[zaloguj się]
[pdf]

PRZEKONANY (92) part praet pass pf

przekonany (82), przekonan (10).

e oraz o jasne; -any; -ån.

Fleksja
sg
mNprzekonany, przekonån fNprzekonanå
Gprzekonan(e)go G
Aprzekonanégo A
Iprzekonanym Iprzekonaną
pl
N m pers przekonani
subst przekonan(e)
G przekonanych
A m pers przekonan(e)

sg m N przekonany (31), przekonån (10); ~ (attrib) -any (7); ~ (praed) -any (17), -ån (10); -any BibRadz, OrzRozm (2), WujJud, ModrzBaz, SkarŻyw, CzechEp, GórnRozm; -ån ComCrac; -any : -ån SarnStat (9:9). ◊ G przekonan(e)go (2). ◊ A przekonanégo (17); -égo (3), -(e)go (14). ◊ I przekonanym (1). ◊ f N przekonanå (3). ◊ I przekonaną (1). ◊ pl N m pers przekonani (22). subst przekonan(e) (2). ◊ G przekonanych (1). ◊ A m pers przekonan(e) (2).

Składnia dopełnienia sprawcy: przekonany przez kogo (2) SarnStat, PowodPr, od kogo (2) WujJud, SkarŻyw.

Sł stp: przekonan(y), Cn brak, Linde XVII – XVIII w. s.v. przekonać.

1. Któremu udowodniono popełnienie złego uczynku (79):

przekonany w czym (1): chociażbym ia też nákoniec y w iákiey nizbożnośći mogł być przekonány: co ſię da Pan Bog nigdy nie naydźie. CzechEp 88.

a. Któremu udowodniono winę przed sądem, skazany; (con)victus Modrz, JanStat; decretus JanStat (79): dokonay wczorayſzego ná coś ſię był zánioſł/ gániąc tęn Statut/ o nieimániu Szlachćicá/ aż prżekonánego GórnRozm H3v; przeto trzebá o tem ſtáránie mieć/ áby ſpráwá tych ktorzi śiedzą w táráśie/ rychło ſię tocżyłá: á iżby ábo przekonány/ wnet był karan/ ábo ieſli ma być wolen/ áby długim więźieniem niebył ſuſzon. ModrzBaz 85; A ieſliby kto śmiał przećiw téy Conſtituciiéy vczynić/ tego przekonánégo ná zápłácenié ſzkód wſzyſtkich/ [...] ſkázuiemy SarnStat 118; Ktoby Kommiſſarze, álbo ſąd, álbo vrząd pozwał o iáki poſtępek, á tákowy byłby przekonan, ma dáć zá winę dwoie 14. grzywien. SarnStat 469, 66, 218, 580, 610, 664, 670, 934; Podźmyſz do mąk ćieleſnych ktore więc odnoſzą Złodzieie przekonáni/ áni ſię wyproſzą. KlonWor 37.

przekonany na co (1): Abowiém przez tákowé pánny/ álbo białéygłowy/ wdowy/ mężátki wyznánié pozwány ten/ który vłápił/ będźie ſie rozumiał przekonánym ná odſądzenié czći. SarnStat 642.

przekonany w czym (3): SarnStat 119 cf »obwiniony i przekonany«. Cf »u sądu przekonany«, »świadectwem przekonany«.

W połączeniu szeregowym (1): Ale gdźieby potym o ten wyſtępek fałſzywéy monety/ raz ſie obyczáiem przerzeczonym ſpráwiwſzy był oſkárżón y obwinión/ y świádectwy ludzkiémi/ [...] obyczáiem przerzeczonym przekonan: [...] iáko fáłſzérz ma bydź winą ſłuſzną karan SarnStat 408.

Wyrażenia: »prawem przekonan(y)« = iure victus Modrz, JanStat; iure a. iudicio convictus JanStat [szyk 37:11] (48): A gdziebi tez męzoboicza zyw bel a pravęm przekonąn takovy ma w viezy na dolie ſiedziecz nikogo nievymvyącz bez wſſei folgi ComCrac 16; STroná Práwem przekonána/ powinná zápłáćić nakłády práwne/ ſtronie ktora ſwoię rzecz pozyſkuie práwem GroicPorz dd2, n3v, cc4, oo3; Ale Menelaus będąc prawem przekonány [Iam vero superatus Menelaus]/ obiecał bárzo wiele pieniędzy Ptolemeuſzowi Dorymenowemu ſynowi/ áby mu przeiednał niełáſkę v Krolá. BibRadz 2.Mach 4/45; niebyłem nigdy pozwány/ nie ieſtem żadnym Práwem przekonány OrzRozm S3; ModrzBaz 88v, 141; á v nas nikogo do więzienia bráć ſię niegodźi/ áż przekonánego práwem. GórnRozm B, A4, B3v, B4, B4v, C4 (9); Zadnégo dóbr nie będźiemy confiſzkowáć/ áże piérwéy práwem byliby przekonáni. SarnStat 419; VStáwiamy/ iż ieſliby kto w czyiéy wśi/ [...] złodźieyſtwo vczynił práwem przekonány temu/ który ſzkodę vćiérpiał/ doſyć vczynić/ [...] będźie powinien SarnStat 671; á onému práwem zwyćiężcy będźie przydan Woźny ná w wiązánié w rzeczách práwem przekonánych/ álbo wygránych w dobrá práwem zwyćiężonégo SarnStat 827, 65, 66 [2 r.], 397, 535, 604 (28); SkarKaz 315b; SkarKazSej 692b.

»u sądu przekonan(y)« [w tym: w czym (1)] = in iudicio convictus JanStat (2): chcemy/ áby tákowi niepoſłuſzni złośći ſwych pożytku nie odnośili: gdy będą v ſądu práwem przekonáni/ ſwym przećiwnikóm niech do rąk związáni będą oddáni. SarnStat 798, 702.

»słusznie przekonan« (2): TEż obiecuiemy [...]: iż żadnégo obywátelá ośiadłégo o iáki wyſtępek ábo obwinienié nie będźiemy áni roſkażemy łápáć/ [...] áż práwem będźie ſłuſznie przekonan [nisi iudicio rationabiliter fuerit convictus JanStat 122] SarnStat 702 [idem] 894.

»świadectwem, świadki (albo licem) przekonan(y)« [w tym: w czym (1)] = sufficienti testimonio convictus JanStat (3:2): niepierwey złodźiey zginie/ áż świádki álbo licem przekonány we złodźieyſtwie będźie OrzRozm S2v; vſtáwiamy: áby wſzyſcy tácy [fałszywie zeznawający] gdy doſtátecznym świádectwem będą przekonáni winą Státutową/ która w naieźdźie domowym ieſt wyráżoná/ byli karáni. SarnStat 571 [idem 761], 247, 408, 761.

Szeregi: »obwiniony i przekonany« (1): A gdźieby który Stároſtá w tym był obwiniony y przekonány/ tedy tákiż proces/ y exekucia tákoważ ma bydź przećiwko nim vczynioná per viciniorem Capitaneum SarnStat 119. [Ponadto w połączeniu szeregowym 1 r.]

»oskarżon i przekonan« (1): A ieſli kto z Zydów iáko przeſtępcá tego práwá/ nie noſząc czapki żółtéy ná głowie/ będźie oſkárżón y przekonan [delatus et ibi convictus fuerit JanStat 1128] [tedy winę zapłacić będzie powinien] SarnStat 262. [Ponadto w połączeniu szeregowym 1 r.]

α. W funkcji rzeczownika (10): Bo tęn kto prżekonánego o to [o odsądzenie czci] prżyprawił/ ćiepło głowę chowáć muśi/ ieść/ pić/ ſpáć/ w domu ſwym beśpiecznie niemoże GórnRozm I2v, F4v [2 r.].
Wyrażenia: »mian za przekonanego« (3): GroicPorz y2, z4; Który ieſli ná wtórym roku nie ſtánie/ niech będźie mian zá przekonánégo [pro convicto habebitur JanStat 378]/ bądź ośiádły/ bądź nieośiádły SarnStat 409.

»przekonany prawem« (3): SRzodki ktorymi przekonány Práwem/ ku doſyć vczynieniu ma być przywiedźion thy ſą [...] GroicPorz cc3v, cc4, cc4v.

»za przekonanego skazan« (1): tedy iuż ten to ktory począł odpowiádáć/ ma być zá przekonánego ſkazan. GroicPorz v4v.

Szereg: »winny i przekonany« (1): A gdźieby onego żelazá roſpalonego [oskarżony] w ręce wźiąć niechćiał/ iuż w onym o co go winowano vpadał/ y był mian zá winnego y przekonánego. GroicPorz z4.
2. Pokonany, zwyciężony (12): Symon czárnokśiężnyk od Piotrá ś. przekonány. SkarŻyw 600 marg.
a. Pokonany w dyskusji, któremu udowodniono błędność opinii (11): Papieſcy Posłowie w Cárogrodzie Greki ná dyſputácyą wyzywáli/ y w ogień iść chćieli/ ieſliby byli przekonáni. SkarJedn d8, 252; SkarŻyw 202; Gdy kácerſtwá Mánicheuſzow/ Donatyſtow/ y inſze przez Auguſtyná S. przekonáne/ nabárźiey ſię przećiw ſtolicy Rzymſkiey oburzyły: dopuśćił Pan Bog/ iż ią Wándali pośiedli. PowodPr 31; [Będźie śmiechu z potrzebę/ kiedy przekonány/ Miáſto Lauru plećieniec ponieśie ſłomiány. ŁaszczPogrom 2].

przekonany czym (5): CzechRozm 124v; á nád to ieſzcże ſą piſmá niezlicżone kátolikow tego wieku/ ktorymi ſekty z ſobą ſámy walcżące doſyć ſą przekonáne. PowodPr 46. Cf Wyrażenie.

przekonany w czym (1): więceyby ſię tych podobno ználázło/ ktorzyby náſze milcżenie/ obroćili ná ſzácunek [tj. krytykę]/ wyznánia/ y nabożeńſtwá náſzego/ rozumieiąc iákobyſmy w tym przekonáni byli. NiemObr 5.

Wyrażenie: »Pismem (Świętym), świadectwy słowa bożego przekonany« [szyk 2:1] (2:1): WujJud 58; CzechRozm 5; Stáry to błąd potępiony Wigiláncyuſzow/ [...] ktorzy ſię tego ná Florenckim Koncylium záwſtydźić/ y błędu odſtąpić/ przekonáni piſmem ś. muśieli. SkarKaz 635b.
Szereg: »przekonany i zwyciężony« (1): Tákći też trzymał Euſtáchius [...]: ktorego potym náśládował Wigiláncius od ś. Hieronymá iáko obłędliwy Piſmem przekonány y zwyćiężony. WujJud 58.
3. Potwierdzony (1):
Wyrażenie: »prawdą przekonany« (1): Potym ieśli ſie z tego [z zarzutów ewangelikowie] wypráwią (co niepodobna) poydą zá tym ártykuły/ ktore znimi w Werificácyey mam záłożone/ y prawdą przekonáne. PowodPr 37.

Synonimy: 1.a. osądzony, potępiony, skarany, skazany; 2. pobity, pogromiony, pokonany, porażony, zwyciężony; 3. podparty, poświadczony, potwierdzony.

Cf NIEPRZEKONANY, PRZEKONAĆ

LW