[zaloguj się]
[pdf]

PRZYMNOŻYĆ (22) vb pf

o jasne.

Fleksja
inf przymnożyć
praet
sg
3 m przymnożył
f przymnożyła
imperativus
sg
2 przymn(o)ż
conditionalis
sg
3 m by przymnożył

inf przymnożyć (7). ◊ fut 2 sg przymnożysz (3). ◊ 3 sg przymnoży (5). ◊ praet 3 sg m przymnożył (2). f przymnożyła (1). ◊ imp 2 sg przymn(o)ż (3). ◊ con 3 sg m by przymnożył (1).

Sł stp, Cn brak, Linde bez cytatu.

1. Spowodować zwiększenie, powiększenie; augmentare HistAl; adaugere Vulg; cumulare, distendere, grandire Mącz; multiplicare PolAnt [w tym: kogo, czego (18)] (20):
a. O ilości lub wartości materialnej (8): Dochodow/ proſzę/ rácż ſtrzedz w moiey mále/ Tobie ku chwale. A przymnożyſzli/ nie mień moiey chęći GrabowSet M4v.

przymnożyć komu (5): HistAl E; Leop 2.Reg 24/3; A ták to co Bog dał zbieraymy przez vbogie wniebie/ á Pan Bog ná onym świećie przymnoży nam wſzytkiego. SkarŻyw 101; Po długimli po krotkimli cżásie/ przyſzedł on przeklęty oćiec kłamſtwá/ [...] Lucyper/ ktory [...] zazdrośćią y złośćią o ludzkie [szczęście] ſię pokuśił: áby Bogu w zgárdę [!]/ ludziom piekło ziednał/ á ſobie towárzyſtwá [= towarzyszy] w mękách przymnożył. SkarŻyw 260. Cf Zwrot.

przymnożyć w co (1): kto ſye wtéy Complexiéy [sangwinicznej] náyduie/ [...] záwżdy zdrów bywa: chybá iżby zdrowia nátárgawſzy/ dobrą ónę kreẃ odmienić/ á zákáźić miáł/ y w nię przymnożyć/ któréyle z ſtych trzech/ phlegmy/ kolery/ álbo melánkoliéy Oczko 33v.

W połączeniu z określeniem krotności (1): Leop 2.Reg 24/3 cf Szereg.

W przeciwstawieniu: »przymnożyć ... umniejszyć« (1): Wedle mnoſtwá lat przymnożyſz ceny iego [gruntu]/ á wedle máłośći lat vmnieyſzyſz ceny iego BudBib Lev 25/16.

W charakterystycznych połączeniach: przymnożyć ceny [czego], flegmy, kolery, ludu, melankolijej, towarzystwa [= towarzyszy], wszytkiego.

Zwrot: »[komu] więcej [czego] przymnożyć« (1): Bowiem tego coś ty karał też przeſládowáli/ By mu wyęcey ran przymnożyć o tym ſie ſtáráli [et super dolorem vulnerum meorum addiderunt Ps 68/27]. LubPs Qv.
Szereg: »przymnożyć a przysporzyć« (1): Y rzekł Ioáb do Krolá: Przymnoſz á przyſporz Pánie Boże [Adaugeat Dominus Deus] ludu pánu memu Krolowi thák wiele iáko go theraz ieſth Leop 2.Reg 24/3.
b. O abstraktach (11): powiádam ia/ ieſli ćiáło wypurguie przedtym/ iáko to powinien/ prágnienié nie przydźie á téż winá álbo piwá wten czás wlać co wżołądek/ nic inſzégo niebędźie/ iedno przymnożyć choroby/ á przyczynić ſurowóśći wżyłách Oczko 19.

przymnożyć komu (5): Boże ij panie naſſ/ chwála matcżyna má ijſtz w ſyna/ niecháy tedy poydzie chwála iéy ku chwále twé/ [...] tzo iey chwály vcżyniſs ſobie ié przymnożiſs. OpecŻyw 180; Curas hominum distendere, Prace á ſtáránia ludzióm przimnożyć. Mącz 444d; SkarŻyw 171; tak náwet vpornie ſię ſroży [ból]. Ze gdy co myślę męki mi przymnoży. RybGęśli Dv; Y rzekli Apoſtołowie Pánu: Przymnoż nam wiáry. WujNT Luc 17/5.

W połączeniu z określeniem krotności (1): znowu mu [biskup św. Teofilowi] goſpodárſtwo kośćielne porucżył: dáiąc mu moc y władzą ná wſzytki dobrá kośćielne: y owſzem cżći mu dwoiáko przymnożył. SkarŻyw 171.

W charakterystycznych połączeniach: przymnożyć choroby, czci, męki, prace, starania, surowości, wiary.

Przen: Przyspieszyć (1): Testudineum istum tibi ego grandibo gradum, Chcęć tego twego żołwiowego chodu przimnożić. To yeſt yáko my mowiemy o wierę cie náuczę chodźić álbo tańcowáć. Mącz 148c.
α. O cnocie [komu] (1): O Krzyżu bądz pozdrowion iedyna nádzieio/ thego męki tzáſu/ przymnoſz nabożnym ſprawiedliwośći KrowObr 162.
β. O uczuciach i doznaniach [komu, (W przen) czemu] (3): Mącz 71d; Spráwá święta/ rádośći wſzytkim przymnożyłá/ Iákiey rownia po dźiś dźień w tych páńſtwách nie byłá. SapEpit A3v.

[przymnożyć czym: Ach by było łáſkáwſze ſzcześćie rzeczom twoim/ Siłáć mogłá przymnożyć poćiech żyćiem ſwoim GrochPlankty A4.]

W charakterystycznych połączeniach: przymnożyć nieprzyjaźni, pociech, prace, radości, starania.

W przen (1): A oná [Orszulka] (by był bóg chćiał) dłużſzym wiekiem ſwoim/ Siłá poćiech przymnożyć mogła oczom moim. KochTr 6.
c. O czasie trwania (1): Synu miły rozum twoy ieſt oſobny dar Boży/ Kto gi ma w nim ſie kocha dni ſwoich przymnoży. BielKron C4.
2. Spowodować powstanie [czego] (1): ktore złączenie [dwu planet zwierzchnich]/ moc ſwoię ku záćmieniu ſłońcá przyłączy: s ktorego przyłączenia iedná złość drugiey przymnoży. LeovPrzep B3v.
3. Przyłączyć [co k komu] (1): Wybáwił Milcyádes z wielkiego ſtráchu Greki/ y przymnożył k nim wiele inych pańſtw/ s cżego mu dzyękowáli Grekowie BielKron 116v.

Synonimy: 1. przyczynić, przydać, przysporzyć; 3. przyłączyć.

Formacje współrdzenne cf MNOŻYĆ.

Cf PRZYMNOŻENIE, PRZYMNOŻONY

MN