[zaloguj się]
[pdf]

PRZEWYCIĘŻONY (10) part praet pass pf

przewyciężony (6), przewyciężon (4).

e jasne; w formach złożonych o jasne; w formach niezłożonych -on (2), -ón (1) SarnStat (2:1).

Fleksja
sg
mNprzewyciężon, przewyciężony
Iprzewyciężonym
pl
N m pers przewyciężeni

sg m N przewyciężon (4), przewyciężony (2); ~ (attrib) -ony (1) SarnStat; ~ (praed) -on (4) HistAl, SarnStat (3), -ony (1) NiemObr. ◊ I przewyciężonym (3). ◊ pl N m pers przewyciężeni (1).

Składnia dopełnienia sprawcy: przewyciężony od czego (1).

Sł stp s.v. przewyciężyć, Cn brak, Linde bez cytatu s.v. przewyciężyć.

1. Pokonany, zwyciężony (4): Do manus aut herbam Wyznawam ſie być przewiciężonym. Mącz 91c, 88d.
W przen (1): iż gdyby był [Piotr] od páná nie zádźierzány/ áni rátowány/ pewnieby był od bran piekielnych przewyćiężony. NiemObr 33.
a. W walce zbrojnej (1): Po wthore potykał ſie [Darius] z Alexandrem/ á ná oſtátek Dárius był przewyciężon [Darius victus fugit] HistAl E5.
b. [W dyskusji [czym]: Na to [papieżnicy] pozwolić długo nie chcieli, aż byli tym przewyciężeni, iż Krystus Pan mowi: Quorumcunque remiseritis peccata. AktaSynod I 285.]
c. [O uczuciach: opanowany przez coś, który uległ czemuś [czym]: [Boże] Czorky roszkazanya oyczowskiego tak nyeposlvszney [...] nyewidziedzÿczasz a nye odrzekasz sye, alye i owszem oyczowską mylosczyą przewiczyązoni oni [lege: ony (= onej)] powstawayąnczi a wraczayąnczi sye dobrowolnye yesczi ssam kv oblapyenyv zabyegasz. ModlKobiet 9v.]
2. Któremu udowodniono sądownie winę; skazany, zmuszony przez sąd do zrobienia czegoś (4): A gdźie będźie przewyćiężon/ Celnik ten/ w którymkolwiek ſądźie w Koronie [...] ma wróćić cło ſtronie/ z winą dwu ſet grzywien SarnStat 402 [idem] 391.
Wyrażenia: »[o co] prawem przewyciężony« = któremu udowodniono sądownie winę (1): żeby tákowy łápácz pánny o to práwem przewyćiężony [iure convictus] wedle ſtárych Státutów część/ á która ná to zwoliłá/ dobrá wſzyſtkié dźiedźiczné [...] tráćili. SarnStat 642.

»prawem przewyciężon [do czego]« = zmuszony przez sąd do czegoś (1): W ſpráwách criminalia, áni Król, áni Stároſtá nie ma [...] żadnégo ſkázowáć/ áż któryby ſie o iáki vczynek wyznał, ábo práwem przewyćiężon był do wyznánia. SarnStat 150 [idem] [HerburtStat 27 (Linde błędnie: przezwyciężon s.v. przewyciężyć)].

3. Unicestwiony, zatracony (2): A valentiore interire, Być przewyciężonym/ Obráżonym. Mącz 105b.
a. Przez Boga zsyłającego karę [w czym (= z powodu czego)] (1): Racży też [...] [Panie] zeſromocić mowę vſt ich/ á niechay będą przewyciężeni w pyſze ſwoiey [et comprehendantur in superbia sua]. WróbŻołt 58/13.

Synonimy: 1. pobity, pogromiony, pokonany, porażony; 2. pokonany, przekonany; 3. zatracony.

Cf PRZEWYCIĘŻYĆ

LWil