4), z czym (żywotne) (1), z której strony (1)] = pacem firmare a. pangere Mącz; pacem confirmare; pax firmata; pacis stabilimentum JanStat [szyk zmienny] (6:2;3:2;2): Owce głupie vwierzyły/ Pokoy z wilki vtwierdzieły BierEz F2; Potym pod przyſyęgámi vcżynili y vtwierdźili miedzy ſobą wiecżny pokoy/ w kthorym áż do śmierći trwáli. BielKron 375v, 174v, 386; Mącz 128b, 275c; á rozſzerzáiąc Gránice ſwoie/ [Sławacy] vſtáwicznymi woynámi pokoy ſobie y potomkom ſwoim w nich gruntuiąc/ Rzymſkie y Konſtantinopolſkie Ceſarſtwá do gruntu práwie zwątlili StryjKron 95; poſłał z nowu Krol do Wielkiego Kniáziá Gońcá y Dworzániná ſwoiego Piotrá Haraburdę/ przywodząc go wſzelkim ſpoſobem pod ſłuſznymi Condiciámi do pokoiu z obudwu ſtron vtwierdzenia. StryjKron 782, 421; KochProp 16; SarnStat 1085, 1087, 1090, 1093, 1115.

»pokoj wypowiedzieć (a. wypowiedać)« (3): Ptacy wielcy iteż máli/ Niegdy ſie woyſkiem zebráli: A z zwierzęty walcżyć chći[e]li. Pokoy im wypowiedzieli. BierEz 04; KrowObr 38v; Mącz 120c.

»pokoj wziąć, brać; wzięty pokoj« [w tym: z kim (4)] [szyk zmienny] (6:1;1): Magdeburg pokoy wziął. BielKron 235 marg; Potym ten Stefan Tálecki iechał do Wáłach pokoy bráć, á poſthánáwiáć miedzy im á obiemá krolmi Węgierſkim y Cżeſkim BielKron 405, 85v, 374, 407, 417; Mącz 413b; BielSpr 44v.

»pokoj (za)cho(wy)wać; w pokoju zachować, zachowan(y); pokoju (za)chowanie; pokoj (jest) (za)chowan« [w tym: z kim (11), miedzy kim (2), z której strony (1)] = pacem observare a. servare; conservatio a. observantia a. observatio pacis JanStat [szyk zmienny] (15;3:5;12;8): Przyſzyagamy [...] yſz pokoy y przyaczyelſzthwo bądzyemy chovacz. y brath naſz Alexander Xyandz vyelky Lithewſky sczeſzarzem zSolthanem Bayzaithem yako obyczay yeſt pokoy chovacz LibLeg 3/33v; Alye gdy pan moy naywyanczey vbeſpyeczil ſzyą na zachowanye pokoyv. Thedy Carz Thatarſky sial lvdzy ſzwe przy kthorych y Tvrczy bywayą, voyowacz zyemye yego M. pana mego. LibLeg 7/8v, 7/8v [2 r.], 32v, 10/150, 11/157v; Był záchowań w pokoiu Kaźimirz od innych ſtron/ tylko wyrwał ſie nań Máſlaus Mazowieckie kſiążę z Pruſy á z Piecynigi BielKron 347, 112, 129v, 170, 224v, 347, 408v, 416; HistRzym 35v; KochMon 29; BiałKaz Kv; PaprPan Hh3v; A Iżby woyny wieść nigdy niebyłá potrzebá/ przeto pokoy naywięcey ile może być/ ze wſzytkiemi ludźmi poſtronnemi ma być záchowań [pax cum exteris populis omnibus quam maxime colenda est] ModrzBaz 102v, 47v; SkarŻyw 481; Wſzákże Połowcy niedługo pokoiu záchowáli/ Bo Ruſkie páńſtwá vſtáwicznymi wtarczkámi náiezdzáli StryjKron 200, 421; Posyłamy też przytem Uniuersały do Vprz: W. około zachowania Pokoiu tego z Panstwy Cesarskiemi. ActReg 144, 148; SarnStat 115, 304, 1077, 1079, 1081 (15); Bo przytymże roſkazániu tákim obiecał im to Pan Bog/ iż gránice ich w pokoiu záchowáć miał SkarKaz 41a.

»w pokoju się zachow(yw)ać« [w tym: z kim (5), przeciwko komu (2)] [szyk zmienny] (9): My theſz zaſzyą chczymy syą przeczywko Voyewodzie Valaſkyemv w przyaſſny y wpokoyv zachowacz. LibLeg 7/8v, 7/8v, 9, 11 [2 r.], 11/49, 133v; Tego krolá [Artakserksesa] wychwaláią Hiſtorykowie w iego cnotach/ á w miłowániu pokoiá/ dla tego thu o nim krotko piſzę/ iż ſię w pokoiu záchowywał. BielKron 117, 314.

»zawrzeć pokoj; zawarcie pokoju« [w tym: z kim (2)] (2;1): MetrKor 38/502; Takosz wielka częsc tei ziemie Inflanckiey, aprzezkilkadziesiąt zamkow W.X. Litewskie az dozawarcia pokoiu z Moskiwskim, wpoſeſyei swey miało. ActReg 41; SarnStat *3.

»zgwałcić pokoj; (z)gwałcenie, [gwałtownik] pokoju; pokoj jest zgwałcony« = violatio pacis JanStat (1;3;1): niedamy ſie do tego przywiéźdź [...] żeby nam miano roſkázowáć zgwałćić ninieyſzy pokoy [mandari ad violationem praesentis pacis JanStat 878] y przymiérze przez iákążkolwiek moc SarnStat 1099; Są ſkáżoné zgwałcenia wſzyſtki pokoiu y przymiérza.SarnStat 1115 marg, 1081, 1093, 1115; [Ktori [Druczula] aczby bel za sprawi swoie niedobre [...] gardło zasluzel tamże w ziemi k. i. m. iako gwaltownik pokoiu obudwu panstw, [...] dlatego iest postanowiony aby [...] za sprawi swoie slusne karanie wzial. CorfusDocum 1593 nr 196].

»pokoj złamać (a. złomie); pokoj jest złamany« [szyk zmienny] (2;1): Społem gdy źwierzętá mieſzkáły Więc ſie iedny drugich bały: Wilcy ten pokoy złomili/ Przeciw owcam boy cżynili. BierEz F4; BielKron 177v; SarnStat 1093.

»zrzucić pokoj« (1): Den Fried brechen. Złamáć przymierze. Zrzućić pokoy. Violare pacem. Calag 120b.

Wyrażenia: »czasu, za czasu, za czasem pokoju(-a)« = in pace, pacis tempore Modrz, JanStat; toga Mącz; per tempus pacis Modrz; pace JanStat (50:2:1): Diar 66; UstPraw G4 [2 r.]; RejZwierz A5, 109v; OrzRozm Pv; Mącz 457a; to też ieſt powinność dobrego krolá/ [...] żeby ták práwem wſzytko obwárował/ iákoby poddáni/ cżáſu pokoiu pocżćiwie nábytego/ żyli we wſzelákim beſpiecżeńſtwie GórnDworz Hh, H2, Ee2v, Hh, Hh2 [2 r.], Hh2v (11); [miasto Rewel] Należy Krolowi iego M. Polſkiemu/ ále go zá czáſu pokoiu/ y prźyiáźni s Krolem I.M. Polſkim [...] Szwed nieodpowiednie pośiadł. KwiatOpis Bv; KuczbKat 150; RejZwierc [283]v, 85v, 171, 246, 262 [2 r.]; BielSpr 75v; Conſulatus był nawyźſzy [!] w Rzimie vrząd cżáſu pokoiu. ModrzBaz 43v marg; Z Iſokráteſowey [!] ſzkoły/ iáko z Troiáńſkiego koniá/ wyſzło wiele zacnych Pánow: zktorych iedni cżáſu pokoiu/ á drudzy w bitwách byli sławni. ModrzBaz 130v, 22, 63, 102, 102v, 103 (11); SkarŻyw 90; GórnRozm I4v; OrzJan 59, 69; ZAden nápotym czáſu pokoiu bądź konny/ bądź pieſzy/ ruſznic krótkich niech nie śmié nośić. SarnStat 499, 126, 883, 1119, 1203, 1225; PowodPr 62; Więc z tegoż ſkárbu Rzeczypoſp: mogłoby ſię zá czáſem pokoiu co odłożyć/ ná popráwę y reſtaurácyą zamkow pogránicznych VotSzl F, Cv, D2, D4.

»dobry (lepszy) pokoj« [szyk 8:2] (10): Gdi bilo pyerwey yz zyemia Vegierſka y polſka y zemia nascha Moldawſka bili miedzi sobą wdobrim pokoyv y w przimierzv y wyednaniv bili ti zyemie wiſſey pyſſane yak yedna tak druga LibLeg 11/55, 11/133v; RejWiz 68v; Ale z przyiaćioły ſwemi/ y ſtemi ktorzy ſnimi dobry pokoy mieli [in ipsis requiem habebant]/ chowáli nieodmiennie przyiaćielſtwo. Leop 1.Mach 8/12; BielKron 327v, 416; Mącz [388]c; RejPos A3v; KochProp 7; VotSzl F.

»konfirmacyja pokoju« (1): Nietylko do Duchownych, ále y do Swietckich Pánów w tym Legácię zacné bywáły: zkąd ono wſpomináią Confirmácią pokoiu między Królem á Kśiążęćiem Pruſkim Máximilianá Céſárzá. SarnStat 1141.

»pokoj mocny (mocniejszy)« = pax firma JanStat [szyk 3:1] (4): MetrKor 38/502; Pothym poſłowie Ewángelikow/ przyſtąpiwſzy proſili Ceſárzá/ aby mocny pokoy w Niemcech vcżynił BielKron 225v, 225v; SarnStat 1087.

»spolny pokoj« (2): KRol Wládisław Iágieło/ przyiechawſzy do Litwy zaraz z Witołtem Siem złożyli [...] z Krzyżaki/ rádząc o ſpolnym pokoiu StryjKron 547; ActReg 148.

»pokoj warow(a)ny« (2): Tedy wtym Proceſsie nietylko pokoi warowany ale yte differencye Vspokoione bydź maią ActReg 20; VotSzl C4v.

»wieczny (a. wiekuisty) pokoj« = pax perpetua JanStat [szyk 35:23] (58): LibLeg 6/77v, 158v, 10/62; BielKron 14, 15v, 135, 174v, 217v [2 r.] (17); RejPos 19v; KochMon 21, 28; Bo wam miley o Wolech ná ſtaniu rokowáć/ A niż o wiecżney ſławie potomkom wotowáć. A ſtáráć ſie o pokoy ſobie wiekuiſty/ S Tátáry s Turki ſzablą ia rádzę nie liſty. PaprPan Cc4; SkarJedn 304; StryjKron 547, 647 [3 r.]; KochProp 8; ActReg 39; GórnTroas 43; Któż nas do tego namową ſwoią przywiedźie/ álbo który Bóg/ bo człowiek temu nie zdoła/ záręczy zá wieczny z nim [cesarzem tureckim] pokóy? OrzJan 9; A ieſli My/ álbo potomkowie náſzy/ gdy tákowy pokoy wieczny będźie/ Miſtrzowi álbo Ziemiam Zakonnym chćielibyſmy álbo vśiłowáli iákié woyny wſczynáć: nie będą powinni poddáni náſzy ná nie zwáláć SarnStat 1115, 1068, 1076 [2 r.], 1077, 1079, 1081 (23); CzahTr F3, F4v.

»pokoj wielki« = pax magna Vulg [szyk 3:3] (6): Leop 1.Mach 13/37; [Niezamysł] zchowan pod Wyſzehradem podle oycá z płácżem wſzego ludu/ ábowiem zá niego był wielki pokoy BielKron 321; CZáſu Oktáwianá Rrzymſkiego [!] Ceſárzá/ iáko był wielki pokoy z iego rády/ ſpráwy/ yſzcżęśćia káżdemu ieſt iáwno ktorykolwiek o tym cżyta BielKron 338, 131v marg, 134v; HistRzym 79v.

Zestawienie: »kościoł (wiecznego) pokoja« = świątynia Janusa w Rzymie (5): Pytáli potym Rzymiánie Tyburtyny/ dlugoli kościoł pokoiá (ktory był Ianuſowi bogowi zbudowan) będzye ſtał? Odpowiedzyáłá/ poki pánná nie porodzi. Oni potym rozumieli iż ná wieki/ y nápiſali ná kościele/ kościoł wiecżnego pokoiá. BielKron 135, 131v, 134v, 147v.
Szeregi: »pokoj i jedność« (1): A ieſli przez którégo poddánégo [...] pokojowi wiecznemu [...] będźie co vbliżono [...]: dla tego przerzeczony pokoy y iedność [pax, unio JanStat 879] nie ma bydź káżoná SarnStat 1100. [Ponadto w połączeniach szeregowych 2 r.]

»mi(e)r i pokoj« [szyk 3:2] (5): Krol yego M. [...] baczancz theſz pokoy y myr bycz rzecz pozytechną y sluſzną, myędzy lvdzmy y panſthwy chrzeſczyanſkyemy, Nyeodnowil thego poſlom LibLeg 7/10v, 6/78, 7/8v [2 r.], 10v; [pothem po szmyerczi oicza iego k.m. poslal thesch bil poslow szwich do jego k.m. pana naschego dziszieischego o myr, o pokuy CorfusDocum 1552 nr 80]. [Ponadto w połączeniach szeregowych 4 r.]

»obrona i (a) pokoj« [szyk 2:1] (3): LibLeg 11/133v; Mącz [388]c; te pobory [...]/ iż [...] ná vbogim poſpolſtwie były wyćiśnione: tedy widźiemy/ iż Rzecżpoſp. namniey nie przycżyniły obrony y pokoiu PowodPr 24.

»pokoj a (i) przyjaźń (a. przyjacielstwo)« [szyk 7:5] (12): [pan mój] chował pokoy y myr dobry s Czarzem Tatarſkiim. Nadzyewayancz ſzya theſz, odnyego przyazny y pokoyw. LibLeg 7/8v, 3/33v, 7/8v, 9, 9/52v, 11/49, 162v; MetrKor 38/502 [2 r.]; Iudás Máchábeycżyk/ y bráćia iego [...] poſláli nas ku wam/ ábyſmy ſwámi poſtánowili przyiaćielſtwo y pokoy [statuere vobiscum societatem] Leop 1.Mach 8/20; KwiatOpis Bv; KochMon 22. [Ponadto w połąszeregowych 3 r.]

»pokoj i (a, albo, to jest) przymierze (a. przemierze); przymierze z pokojem« = pax et foedus, concordia et foedus JanStat [szyk 12:3] (14;1): MetrKor 38/501, 502 [3 r.]; Goski A3v; Caduceus, Virga Mercurii, Pálcat, álbo/ laská/ którą pokóy/ álbo przemierze známionowano Mącz 29a, 120c [2 r.], 341c, 457a; SarnStat 1086, 1099, 1107, 1115 marg; Ná tym tám pográniczu/ nigdy ſtátecznego pokoiu y przymierza nie będzie. VotSzl Fv. [Ponadto w połączeniach szeregowych 13 r.]

»pokoj i walka; pokoj z walką« (2;1): RejZwierc B3v; FAbius Ceſarz Rzymſki/ gdy wychodźiło przymierze Rzymiánom z miáſtem Carthago, poſłał poſły pokoiá y walki (ktore zowią Caduceatores) y znáki/ tho ieſt rohatjnę y rózgę BielSpr 48v, 48v marg. [Ponadto w połączeniach szeregowych 7 r.]

»(tak, ani, i, bądź, jako, jeśli) wojna i (jako (też), a, albo, ani, bądź, jeśli, jak zasię) pokoj« = bellum paxque, pax et bellum Mącz; expeditio seu pax Modrz; guerra et pax JanStat [szyk 13:9] (22): OrzRozm S4v; KwiatKsiąż Mv; Belli pacisque munia obire. Rzeczy ku woynie y ku pokoyowi potrzebne opátrzowáć. Mącz 237b, 457a; GórnDworz H2, Ee2v, Hh2, Hh6v, Ii2v, Ii3; WujJud a3; ModrzBaz 126v, 139v; StryjKron 662; Calep 203b, 412a; OrzJan 15, 59; [Ten statut] Wóyny y pokoiu pozytki y niepozytki wylicza per antitheſim SarnStat 424, 1119; i zaraz [Mojżesz] był y krolem ábo nawyżſzym pánem: áby ich [...] wiádomośći práwego Bogá/ y ſłużby iemu powinney/ á potym ſpraw Rzeczypoſp: domowych/ około pokoiu y woien náuczył. SkarKazSej 678a; PudłDydo B4v. [Ponadto w połączeniu szeregowym 1 r., w przeciwstawieniach 25 r.]

»pokoj, (i, albo) zgoda (a. ugoda)« = pax et Concordia JanStat [szyk 9:4] (13): BielKron 210v; Potym Miſtrz ſam Ludwik z Comendatory był do Toruniá przyzwány [...] y sſtáłá ſie vgodá y pokoy wieczny przyſięgą z obudwu ſtron vmocniony StryjKron 647; RybGęśli B3v; potym vmyſły náſzé ku pokoiowi y zgodźie obroćiliſmy/ chcąc náwáłnośći woienné do tego czáſu między námi będącé vſpokoić SarnStat 1086, 1085 [2 r.], 1087, 1104 [2 r.], 1107, 1108, 1114, 1121. [Ponadto w połączeniu szeregowym 1 r.]

»pokoj i zjednoczenie« (1): v ſtáwiony [!] dzień będzie/ ktorego ſie máią z iecháć [...] ludzie dobrzy [...]/ ktorzy máią wybráć ludzi vcżone/ [...] ktorzy by roſſądek piſmá ſwiętego powiedzieć á rozwieść v mieli [!]/ á ku pokoiowi y ziednocżeniu obie [papieską i luterską] ſtronie przywodzili. BielKron 217. [Ponadto w połączeniu szeregowym 1 r.]

»albo pokoj albo zwycięstwo« (1): Nie wątpię, ze niemasz tu zadnego ktoremu by wy padły z pamięci sprawy Panowaniá Pana zmarłego. Ktore takie były zedoma Sprawiedliwości foris albo pokoi albo zwycięstwo mielismy. ActReg 22.

Wyrażenia przyimkowe: »za pokoju(-a)« = w czasie pokoju (2): BielSpr c2; (nagł) Ian Polánowſki. (–) ACż go cżęſciey záſtánieſz przy cżáſzy niż w polu/ Ale cżymże ſie báwić teraz zá pokoiu PaprPan I.

»w pokoj« = w czasie pokoju (1): W pokoy widły ſię świecą y ryine lemieże RybGęśli B2.

»w pokoju« = bez walki; cum pace PolAnt (82): LubPs K2v; BielKron 88; Wſzák bogáctwa [król] doſyć przynieſie gdy kroleſtwo w pokoiu rządzić będzie. HistRzym 35v; RejPos A3v; RejZwierc 45; BudBib Iudic 11/13; Wſzak Nowogrod y Smolinſk w pokoiu odięty MycPrz I [C]2v; BielSjem 14; LESKO Cżwarty/ w pokoiu po Oycu pánował KlonKr A2v, A2v, A4 [2 r.]; CzahTr E3. Cf »być w pokoju«, »w pokoju siedzieć«, »w pokoju trwać«, »w pokoju się zachować«.

»w pokoju« = w czasie pokoju; in pace JanStat (34): LibLeg 6/78; (nagł) Figura niedbáłośći w pokoiu. (–) NIedbáłośći w pokoiu/ ták kſtałt málowáli/ Helm pyękny otworzony/ pod Dębem ſtáwiáli. A bábá drzewcem żołądź/ otłukáłá ſtoiąc RejZwierz 117, A5, aa2v, 9v, 117v; OrzRozm Q2v; BielKron 460v; Marius [...] choć był ſtáry/ [...] á wſzakoſz wpokoiu yżeby ſyna ſwego wryczerskich rzecżach y poſtępkach wićżwićżył/ ná káżdy dźień z młodzieńczyki wpole wyieżdżał KwiatKsiąż O, O, O3; W pokoiu ludzie práwie ożywiáią/ Bogáctwá ſkárby z nim ſie rozmnażáią. RejZwierc 228v, 228v; PaprPan C3v, D3, I2v, K2, L2, Bb2v; StryjKron 582; KochFr 122, 132; KlonŻal A2v; KochMuza 27; KochPam 80; KochPieś 42, 74; ZawJeft 43; KochFrag 25; iż bog ſprawcá pokoiu niemoże bydź doſkonále chwalon/ ieno w pokoiu SarnStat 4, 1067; KlonKr B4; SzarzRyt C2v.

Personifikacje (4): RybGęśli B3v cf »pokoj drogi«.

Wyrażenia: »pokoj drogi« (1): POkoiu moy drogi/ Pokoiu Szláchetny/ Piękney zgody Synu hoynoletny/ Bądź zemną pókim żywy RybGęśli B3v.

»niebieski pokoj« (1): RejZwierc 228v cf »wdzięczny pokoj«.

»święty pokoj« (1): Swięty pokoiu/ tę maſz wadę w ſobie/ Ze ludźie rádźi zgnuśnieią przy tobie. KochPieś 15.

»wdzięczny pokoj« (1): O miły wdzyęcżny niebieſki pokoiu/ Thoż thy nie myſliſz nigdy nic o boiu. RejZwierc 228v.

Iron. (2): Mnimaſz by rozum ſiadał iáko kogut w pierzu/ Miewać z nim dobry pokoy/ ſą záwżdy w przymierzu. RejWiz 68v; gdy to miáſto [Rzym] zágubiemy/ ná ktoreſmy záwżdy ſwe miecże oſtrzyli á zbroię dzyáłáli/ przydzye ná Rzym táki pokoy/ iż ſámi s ſobą walcżyć muśimy. BielKron 129v.

W przen (7): Pánu day cześć poſádo Siońſkiéy ſkáły: [...] Który pokoiem vſłał twoie gránice KochPs 213; Pokoy máć winną ſpłodźił/ y wzdęte iágody Wyćisł/ ſkąd leie w cżaſzę Syn Oycu moſzcż młody. RybGęśli B2, Bv, C2; O świećie gdźież iuż pokoy złoty. KmitaSpit A3; GosłCast 9; SkarKazSej 667a.
Przen: Bóg (2): (nagł) O Woynie náſzey, którą wiedźiemy z ſzátánem/ świátem/ y ćiáłem. (–) [...] Krolu powſzechny/ prawdźiwy pokoiu Zbáwienia mego/ ieſt nádźieiá w tobie. SzarzRyt A2, B2v.
α. Traktat pokojowy; concordia JanStat (28): áby przez ninieyſzégo pokoiu ziednoczenié y przymiérze [per praesentis pacis unionem et foederis JanStat 874] wſzytki przyczyny nienawiśći [...] mogły bydź wykorzenioné SarnStat 1095; A ieſliby ſie kiedy przydáło: żeby poddáni náſzy [...] chcąc ſie przećiwić zgodźie pokoiu ninieyſzégo [volendo pacis perpetuae praesentis concordiae foederibus contraire JanStat 895] [...] w niełáſkęby náſzę przyſzli/ [...] tedy [...] SarnStat 1112, 1105, 1107 marg, 1115.

pokoj z kim (1): Obiecujemy: [...] iż [...] Zakonu náſzégo Miſtrzowié wielcy [...]/ pokóy y poſtánowienié z Naiáſnieyſzym Iego M. Káźimiérzem Królem [...] będą chowáć/ wypełniáć y ſtrzédz. SarnStat 1106.

W połączeniu z przymiotnikiem od nazwy miejscowej [w tym: pokoj + przymiotnik (3), przymiotnik + pokoj (1)] (4): Przywiléy pokoiu Pruſkiégo oſtátnié vczynionégo [conditiones pacis perpetuae ... factae JanStat 862]. SarnStat 1085; dla tego My Alexánder Krol/ ártykuły tegoż pokoiu Brzeſtſkiego wźięte z Przywileiu Kśięſtw Mázoweckich dla poſpolitey poddánych náſzych wiádośći roſkazáliſmy do drugich w te słowá przypiſáć. SarnStat 1108, 1108, 1115.

W połączeniu szeregowym (1): Też ábyſmy tákowy pokóy wieczny ziednoczenié y zgodę pod pewnieyſzéy pilnośći mocnośćią y mocą ſtrzegli/ obiecuiemy [...] iż [...] SarnStat 1099.

Fraza: »pokoj targan być nie ma, nie ma się targać« (2:1): ieſliby drápieſtwá/ łupy/ pożogi [...] w páńſtwách y źiemiách náſzych oboiéy ſtrony były vczynioné y dopuſczoné: dla tego pokóy przerzeczony nie ma bydź tárgan [pax praedicta cassari, irritari non debebit JanStat 853] SarnStat 1076, 1076 marg, 1100 marg.
Zwrot: »pokoj chować« = pacem attendere a. custodire a. observare a. servare JanStat [szyk zmienny] (5): przyśięgą: iż będą chowáć ninieyſzy pokóy niezgwałcenié á nienáruſzenié SarnStat 1103, 41, 1070, 1095, 1106.
Wyrażenia: »pokoju kondycyje« = conditiones pacis JanStat [szyk 1:1] (2): Nie przymiérzem tedy ono Krolá Włádyſłáwá było [...]: ponieważ Amurath wiáry nie ſtrzymał ſwoiéy: áni kondicióm pokoiu doſyć czynił OrzJan 119; SarnStat 1108.

»list, przywilej pokoju« (1:1): Liſty pokoiu zobu ſtron máią bydź dáné. SarnStat 1114 marg, 1066.

»pokoj uczynion(y)« = concordia a. pax facta JanStat (4): á ieſli któré nowé [cło] ieſt vſtáwioné w źiemiách náſzych/ y w Kśięſtwách przerzeczonych od czáſu pokoiu/ który v Melná ieſt vczynion: wſzyſtkié niech będą ſkáżoné SarnStat 1075, 41, 1074, 1085.

»pokoj wieczny« = pax perpetua JanStat (4): A wſzyſcy Królowie potomkowie náſzy [...] tákowy pokóy wieczny przyśięgámi vtwiérdźić y vmocnić będą powinni. SarnStat 1080, 1076 marg, 1099, 1100.

Szereg: »pokoj i zgoda« = pax et concordia JanStat (2): A iżebyſmy tákowégo pokoiu wiecznégo y zgody pewnieyſzym pilnowániém [...] chowáli: obiecuiemy [...]: iż [...] SarnStat 1070, 1066. [Ponadto w połączeniu szeregowym 1 r.]
Wyrażenie przyimkowe: »w pokoju« = na mocy pokoju (1): tám do niego przyiáchał Iorgi Narimuntowic Xiążę Litewſkie/ [...] á [...] nie nieprzyiáćielem ále hołdownikiem Polſkim być ſię wyznawáiąc/ otrzymał w pokoiu Bełſką ziemię StryjKron 447.
β. Przymierze Boga z narodem wybranym (12): Od ktorego [Boga] ſtáłá ſię iemu [Noemu] obietnicá pokoiu. BibRadz Gen 8 arg; K tey obietnicy [o Chrystusie] przydał Pan Bog Abráámowi obrzeſkę/ ná znák pokoiá y ná pámięć obietnice BielKron 13v, 5v [2 r.], Llll3v.

W połączeniu szeregowym (1): [Bóg] przyrzekł mu [Noemu] więcey ſie ták ſrogo niemścić/ [...] ná co dał znák y potwierdzenie pokoiu y przymierza/ y zakłádu wiecznego/ miedzy ſobą/ á człowiekiem Tęczę StryjKron 6.

Zwroty: »pokoj [z kim] uczynić« (1): Ato ia pokoy z wámi y s potomki wáſzymi vcżynię [...]/ á znák tego pokoiá będzye: Położę miedzy wámi [...] á miedzy mną/ Duhę álbo Tęcżę (marg) Znák pokoiá/ Tęcżá. (–) BielKron 5v.

»wziąć pokoj [z kim]« (2): wzyął onego dniá pokoy s Pánem Bogiem lud Izráelſki BielKron 48v, 90v.

Wyrażenia: »pokoj umowy« (1): y wzyął [Mojżesz] pokoy vmowy s Pánem Bogiem BielKron 90v.

»pokoj wieczny« (1): Położę miedzy wámi y miedzy żywym ſtworzeniem á miedzy mną/ Duhę álbo Tęcżę pod obłoki/ á wſpámiętam ná pokoy wiecżny. BielKron 5v.

Zestawienie: »Dom Pokoja« = Arka Przymierza (1): áż vciekł Moiżeſz y Aaron do domu pokoiá álbo vmowy. BielKron 41.
Szeregi: »pokoj a przymierze« (1): Apoſtoł nam powiáda/ iż widział tęcżę około głowy iego/ tho ieſt znák pokoiu á przymierza wiecżnego/ ktory ieſzcże iákoż od potopu mamy s Panem ſwoim. RejAp 84v. [Ponadto w połączeniu szeregowym 1 r.]

»pokoj albo umowa«: BielKron 41 cf Zestawienie.

g. Niezakłócony ład wewnętrzny społeczności świeckich i Kościoła, brak konfliktów i zamieszek (359): OpecŻyw 74v; DiarDop 100; RejZwierz 108v; BielKron 209; Prágnieſz Królu/ y ſzukaſz Koronie ſwéy pokoiá/ nie naydźieſz go nigdźie indźie/ iedno v kápłaná. OrzQuin G2, B2v, B3, G2 marg, G2v [2 r.]; Prot C2v; LeovPrzep B4v [2 r.]; RejPos 333v marg; Pokoy káżdemu przynośi pożytki/ Warchoł y s ſławą wnet roſpędzi wizytki. RejZwierc 227v, 141; WujJud 215v, 243; BudBib Gen 41/16, Ps 37/11, Is 9/7, 39/8, Ier 29/7; CzechRozm 116v; Lecż ſami Grekowie w roſterkach ſię y niezgodzie kocháli/ one ſiali y mnożyli/ od iednośći vćiekáli/ y rzecży ku pokoiowi á ſpołecżnośći S. poſtánowione pſowáli SkarJedn 329, 189, 202; Niechże w tobie/ piękné miáſto/ pokóy przebywa KochPs 188, 105, 188; SkarŻyw 115, 292, 392; NiemObr 131; ReszPrz 112; PaprUp H2v; LatHar 383, 417; A wyſzedł drugi koń rydzy: á temu co ná nim śiedźiał/ dano mu áby odiął pokoy z źiemie/ á iżby iedni drugie zábiiáli WujNT Apoc 6/4, s. 35; SarnStat 175, 1067 [2 r.], 1086; A [św. Augustyn] vkazał/ iż pokoy y ſporządzenie Rzecżypoſpolitey/ bez pokoiu z Bogiem/ żadną miárą trwáłe bydź nie może. PowodPr 40, 6, 44; Táż miła mátká [tj. ojczyzna] dáłá wam táki pokoy/ iákiego wiele kroleſtw nie máią SkarKazSej 666b, 658a, 666b [3 r.], 674b [2 r.], 687b.

W pl (1): O nędzny prawco co ták rozumieſz/ nie bacżyſz iż podobno muſiáły być inſze cżáſy y inſze pokoie/ gdy ták wiele wśi y miaſt/ Ikąd ſzłá obroná poſpolita/ ná Cżyſciec obrocono. RejZwierc 188.

pokoj komu, czemu (4): gdyż drugie wśi [w Szwajcarii] poſłáli do Tyguryan żałuiąc ſie iż pierwey był pokoy dobry wyerze krześćiáńſkiey poky byli nie náſtáli ći Apoſtołowie nowi BielKron 200v; Sżukayćie pokoiu miáſtu/ do ktoregom was przeprowádził/ y modlcie ſię zá nie do Iehowy/ bo wpokoiu iego będzie wam pokoy. BudBib Ier 29/7, 2.Reg 17/3; tá [cesarzowa Irena] wſzytko zá pomocą Bożą nápráwiłá/ y o pokoy kośćiołowi Bożemu y napráwę iego wiernie ſię poſtáráłá. SkarŻyw 299.

pokoj miedzy kim (8): KrowObr 36; A przywiodę do ćiebie wſzythek lud/ Y gdy ſię wſzytcy wrocą do ćiebie/ [...] będźie pokoy miedzy wſzytkim ludem [omnis populus erit pacificus] BibRadz 2.Reg 17/3; ModrzBaz 21v; Ták byli Grekowie wkośćielney iednośći przez ten cżás/ y był piękny á przyſtoyny Chrześćiánom miedzy temi kośćioły pokoy. SkarJedn 223; ActReg 20; SarnStat 138, 240; SkarKazSej 664b.

pokoj z kim (1): náśláduy ſpráwiedliwośći/ wiáry/ miłośći/ y pokoiu z tymi ktorzy wzywáią Páná z czyſtego ſercá. WujNT 2.Tim 2/22.

pokoj w kim (1): I obiecuię też wiernie/ prácować około [...] wypełnienia y chowánia dekretow y vſtaw/ Konſtánciyſkiego y Bázyliyſkiego Koncylium/ y pokoiu w ludu krześćijáńſkim KrowObr 41.

pokoj czyj [w tym: G sb i pron (31), ai poss (18), pron poss (4)] (45): LibLeg 11/24v; ZapWar 1535 nr 2413; WróbŻołt 121/6; Leop Ier 29/7 [2 r.]; BibRadz *2v; BielKron 364v; Prot C2v; RejPos 196v [2 r.], 197, 197v; Bo nie doſyćći ieſt ná tym iż kto ſam iáko ſzcżurek w kącie ſpokoiem ſiedzi [...]/ ále co z dáleká przegląda pokoy Rzecżypoſpolitey/ á o nim rádzi/ á oń ſie ſtára RejZwierc 141, 141; BudBib Ier 29/1; A wierni też [...] Páná Bogá proſzą: áby z pokoiem mieyſckim/ był pokoy ich złącżony. CzechRozm 249; iſz Stolicá Cárogrocka w wielkim pokoiu Chrześćiáńſkim [...] vrodzona/ [...] z proznowánia puſtą być bárzo pocżęłá SkarJedn 390; SkarŻyw 88; NiemObr 20; bo tym iednániem/ obrażona zoſtáwa Wolność poſpolita/ zgwałczony zoſtáie Koronny pokoy GórnRozm K2; PaprUp 13; WujNT 443; SarnStat 137, 142, 839; PowodPr 27; VotSzl B3v; Spowiedź Kátholicka iáko ludziom do cnoty y Rzeczypoſp: pokoiu pomaga. SkarKazSej 688a marg, 678a [2 r.]. Cf »pokoj kościelny«.

W połączeniach szeregowych (31): Ceſarz poſłał do Szwáncárow zálecáiąc ſie im/ y powiádáiąc iáko ſie ſtárał o to pilnie/ aby dobry rząd/ pokoy/ ſpráwiedliwość/ rzecż poſpolitą dobrą w Niemcech poſtánowił BielKron 226; OrzQuin C4v, X4v, [Aa6]; RejPos 227; Zá dobrym lepák ſprawowániem ſądow przychodźi pokoy/ zgoda/ y zdrowie poſpolite ModrzBaz 138, 12v, 67v, 68; Iuſz pokoiu/ miłośći/ wiáry/ ſpráwiedliwośći/ nigdy miedzy ludzmi nie będzie. SkarJedn 338, 148, 159, 352; na nich [tj. żywotach świętych] iáko ná ſytnych y zdrowych potráwách/ pobożność wſercách ludzkich tyłá/ boiazń ſie Boża ſzerzyłá/ miłośierdzie moc bráło/ ſpráwiedliwość/ pokoy y vprzeymość miedzy ludźmi roſłá SkarŻyw A2; ReszPrz 112; ReszList 184, 185, 192; OrzJan 94, 100; WujNT 248, 2.Tim 2/22; SarnStat 24, 109, 482, 896, 908; TO maſz Stephaná [Batorego] Rycerzá godnego, Wieczney pámięći Krolá wlaecznego [!]. [...] Z tym v nas w Polſcze wczás, pokoy, ochłoda, Roſkoſz, porządek, mieſzkała y zgodá. KlonKr F3v; PowodPr 2, 31; SkarKazSej 693b.

W przeciwstawieniach: »pokoj... rozterk (5), niepokoj (2), walka (2), wojna (2), miecz, zginienie, złe« (13): BierRozm 15; Záprawdęć ten cżłowiek nie ſſuka pokoiu temu ludu/ ále złego. Leop Ier 38/4; OrzList e4v; OrzRozm Q2v; OrzQuin C4, G2, G2v; Cżárt záſię [...] rozmnaża miedzy tym ſwiętym Páńſkim naſieniem/ miáſto pokoiu roſterk/ miáſto miłoſierdzia nieſpráwiedliwość RejPos 54; CzechRozm 113; SkarJedn 299; gdy pokoiu iuż ſię ſpodziewáiąc/ nowa ſię nań od tychże nieprzyiáćioł Heretykow woyná y niepogodá wzburzyłá. SkarŻyw 391; NiemObr 20; ReszList 184.

W porównaniu (1): O kiedybyś był/ (ludźie moy) pilnował przykazánia mego/ byłby ſie sſtał pokoy twoy iáko rzeká (to ieſt obfity y nigdy nievſtawáiący) y ſpráwiedliwość twoiá/ iáko obfitośći morſkie PowodPr 27.

Fraza: »pokoj złamań jest« (1): Ten pokoj ktory był za upewnieniem WKM, złaman jest od IchM księży Diar 85.
Zwroty: »strzec (a. przestrzegać), bronić, stróż, strzegący pokoju(-a); pokoj ostrzec« = pacem tueri, salutem defendere, custos pacis Modrz [szyk zmienny] (7:4:4:1;1): LibLeg 11/171v; GroicPorz e2; UstPraw C; BibRadz 2.Mach 12/4; OrzRozm E2, E2v; ModrzBaz 21, 25, 31v, 126v; CzechEp 319; CzechEpPOrz *4v; Ale gdyby Krol ſtrzekł [!] pokoiu poſpolitego/ á mogł pozwáć ſam o iákie rżeczy/ [...] tedy by nigdy do tákich zwodow nie prżychodźiło. GórnRozm C3, C3; Bo czegóż wżdy brónić będźiemy? pokoiu/ którégo nie mamy? czy wolnośći którąſmy vtráćili? OrzJan 47, 54; SarnStat 128.

»gwałcić pokoj; gwałtownik (a. zgwałciciel), turbator, zgwałcenie pokoju(-a); zgwałcony pokoj« [w tym: pokoj pospolity (10)] = pacis violator JanStat (1;7:1:1;1): GOrące Práwo ieſt/ [...] gdy iáki złocżyńcá ná iáſnym á świeżym złoczyńſtwie [...] będźie vłápiony/ álbo przy iákim kolwiek innym zgwałceniu pokoiu poſpolitego GroicPorz m3v; Henrykus Kſiążę Brunſzwickie [...] oſkocżon ze wſzech ſtron od Lántgráfá [...] dał ſie ſam w więźienie z ſtárſzym ſynem/ gdy tho Ceſárzowi powiadali/ żądáli aby był wywołan iáko gwałtownik poſpolitego pokoiá BielKron 224, 224; ná Spitká ieſzcze ſię rucháiącego wyrok vczynion/ y czći iáko wzburzyciel/ y zgwałćiciel poſpolitego pokoiu odſądzon/ trzy dni nági y niepogrzebiony iáwnie leżał. StryjKron 587, 587; GórnRozm K2, K4v; SarnStat 782, 946, 1313; [opilstwo] Gwałći pokoy y poſpolity y domowy. Bo opilſtwo bez zwády y guzow rzadko bywa. PowodPr 72.

»pokoj mie(wa)ć« = quiescere Vulg [szyk zmienny] (9): ony yego pitaly od kogo a ſzczego powſtawayą takowe sbiteczne rzeczi. ny odkogo ynſchego powſtawayą yeno od tich Tatar dla tey prziczini czy livdzie vkraynny na obie stronie pokoyv niemiewayą. LibLeg 11/90, 11/22; Leop Iudic 5/31; OrzRozm T2v; BielKron 415v; OrzJan 47, 100; A kto ná dródze niepobożnych ſtánie/ Niech wiedźion będźie zá niepobożnémi/ A ty miéy pokóy/ Izráhelſka źiemi. KochPs 190; ActReg 155.

»pokoj miłować; miłownik pokoju« (2;1): LubPs ccv marg; Ten dobry/ cny Krol/ kthory pokoy miłował/ y dobro poſpolithe mnożył/ á wżdy nie mogł być przez przeſládowánia. BielKron 327v; (nagł) Adrianus Ceſarz Rzymſki. (–) TEn ná Ceſárzſtwo wſádzon był od Vlpiuſá/ Był miłownik pokoiu tá ſláchetna duſzá. PaprPan [Gg]4.

»pokoj (po)stanowić; (po)stanowienie pokoja(-u); pokoj posta(a. ustawiony); w pokoju ustawiony« [szyk zmienny] (8;3;2;1): MetrKor 34/133; Diar 37, 60; GroicPorz B; [Karol Wielki] Sáráceny z Ieruzálem y z Hiſzpániey wygnał á Krześćiány oſádził. Węgry przećiwne ſobie ſkroćił/ [...] tákież y ine nieprzyiaciele Krześćiáńſkie. Poſtánowiwſzy pokoy y dobry rząd ná záchod ſłońcá/ iechał do oycżyzny ſwey do Gálliey BielKron 170; Ná Symie [!] Norymberſkim Kſiążętá radzili o poſtanowieniu w mocy pokoiá y vſtánowieniu praw BielKron 199v, 186v, 207, 226, 314, 410v; Lecż naprzednieyſza ich [przełożonych] powinność ieſt/ pokoy domá miedzy ludźmi ſtánowić [pacem domi inter homines constituere] ModrzBaz 30v; SarnStat 15; SkarKaz )(4.

»o pokoju, około pokoja radzić« [szyk zmienny] (1:1): BielKron 364v; Potym ſię drugi raz wſzytko duchowieńſtwo do Pertynaku w Akwitániey z iácháło/ o pokoiu rádząc. SkarŻyw 164.

»w pokoju stać, żyć, siedzieć, postawion« [szyk zmienny] (2:2:1:1): Diar 37; A tu ſie ſpełniło Romuluſowe widzenie/ ktory widzyał dwánaſcie Sępow przy zákłádániu Rzymu/ to známionowáło iż dwánaſcie ſet lat miał ſtać Rzym w pokoiu BielKron 158v, 99; RejPos 25 lv; MycPrz I [D]; Do cżego ſię też wſzytkie práwá Rzecżypoſpolitey źiemſkiey śćiągáią áby ludźie w rządźie y w pokoiu między ſobą żyli. NiemObr 8.

»pokoj (u)czynić, czyniący« = dare pacem PolAnt [szyk zmienny] (13:1): LubPs Q4; BibRadz Lev 26/6; Gdy iuż krol Sálomon miał poſtánowienie wſzelkich ſpraw rządne/ á tym pokoy ſobie vcżynił/ vmyſlił kościoł pocżąć budowáć ku ſłużbie Bożey BielKron 76v, 177v; OrzQuin B2v marg; RejAp 74; Prot D3; BiałKat 126; SkarŻyw 300; GórnRozm C3 [4 r.]; SarnStat 1120.

»utwirdzić pokoj« (1): Ieden mowił Othánes iż lepiey nam [...] wybráć kilko kſiążąt ktorzyby Rzecżpoſpolitą ná mieyſcu krolewſkim dzyerżeli á dobrze ſpráwiáli/ vtwirdziwſzy pokoy/ wolność/ práwem poſpolitym. BielKron 116.

»pokoj wzruszyć (a. zruszyć), wzruszający, burzyć, burzący, targać, skazić, turbować, zamieszać; pokoj wzruszan; zruszyciel pokoju« = pacem turbare Mącz; seditiosus Modrz; pacem expugnare JanStat [szyk zmienny] (3:1:2:1:2:1:1:1;1;1): Diar 62; BibRadz *2v; Mącz 469b; práwá wſzytki/ ku temu [...] wieść mamy/ áby vrząd złe ludzi karał/ nie z nienawiśći/ iedno żeby [...] dobrym/ pokoy poſpolity burząc/ nie byli ku przekázie. GórnDworz Hh2; Naprzod ſię mowi/ iż ziemi ludzkiemi pożądliwośćiámi y pokoy bywa wzruſzan [dicitur ... pacem turbari] ModrzBaz 101v, 49v; SkarJedn 337; A przedśię [różnowiercy] pod iedną/ tą docżeśną źiemſką zwierzchnośćią żywąc/ pokoiu y zgody w rzecżypoſpolitey źiemſkiey między ſobą nie tárgáią CzechEp 13, 13 marg; Ale toby nápewnieyſza chudym obroná byłá/ gdyby vrżąd ſam czynił o ich krżywdę/ á zwłaſczá w rżeczách pokoy poſpolity burżączych GórnRozm D2v, C2, C3; PaprUp I3; SarnStat 142.

»w pokoju (za)chować, zachowań; zachow(yw)ać pokoj; (za)chowanie pokoju; pokoj zachowan(y)« = pacem colere Modrz [szyk zmienny] (5:1;3;8;4): MurzNT 21; Diar 45; Ieſth poſtánowienie Spráwiedliwoſći/ [...] ku potćiwemu żyćiu/ á zachowániu pokoiu poſpolitego. GroicPorz av; Ty pieniężne karánia/ y nágrodzenia ſtronie obráżoney/ dla tego ſą wynáleźione dowćipem Ludzkim/ áby pokoy poſpolity był záchowań GroicPorz k4v, a2, hh3; KrowObr 41; OrzRozm F3; BielKron 114v; WujJud 3v, 247v; WujJudConf 213v; ModrzBaz 25; SkarJedn A7v, 54; CzechEp 44; NiemObr 20; O co iákom przed tym [...] Páná Bogá ze wſzyſtkiego ſercá proſił/ [...] ták y teraz proſzę y ná potym proſić będę/ áby was y Miáſto wáſze w pokoiu chowáć [...] racżył ReszPrz 113; ActReg 43 [2 r.]; PowodPr 46.

»w pokoju się zachow(yw)ać« [szyk zmienny] (4): á yż ze wſzech ſtron nieprzyiaćiel Turek Krześćiáńſtwo woiuie/ odkłádamy ty rzecży ná Koncilium/ v pomináiąc Luteryany/ áby ſie w pokoiu záchowewáli [!] BielKron 219v, 216; RejPos 334; [Aod] poráził dzieśięć tyſięcy Moábitow [...]. y ták poniżeni nieprzyjáciele/ á lud Boży wyzwolony zoſtał. Záchowáli ſię przez lat ośmdzieſiąt przy ſłuſzbie Bożey y w pokoiu. SkarŻyw 559.

Wyrażenia: »czasu pokoju« = tempore pacis JanStat (1): WSzákże chcemy y obiáſniamy/ iż przerzeczoné dawnośći czáſu pokoiu y zgody miéć máią mieyſce/ á czáſu walki álbo roſtérków żadnym obyczáiem niemáią mieyſcá SarnStat 778, 777, 778.

»pokoj dobry« [szyk 2:1] (3): BielKron 200v, 415v; My tedy [...] dla dobrégo pokoiu [pro bono pacis JanStat 226] y pożytku Kośćiołá Krákowſkiégo/ [...] to iednánié czynimy/ między Królem Iego M. y Biſkupem przerzeczonym. SarnStat 184.

»pokoj domowy« = pax domestica Modrz [szyk 10:2] (12): A przytym też opowiedzieli IchM, iż oczekiwają [posłowie] rady IchM panow, ktorą im obiecali dawno dać około pokoju domowego in causa religionis. Diar 38; Státut Koronny ták nam porządnie roſpiſány dał/ że by nam Pan Bog á pokoy domowy miły był/ mogłby kożdy bes Prokuratorá wedle Práwá ieden drugiemu praw v Práwá być. OrzRozm Sv, E, Q2v; BielKron 198, 210; Ná ſtároſtwá Powiátow y zamkow/ niechay bywáią obieráni tácy ludźie/ ktorziby pokoy domowy mnożyć/ a ſpráwiedliwość miedzy ludźmi záchowáć mogli. ModrzBaz 74, 31v, 36; PowodPr 72; SkarKaz )(4; SkarKazSej 694b.

»pokoj kościelny, Kościoła (powszechnego, Bożego)« = pax Ecclesiae JanStat [szyk 12:2] (7:7): LubPs ccv marg; OrzList e4v; Ale my znamy ich cżáſow náſzych niemáło/ ktorzy nicżego inſzego iedno rozmnożenia chwały Bożey/ á pokoiu Kośćiołá iego pilnie przyſtrzegáli. WujJud 126v, 262; Bo ieſli rzecży tobie niedozwolonych ſzukáć będzieſz/ ſam ćię vcżynek twoy/ pokoiu powſzechnego kośćiołá/ zbáwi. SkarJedn 186; Y trzymáiąc przez lat 60 Cárogrockie Ceſarſtwo [Isaak i Aleksy]/ znowu Greki ziednocżyli y kośćielny pokoy nápráwili SkarJedn 259, A7v, 54, 159, 187, 189; SkarŻyw 309; WujNT 836; SarnStat 184.

»pokoj pospolity« = pax publica Modrz; pax communis a. perpetua JanStat [szyk 46:12] (58): ZapWar 1535 nr 2413; LibLeg 11/171v; Diar 24, 32, 62; DiarDop 104; Ale Práwá/ obyczáie Spraw thák Ziemſkich iáko y Mieyſkich/ y ſtánowienie pokoiu poſpolitego/ ná wieczne czáſy trwa. GroicPorz B, av, a2, d, e2, k4v (10); Koroná Polſka wſzytek Statut ſwoy złożyła ku Ołtarzowi/ ku Kápłanowi/ ku krolowi/ [...] ku pokoiowi poſpolitemu wſzytek Státut wiodąc. OrzRozm E3, E2, E2v [2 r.]; BielKron 224 [2 r.]; OrzQuin C; GórnDworz Hh2; WujJud 3v; WujJudConf 213v; ModrzBaz 12v, 49v; SkarJedn 240; StryjKron 587 [2 r.]; CzechEpPOrz *4v; Prżeto prżyſtałoby to wam zwierżyć tego Krolowi/ żeby ſtrżekl pokoiá poſpolitego/ á iego vrząd żeby pożywał [!] tych/ ktorży pokoy poſpolity burżą GórnRozm C3, C2 [4 r.], C3 [2 r.], D2v, G4, K4v; ActReg 147; OrzJan 54; WujNT 248; A iż ná tákowé ziáchánia ludźi ſie wiele zwiéźć muśi [...]/ by ſnać ku iákim roſtérkóm álbo zwádóm nie przyſzło: przeto ieſt potrzebá pokóy poſpolity w tym oſtrzédz. SarnStat 128; A przedśię on mężoboycá zbiegły y gwałtownik á przeſtępcá Statutu tego y zwyczáiu ſtárégo/ y pokoiu poſpolitégo/ przez Vrząd Stárośći ma bydź ſzukan y iman/ y gárdłem karan. SarnStat 1171, 15, 80, 117, 782, 946, 1123, 1313; PowodPr 62, 72; VotSzl E3v; SkarKazSej 686b.

»święty pokoj« (2): Gdyby w ſwiętym pokoiu á w ſpráwiedliwośći/ Wiodąc ſtan ſwoy pocżćiwie bezewſzey chćiwośći/ Rządził tho ſtádo Páńſkye/ ktożby dobrowolnie/ Nie dał mu ſie ze wſzytkim ná wſzytko powolnie. RejWiz 71v; SkarJedn 321.

»wieczny pokoj« (3): BielKron 364v; Złych nie ćirp w ſwoiey źiemi/ ták vczyniſz ſobie Wieczny pokoy/ co będźie y długo po tobie. Prot D3; RejPos 197.

»pokoj wielki (więtszy)« [szyk 4:3] (1): GroicPorz k4v; Ci dwá będąc w wielkiey zgodzie y rozumie/ záłożyli wiele miaſt we Włoſzech/ kthore w pokoiu wielkim rządzili BielKron 215v, 76v, 101; PaprPan B3; ModrzBaz 64; Gdyżeſmy pokoiu wielkiego przez ćię wielmożny Felixie doſtáli [Cum in multa pace agamus]/ y wiele ſię przez twoię opátrzność popráwiło zawżdy y wſzędy to z wſzelákim dźiękowánim przyimuiemy. WujNT Act 24/3.

»pokoj wnętrzny« [szyk 2:1] (3): Diar 45; proſzono też poſłow Papieſkich [...] aby też oćiec Páweł [...] dopomogł ná tę potrzebę poſpolitą/ ludem rycerſkim/ co obiecáli wſzytcy vcżynić/ by iedno zgodá á pokoy wnętrzny byli poſtánowieni. BielKron 314; PowodPr 2.

Zestawienie: »ociec pokoju« = określenie nadane Zygmuntowi Staremu (1): Zygmunt to ſtáry: ten iáko krol práwy Lechom poddánym był ná wſzem łáſkáwym. Oćiec pokoiu miánowan od wſzytkich KlonKr F2.
Szeregi: »pokoj i bezpieczność (a. przezpieczenstwo)« = pax et quies PolAnt (2): Ceſarz onę okrutną vchwałę przećiwko Krześćiánom [...] w niwecż obroćił/ y pokoy Krześćiánom dał y przeſpiecżeńſtwo. BielKron 288v; BudBib 1.Par 22/9.

»pokoj i dobre (a. dobro)« (2): NiemObr 20; ktorey [Rzeczypospolitej] pokoy y dobre ná tym należy/ áby vrzędy y ſtárſzy náſzy oycowie czćią/ y poſłuſzeńſtwem wſzelákim vſzánowáni byli SkarKazSej 678a.

»pokoj i jedność« = unitas et pax JanStat [szyk 7:3] (10): WujJud 247v; Prozno ſię iuż ná Greki y ná Cárogrocką Stolicę oglądáć maż/ iuż do pokoiu zbáwiennego/ y iednośći Chrześćiáńſkiey/ ręką Pogáńſką śćiśniona/ áni ſamá ſobie/ áni tobie pomocy dáć nie może. SkarJedn 387, 189 [2 r.], 296, 321, 365; SkarŻyw 309 [2 r.]; SarnStat 110.

»mier a pokoj« (1): że then ieſt Krolewſkiego vrzędu przodek y koniec/ áby Krol w Kroleſthwie ſwym Kośćioł Swięthy Krześćijáńſki/ Mieczem ſwym Krolewſkim/ w mierze á w pokoiu záchował. OrzRozm F3.

»pokoj i odpoczynienie« (1): o tym myślimy wnocy y wednie: ábyſmy im [poddanym] pokóy y odpoczynienié obfité vczynili [ut ipsis tranquillitatis remedia, pacis dulcedinem et requiem procuremus opulentam JanStat 904]. SarnStat 1120.

»rząd (a. porządek) a (i) pokoj« [szyk 3:1] (4): gdy my [...] będziem, nie o wiardunki tylko radzić, jeno o tym, jakoby ze wszech stron w porządku a pokoju RP postawiona była. Diar 37; BielKron 170, 186v; bo też tego byłá potrzebá/ dla dobrego rządu y pokoiu we zborze páná Chriſtuſowym/ áby tak zá cżáſem/ iákie roſtárgnienie nie przyſzło NiemObr 21.

»sprawiedliwość i (a, ani) pokoj« [szyk 4:2] (6): MetrKor 34/133; RejWiz 71v; Prawdźiwéy Exekucyéy przodek y początek/ Przyśięgá Królewſka ieſt: [...] á kóniec iéy ieſt/ ſpráwiedliwość y pokóy poſpolity OrzQuin C, Cv; dla tego [...] dla wſzytkich poddánych náſzych ſpráwiedliwośći y pokoiu [iustitiam et pacem JanStat 404]/ obiecuiemy to: iż [...] SarnStat 839 [idem] 934.

»pokoj, walka; pokoj z walką« (1;1): LudWieś A4v; (nagł) Pokoy z Walką. (–) DZiwna to ieſt rzecż kiedy ſie dwá zwádzą/ Iuż wſzytkim ſtanom ich burdy záwádzą. RejZwierc 228.

»wczas i pokoj« (1): (nagł) Kázimirz II. ſpráwiedliwy. (–) KAzimierz w dobry cel tę ziemię wſtáwił, Wyiął z nierządu, wczás y pokoy ſpráwił. KlonKr D2.

»pokoj i (a, ani) zgoda; pokoj z zgodą« = pax et (ac) concordia Modrz, JanStat [szyk 11:6] (16;1): BielKron 207, 314, 330v; RejAp 74; Prawdá/ żeć to Szátan (ktorego pokoy y powſzechna zgodá w Kośćiele Bożym wielce boláłá) przez was ſwe Miniſtry broi WujJud 4v; ModrzBaz 21v; CzechEp 13; NiemObr 8, 27; ActReg 149; GrabowSet F3; Láſká twa święta niechay będźie známi [...]. Vżycz pokoiu nam: y świętéy zgody/ Niech ſie nas boią pogáńſkié narody. KochFrag 29; SarnStat 138, 240, 777, 1226; SkarKazSej 664b.

Wyrażenie przyimkowe: »w pokoju« = in pace HistAl, Vulg; pactus PolAnt (48): HistAl G5; LubPs R4v, ee5v marg; RejWiz 71v; Leop 2.Par 14/5, Ps 28/11, 3.Mach 7/3; RejZwierz 34v; BibRadz 1.Mach 11/52; [król Szczepan] Poſthánowiwſzy kroleſtwo w pokoiu/ záłożył kośćioł w Biłágrodzie gdzie krole koronowano BielKron 300; Ten [król czeski] w pokoiu ſpráwował koronę Węgierſką/ bez vtrat y mordow prożnych BielKron 305; brát Olbrácht z Polſki krolewic/ ziednawſzy ſie z brátem/ zwiodł bitwę z Ceſárzem/ y poráźił go do gruntu/ á ták w pokoiu był do śmierći. BielKron 305, 63v, 101, 149v, 194, [206] (16); OrzQuin C4; BielSat [I4]v; RejZwierc 210, 227; BielSpr b2v; Gdy Koſcieleccy byli thu Woyewodámi/ Byłá Polſká w pokoiu mieſzkał Pan Bog z námi PaprPan L4v; ModrzBaz 64, 126; SkarJedn 314, 352, 388; po odiáchániu Krolá Iágelá do Polſki nie długo trwały w pokoiu ſpráwy Litewſkie/ Bo Witołt [...] ſádził ſie też ná wielkie Xięſtwo Litewſkie StryjKron 482; OrzJan 92. Cf »w pokoju stać«, »w pokoju się zachować«.

Iron. (1): że odmieńcy religiey nie doſyć ná tym máią/ iż ták długo y grubie błądźili około wiádomośći Bogá: ále wyżywſzy ták długą woynę nieumieiętnośći [...] ták wiele y wielkiego złego ztąd nábroionego chcą pokoiem názwáć? PowodPr 42.

W przen (5): dobrze ieſt krolowi záchowáć pokoy/ ále nieſworá ieſt mácochá pokoiá, BielKron 114v; wróćił ſye wſtyd/ wróćiły cnoty/ Y pokóy złoty. KochPs 128; [prośmy Boga] By/ błogoſłáwił/ polam w obfitośći [...]: Pokoy torem wybornym W iáſnym vbierze/ umyśle nieſpornym. Wkoło niech buia/ w wieńcu oliwowym GrabowSet T3v, F3; SarnStat 909.
h. Jednostki frazeologiczne (299):
α. W znacz. ‘nie czynić nic złego, nie walczyć’ (22):
Zwroty: »z pokojem bywać« [szyk zmienny] (1): [król Władzisław] w łáźni trzećiego [tj. co trzeciego] dniá bywał do południá/ ſpokoiem bywał/ nád złocżyńcámi był lithośćiwy BielKron 387.

»w pokoju mieszkać« (1): Ktorzyſz [bracia Kasper i Jakub] się to tak wedlug Vgody przyiacielſki podpisać dali, iſz wpokoiu zobu stron trwać i mieſzkac będą. obiecuiąc pokoi wieczny ſami od śiebie i od przyiacioł swych ZapKościer 1579/3v.

»z pokojem sobie poczynać« (1): Quod si quiessem nihil evenisset mali, Bych był s pokoyem ſobie poczynał/ nic by ſie było złego nie ſtáło. Mącz 344a.

»siedzieć (a. siadać, a. sieść) w pokoju, z pokojem, na pokoju« [szyk zmienny] (7:6:2): RejWiz 126; RejZwierz 63; A w tym kąćie ná południe áż do Oceaná Murzyńſkiego/ dzierży kroleſtw ná ſześćdzieſiąth Pop Ian/ [...] ten tám ſpokoiem ſiedzi/ ni ſkim nie walcży BielKron 271; RejPos 266; KochMon 23; Snadź to iego potomek zoſtał ná Podolu/ Bo też nie rad iák y on ſiada ná pokoiu. Vſtáwicżna zabáwa ieſt iego kopia PaprPan Y3v, Fv, G4, Z, Z3, Bb2v; iáko Rzeczpoſpol: Lácedemońſká/ [...] ſkoro w pokoiu śiedźieć poczęłá/ záraz vpádłá y zginęłá GórnRozm L4; ActReg 4, 5v; CzahTr F3v.

»w pokoju trwać« (2): Alexander im ták odpowiedział/ [...] chciałbych ia záprawdę w pokoiu trwáć/ ále mam tákiego duchá w ſobie/ [...] iż żadnym obycżáiem ſpokoinem mię być nie dopuſzcża HistAl I; ZapKościer 1579/3v.

»z pokojem, w pokoju się zachować« [szyk zmienny] (1:1): Tákieſz [napisali talmudystowie] o źwierzętach ktorzy w okręćie Noego zgrzeſzyli/ iáko Pies iż ſie nie záchował ſpokoiem/ przeto ſie wiąże s ſámicą BielKron 463; SkarKaz 206b.

Szereg: »w pokoju i rządzie« (1): [Bóg] ná poddáne ták oſtre wędźidło włożył/ iż ich poſłuſzni być y w pokoiu y rządźić ſię záchowáć/ ieſli zbáwienie mieć chcą/ muſzą. SkarKaz 206b.
Wyrażenie przymkowe: »z pokojem« (10): Placide Mile/ Skromnie/ ćicho/ Pokornie/ s pokoyem. Mącz 302b. Cf Zwroty.
β. W znacz. ‘zaprzestać, poniechać; nie ruszać’ (274):
Zwroty: »da(wa)ć pokoj« [w tym: w imp (119); komu (128) – sobie (6), czemu (żywotne) (4), czemu (78)] = quiescere, sinere PolAnt, Vulg, Mącz; cessare Vulg, Modrz; facere Mącz, PolAnt; facere missum, omittere Mącz, Modrz; a vastatione supersedere et cessare Miech; abstinere se, procul recedere Vulg; desinere, mittere, relinquere Mącz; non (in animum inducere) facere Modrz; tylko w imp: noli + inf Mącz [szyk zmienny] (252): BierEz B2, C3v, D3v, G2v, H2v (10); FalZioł IV 17d, 31c, V 26v; BielŻyw 20; GlabGad H8v; iako Papież Innocentius poſlał do Cham wielkiego Czarza Thatarſkiego, aby krzeſcianom dał pokoy [ne Christianos persequerentur] MiechGlab 17, 57; LibLeg 7/99, 100v; RejRozpr D2, K; LibMal 1545/102v, 1554/193 [2 r.]; Iuż ia teraż odkładam ſwe powagi wſzytki A chczę być z wami weſoł praw ie [!] towarzyski A tak iuż ſwym fraſunkom teraz pokoy daycie A iako goſcie zemną iuż za ſtoł ſiadaycie RejJóz O3, D, D4v, E3, N6, O2; Poſłuchaycze/ Poſłuchaycze Inem rzeczam pokoy dáycze RejKup y8, c4v, f4, f7, g4, M (19); KromRozm I A4, G3, H4; MurzHist M4v, T2v; Przéczże ten to oleiek [którym Maria Magdalena namaściła nogi Jezusa] nieieſt przedán za trzyſta groſzy i nie dáno to ieſt vbogiém? [...] Rzekł tedy Ieſus/ Dái iéi pokói (marg) puść ią (–)/ zachowałać tento oleiek nadźień pogrzebu moiego MurzNT Ioann 12/7, Matth 15/14; Gdźye pan powyedáyąc/ Iż ſą wáłáſſy/ ktorzy ſyę ſámi trzebyą álbo wáłáſſą dla kroleſtwá nyebyeſkyego/ przyłożył kto to może przyyąć/ przyḿ: yákoby rzekł/ á kto nyemoże/ day ſobye pokoy. KromRozm II x4v; Ale daymy teraz temu pokoy. Yutro/ yáko prośiſz/ o koſcyele/ co pan bog da z ſobą rozmáwyáć będźyewá. KromRozm II y3; DiarDop 99 [2 r.]; GliczKsiąż N8v; Wſſyſcy ſtárzy rozumem ſwym ze mną nye zrownáli/ Choć ſie ze mną o zakonye thwym rozmawyáli/ Lecż widząc w nim biegłość moię wnet mi pokoy dáli LubPs bb4; GroicPorz 11; GroicPorzRej C4; RejWiz 56v, 71v, 91; Leop 3.Reg 22/6, 13, 1.Esdr 6/6, Zach 11/12, Mar 14/6; OrzList f2, iv; RejFig Bb5, Cc, Cc7, Dd6, Dd7; Lew nikogo nie drapye/ kto mu pokoy dáie. RejZwierz 69v, 16, 21v, 26v, 41v, 46v, 84; BibRadz 3.Esdr 6/27; bárzo bym rad/ ábyś ty proſtym ſzermem zemną o tey Exekueyey mowił/ á dał tym ſztukam Szkolnym pokoy OrzRozm B2; Y rádzęć dayćie temu Papieżowi pokoy/ ná wyſokiey ſkále on śiedźi/ [...] nie dośiągniećie go OrzRozm F4, F2v, F4, Gv, G2, H2v (12); Gdy do Enipontu Mauryc przyiechał z towárzyſtwem/ cokolwiek tám nálazł Ceſárſkiego/ á Kárdynałá Auſzpurſkiego wizytko pobrał/ á co Ferdynándowego dał pokoy. BielKron 236v, 3v, 27v, 57v, 83, 87 [2 r.] (23); Omitte me, Day mi pokóy/ nie nágábay mie. Mącz 226c; Desine iam conclamatum est, Dayże pokóy iuſz ſie ſtáło co ſie miáło ſtáć. Mącz 395c, 30d, 67a, 113c, 181c, 225b [2 r.] (16); OrzQuin B4v, R4, Aa2v; Prot A4v; SarnUzn E7v; LeovPrzepSamb b4; RejAp 35, 147v, 169; iż [...] dla tego więc owo [starzy] fárbuią ſobie brodę/ ábo w cżapecce chodzą/ áby śiwiznę zákryli/ áno tá ſzedziwość woła ná nie/ áby zábawam tym ktore młodem ludziom należą/ dáli pokoy GórnDworz K3, Iv, K2v, N2v, P2, Q7v (11); HistRzym 26; Ale dawſzy rozumowi á podobieńſtwom pokoy/ doſyć ieſt nam wierzyć nieomylnym obietnicam á ſlubom ták mocnym Páná ſwego RejPos 270v, 68v, 153, 239v, 240; BiałKat d4v; BielSat L3v; RejZwierc 67v, 231v, 247; Przeto im potym [św. Paweł] dáie wolność/ áby w iátkách ſobie kupowáli co chcą (iedno potráwam ofiárowánym pokoy dáli) WujJud 197v; BudBib c3, Iudic 16/2, Prov 20/3; HistHel D3 [2 r.]; Strum C2, Iv, M, Q4v; BudNT przedm b7v, Ii3v, Ii6; CzechRozm 48v; PaprPan Sv, Ff3v, Ff4v, [Gg4]; Był ten cżás/ kiedy Krol Polſki muśiał Turkom dáć pokoy/ á ná Pruſzaki miecż obroćić [rex Polonus ... coactus est a Mahometanis ad Prutenos arma convertere] ModrzBaz 105v, 2v, 15, 18, 40, 40v, 104, 131v; SkarJedn 286; KochOdpr D3; iákóż ieſli ćiáło źle wypurgowáné/ ieſli wątrobá y náturá ku czáſowi/ y wodźie gorąca/ niechay ſye przypátrzy: ieſli ieſt fébrá/ álbo ieſli niémáſz/ niechże kęs wodźie pokóy da Oczko 31, 29, 38; SkarŻyw 107, 135, 161, 462, 572, 600; MWilkHist D2, E2v, F; StryjKron 51, 370; lepiey tedy/ y beſpiecżniey trzymáć ſię rzecży pewney/ to ieſt piſmá świętego/ dawſzy pokoy wymyślnym y omylnym trádycyam. NiemObr 76, 146; TErazby zemną zygrywáć ſię chćiáłá/ Kiedyś niebogo ſobie podſtárzáłá. Day pokóy/ prze bóg/ ſámá báczyſz ſnádnie/ Ze nic po ćiérniu/ kiedy róża ſpádnie. KochFr 6, 32, 33, 134; KochEpitCat 109; WerGośc 251; BielSjem 26; NIe ſkarzćie ſye ná Skárgę/ iże ſye fráſuie Ná nás: bo w nas niecnoty wielkié vpátruie. Ráczéy ſye ſkarzmy ná ſye/ iemu pokóy daymy PudłFr 17; Daywá pokoy: Bożych ſług nie tykaywá ſłowy BielRozm 34; GórnRozm E, G3, H3v; KochWr 38; PaprUp E2; ActReg 84, 161; Kiedy Kmiećie pocżynáią żąć/ dáć im pokoy tydźień pierwſzy/ áby záś drugi tydźień/ kiedy w dworze pocżną/ dźień podle dniá robili GostGosp 102; KochFrag 42; Y ſkaże práktyk/ że ſie do zbroie mieć trzebá/ ieſli nieprzyiaćiél w źiemi: ieſliż iuż z źiemie wyiáchał/ dáć pokóy. OrzJan 57; WyprPl B4v; LatHar 211, 698, 727; RybGęśli B3v; WujNT Mar 14/6, Act 22 arg; Słyſząc iż drugi bluźni/ rzecze témi ſłowy: Proſzę bráćie/ day pokoy/ zániechay téy mowy. SiebRozmyśl H4v; WitosłLut A4; SkarKaz 515a; GosłCast 29 [2 r.]; SkarKazSej 666b; KlonFlis C3, D3, D4v, F4v, G4v; Gęśiom/ kurom: złodźieyſtwem choć to zową ſzkolnym: Moiá rádá/ day pokoy/ iefli chceſz być wolnym. KlonWor 25, 59.

»mieć sobie pokoj [z kim]« (1): Zá plotki to ſtoi v nas Co ty Mária powiádaſz. O páńſkim dźiś zmartwychwſtániu. Y o wáſzym z nim gadániu. (–) [...] Idźćieſz z tymi fábułámi Mieyćie ſobie pokoy z námi. MWilkHist I3.

»niechać z pokojem; (za)niechać w pokoju« [szyk zmienny] (10;4): W prorokoch mych żadney złośći nic nie pocżynaycye/ Owſſem ich w łáſce w pokoyu záwżdy zányechaycie. LubPs Y; Práwo náſze ieſt/ iż kto z ogrodá moiego roſkoſznego owoc będzye rwał á iadł/ muśi tám zoſtáć: kto gi mija á niecha go ſpokoiem/ wynidzye kiedy chce. BielKron 21v; Amurat Othoman widząc ſwoich wiele zbithych pod mury y ná ſtronách kazał vſtąpić/ á do kilká dni niecháć w pokoiu BielKron 250, 67, 88, 89, 91, 126 (12); BielSpr 45v.

»położyć w pokoju« (1): TEgo namniey śiwy włos áni ſtáre látá/ Od tego nie odwiodą ni żadna vtrátá/ Iżeby miał położyć kopią w pokoiu PaprPan Y2.

»pokoj uczynić« (1): Mors laborum et miseriaram quies, Smierć wſzem prácóm y nędzóm pokóy vczini. Mącz 341c.

»zostawić w pokoju, z pokojem« [szyk zmienny] (5:1): BielŻyw 153; [Aleksander Wielki] wiozł ſie áż do morza zachodnego do kráiny ktorą zową Europá/ zoſtáwiwſzy Rzymiány w pokoiu [relinquit eos in pace]. HistAl B6; BielKron 240; bo iáko máło wyſzſzey cżáſu ſrogośći głodu roſkazał Pan wino y oley zoſtáwić ſpokoiem [...]/ tákże theż [...] RejAp 59v; RejPos 152v; RejZwierc 101v.

γ. Zwrot: »być z pokojem« = leżeć, nie być ruszanym (1): od Heleny kfiężny wſzytki ſkárby wzyęto/ [...] w ſkrzynie vkładli y zapiecżętowáli/ [...] do Wilná poſłáli/ áby to było ſpokoiem áż do przyiázdu krolewicá Zygmuntá. BielKron 403v.
δ. Zwrot: »mieć [z kim] pokoj« = nie chcieć mieć do czynienia (2): Nihil mihi tecum est negotii, Zadney ſpráwy s tobą nie mam/ Mam s tobą pokóy. Mącz 245a.
~ Wyrażenie: »dobry pokoj« (1): Nihil mihi tecum amplius comercii erit, Chcę mieć s tobą od tych czáſów dobry pokóy. Mącz 217c. ~
2. Miejsce odosobnienia, ustronie; requies Vulg, Mącz, Cn; otium Mącz, Cn; abditum Mącz; quies, secretum Cn (185): RejWiz 20v, 126v; Abditum, Mieyſce táyemne Pokóy. Mącz 92a; KuczbKat 370 marg; ieſli kogo do ćiebie táiemnie oſkárżono/ pátrzayże tego/ żebyś oſkárżonego/ ábo ſam/ ábo przez kogo inſzego ná pokoiu [semotis arbitris] nápomionął ModrzBaz 21; Miał y ten obycżay ten S. wykopał ſobie piecżary w ziemi długie y głębokie w ktore ſię krył ná pokoy/ gdy mu ludzie [...] prżeſzkadzáli SkarŻyw 35.

pokoj na co (1): (marg) Pokoy ná modlitwę. (–) Iákiego pokoiu ſzukáć mamy ná rozmowę z Pánem Bogiem/ vkazał tu P. Iezus gdy ſam ná gorze zoſtáie. SkarKaz 609a.

W charakterystycznych połączeniach przyimkowych: na pokoj (1), na pokoju (4).

Zwrot: »odyść na pokoj« (1): A ták ná cżás odeydźwá ſám ná pokoy máło/ [...] Y ſiedli pod Cypryſem RejWiz 85v.
Przen (2): A poroſtą w domiech ich ćiernie/ [...] thámo będzie legáć iędzá/ y nálázłá ſobie támo pokoy. Leop Is 34/14.

W połączeniu szeregowym (1): A ták [dzisiejsi kacerzowie] áni z koſcyołá powſſechnego/ áni bożego/ z ktorego wyſzli/ A ná vſtronyu/ y ná puſſczy/ to yeſt wſpuſtoſſáłych błędźyech y dumach żydow y ſtárych kácyrzow/ álbo ná pokoyu w pokątnych wymyſlech yednego álbo kilká ludźi [...] Kryſtuſá y náukę yego nąm pokázuyą. KromRozm III E4v.

Wyrażenie przyimkowe: »na pokoju« (1): KromRozm III E4v cf W połączeniu szeregowym.
a. Prywatna część wnętrza domu (mogąca składać się z kilku pomieszczeń), do której – prócz właściciela i jego rodziny – miały dostęp tylko osoby zaufane, służąca m.in. jako sypialnia; zwłaszcza w siedzibach władców i dostojników, czasem może pomieszczenie mieszkalne w ogóle; conclave Mącz, Modrz, Cn; cellarium Vulg, Mącz; cubiculum Vulg, PolAnt; cubile, promptuarium Vulg; locus arcanus, receptaculum, sanctuarium Mącz; conclavium, penetrale Cn (167): OpecŻyw 53v; iako ya [...] pyſſal, myenyacz pana Iana fyrliąga bicz ſzdrayczą czczy moyey. przetho yſz my zoną moyą przechovyva y napokoyv oſſoblyvem ſſnyą ſſią przechoviva zamyka. ZapMaz V S 2/335; RejJóz O5v [2 r.]; Byſkup ſię gniewa na poſla iż beſpiecznie wſedl na pokoy. (–) Alie kto tak beſpieczni był Iż tu tego blaſna puſczył. Wydzaċ zem na pokoiu był Iż tak ſmiele drzwy otworzył. [...] Tu Ledwe panie puſczaia RejKup c4v; KromRozm III E; RejWiz 63, 69v, 72; kthory z was będzie miał przyiaćielá/ á ſzedłby do niego w pułnocy/ y mowił mu: Przyiaćielu/ pożycż mi throygá chleba [...] A onby we wnątrz będąc odpowiádáiąc rzekł: Niekołác ná mię/ á toć iuż drzwi zámkniono/ á dziatki moie ſą zemną ná pokoiu: niemogęć teraz wſtáć Leop Luc 11/7 [przekład tego samego tekstu OpecŻyw]; IEden błazná położył w pokoiu przy ſobie RejFig Aa8v, Aa5, Aa6v, Bb7v; WyprKr 111v [2 r.]; BibRadz Dan 4/1, II 135d marg [2 r.]; Wſzytkim krolom y Kſiążętom oſobno były pokoie dany/ ochędożnie przypráwione/ ná zamku Krákowſkim/ takież y drugim w goſpodach BielKron 375v, 17v, 49v, 182v, 375v; KwiatKsiąż G3, N4v; Mącz 225c, 366d; dworzánin niechay ſie ná pokoj páńſki niewezwánym będąc/ nigdy nie ćiſnie/ [...] bo pánowie ná pokoiu/ chczą theż mieć tę wolność mowić/ y cżynić co ſie im podobá GórnDworz K7v, H3v, K7v, Ee5; KuczbKat 370; RejZwierc 236v; [słudzy wielkiego pana] kiedy gdźie idźie prowádzą go/ gdy nie ná pokoiu ieſt [publice sedenti]/ ſtoią przed nim/ vśmiecháiąc śię/ pochlebuiąc ModrzBaz 37v; SkarŻyw 558 marg; KochSz C2; ActReg 11, 155, 156; GostGosp 26; SkarKaz )(2; bo y ſam pan gdy z domu odchadzał/ To nam [dworzanom] [...] roſkazał: Bychmy tu przed pokoiem wſzyſcy pilnowáli/ A co páni roſkaże/ wſzyſtko ſpráwowáli. GosłCast 16; SkarKazSej 667b; Nie tylko dźiewkę ſtroiſz/ lecz y ſámá śiebie [...]. Wiele tobie potrzebá do tákowych ſtroiow/ Oponámi obitych koſztownie pokoiow. ZbylPrzyg B.

pokoj czyj [w tym: pron poss (23), G sb i pron (9), ai poss (7)] (39): OpecŻyw 163v; RejPs 53, 62, 68v; [Jozef do braci:] Iuż ia wam tu ſluſzne mieſtcze wſzytkim nagotuię A ſwego miłego oycza w ſwoy pokoy przymuię RejJóz Pv, O; Ia y tá oto niewiáſtá/ mieſſkáłáſwá w iednym domu: y porodziłám w iey pokoiu. Leop 3.Reg 3/17, Cant 1/3; WyprKr 111; położył ſie ná gorze s. Gerárta/ z ktorey ſtrzelał do zamku [...] / áż kule do krolowey pokoiow wlatáły BielKron 311v, 317, 375v; RejPos 27, 213, 334v; bo mię mierzi ten znák pychy ktory noſzę ná głowie gdy wynidę miedzy ludzi/ [...] nie noſzęć tego gdy ieſtem wſwem pokoiu [et non portem illud in diebus silenti mei]. BudBib Esth 14/15, Ps 68/22[23]; SkarŻyw 178, 355; Interim stałem przed gospodą virzał mię zpokoiu. Maximilianowego. Pan Starosta Przemyslki kinął namię szedłem tam, witałem Maximiliana ActReg 84; SkarKaz 80a; PaxLiz C3. Cf »wniść na pokoj«, Wyrażenie.

W charakterystycznych połączeniach przyimkowych: do pokoju (13), na pokoj (44), w pokoj (1), przed pokojem (3), na pokoju (24), w pokoju (11).

Zwroty: »uda(wa)ć się na pokoj« = in otii portum confugere, requiem quaerere, residere Mącz [szyk zmienny] (5): Resido, Znowu vſiádam/ vdawam ſie ná pokóy. Mącz 379b, 130a, 314a, 342a; CiekPotr 63.

»wniść (a. iść, a. odyść, a. pość, a. przyść) na pokoj, do pokoju; chodzić na pokoj« [w tym: czyj(ego) (11)] = ascendere in cubiculum Vulg; ingredi in pace, intrare in cubiculum PolAnt; recipere se in abditum a. in conclave a. in receptaculum Mącz; in conclave abire Modrz [szyk zmienny] (23:11;2): OpecŻyw 158; RejJóz O5, O5v; yz wnoczi gląmboko na pokoy gdzie zuchowſka ſczorka ſwą a zdruga dzyewka lyezala themze kluczem othworzywſſy wſchedl. LibMal 1546/114; RejKup c4v; RejWiz 27 [2 r.]; Leop 3.Esdr 3/3; Ale thy gdy ſię modliſz/ wnidź do pokoiu ſwego BibRadz Matth 6/6; Zwykła byłá Niedźwiedźicá do niego [wielkiego księcia litewskiego] chodźić ná pokoy kiedy chćiáłá BielKron 388v, 84v, 303; Mącz 36a, b, 92a; kſiądz Biſkup po obiedzie/ chczącz ſie troſzkę przeſpáć/ odſzedł ná pokoy GórnDworz V5, I2v, K8, Ee; RejPos 232, 321v; KuczbKat 370; RejZwierc 80, 155, 236v; BudBib Is 57/2; ModrzBaz 37v; SkarJedn 294; SkarŻyw [237], 509 [2 r.]; NiemObr 25; Raz v rozbierania bydz chciał ale Kr IM do dalszego pokoiu w Łoznyczę szedszy zawarł się. ActReg 142, 85; GosłCast 63, 68.

»na pokoj wprowadzić (a. doprowadzić), (u)wieść, wiedzion(y); wieść do pokojow« = introducere in cellarium Vulg [szyk zmienny] (3:2:2;1): wiedzieni ſą do domu krolewſkiego na ieden pokoy podle morza BielŻyw 114; Leop Cant 1/3; BielKron 86, 114v, 253; HistRzym 52v; KochOdpr D2v; ktorą [żonę] gdy ná ſwoy pokoy wprowádził: vcżułá zimie dziwną w komorze liliey y rożey/ y innych niewymownych wonności kochánie SkarŻyw 178.

Wyrażenie: »pokoj krolewski, pański« [szyk 4:2] (4:2): RejZwierz 92; GórnDworz K7v; oblokł ſię w [szatę] cżarną podłą/ y śiedząc v drzwi pokoiu krolewſkiego/ nárzekał y łykał płácżąc SkarŻyw 304, 305; GrochKal 18; SkarKaz 456a.
Szereg: »pałac, (i) pokoj« (2): iſz Vſtazanes głowę tráći/ nie przeto áby ſię w pałacu y pokoiu krolewſkym zle záchował á wcżym złem doznán był: ále iſz [...] SkarŻyw 305; GrochKal 18.
W przen (2): SkarŻyw 238; ná ktorey [radzie] ſenat mądry nie ſzwánkuie/ Onę/ y krol potężny ná pokoy prziymuie. SapEpit B.
Przen (46): SkarJedn 389; Witay ſpodziewány gośćiu [tj. śmierci] [...]. Duſzy wrotá do pokoiu otworzyſz/ á nád ćiáłem krotką poćiechę mieć będzieſz. SkarKaz )( 2.

pokoj czego, czyj [w tym: G pron (4), pron poss (4)] (8): Iákiemi ſie przypadki ma cnotá ozdobić/ Y iákiemi iey pokoy ſpálerámi obić. RejWiz 8; Leop 2.Par 6/41, 4.Esdr 5/9; RejAp 62; Powſtań moię kochánié/ powſtań lutni moiá/ Ruſzwá rożánorękiéy zarze z iéy pokoiá. KochPs 84 [idem] 166; SkarŻyw 259; SkarKaz 207b.

W połączeniu szeregowym (1): Kto tu źiemie te y ty widome dobrá ma zá ſwoy dom/ pokoy/ y zamek/ y ná tym iuż przeſtáie/ [...] nic w nim Chrześćijáńſkiego nie máſz. SkarKaz 207b.

Zwroty: »oddzielić się na pokoj« = oddalić się (1): y będzie ná ten cżás zákryty ſmyſl [!]/ y rozum oddzieli ſie ná pokoy ſwoy [separabitur in promptuarium suum] Leop 4.Esdr 5/9.

[»odpoczywać w pokoju«: A ktorzyśćie też w Moſkwi zbići w ſtráſznym boiu/ Odpocżywayćie ſcżeśni w podźiemnym pokoiu. ZbylPRozm C3.]

[Wyrażenie: »podziemny pokoj«: ZbylPRozm C3 cf Zwrot.]
Szeregi: »pokoj i odpoczynek« (1): teras powſtáń Pánie Boże ná pokoy á y odpoczynek twoy [in requiem tuam]/ ty ſam y Archá mocy twoiey Leop 2.Par 6/41.

»pałac a pokoj« (1): A iſz [Bóg] temu co iedno ſtworzył [...]/ dáć miał Páná y głowę: vcżynił inne Pánu mięſzkánie iáko zamek nád miáſtem/ y poſtáwił páłac oſobny/ á pokoy iego/ to ieſt/ on roſkoſzny Ray SkarŻyw 259.

a) Ubogie pomieszczenie, w ktorym ktoś znajduje schronienie (2): Szopá zgniła byłá tám [w Betlejem] páłacem/ ſtáynia pokoiem/ żłob łoſzkiem/ drábiny namiotem/ śiáno pośćielą SkarŻyw 27.

pokoj czyj (1): ile znaydzieſz á przecżcieſz żywotá iego [św. Piotra] nie naydźyeſz áby kiedy miał [...] máiętność iáką ſwoię: [...] thám gdzye przyſzedł/ tám były wſzytki máyeſtaty y spokoie iego. RejPos 301.

b) Życie (1): [Poseł, tj. śmierć mówi:] Trudnoċ na raty roſkladaċ Gdy komu czas przydzie wſyadaċ. Iuż tam ſprawy vſtaċ muſzą Każdego ſpokoiu ruſzą. RejKup e5.
c) Serce ludzkie jako przybytek Boga [czyj] (3): rácż nágotowáć [Panie] godny przybytek máieſtatowi twemu: przyſtroy gmách twoy/ á pokoy twoy ozdob cnotami rozlicżnemi LatHar 32.

W połączeniu szeregowym (1): [mamy] sſtánąć ſie przybytkiem á wdzięcżnym mieſzkániem y pokoiem Duchá iego ſwiętego/ gdy ſie ták ſpráwowáć á záchowywáć będzyemy/ iáko nas [...] Iezus Kriſtus náucżyć á poſtánowić racżył. RejPos 190.

Wyrażenie: »krolewski pokoj« (1): á mieſzkay zemną/ y we mnie/[...] A niech będźie czyſty y páńſki dom twoy/ y komora krolewſkiego pokoiu twego niech będźie iáko niebo. SkarKaz 438b.
d) Niebo jako siedziba Boga (6): Ciśńcyeſz ſie do tey gory co yą Bog vlubił/ W ktorej z mieſſkániem ſwoim od wiekow ſie chłubił/ Tám wſſyſcy ná ten pokoy kwápcye ſie do nyego LubPs P5.

pokoj czego (1): Przybytku Boży/ [...] mieſzkánie miſternie budowáne Bogá nawyżſzego/ y wſzelkimi niebieſkich bogactw kortynámi y zaponámi obite: Pokoiu roſkoſzy y odpocżynienia Chryſtuſá Paná/ y świętych iego LatHar 595.

pokoj czyj [w tym: pron poss (3), G pron (1)] (4): SkarŻyw A3; SkarKaz 639b; á on ſwé pokoie Gwiazdozorné niech rządźi/ wieki niewrotnémi GosłCast 13. C( Zwrot.

Zwrot: »wniść do swego pokoja« (1): Pódźmyſz tedy pod iego namiot vlubiony/ [...] A ty/ o pánie/ rácz wnidź do ſwégo pokóiá/ W ſzczęſną godźinę rácz wnidź ty/ y Arká twoiá. KochPs 195.
Szereg: s»pokoj i pałac« (1): Ieśli ták przyśionek ſwoy/ to ieſt niebá/ ſłońce/ gwiazdy/ morze/ ziemię/ nádał y ozdobił: dáleko więcey ſwoy pokoy y páłac wktorym ſam mieſzka vbogáćił SkarŻyw A3.
e) Niebo, miejsce przebywania dusz zbawionych (17): [gotujesz nam] nie ledá pokoie/ ále tákie/ iákich áni oko widzyáło/ áni żadny ięzyk o nich wypowiedzyeć/ áni piſmo wypiſáć/ nie może. RejPos [292].

pokoj czyj [= zmarłego] [w tym: G pron (1), pron poss (1)] (2): tu pátrzay gdzye mu [Bóg ubogiemu] dał złożenie/ á gdzye mu náznácżył pokoy iego/ [...] iż go poſádził w przybytkoch Abráámowych/ á w oney obiecáney roſkoſzy kroleſtwá iego ſwiętego. RejPos 162v, 162v.

pokoj czyj [= boski] [w tym: G sb i pron (2), pron poss (2), ai poss (1)] (5): RejPos 34v cf »wieczne pokoje«, 232 cf »święte pokoje«. Cf Zwrot.

W połączeniu szeregowym (1): Kwáp ſię iedno [...] do pokoiu z weſelim/ do zamkow z beśpieczeńſtwem: do odpoczynienia z doſtátkiem. SkarKaz 551a.

Zwroty: »iść (a. przyść, a. wniść) do pokoja(-ow) [czyich (= boskich)]« (3): RejPos 232; ná kthorym [łóżeczku] ſobie odpocżywáć będzieſz/ cżekáiąc onego wdzięcżnego záwołánia páná ſwego/ gdyć káże do ſiebie przyść iáko miłemu przyiacielowi ſwemu do onych roſkoſznych pokoiow ſwoich RejZwierc 162; WisznTr 28.

»przywieść do pokojow; w pokoje wieść« (1;1): RejPos 34v; Nas wſzytkie zgromádźić rácż/ á w one pokoie Wiedź/ gdźie/ w wiecżney rádośći maſz przybytki ſwoie. GrabowSet P4.

Wyrażenia: »gorny(-e) (a. gurni) pokoj(e)« (3): WisznTr 28; SkarKaz 209b; káżdy chęć vprzeymą. Vznawał drogi Oycże/ która dotąd trwáłá/ Aż śmierć duchá do gornych spokoiow poſłáłá. SapEpit [B]2.

»pokoje pałacow« (1): A owſſeyki ieſſcześ mie poſádził w pokoioch páłácow ſwych nigdy niedokończonych RejPs 34.

»pański pokoj« (1): A gdźeż [!] ſie chceſz obroćić licha duſzo moiá? Muśiſz iść do Páńſkiego gurniego pokoiá WisznTr 28.

»święte pokoje« (1): Oſtrzegaymyſz ſie tedy pilno tego/ [...] áby nam záſię nie były zápowiedzyáne thy ſwięte spokoie iego RejPos 232.

»wieczne pokoje« (1): [abyś Boże raczył] przywieść nas do wiecżnych pokoiow ſwoich. RejPos 34v.

Szeregi: »gmach a pokoj« (1): iżeś iuż pewien onego gmáchu ſwego á pokoiu ſwego/ po tych wſzytkich niebeſpiecżeńſtwiech ſwiátá tego/ ná mieyſcu onym wdzięcżnym w przybytku Abráámowym. RejPos 162v.

»pokoj i komorka« (1): Do tego kąćika odpráwiwſzy ludzkie rzecży: iáko do pokoiu nawdzięcżnieyſzego y komorki namilſzey vćiekáć [...] mamy. SkarŻyw 412.

»pałace a pokoje« (1): iż káżdemu ſie opowiedáć racży/ iż mu iuż idzye gotowáć páłacow á pokoiow do domu Oyczá ſwego niebieſkiego. RejPos 293v.

»pokoj i pomieszkanie« (1): otwarza mu [dobremu chrześcijaninowi] Pan chwałę y rádość y ony przybytki bogátego pokoiu y beśpiecznego pomieſzkánia ná wieki wieczne. SkarKaz 8b.

»pokoje, przybytki« (1): A po zeſciu thego nędznego pielgrzymowánia náſzego/ iuż nam gotuieſz pokoie/ iuż nam gotuieſz przybytki RejPos [292].

f) Piekło [w tym: czyj (1)] (2): A zły do złego przyſtąpiwſzy/ iuż tám ſobie ſpołu obádwá gędą iáko racżą/ áż ſie potym doprowádzą do onych roſkoſznych pokoiow ſwoich/ gdzye będye [!] wiecżny płácż á zgrzytánie zębow/ w onym ciemnym kroleſtwie cżártá ſproſnego RejPos 331, 57v.
g) Kraina zmarłych w mitologii greckiej i rzymskiej (4):

pokoj czyj (2): o móy mężu/śmierć nielutosćiwa Mnie ſmutną[...] pod źiemię wzywa Do niſkiéy Proſerpiny ćiemnégo pokoiá KochFr 123. Cf Zwrot.

Zwrot: »iść w pokoje; pość do pokoja [czyjego]« (1;1): Ale zemną poſpołu pódź áż do pokoiá Surowégo Plutoná KochTr 13; Bym ſzedł w táiemne pokoie/ Gdzie bláde ćienie/ Smierć cżęſto żenie: Naydą [mnie] ręce twoie [tj. boskie]. WisznTr 27.
Wyrażenia: [»piekielne pokoje«: Teraz zły człek piekielné náwiédza pokoie/ Szuka żony VegKmita 12.]

»umarłych pokoje« (1): [zjawa matki] Twóy nieutólony Płácz/ ſynu móy/ przywiódł mię w té tu wáſzé ſtrony/ Z krain bárzo dálekich/ á łzy gorzkié twoie/ Przeſzły áż y vmárłych táiemné pokoie. KochTr 20.

b. Kancelaria królewska (4): ActReg 47; Nábuchodonozor drugi tákże wielki monárchá/ niechce ná pokoiu inákſzych komornikow mſieć/ iedno vczone młodźieńce SkarKaz 80a.

W połączeniu szeregowym (1): awo wſzyſtki rzeczy máią [marszałek koronny i nadworny] [...] ordynowáć/ ták ná Dworze/ w Dworzéch/ w domiéch/ komorách/ ábo pokoiach [in ... cameris JanStat 294] y v ſtołów Królewſkich/ iáko téż w innych vrzędźiéch SarnStat 311.

Wyrażenie: »pokoj krolewski« (1): Dobrzeć to że my z ſwym Krolem mowimy wolnie iáko z człowiekiem [...]: otworem nam ſtoi pokoy Krolewſki OrzRozm L4.
c. Pomieszczenia do różnych celów; museum Calep, Cn (4): (did) Iezus [do Lucypera, kołacąc do wrót piekła]. (–) [...] Muſząć puśćić wrotá twoie Otworzą ſie y pokoie. W ktorych chowaſz twoie łupy/ Zbiorę ie ia wnet do kupy MWilkHist E2v, E4; Museum – Pokoi gdze ſie vczi ſtudent. Calep 682b.
Zwrot: »wniść do pokoju« (1): Potym Ceſarz [...] wſzedł z nim do pokoiu przy ſali domu Rzymſkiego BielKron [3322].
d. [Ustęp, ubikacja:
Wyrażenie: »potrzebny pokoj«: żadnego domu niemasz, w ktorymby co najpotrzebniejszy pokoj był, stolców tylko [...] w komorach i gmachach zażywają DiarPeregr 86.]

Synonimy: 1. mir, spokoj; b. bezpieczeństwo; β. odpoczynek; δ. cisza; c. zgoda; α. przyjaźń, życzliwość; f.β. przymierze, umowa; 2. gmach, izba, komnata, komora, sala; b. kancelaryja; d. »domek do potrzebowania«, prywat, sekret, wychod, wychodek.

Cf NIEPOKOJ

KW, MP, (ZCh, LWil)