[zaloguj się]
[pdf]

BURZKA (52) sb f

Fleksja
sg pl
N burzka burzki
G burzki burzek
D burzkåm
A burzkę burzki
I burzkami
L burzkåch

sg N burzka (4). ◊ G burzki (1). ◊ A burzkę (1). ◊ pl N burzki (10). ◊ G burzek (10). ◊ D burzkåm (1). ◊ A burzki (12). ◊ I burzkami (1). ◊ L burzkåch (12).

Sł stp, Cn brak, Linde XVI w.

Dem od „burza”:
1. Gwałtowne zakłócenie równowagi atmosferycznej, połączone z wiatrem, piorunami i deszczem, burza, sztorm; procella Calep (5): Niebo też iuż muśi odmienić zwycżáie ſwoie/ iuż dzdze/ grády/ chmury/ mgły/ burzki/ y ine nawáłnośći powiethrzne vſpokoione być muſzą RejAp 175; Azaſz nie widamy ná powietrzu rozlicżnych odmian á dziwnych á ſtráſznych burzek? RejZwierc 152v.
Fraza: »wstanie burzka« RejZwierc 113 cf »wiatry, burzki«.
Zestawienie: »burzka morska, na wodzie« (2): Ieden ſie puśći ná okruthne burzki morſkie/ wiedzącz thám o bárzo bliſkiey ſmierći ſwoiej RejZwierc 137; Procella – Burzkana wodzię. Calep 851a.
Szereg: »wiatry, burzki«: Boć nie to miſtrz co ſie ná ćichey wodzie woźić vmie/ ále to więtſzy kiedy wſtáną wiátry burzki/ iż y rádzić/ y pomoc/ y rátowáć vmie RejZwierc 113.
2. Zamieszki, rozruchy, spory na tle politycznym, społecznym, religijnym; wojna; waśń, zwada, wykroczenie; niebezpieczeństwo, zła przygoda, zmienność losu, przeciwności, nieszczęście; tumultuatio Calep (47): RejWiz 47; Chćieyćie też ſądźić ty ninieyſze burzki Polſkie/ prze ktore pádác ſye Polſzce/ ieſliże Bog nas nie odmieni. OrzRozm O4, O3v; rádząc mu áby rychley iechał/ ná oycowſki ſtholec ſie w wiązał/ by lud poſpolity iákiey burzki nie vcżynił. BielKron 298; Vſmierzył też burzkę pogáńſką/ ktorzy ſie záſię obroćili byli ku pogáńſkiey wierze. BielKron 300v; Nie mogłá ſie tá burzká miedzy nimi [Węgrami i Czechami] vſpokoić áż przyiechał legat z Rzymá BielKron 304; Ale gdy burzki/ roſterki/ waśni więtſze/ ſtáły ſie/ w Natoliey wroćił ſie ná zad do ſwey źiemie. BielKron 308v, 126v, 187v, 203, 259v, 365 (15); Seymowé burzki czemv? OrzQuin C2v marg; w dziwnych troſkach/ burzkach/ á w vciſkoch ſwoich. RejAp 129, 129, 146, 174v; Pan wedle obietnic ſwoich będzie racżył zápomnieć młodich burzek twoich RejZwierc 126v, 29v, 173v, 211v; Tumultuatio ‒ Rozruch, burżka. Calep 1093a.
Wyrażenie: »burzki świata tego, na świecie, świeckie; świeckie burzki« (15 : 1): RejWiz 80v, 185, Cc4; RejZwierz 113; RejAp 70, 73, 84v, 157, 177v; wzruſza [Pan] ná nie złe pány/ złe ſądy złe á ſrogie ſprawce ich/ y rozmáite burzki ſwiátá tego. RejPos 130, 27v, 263; RejZwierc 113, 115v, 122v, 199.
Szereg: »burzki a nawałności (omyłki, nieprawości)« (4): RejAp 175 [2 r.]; A przecżekawſzy y przetrwawſzy ty ſrogie burzki á ty ſrogie nawáłność [!] ſwiátá tego/ ciebye Krolá á Páná ſwego [...] docżekáli. RejPos 27v; RejZwierc 126v.

Synonimy: 1. nawałność, szturm; 2. bunt, burda, nawałność, niebezpieczność, odmienność, przeciwności, rozruchy, rozterk, strach, swar, troska, ucisk, utrapienie, walka, waśń, wojna, wzburzenie, zajście, zamieszanie, zamieszka, zwada.

Cf BURZLIWOŚĆ

ZZie