Słownik polszczyzny XVI wieku

« Poprzednie hasło: SADZELOWY

Następne hasło: SADZENIE SIĘ »

SADZENIE (13) sb n

-enie (12), -ęnie (1).

a oraz pierwsze e jasne, końcowe e pochylone.

Fleksja

	sg
N	sadzenié
G	sadzeniå
D	sadzeniu
A	sadzeni(e)

sg N sadzenié (7); -é (1), -(e) (6). ◊ G sadzeniå (1). ◊ D sadzeniu (4). ◊ A sadzeni(e) (1).

Sł stp, Cn notuje, Linde XVII – XVIII w. s.v. sadzić.

Znaczenia

I. Rzeczownik od „sadzić” (9)
- 1. Umieszczanie (9)
  - a. O osobach (2)
    - α. Mianowanie, wyznaczanie kogoś na urząd (1)
  - b. O roślinach: umieszczanie w glebie (7)
- 2. [Zakładanie, budowanie]
II. Rzeczownik od „sadzić się” (2)
- 1. Przykładanie się do czegoś, staranie się o coś (1)
- 2. Zakład w grze (1)
III. Posadzona roślina, sadzonka (2)
- Przen (1)

I. Rzeczownik od „sadzić” (9):

1. Umieszczanie (9):

a. O osobach (2):

Wyrażenie: »za stoł sadzenie« (1): Discubitus Zá stół ſádzenie/ Poſádzenie gośćy. Mącz 70b.

α. Mianowanie, wyznaczanie kogoś na urząd (1): Iuż dla Inflaⁿt trudnośći wiele ſie podięło/ Háńbáby ſie ich márnie vtráćic [!] więc miáło. Prze złe ſádzenie/ Krolá obránie. MycPrz I [C]2.

b. O roślinach: umieszczanie w glebie; satus Mącz, Cn; emplastratio, insitio Mącz; immissio, plantatio, positio, satio Cn (7): ludźi we zbroiach wſiádło tyſiąc y dwie śćie/ ſtrzelby/ żywnośći doſyć nákłádźiono/ thákież drzewá ku ſádzeniu/ bowiem tám niewidźieli drzewá inego/ iedno Pálmowe á Soſnowe. BielKron 441v; Mącz 387b; Talea – Młodi ſzcżep do ſadzenią. Calep 1045a.

sadzenie czego (2): ZapMaz III T 1/223; Terra vinealis, Ziemiá ku ſádzeniu winá dobra. Mącz 498b.

W połączeniach szeregowych (2): Satorius, Co ku siániu/ ſádzeniu y ſzczepieniu należy. Mącz 387a, 387a; [Sczepyenye, szadzenye, plodzenye plantacio ReuchlinBartBydg A3].

2. [Zakładanie, budowanie [czego]: mając na baczeniu przywilej jego króla miłości, który jego królewska milość na sadzenie miasteczka rzeczonego Stanisławowa na gruncie króla jego miłości wsi Rathaya, za mostem Lacziną y rzeką Warthą dać z łaski swej raczył PrzywPozn 1571 nr 156.]

II. Rzeczownik od „sadzić się” (2):

1. Przykładanie się do czegoś, staranie się o coś [na co] (1): Periergia, Latine sedulitas vel nimia operositas in loquendo, Zbytne ſádzenie ná rzecz [= mówienie]. Mącz 291b.

2. Zakład w grze (1): Pignus etiam, Sádzenie/ ſzańc. Unde dicimus, quo mecum pignore certabis, Co ná to ſádźiſz/ o co ſie chceſz ſe mną záłożić. Mącz 299b.

III. Posadzona roślina, sadzonka; plantatio PolAnt, Vulg; insitus Cn (2):

W porównaniu (1): Przy nim [= arcykapłanie] koło bráćiey/ á iakoby ſádzenie Cedru ná gorze Libáńſkiey/ thák przy nim ſtały iáko gáłęźi pálmy/ á wſzyſcy ſynowie Aaronowi Leop Eccli 50/13.

Przen (1):

Zwrot: »sadzenie sadzić« (1): Wſzelkié ſadzęnié którégo nieſadził [Omnis plantatio, quam non plantavit] oćiec mói niebieſki będźie wykorzęniono MurzNT Matth 15/13.

Synonimy: I.1.a. osadzanie; α. mianowanie; 2. budowanie; II.2. szańc; III. latorośl, planta, płonka, rozga, szczep.

Cf SADZIĆ, SADZIĆ SIĘ

JR, (LW, MC, MN)