Słownik polszczyzny XVI wieku

« Poprzednie hasło: CIĄGNĄC

Następne hasło: CIĄGNĄĆ »

CIĄGNĄCY (23) part praes act

ciągnący (20), ciągnąc (2), ciągniący (1); ciągnąc BielKron, WyprPl; ciągnący : ciągniący SarnStat (2 : 1).

Fleksja

sg
m	N	ciągnący	f	N		n	N
	G	ciągnąc(e)go		G			G
	D	ciągnąc(e)mu		D	ciągnąc(e)j		D
	A	ciągnąc(e)go, ciągnąc, ciągnący		A			A	ciągnąc(e)

pl
N	m pers	ciągnący
N	subst	ciągnąc(e)
G		ciągnących
D		ciągnącym
A	m pers	ciągnąc(e), ciągnących

sg m N ciągnący (5). ◊ G ciągnąc(e)go (1). ◊ D ciągnąc(e)mu (2). ◊ A ciągnąc(e)go (1) StryjKron, ciągnąc (2) BielKron 250v, WyprPl C [może też part praes act av od CIĄGNĄĆ], ciągnący (1). ◊ f D ciągnąc(e)j (1). ◊ n A ciągnąc(e) (1). ◊ pl N m pers ciągnący (1). subst ciągnąc(e) (1). ◊ G ciągnących (4). ◊ D ciągnącym (1). ◊ A m pers ciągnąc(e) (1) BibRadz, ciągnących (1) StryjKron.

Sł stp s.v. ciągnąć, Cn notuje, Linde XVIII w. s.v. ciągnąć.

Znaczenia

1. Przyciągający ku sobie za pomocą rąk, wlokący (3)
a. Idący w zaprzęgu (2)
2. Posiadający siłę przyciągającą; przyciągający (5)
3. Namawiający, kuszący (2)
4. Idący, zmierzający, będący w pochodzie (12)
a. Gromadnie (11)
b. Pojedynczo (1)
5. Skłaniający się, skłonny (1)

1. Przyciągający ku sobie za pomocą rąk, wlokący (3): áż mię iuż ćiągnąc ręce bolą WyprPl C.
a. Idący w zaprzęgu [w czym] (2): biiugi equi, Pará kóni w wozie ciągnących. Mącz 177b.
Wyrażenie: »w jarzmie ciągnący« (1): Iugis, Vſtáwiczny yákoby bez przeſtanku w yárzmie ćiągnący. Mącz 177a.

2. Posiadający siłę przyciągającą; przyciągający; tractorius, trahendi vim habens Cn [co] (5): Calep 477b; á táką ślicżnośćią Rownaś ieſt Mágneſowi/ kruſzec ćiągnącemu SapEpit B4.
Wyrażenia: »k sobie ciągnący« (2): Succinum, Lapillus paleas ad se trahens, Agſteyn Kámyen plewy kſobye ćyągnący. Murm 121; Calep 629a.
»na się ciągnący« (1): Magnes, Magnetowy kámien żelázo ná ſię ciągnący. Mącz 204d.

3. Namawiający, kuszący [kogo do czego] (2): vmyślił/ iako Iozeph/ nierządnicy ćiągnącey ſię do grzechu płaſzcż zoſtáwić SkarŻyw 371; Ktore [słowa]/ iáko ſą niezbożne/ [...] od zbáwienia do zátrácenia cżłowieká ćiągnące CzechEp 108.

4. Idący, zmierzający, będący w pochodzie; veniens Vulg (12):
a. Gromadnie (11): Ire vidi milites plenis viis, Wſzędźiem w dródze widźiał ſłużebny lud ciągnący. Mącz 304b, 55d; Ieſli zá gránice, tedy Król Iágełło obiecuie ćiągnącym, ad haſtam pięć grzywien płáćić. SarnStat 434.
ciągnąc ku komu (1): á gdy vyrzeli Moizeſzá Turcy ćiągnąc ku Skánderbegowi z niemáłym ludem/ obroćili ſie ku woyſce BielKron 250v.
ciągnący przeciw(ko) komu (2): Leop 2.Mach 8/16; Tedy oni cudzoźiemcy podniozſzy ocży ſwe/ vyzreli ie przećiw ſobie ćiągnące. BibRadz 1.Mach 4/12.
ciągnący dokąd [na co] (3): Tátarow na Podole ciągnących poráził StryjKron 577. Cf Wyrażenie.
ciągnący skąd [z czego] (2): ſą ſnim Party [...] y inſzego ludu bárzo wiele ze wſchodu ſlońcá ciągnącego. HistAl Av; StryjKron 617.
Wyrażenie: »ciągnący na wojnę« = ad expeditionem euns JanStat [szyk 1 : 1] (2): iż od ſłużebnych przeſzłégo czáſu na woynę ciągniących [qui ad expeditionem procedebant JanStat 725] w imionách ſwych Duchownych ſzkody nieſłycháné podięli SarnStat 906, 901.

b. Pojedynczo (1):
ciągnący dokąd [do czego] (1): Páwłowi do Ieruzálem ciągnącemu [...] Prorok Agáb więzienie [...] opowieda. WujNT Act 21 arg.
5. Skłaniający się, skłonny [do czego] (1): A przez ćiáło grzechow/ rozumiey [...] ćiáło grzechom poddáne/ y do grzechow ćiągnące. WujNT 543.
Synonimy: 3. kuszący, namawiając, przywodzący, wiodący; 4. idący, jadący, postępujący; 5. mający się.

Cf CIĄGNĄĆ

KW