[zaloguj się]
[pdf]

PRZYTCZA (8) sb f

przytcza (3), przyczcza (5), [przydzcza, przydżcza, przydzca]; przytcza BierEz, TarDuch; przyczcza BartBydg, SienLek (3); przytcza : przyczcza BierRozm (1:1).

przyt- (2), przyd- (1).

a pochylone.

Fleksja
sg pl
N przytczå
G przyczczy, przytcz(e)j przytczy
A przytcze
I przytczą
L przytczy przyczczach

sg N przytczå (4). ◊ [G przyczczy, przytcz(e)j.] ◊ I przytczą (1). ◊ L przytczy (1). ◊ pl [G przytczy. ◊ A przytcze.] ◊ L przyczczach (2).

Sł stp: przytcza, przyczcza, Cn, Linde brak.

Zdarzenie, przygoda, przypadek, zrządzenie losu, okoliczność; accidens BartBydg (8): Accidens, przigodnoscz, res, quae accidit, priczcza, przigoda, przipadek BartBydg 3b; BierRozm 26; gdy y inemu lekárſtwu czáſu niemáſz: w nagłey rzeczy [...]. W tákich przyczczách/ śmiáłośći trzebá SienLek 33; [Euentus casus fortuitus Przydżcza. Czuerkufft Cervus +8v; Cervus F31 51Av [idem] F35, F39; Cervus F40 278 [idem] F42, F46; Cervus F58; GlosyKórn I 135, 138; od przÿssÿaganÿa ÿavnego vssÿtczÿ [z braci zakonnej] ssÿa maÿa vÿarovacz nÿsslÿbÿ kogo ÿavna przÿczÿna przÿpadzÿla vpotkanÿv ktorÿm, atho mą bÿcz przess dopusczenÿe kosczÿola rzÿmskÿego vÿÿavssÿ thÿ przÿtcze ÿako dlą pokoÿv, dla vÿary, dla krzÿvdÿ, dla ssvÿadecztva vÿedzenÿa spravÿedlÿvego GlosyKórn II 235].
Fraza: »przytcza się przyda(ła)« (2): Nie miey cżłowieká cudzego/ Zá przyiaćielá pewnego. Bowiem gdy ſie przytcża przyda/ Rad ćię záwżdy ſwoim wyda. BierEz Q2; BierRozm 24.
Szereg: »przyczcza albo przygoda« (1): O Przyczczach albo przygodách Duſznych/ Weſela/ Gniewie/ iáka w nich miárá być ma. SienLek 13v.
a. Przypadek, nieoczekiwane zdarzenie (1): Przygadzaćiem ſye/ iż czego rozum niemoże vczynić/ przyczcza vczyni: á w kim lekárze náuczeni wątpią/ bábá ledá źielim vzdrowi. SienLek 37v.
[Szereg: »przypadłość a przytcza«: Ieſt tedy źiemiá źimna iteż ſucha z nátury ſwey/ á wſzákoż z przypádłośći á zprzytcżey bierze odmiánę od rzecży opcych. Cresc 1571 138.]
b. Nieszczęście (1): IEſthli ktho przydcżą/ Albo ſmętkięm niektorym bywa gaban/ Tę modlitwę y niżey napiſane Pſalmy z Lietaniami/ [...] Niechay pilnie przecżytha TarDuch ktv; [ErazmSpicz B5v].

Synonimy: fortuna, przygoda, przypadek, przypadłość, trafunek, zdarzenie; b. niefortuna, nieszczęście, przeciwność.

AĆ