CZCZY (77) ai
czczy (66), tszczy (8), tczy (2), czcy (1); czczy BierEz, OpecŻyw, BielKron, LeovPrzep, Mącz (21), Prot, SienLek (21), WujJud (4), KochFr, KlonŻal, BielRozm, Calep (4), OrzJan (2), GostGosp, RybGęśli; tszczy BudNT; tczy HistLan, Calag; czcy KrowObr; czczy : tszczy FalZioł (2 : 4), BudBib (2 : 3).
Fleksja
sg |
m | N | czczy |
f | N | czczå, czcz(a) |
n | N | czczé |
G | czcz(e)go |
G | czcz(e)j |
G | |
A | czczy |
A | czczą |
A | |
I | czczym |
I | czczą |
I | |
pl |
N |
subst |
czczé |
G |
tczych |
A |
subst |
czczé |
I |
m |
czcz(e)mi |
f |
czczymi, czcz(e)mi |
n |
czczémi |
sg m N czczy (20) [w tym: -i (1)]. ◊ G czcz(e)go (4). ◊ A czczy (5). ◊ I czczym (3). ◊ f N czczå (5), czcz(a) (1). ◊ G czcz(e)j (2). ◊ A czczą (4). ◊ I czczą (2). ◊ n N czczé (7); -é (1), -(e) (6). ◊ pl N subst czczé (8); -é (4), -(e) (4). ◊ G tczych (1). ◊ A subst czczé (4); -é (2), -(e) (2). ◊ I m czcz(e)mi (1). f czczymi SienLek (6), czcz(e)mi FalZioł (2). n czczémi (2).
Sł stp, Cn notuje, Linde XVI – XVIII w.
1.
Pusty; opuszczony, niezamieszkały;
inanis, vacuus Mącz, Cn; obinanis Mącz (40):
Mensa inanis, Czczy ſtół/ to yeſt niemaſz nie ku yedzeniu. Mącz 167b;
Vacua praedia, Czcże. Mącz 472b,
167b;
Spatium – Mieſcze prozne, czczę. Calep 995b.a.
Próżny wewnątrz, nie napełniony; dziurawy;
cassus, cavus, concavus, vanus Mącz, Cn; fistulosus, ieiunus, obinanis, ventosus Mącz (36):
iednę ma chrzęſlkę wzdłuż w miaſto grzbieta/ w nim ieſt tſzcża wſzytka, iakoby ią ſwidrem przewierciał FalZioł IV 34d;
Calamus, etiam Káżda rzecz która z ſwego przirodzenia czcza/ álbo dęta yeſt Mącz 31a;
Fistulosus, Wydrożony/ Wywierciány/ Czczy/ To yeſt/ Co wiele rur/ y dziur w ſobie ma/ Dziuráwy. Mącz 129a;
Tumulus honorarius, Próżny/ czczy grób/ który tylko ná pámiątke ku czći komu wyſtáwiony yeſt. Mącz 468c;
Ventosum horreum, Czcza próżna ſtodołá. Mącz 483d,
42c;
Ale ſadzele dźiuráwé ktoré łáćinnicy/ fiſtułę/ zową/ niemogą ich Polacy właſniey zwáć/ iedno wrzody álbo ſadzele czczé SienLek 126v;
Głowy czczey léczenié SienLek S2,
36v,
126v [2 r.],
127 [2 r.],
127v [3 r.],
T,
T2v;
HistLan C2;
BudBib Ex 38/7;
áby ládá z cżym nie ieźdźił/ áni ze cżcżym wozem ná zad/ kiedy mu ieſt dáć co wźiąć GostGosp 28.Wyrażenia: »czcza głowa« (
1):
Cożći po tákiey podobie/ Kiedy niemáſz mozgu w tobie. Twarzyć doſyć á cżcza głowá/ Cudze ocży iteż mowá BierEz I.»czcza kaleta« (3): Prot Bv; Dźiwna rzecz iáko ćiężko czczą nośić kálétę KochFr 43; BielRozm 15.
Zestawienie: lek. »czcze jelito« = intestinum ieiunum; część jelita cienkiego (1): Ieiunum intestinum est, Czcze yelito przes które pokarm prętko przechodźy. Mącz 164d.
α.
O owocach, zbożu, roślinach (7):
BielKron 16v;
Ut cassa nux, Czczi orzech. Mącz 38c.Wyrażenie: »czczy kłos« (2): KrowObr 242v; Muticus, ut mutica spica, Czczy kłos Mącz 239d.
Zestawienie: »czczy owies« (1): Murinum hordeum, seu Phoenix seu Lolium murinum, Czczy owies owieſek/ álbo myſzy owies/ źiele yeſt [...] owſowi podobne. Mącz 238c.
Szereg: »lekki a czczy« (1): Cassum granum et inane, Lekkie a czcze ziárno. Mącz 38d.
W przen (1): WInne drzewo tſzcże [vacua] Izráel/ owoc (áza) położy ſobie? BudBib Os 10/1.
β. Zwietrzały, zepsuty; nie zapłodniony (o jajku); hypenemius, subventaneus Mącz; obinanis Calep, Cn (4): Hypanemium, sive Hypenemium ovum. [...] Czcze yáye z ktorego ſie nic wylądz nie może. Mącz 160d, 483d [2 r.]; Obinanis – Czczij, prozni. Calep 713b.
2.
Będący na czczo; pochodzący od człowieka będącego na czczo;
ieiunus Mącz, Calag, Calep; sobrius Calag; impastus Calep (19):
Zywe ſrebro tzcżemi ſlinami ſamemi bywa gaſzono FalZioł III 35c,
IV 15d,
22b;
Ieiunus, Poſzczący ſie/ też który yeſzcze nic nie yadł/ czczy. Mącz 164d;
Twiérdzą to niektorzy/ że práwéy pánny czczé śliny/ biélmo spądza SienLek 166,
11v,
63,
68,
80,
82,
172,
183;
Cαlαg 368b;
Impastus ‒ Nie nakarmiony, nie napaſiony, czczy. Calep 509b,
501a.W charakterystycznym połączeniu: czcza ślina (10).
Wyrażenie: »żołądek czczy« [szyk 2 : 1] (3): SZcżkawka bywa dzieciom z wielkiego iedzenia/ albo też cżaſem [...] z cżcżego żołądka. FalZioł V 42, V 42v; SienLek 97v.
W przen (1): Trzy rázy ten ſz⟨cżę⟩śliwy/ kto płennymi ſnopy Cżcżą ſtodołę nákarmił RybGęśli B4.
3.
Daremny, próżny, bezcelowy, nic nie znaczący;
cassus, vanus Mącz (14):
OpecŻyw 128v;
Mącz 38c,
475b;
Otoſz maſz iáko oni dźielą te rzecży/ á iáko w nich przedśię chleb proſtym chlebem y cżcżym znákiem zoſtawa WujJud 254,
232v;
WujJudConf 249v;
KlonŻal C3v.Wyrażenia: »czcza rzecz« (
3):
mowili cżcże (rzecży) [vana somnia] poćieſzáiąc BudBib Zach 10/2,
Is 40/17,
23.»czcze słowa« (4): kto nam będźie ták nieżyczliwy/ y ták złégo ná nas ſercá/ coby ćię czczémi ſłowy/ bez iſtoty rzeczy/ odwodźić miał OrzJan 115.
Szeregi: »czczy i daremny« (
1):
ábym ie przynamniéy témi czczémi y dáremnémi przezwiſki przymiérza/ [...] mógł wygubić. OrzJan 115.»czczy i prozny« (1): Pierwſzych dwu thyśięcy wiek miał być czczy y prozny LeovPrzep Hv.
»czczy i pozwierzchny« (1): Bo ſtárych Sákrámentarzow [...] náukę odrzucáią: ktorzy cżcżym y pozwierzchnym znákiem cżynili Sákráment ołtarzowy. WujJud 173.
4. Nie opatrzony, nie wspomożony (1): Wdowy odſyłałeś cżcże [vacuas]/ á rámioná ſierot tárły ſię. BudBib Iob 22/9.
*** Bez wystarczającego kontekstu (2): Inanis, Prożny/ czczy/ dármy Mącz 167b; Ventosus, Wietrzny Metapho. Puſty/ próżny/ czczy. Mącz 483d.
Synonimy: 1. dęty, dziurawy, prożny, pusty, wydrożony; β. prożny, wywietrzały, zwietrzały; 2. głodny, nienakarmiony, nienapasiony, poszczący się; 3. darmy, daremny, prożny, pusty, pozwierzchni.
AL