[zaloguj się]
[pdf]

KOMNATA (59) sb f

komnata (39), kownata (20); komnata BierEz, HistAl (5), Leop, RejFig (3), RejZwierz, HistRzym (19), RejZwierc (3), Calep, KlonWor (2); kownata BartBydg, ZapWar, GórnDworz (2), BudBib (4), Oczko; komnata : kownata Mącz (2 : 10), ModrzBaz (1 : 1).

o oraz oba a jasne (w tym w pierwszym a 2 r. błędne znakowanie).

Fleksja
sg pl
N komnata komnaty
G komnaty
D komnacie
A komnatę
I kownatami
L komnacie komnatach

sg N komnata (11). ◊ G komnaty (20). ◊ D komnacie (2). ◊ A komnatę (4) [w tym: -e (1)]. ◊ L komnacie (14). ◊ pl N komnaty (3). ◊ I kownatami (1). ◊ L komnatach (4).

Sł stp, Cn notuje, Linde XVI (dwa z niżej notowanych przykładów) – XVII w.

Część domu, pomieszczenie w budynku (59):
a. Pokój mieszkalny; cubiculum Mącz, Calep, Cn; caminata BartBydg; coenaculum, coenatio, postophorium, thalamus Mącz; aedicula, cella, conclave, dormitorium, membrum mentorium, seclusorium Cn (57); BartBydg 21b; anym odemknal Cownathy mnyeyszey anym wzyal theytho margorzaczye [...] dw Svby ZapWar 1532 nr 2415; ále potáiemnie wſzedł do oſobney komnáty páłacu ſwego/ á wziąwſzy konchę moſiądzową ábo miednicę nápełnioną wody deſzcżowey/ [...] tám przez cżárnoxięskie cżáry diabłow wzywał HistAl A; Anektánábus przez cżárnoxięſtwo pocżął ſie przemieniáć w oſobę ſmokową/ á kſzikáiąc przećiw komnácie Olimpiey pocżął latáć/ potym wſzed do komnáty ná łoże iey/ y pocżął ią chćiwie cáłowáć/ á w tym cáłowániu etc. HistAl A4, Av; Leop 4.Reg 11/2; On ſie zákrył zá ſzáty/ pánná przybieżáłá/ A ten zámknął komnátę/ ſámá iuż zoſtáłá. RejFig Aa6v, Aa8v, Eev; Andron. Kownátá/ álbo/ yedná część mieſzkania w domu/ w którym tylko mężczyzny mieſzkayą Mącz 9c; Sanctuarium, sive sanctuaria Mithridatis appellavit Plin. quae alio loco arcana, Táyemne kownáty álbo komnáti/ Pokoye álbo też namioty Mącz 366d; Solarium item, Kownátá/ letne ſiedzenie ná górze vczynione. Mącz 398c, 58d, 307a; Vsłyſzawſzy to Krol wnetki opuśćił łow/ á przyiáchał na zamek/ y wſzedł do komnáthy w kthorey páni leżáłá HistRzym 36v, 8, 8v [2 r.], 17v, 21 [2 r.], 21v (17); GórnDworz C3v, T4; zámknął Mnichá w komnácie/ y nie dał mu nic ieść tego dniá. RejZwierc 26v, 26v, [238]; BudBib Is 57/2, 7.

W połączeniach szeregowych (3): OGień [...] Dobry w domu/ y w łáźni/ w browárze/ w komnácie/ Ale nalepſzy w kuchni/ iáko ſámi znacie. RejZwierz 135; Otoż tobie ludaſzow Worek/ pánie bráćie: Coś miał cżynić w oborze/ w ſtodole/ w komnáćie? KlonWor 3, 36.

W charakterystycznych połączeniach: komnatę odemknąć, zamknąć, zawrzeć; iść do komnaty, wchadzać (wchodzić) (3), weść (5), wwieść; wyniść z komnaty (2); w komnacie legać (leżeć) (2), mieszkać, zamknąć.

Zwrot: »komnatę najmować« (1): Y wyſzedſzy theż kſiążę/ pocżął iey komnátę ná Mieſiąc náymowáć/ y dał iemu ſto funtow pieniędzy ná to/ áby they pánny Tárſiey y iedná męſka głowá nie oglądáłá w mieſiącu krom iego. HistRzym 21v.
Wyrażenia: »kownata do jedzenia« (1): Triclinium, Kownátá/ ſalá álbo gmách do yedzenia. Mącz 464c.

peryfr. »piekielna komnata« = piekło (1): Xántus iż ſobie był podpił/ Do Ezopá hárdzie mowił: O to ty milcż Dyabłow bráćie/ Cżyń rząd w piekielney komnáćie. BierEz D4.

»komnata do spania« (1): Cubiculum ‒ Komnata do ſpanią Calep 274b.

Szeregi: »kownata i dom« (1): Nie záwżdy tedy rycerſki cżłowiek w kownátách y w domiech [in cubiculis ac tectis] mieſzkáć ma. ModrzBaz 109v.

»komnata i (albo) komora« = thalamus et cubiculum Modrz [szyk 2 : 1] (3): Sciány w bronach y drzwi onego páłacu s Słoniowych koſći były/ [...] komory y komnáty z drzewá Cypreſowego. HistAl Hv; Mącz 70a; ModrzBaz 54v.

»łożnica, (albo) komnata« [szyk 3 : 1] (4): Mącz 70a, 283b, [454]a; w kownátách/ álbo w łóżnicách ią [wodę ciepliczną] dáć Oczko 22.

W przen (1):
Wyrażenie: »komnata serca« (1): Miey zbroie krwáwą w komnáćie ſercá twego/ to ieſt/ záwżdy miey w pámięći mękę Kryſtowę HistRzym 106v.
α. Izba przy świątyni dla kapłanów lub slużby; cubiculum PolAnt (2): Záś miedzy kownatámi ſzerokośći dwádzieściá łokiet około domu BudBib Ez 41/10, Ez 42/1.
b. Pomieszczenie w budynku dla rozmaitych celów (2):
Wyrażenie: »kownata do chowania szat« (1): Vestiarium, Szatownia/ komorá/ álbo kownátá/ álbo ynſzy gmách do chowánia ſzat. Mącz 490c.
Zestawienie: »kownata chorujących« = pokój dla chorych w zakładzie dobroczynnym; może też szpital (1): Valetudinarium, Yzbá/ kownátá álbo komorá choruyącich Mącz 474c.

Synonimy: cella, gmach, izba, komora, pokoj, sala; b. »kownata chorujących«: chorownia, »chorowny gmach«, »izba chorujących«, »komora chorujących«.

ZZa