[zaloguj się]
[pdf]

PRZEPATROWAĆ (65) vb impf

przepatrować (61), przepatrzować (4); przepatrować : przepatrzować Mącz (5:4).

Wszystkie samogłoski jasne.

Fleksja
inf przepatrować
indicativus
praes
sg pl
1 przepatruję
2 przepatrujesz
3 przepatruje przepatrują
praet
sg
3 m przepatrowåł
imperativus
sg
2 przepatruj
conditionalis
sg
2 m byś przepatrowåł
3 m by przepatrowåł
f by przepatrowała

inf przepatrować (11). ◊ praes 1 sg przepatruję (12). ◊ 2 sg przepatrujesz (1). ◊ 3 sg przepatruje (24). ◊ 3 pl przepatrują (2). ◊ praet 3 sg m przepatrowåł (6). ◊ imp 2 sg przepatruj (1). ◊ con 2 sg m byś przepatrowåł (1). ◊ 3 sg m by przepatrowåł (1). f by przepatrowała (1). ◊ part praes act przepatrując (5).

Sł stp brak, Cn notuje, Linde także XVII – XVIII w.

1. Patrzeć przez coś [kogo przez co] (1): Inspectavit per nostrum impluvium intus apud nos, Przepátrzował go v nas przes dáſzny loch. Mącz 406a.
2. Ogarniać wzrokiem całość, przeglądać; sprawdzać; poszukiwać; perspectare Mącz, Calep, Cn; lustrare Mącz, PolAnt; perlustrare Mącz, Cn; perspeculari Mącz; respicere PolAnt; disquirere, perquirere Calep [w tym: co (22)] (34): Dum omnia lustrat eundo, Gdy ták wſziſtko przepátrował ydąc. Mącz 200c, 406a, 407a; A poććiwy cżłowiek y kiedy ſie gdzie ná máły cżás w cudzy kray opuśći/ tedy s pilnoſcią roſpráwuie domek ſwoy y potrzeby ſwoie. (marg) Kto iedzie ná dáleką drogę przepátruie rzecży ſwoie. (–) RejZwierc 131v, Aaa4v; Calep 791a.

Ze zdaniem dopełnieniowym (2): ORzeł ten ſobye buyno/ lata pod obłoki/ Przepátruiąc co broi/ márny ſwiát ſzyroki. RejZwierz 127; Indagator aquarum, Sperownik wód/ id est, Ten ktory przepátrzuye gdzieby lepſza wodá byłá Mącz 168b.

W połączeniu szeregowym (2): Iedno proſto rozumiey/ że [Bóg] ieſt/ był/ y będzye/ [...] Iż wſzytko wie y widzi/ wſzytko przepátruie RejWiz 113v; Perlustro, Przeglądam/ przepátruyę/ ze wſząd oględuię. Mącz 200d.

Zwroty: »z daleka przepatrować« (1): iż widział orłá lecącego/ ktory ieſt wzroku oſtrego á z dáleká przepátruie rzecży. RejAp 75v.

»pilno przepatrować« (2): Perquiro, Diligenter quaero: ubique et per omnia loca quaero – Pilno przepatruię, przegliádám. Calep 788b, 332b.

»przepatrować świat (szyroki), wszytkę ziemię (świata tego)« = lustrare totam terram PolAnt [szyk zmienny] (2:2): Czekay miłe kámienie/ áż ſie Pan zmiłuie/ A iż wżdy kogo ruſzy/ co ſwiát przepátruie. Iż cie záſię ná kupę/ iáko pirwey złoży RejZwierz 110; iż Pan twoy [...] vſtáwicżnie przeſtępuie á przepátruie wſzytkę ziemię ſwiátá tego/ á nigdj s pomſtą nie zámieſzkawa niewiernikom ſwym. RejPos 158v, A2; BudBib 2.Par 16/9.

W przen (1):
Fraza: »[co] oko przepatruje« (1): Rychleyby oko roſpuſtne poſtrzedz ſie mogło w nieprzyſtoynośći/ ktorą ná bruku pierwey przepátruie/ [...] niżeli gdy tákie poſtráchy w polu dáleko ſtoią. PowodPr 80.
Przen (6): A tę záwżdy náukę vcżniom ſwym przywodził/ Aby káżdy cżęſto z nich do źwierćiádła chodził. A gdy cżarność obacży ná twarzy á zmázy/ Aby też przepátrował y ná duſzy ſkázy. RejWiz 1v.

W porównaniach (2): Poććiwy wſzędy gdy ſwą ſławę cżuie/ By Orzeł záwżdy wzgorę przepátruie. RejZwierc 211, 22.

Zwroty: »z daleka przepatrować« (2): Bo ſie ſtąd pámięć oſtrzy/ rozum poleruie/ Kto z dáleká pocżćiwy ſwoy ſtan przepátruie. RejWiz 17; RejZwierc 22.

»przepatrować świat szyroki« (1): Pátrz że ten co ſwiátem broi [tj. król]/ Ieſliż mu to nie przyſtoi/ Wſzytko co temu Orłowi [...]. Latáć z myſlą pod obłoki/ Przepátruiąc ſwiát ſzyroki/ Y wſzytki przypadki ná nim Swym poważnym rozeznániem. RejPos A2v.

»wzgorę, z gory przepatrować« (1:1): Ale cżłowiek vmyſłu wielkiego [...] z dáleká iáko Orzeł z gory wſzytko co ſie k cżemu ſciąga przepáthruie RejZwierc 22, 211.

Szereg: »przeglądać, przepatrować« (1): [wierni Pańscy] przeglądáć/ przepátrowáć vſtáwicżnie powinni ſtany y powinnośći ſwoie/ á w opátrznośći záwżdy ſtháć przed [...] máyeſtatem Pána ſwego RejAp 50.
a. O Bogu (10): Bo ty będąc wynieſiony nád wſſytki wyſokoſći niebá dziwnie ſtany ludzkie przepátruieſz RejPs 161v.
W przen (1):
Fraza: »oczy przepatrują« (1): Bo ocży Iehowy przepátruią [Domini oculi lustrant] wſzytkę ziemię/ áby ſię okazał być możnym v tych ktorzy przy nim z práwem ſercem zoſtáwáią BudBib 2.Par 16/9; [BibRadz 2.Par 16/9 (Linde s.v. przepatrzyć)].
α. O Bogu znającym myśli ludzkie (8): Wſzytki ſpráwy ludzkie ſą i iáwnie przed nim [Bogiem]/ áni ſię mogą ſkryć rzecży dalekie od ocżu iego. Od wieku do wieku przepátruie/ y nie máſz nic dziwnego przed oblicżnośćią iego. BibRadz Eccli 39/24; Iżem ia ieſth Pan co przepátruię wnętrznośći káżdego/ á oddam káżdemu wedle vcżynkow iego. RejAp 31v; BudBib Eccli 39/24.

przepatrować do czego (1): TEn błogoſłáwiony Pan/ iż nigdy nie pátrzy ná poſtháwy [...]/ ále záwżdy vſtáwicżnie przepátruie do ſpraw á do tháiemnic ſercá wiernego RejPos [203]v.

przepatrować skąd (1): Bowiem ten Pan przepátruie z niebieſkiey wyſokośći/ Wſzytki ſercá vniżone ná tey zyemſkiey niſkośći LubPs dd6v.

W połączeniu szeregowym (1): gdyż wie á tego ieſt pewnie iſt [wierny Pański] iż Pan iego tuż vſtáwicżnie widzi/ zna/ y przepátruie wſzytki ſpráwy iego RejPos 325.

Szereg: »przepatrować a widzieć« (1): widziſz ſwiętym okiem twoim/ nie tylko ty widome ſpráwy náſze/ ále y wnętrznośći y natáiemnieyſze myſli náſze przepátruie á widzi ſwięte oko twoie. RejPos 192v.
W przen (2):
Fraza: »przepatruje oko« (2): á y wewnątrz wſzytki ſpráwy twoie przepátruie oko ſwięte iego [Boga] RejPos 144, 192v.
b. Przeglądać, sprawdzać tekst (1): Lecż gdym przepátrowáć on to przekład y z nim ſamym pocżął/ ia zGreckim nowy Teſtáment znoſząc/ a on zNiemieckiem/ [...] tedy ſię wnet znacżnie pokázáło/ iż [...] BudBib bv.
c. [Zwiedzać: ábowiemeś záraz od młodośći/ Zániechawſzy Oycżyzny y ſzerokich włośći? Vdałeś ſie/ byś cudze przepátrował kráie/ A co lepſze wybierał z onych obycżáie. ProtJałm A2 (Linde s.v. przepatrzyć).]
3. Przeoczać, nie zauważać; przen o Bogu: nie obdarzać łaską (1):
Zwrot: »oczyma łaski [kogo] przepatrować« (1): vpominánie ku dzyękowániu Pánu Bogu [...] Iż [...] ocżymá ſwięthey łáſki ſwey nas nie przepátruie/ owſzem nas s káżdey ſtrony vniżone dziwnie wywyzſzáć racży. LubPs Z5v.
4. Przebaczać, odpuszczać [co] (3): WEzrzawſſy miły panie na niedoskonalą krewkoſc człowieczenſtwa naſſego: racz miłoſciwye przepatrowac ſobie ſprzeciwne wyſtępki naſſe RejPs 42.

przepatrować komu (1): Dawid ſwięty dzyękuie Pánu Bogu [...]/ iż nam wſzytko łáſkáwie przepátruie/ á nic nie chce pámiętáć ná złośći LubPs X4.

Szereg: »przepatrować a przepuszczać« (1): Abowim ták to [tj. pycha] ieſt iádowity grzech v Páná tego/ iż [...] wiele inych przygod a vpadkow ludzkich Pan przepátrowáć á przepuſzcżáć racżył/ ále thego tak márnego przypadku ludzkiego [...] przepuśćić nie racżył. RejPos 199v.
5. Być dawcą czegoś, zaopatrywać w coś [co] (2): O wſzechmogący náſz miły Pánie/ [...] wſzytki potrzeby náſze ſpołu y z Bogiem oycem y z Duchem ſwym ſwiętym przepátrowáć obiecowáć racżyſz. RejPos [292].

przepatrować komu (1): RejPos 216 cf Szereg.

Szereg: »sprawować a przepatrować« (1): dzyękuy mu [Bogu] zá ty nieznośne dobrodzyeyſtwá iego/ ktore on thobie záwżdy vſtáwicżnie ſpráwowáć á przepátrowáć racży. RejPos 216.
6. Wiedzieć o przyszłości lub myśleć o niej; przewidywać, planować; providere Calep, Cn; praecognoscere Mącz; provisere Calep; praevidere, prospicere Cn [w tym: co (15)] (18): Praecognosco, Przedtym poznawam/ Wyrozumiewam/ Przeglądam/ Przepátruyę. Mącz 251a; RejPos 296v; [Przepatruy [! błędne znakowanie] czás głodu ża czaſu obfitoſći/ á vboſtwo y niedoſtatek za czaſu bogactw. BibRadz Eccli 18/25 (Linde s.v. przepatrzyć)].

[przepatrować czego: Hiſtoria [...] káżdego z nas iáſnie vczy [...] przyſzłe przygody z przykłádow przeſzłych przepátrowáć/ y z dáleká przeglądáć StryjKron A2v (Linde s.v. przepatrzyć).]

Ze zdaniem dopełnieniowym (2): Ale przepátruiąc to Prorok/ iż miáły náſtáć dziwne náuki [...] ná ſwiecie około zbáwienia náſzego/ przeto nam to dzyecię opowieda być/ y namędrſze/ y nawiętſzey rády. RejPos 16v, 70v.

Ze zdaniem dopełnieniowym nawiązującym do dopełnienia bliższego w zdaniu nadrzędnym (1): iż ieſzcże w żywocie máthki twoy then dobrotliwy Pan iuż przegląda á przepátruie ty wſzytki dobrodzyeyſtwá ſwoie/ á thy obietnice ſwoie/ iáko ie rozſzyrzáć á wypełniáć ma nád tobą RejPos 192.

Zwroty: »z daleka przepatrować« [szyk zmienny] (3): Abowiem Pan náſz [...] wſzytko z dáleká przepátrował/ co kiedy miáło przychodzić ná nędzny narod ludzki. RejPos 161, 70v, 187.

»przyszłe czasy przepatrować« (1): Ano więc dobrze przyſzłe cżáſy przepátrowáć/ Mali kto co niewádzi dla przygody chowáć. HistLan A3.

»przyszłe rzeczy (a. [przygody]) przepatrować« = futura imaginari PolAnt [szyk zmienny] (7): Gdyż tho [Arystoteles] był wielki Philozoph/ á przepátrował wiele rzecży przyſzłych ná ſwiecie. RejWiz 176, 32; A mnie iuż máło po nich [doczesnych słabościach] gdym przyſzedł k ſtárośći. Przyſtoyniey mi iuż przyſzłe rzecży przepátrowáć RejZwierc [272], [283]v, 214, 251v; BudBib Sap 8/8; [StryjKron A2v (Linde s.v. przepatrzyć)].

Szereg: »przeglądać, (a, [i]) przepatrować« [szyk 3:1] (4): RejPos 192; Provideo, Ante, vel a longe et futurum aliquid video, antequam sit factum – Przegladąm, przepatruię. Calep [867]b, [867]b; [StryjKron A2v (Linde s.v. przepatrzyć)].
W przen (2): Tákiećby [jak orzeł] poważna myſl/ záwżdy buiáć miáłá/ Aby ſzkodliwe cżáſy/ wżdy przepátrowáłá. RejZwierz 127; RejZwierc 214.
7. Poznawać, dowiadywać się, wywiadować się (2):

przepatrować czego (1): Pytasz mie w cobędzie zwiezniami. [...] Pan Kanclerz mniemam ze chce znim [lege: z nimi] Seimu czekac, ainterim roznych consilia macać y ludzkich animuszow przepatrowac ActReg 141.

Zwroty: »pilnie przepatrować [ze zdaniem dopełnieniowym]« (1): Zá tych tedy Pánow Węgierſkich przeſtrzeżenim/ Stephan Woiewodá począł pilniey przepátrowáć przez ſpiegi coby Krol chciał poczynáć. StryjKron 672.

»przepatrować przez śpiegi« (1): StryjKron 672 cf »pilnie przepatrować«.

8. Myśleć o czymś, rozważać; oceniać [co] (2): [św. Łukasz] wypiſuie dziwne á pilne ſpráwy Páná náſzego/ ktore on ſpráwowáć po ten cżás racżył/ [...] przepátruiąc wſzytko/ [...] coby było potrzebnego ku náſzemu zbáwieniu duſznemu. RejPos 170.
Zwrot: »rozumem przepatrować [ze zdaniem dopełnieniowym]« (1): (nagł) Státecżny. (–) Ktokolwiek tu czo ſpráwuie/ A rozumem przepátruie/ Ku cżemu tho potym przyść ma/ Ná dobrym gruncie zákłáda. RejZwierc 232.
*** Bez wystarczającego kontekstu (2): Perspicio, Przeglądam/ Przepátruyę Mącz 406a, 200b.

Synonimy: 1. baczyć, ględać, obaczać, oględać, przyględać; 4. odpuszczać, przebaczać, przeględać, przepuszczać; 6. przebaczać, przeględać; 7. badać, badać się, dochodzić, doświadczać się, doznawać, poznawać, pytać się, wględować, wybadywać, wypatrować, wywiedować się.

Formacje współrdzenne cf PATRZYĆ.

Cf PRZEPATROWANIE

LWil